ĐẶC ĐIỂM DẬY THÌ SỚM TRUNG ƢƠNG
TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 1
2008-2013
THS.BS.NGUYỄN PHƢƠNG KHANH


ĐẠI CƢƠNG
Dậy thì: là một tiến trình bao gồm:
•

Bé gái: sự phát triển ngực ± chiều cao vƣợt trội  lông mu, mụn trứng cá
 chu kỳ kinh nguyệt: trung bình 2 năm.

•

Bé trai: sự phát triển tinh hoàn + DV  lông mu, mụn trứng cá, sự phát triển

cơ bắp, mùi cơ thể.. ± chiều cao vƣợt trội  xuất tinh: trung bình 2 năm.
Dậy thì sớm (DTS):
•

Bé gái: đặc tính sinh dục phụ < 8 tuổi hoặc kinh nguyệt < 9,5 tuổi.

•

Bé trai: đặc tính sinh dục phụ < 9 tuổi.
Mark A.Sperling 2008 – Pediatric Endocrinology


ĐẠI CƢƠNG
•

Cơ chế DTS: chƣa rõ

•

Các yếu tố góp phần: chủng tộc, tình

trạng KTXH, dinh dƣỡng, điều kiện khí hậu,
stress…
 Biro

2010: bé gái dậy thì 7-8t: gặp 23,4% da đen,

14,9% da màu, 10,4% da trắng
 Châu

Á (Trung Quốc, Thái Lan, Nhật Bản, Ấn Độ):

sự phát triển dậy thì ở bé gái: > 9 tuổi.

450 x 341 Megafun.vn
Ho-Seong-Kim 2010 – Korean J of Peds; Carel 2009 - Pediatrics,

Jeremy 2003 – Pediatric Endocrinology and Growth; PauKaplowitz 2013 – emedicine.


ĐẠI CƢƠNG
•

Tỉ lệ DTS:

•

Bé trai: ít nghiên cứu

•

Bé gái: tăng từ 2,5% (1969) lên 10% (1999s)

•

Ho-Seong-Kim 2010: số BN điều trị DTS trung ƣơng tăng từ 226 (2004) lên
1707 (2008).

•

Miagqiang Zhu 2013: tỉ lệ DTS cả hai giới 0,43% (trẻ 6-18t) tại 6 thành phố
lớn TQ.

•

Hậu quả DTS: giảm chiều cao (<20 cm ở bé trai, < 12 cm ở bé gái nếu không

điều trị), rối loạn tâm lý trẻ.
Carel 2004 - Pediatrics
Damgard K 2009 – Hormone Research, Martin Chalunreau 2008 – Pediatrics
Paul Kaplowitz 2013 – emedicine; Miagqiang Zhu 2013 – Hor Res Pediatrics


MỤC TIÊU
Những lý do:

•

Tỉ lệ DTS ngày càng tăng.

•

Tại VN ƣớc tính:

Dân số 11/2013: 90.000.000; trẻ em 6-18t: khoảng 26% (unicef)
Tần suất DTS: 0,43% (trẻ 6-18t) (theo Miagquiang Zhu 2013)
 100 trẻ DTS / năm
•

Hậu quả DTS

•

Còn rất ít Nghiên cứu DTS (đặc biệt tại VN)

 mô tả đặc điểm DTS (lâm sàng, cận lâm sàng, nguyên nhân)


ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 Đối

tƣợng: tất cả bệnh nhi đƣợc Δ DTS (2008-2013) theo tiêu chuẩn:

•

Sự phát triển dậy thì < 8t (bé gái), < 9t (bé trai)


•

Chiều cao tăng > 2SD

•

Tuổi xƣơng / tuổi thật: > 1 năm

•

Testosterone > 10 ng/dl hoặc Estradiol > 10 pg/ml

•

LH > 5 mUI/ml (mẫu máu ban đầu hoặc sau test kích thích)

Phác đồ điều trị Bệnh viện Nhi Đồng 1


ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 Phƣơng

pháp nghiên cứu: hồi cứu, mô tả các TH bệnh. Các triệu

chứng và kết quả CLS: sổ TK và phỏng vấn trực tiếp cha mẹ BN.
•

Chiều cao và BMI: đánh giá theo WHO 2007.


•

Đánh giá dậy thì theo

25ml

Marshall and Tanner:
•

Bé gái: từ B2, P2

•

Bé trai: từ giai đoạn 2

(Vth > 4ml)

15ml

4ml

10ml
ANDROLOGY


MARSHALL AND TANNER PUBERTY STAGE
(en.Wikipedia.org)


ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

•

Phƣơng pháp nghiên cứu:

•

Tuổi xƣơng: đánh giá theo Greulich and Pyle.

•

Siêu âm bụng: đo đƣờng kính trƣớc sau TC, kích

thƣớc buồng trứng, ghi nhận nang buồng trứng.
•

Nghiệm pháp động, kích thích GnRH bằng

Triptorelin 0,1 mg TDD, đo LH, FSH 0,60,120,180
(tiêu chuẩn vàng)
•

MRI não: nếu LH > 5 mUI/ml, loại trừ u não.
En.Wikipedia.org


ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 Phân

tích thống kê:


•

PSố trung bình, tỉ lệ %.

•

SPSS 16.0 và Word 2013, Powerpoint 2013.


KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
•

Tổng số các trƣờng hợp DTS: 36 (5 năm)

•

Tuổi trung bình: 66,22 ± 29,85 th = 5,5 ± 2,48 t, min = 12 th, max = 108 th.

•

Tỉ lệ nam : nữ = 1 : 2,6 (nam = 10, nữ = 26).

 Bùi

Phƣơng Thảo 2013 (Miền Bắc): 70 (15 năm)



Tuổi trung bình: 83,5 ± 29,3 th = 6,42 ± 2,44 t




Tỉ lệ nam : nữ = 1: 6,5 (nam = 9, nữ = 61).

Miagqiang Zhu 2013: tỉ lệ nam : nữ = 1 : 1,16.
Bui Phuong Thao 2013 – Horm Res Paediatr
Miagqiang Zhu 2013 – Horm Res Paediatr




KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
•

XHAĐ là lý do đến khám sớm nhất
Bảng: Phân bố lý do khám bệnh theo thời gian đến khám

•

BPSD to, lông mu đến khám tƣơng
đối trễ hơn

 Ngực

to, XHAĐ là triệu chứng dễ

phát hiện và khó chấp nhận ở lứa
tuổi nhỏ
 Các


triệu chứng DTS ở bé trai

thƣờng kín đáo và ít đƣợc cha mẹ
nhận biết.

< 6 th

6-12 th

> 12 th

XHAĐ

9 (100%)

0

0

Ngực to

5 (41,7%)

6 (50%)

1 (8,3%)

Dịch AĐ

0


1 (100%)

0

Lông mu

1 (14,2%)

3 (42,9%)

3 (42,9%)

BPSD to

2 (33,3%)

4 (66,7%)

0

0

1 (100%)

0

Cƣơng DV



Bé gái HTTL:
• Đánh giá: ngực B3, lông mu P1
• Chẩn đoán lúc 2T9Th vì XHAĐ

• Chẩn đoán: DTSTW do Harmatoma
• Đang điều trị Triptorelin tại BVND1 13 liều


Sau điều trị 10 liều

Trƣớc điều trị


 Chiều dài DV: 4 cm
 V tinh hoàn: 8-10 ml
 Lông mu P3
Bé trai NGT 3T2th: đến khám vì
lông mu
 Bệnh 4 tháng: phát triển BPSD

 lông mu
 CC = 105 cm (+2SD)
 Tuổi xƣơng 7T

 Test Dipherelin LH thấp
 MRI não và CT bụng bình
thƣờng

 17 OH Progesterone bình
thƣờng, Testosterone tăng cao

 Chẩn đoán: Theo dõi DTS

ngoại biên do đột biến LHRH.


KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
•

Tiền căn bản thân: Đa số sanh thƣờng, đủ tháng, CNLS > 2500gr và không bệnh
lý gì trƣớc đó. 1VMNSS, 1u thƣợng thận phải PT  DTSTW.

•

Tiền căn gia đình: tuổi dậy thì cha mẹ > 13T.

•

Chiều cao TB:121,76 ± 17,66 cm và theo SDS: 2,82 ± 2,49 SD  phù hợp

•

BMI: 1,34 ± 0,83 SD  mức trung bình.

•

Liat de Vries 2006: trên trẻ béo phì, sự tích tụ nhiều mô mỡ bị nhầm với sự phát
triển vú, tuổi xƣơng tăng  phân biệt DTS.

Carel 2009 – Pediatrics, Liat de Vries 2006 – European Journal of Peds



KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
Ngực to

Số ca

Tỉ lệ %

26

100

Đánh giá theo
Tanner
Gđ 2: 16 (61,5%)
Gđ 3: 10 (38,5%)

Lông mu

11

44

Gđ 2: 9 (81,8%)
Gđ 3: 2 (18,2%)

Bảng: Đặc điểm dậy thì ở bé trai

Tinh hoàn to


Số ca

Tỉ lệ %

10

100

10

100

Gđ 3: 3 (30%)
Gđ 5: 5 (50%)

8

80

Mụn trứng cá

7

70

Khàn giọng

8

80


34,6

Mụn trứng cá

2

8

Bảng: Đặc điểm dậy thì ở bé gái

Gđ 2: 6 (60%)

Gđ 4: 2 (20%)
Lông mu

9

Đánh giá theo
Tanner
Gđ 3: 4 (40%)

DV to

Kinh nguyệt

 Tương tự Bui Phuong Thao 2013

 Tất cả các bé không triệu chứng TKTW



KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
•

LH là xn có giá trị nhất trong chẩn đoán DTS trung ƣơng (so với FSH,
Estradiol / Testosterone).

Peter A Lee: sử dụng LH > 0,2 UI/L và LH/FSH > 1: 50% DTSTW
Ho-Seong-Kim: tƣơng tự (53,8%)
•

Trong NC chúng tôi: 30,7% bé gái, 30% bé trai có LH > 5 UI/L khi lấy mẫu máu
đầu và không cần làm test kích thích GnRH.

Peter A Lee 1999 – Endocrinology and Metabolism Clinics of North America
Ho-Seong-Kim 2010 – Korean Journals of Peds



KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
 MRI

não: tỉ lệ bất thƣờng hệ TKTW cao : 27,8% (10/36) với 8 harmatoma, 1

microadenoma, 1 astrocytoma + glioma, và 15,4% bé gái có u não (84,6% vô
căn) , 60% gặp ở bé trai.

Martin

Chalunreau 2008: tần suất bất thƣờng của hệ TKTW trong DTS 6%,


90% bé gái do vô căn, bé trai thƣờng do u não.

Bui

Phuong Thao 2013: 95,7% bé gái vô căn, 28% bé trai có u.


KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
MRI

nên thực hiện: (Carel - Pediatrics 2009)

o

Bé trai: tất cả các trƣờng hợp

o

Bé gái: < 6 tuổi, sự tiến triển dậy thì nhanh, tuổi xƣơng tiến triển nhanh, tăng

LH và Estradiol cao.



KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
 Tuổi

xƣơng:


o

Cả hai giới: tuổi xƣơng trung bình 8 tuổi (96 tháng) > tuổi thật (5,5 ± 2,42 tuổi).

o

Từng giới: tuổi xƣơng / tuổi thật bé trai > bé gái (6,35 tuổi >< 3,17 tuổi).

 Siêu

âm bụng: 9/26 trƣờng hợp có TC dạng dậy thì, 2/26 TH có nang buồng

trứng.
Xn

không xâm lấn, nhanh chóng, không quá đắt nhƣng hữu ích

Các

chỉ số khuyến cáo: chiều dài TC > 3,4 – 4cm, đƣờng kính ngang TC > 1,5 cm,

thể tích buồng trứng (dài x rộng x cao x 0,523) > 2 ml, sự hiện diện nội mạc TC
Haber 1995 – Eur J Pediatr, Carel 2009 – Pediatrics

Liat de Vries 2006 – European Journal of Endocrinology