TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN
-----------------

NGUYỄN THỊ THANH HÀ

XUNG ĐỘT NGHỆ THUẬT
TRONG TIỂU THUYẾT ANH EM NHÀ
KARAMADOP CỦA F.M.ĐÔXTÔIEPXKI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học nước ngoài

Người hướng dẫn khoa học
TS. LÊ THỊ THU HIỀN

HÀ NỘI, 2016


LỜI CẢM ƠN
T
TS.

ế

ê Th Thu Hi n -

ế

T
ệ

–

V
ổ

nh cn

c ngo i

ệ
T
Hà Nội, tháng 5 n m 2016
Sinh viên

Nguyễn Th Thanh Hà


LỜI CAM ĐOAN
ột nghệ thu t trong ti u thuyết Anh em nhà
Karamadop củ F
ủ

ế

– TS. ê Th Thu Hi n.
T

:
ế


-

ủ

ệ

ế

ứ

ứ

ứ

ủ
ế

ệ
Hà Nội, tháng 5 n m 2016
Sinh viên

Nguyễn Th Thanh Hà


MỤC ỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1.Lí do ch

tài ................................................................................ 1


2. L ch s nghiên cứu v
3

................................................................ 3

ệ

ứ ....................................................... 7

4

ứ ;

5

ế

ệ .................. 7

ứ .................................................................. 8

6 C

............................................................................ 9

NỘI DUNG ................................................................................................. 10
C

1: CÁC KIỂU


U G

ỘT NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU

THUYẾT ANH EM NHÀ KARAMADOP CỦA F.M. Ô TÔIE

I ......... 10

11

ột gi

iv

12

ột gi

ng v

13

ột gi a tội ác và hình ph t ................................................ 16

14

ột gi a tình yêu và s

15


ột gi a cái cao c v i cái th p hèn.................................... 22

1.6.

ột gi a s thanh b ch trong tâm hồn thánh thiện v

ng s ng ............................ 10
ởng vô th n ........................... 14

......................................... 19

i

và d c v ng .................................................................................................. 24
17
C

ột gi

ởng ......................................... 26

2: NGHỆ THUẬT TỔ CHỨC

U G

ỘT TRONG TIỂU

THUYẾT ANH EM NHÀ KARAMADOP CỦA F.M. Ô TÔIE
2.1. Tổ chứ


ột theo l

2.2. Xây d ng các c p nhân v
2.2.1. Xây d ng nhân v
2.2.2.

-na-

I ......... 29

................................ 29
n ....................................... 37

m của nh ng thái c c ............. 38
ủ

......................................................................................................... 41
2.3. Xây d ng nhân v t trong th i gian, không gian ........................... 46
2.3.1. Th i gian cô nén ................................................................... 46


2.3.2. K

............................................................... 49

KẾT LUẬN ................................................................................................. 55
TÀI LIỆU THAM KHẢO



MỞ ĐẦU
1. í do chọn đ tài
V
v

c Nga là một n
c thế gi

D

B

ởng m nh mẽ

c l n, có sức
c Việt Nam. Nh ng

ở nên quen thuộ
A

c Việ

l id u

i

của xứ sở
m trong lòng b n

i Tôi yêu em; L.Tônxtôi v i Chiến tranh và


hòa bình, Anna Karênina; A.P.Sêkhôp v i Ng ời trong bao; M.A.Sôlôkhôp
v i Sông Đông êm đềm…

ẽ là thiếu sót nếu bỏ

F

i chiếm một v

(1821 – 1881)
ởng m nh mẽ ế

ết h c, nhà tâm lý h c không ch của

c Nga mà trên toàn thế gi i. Thế gi

i trong nh ng kiệt tác

c khám phá ở mộ

củ
i–

củ

c biệt và có nh

ện hoàn toàn m i, toàn vẹn


ột b

. Kết h p v i
ng khía c nh m i củ

c hết là ý thức củ

, là nh ng ph

t i của nó, là nh ng khía c nh không n m b
truy n th ng.

i tho i của tồn

c từ l

i

c gi

i sáng l
G

i, mà

c Chủ

ĩ

ện sinh thế k XX.


i ông là “một thiên tài không thể phủ nhận mà sức biểu hiện

chỉ có Shakespeare m i có thể đặt ngang h ng” [9,5].
Càng v cu

i, sáng tác củ

nh cao. Anh
ẩ

em nhà Karamadop là tác phẩm cu
c cuộ

40

ộng nghệ thu t củ

i nh t trong
Ở

ết

ủa một ngòi bút tinh x o b c th y, hội t t t c nh ng ý

tinh t t c
ở
tiế

ĩ


ột ph n trong nh ng tác phẩm nổi
ủ

Lũ ng ời quỷ ám, Tội ác và trừng phạt …: “Cuốn

tiểu thuyết tôi đang viết (Anh em nhà Karamadop) hiện thời nuốt hết m i sức
lực và thời giờ của tôi… Tôi viết không hối hả, không vội làm xong việc, sửa

1


đi sửa lại, g t tỉa, tôi muốn tận tâm hoàn tất tác phẩm, bởi vì ch a hề có tác
phẩm nào mà tôi nhìn nhận một cách nghiêm túc hơn tác phẩm n y” [5,6].
Tác phẩm là nỗ

bu t củ

cc

là tình tr ng xã hội hỗn lo
ý

kiế

ĩ

ồn t

c khúc x


uh

ở nh

i diện cho các thế hệ thuộc quá

ủ

khứ, hiện t
dân, là nh

tìm

ổ

c Nga, là nh

ng có th

ế

ng của nhân

ồng xã hội. T t c nh

n ánh tr n vẹn từ c t truyện k ch tính, hệ th ng nhân
v t phong phú v i nh

n hình,.. và


ột nghệ

c biệ

thu t, một yếu t quan tr ng t o nên n n t ng thành công cho tác phẩm.
Tác phẩ

ởng của nhà

c luôn chứ
ứa con tinh th

Mỗi tác phẩ
Do v

ởng của mình thông qua chủ

hiện qu
ởng của tác phẩm. Việc l a ch

ột, th hiệ

nh ng hình thức nghệ thu t th hiện rõ nét yếu t
V

ủ
ộ

i


ởng của sáng tác.

y, ông t o d ng trong Anh em nhà Karamadop

một thế gi i gi
mâu thu

é

u tranh gay g t gi

y dãy nh

i c c,

ột t trong b n thân mỗi cá nhân và gi a các cá nhân.

Nh ng mâu thu

ột của nh ng nhân v

nh ng mâu thu

o trong ý thứ

ộc lộ hết t m c
.

Chính vì nh ng lí do trên, chúng tôi m nh d n tìm hi u tác phẩm Anh

ệ

em nhà Karamadop của F.M.
thu t. V i khóa lu n này, chúng tôi hy v ng góp ph
hi u nh ng nét nghệ thu

ộ

ột nghệ
ệc tìm

o d ng nên thành công của tác phẩm

Anh em nhà Karamadop và th

c cá tính sáng t o riêng biệt của

2


2.

ch sử nghiên cứu vấn đ
ủ

Tiếp nh n thế gi

c và gi i phê

c Nga qua nhi u thế hệ v n nổi lên nh ng tranh lu n

ẩ

gay g t. Nế

ế

c V.B

– Những ng ời cơ cực

u tay củ

nh cao v i nh ng l i tán t ng: “Đó l chân lý

nghệ thuật… Nhất định anh ta sẽ trở thành một nh v n vĩ đại” [1,15]

ến

nh ng tác phẩm sau, ông l i b

nh

ng; từ
u nh ng l i nh

i

ở vào ngh . Trong con m t gi i phê bình và nh ng

v


ổi tiếng cùng th i, s

ông tồn t i nhi u mâu thu n.
ở nên phong phú

Sang thế k XX, nh ng nghiên cứu v

c nh ng thành t u to l n. C

và n

ế

nay, không th phủ nh n r ng nh ng v
ý

ĩ

i mẻ, h p d n b

tiếp c
nv

c v i nh ng công trình
n tiếng Việt.

B

Nế


n có

c và gi i phê bình trên toàn thế gi i. Tuy

nhiên trong lu
nghiên cứ

ến

ệ

Bakhtin l i là

ến g n v

ộc gi

T

hi u v

không th bỏ qua nh ng bài nghiên cứu của M.Bakhtin v
ế

ộc gi một cái nhìn m i v nghệ thu t củ

ừ góc nhìn

của thi pháp h c. Lí luận và thi pháp tiểu thuyết là công trình nghiên cứu nổi

tiếng của Bakhtin, ở

ết th lo i ti u thuyết lên một v

ừng có trong l ch s nghiên cứ

trí quan tr
trình nổi tiế

ý

B

ý

c. Trong công

i nh ng yếu t c u trúc tác phẩm n m

i b nổi nh ng nguyên t c nghệ thu t củ
nghiên cứu này củ B

C
u nh ng tác phẩm của

ẩm Anh em nhà Karamadop nói
biệt là ở

c


ện mâu thu n tâm lý của nhân v t – một yếu t t o nên

3


xung ột của tác phẩm. S d

n thi pháp h c từ Lí luận và

thi pháp tiểu thuyết, Bakhtin viết chuyên lu n Những vấn đề thi pháp
Đôxtôiepxki

c biệt nh t trong chuyên lu n là Bakhtin khẳ
“nh cách tân trong lĩnh vực nghệ thuật” [2,15] khi sáng t o

u thuyế

u

B

ủa

-na-

khái quát một ph n của s

ột trong

ẩm Anh em nhà Karamadop:


các tác phẩm củ

“Trong các tác phẩm của ông, tất cả sống trên ranh gi i của những gì đối lập
v i mình. Tình yêu tiếp giáp v i sự c m thù… Tín ng ỡng tiếp giáp v i t
t ởng vô thần… Sự cao cả tốt lành tiếp giáp v i sự suy đồi và hèn mạt… Sự
thanh sạch và tâm hồn thánh thiện thấu hiểu thói xấu và thói ham mê sắc
dục” [2,186].

quan tr
ột nghệ thu t của tác phẩm Anh em nhà Karamadop.

nghiên cứ

Cu n Sáng tác của Đôxtôiepxki những tiếp cận từ nhiều phía là t p h p
nh ng bài viết c u nh ng nhà nghiên cứu v
ộc gi

của ông, giúp

ng sáng tác
nh ng sáng tác củ

C

m qua một s bài viế

Đôxtôiepxki v số phận n

i


: I Volgin v i

c Nga; Irving Howe v i Đôxtôiepxki: Quan điểm

về sự cứu rỗi; I.Volodina tiếp c n tác phẩm củ

n v i Irving

Howe qua bài Vấn đề tội ác và hình phạt trong v n h c Ý trên ranh gi i thế
kỷ XIX và thế kỷ XX…

c biệt, M.Kharapchenko qua bài Đôxtôiepxki và di

sản v n h c của ông

n xét của mình v nh

ột trong

Anh em nhà Karamadop không ch
hai tác phẩ

Gã khờ và Đầu xanh trẻ tuổi

t t i “thù địch

sâu sắc – đôi khi chết ng ời – giữa những ng ời thân thuộc, lòng thù hằn đã
phân cách h ” [9,44]. T t c nh ng bài viế
chúng tôi trong quá trình tri


tài này.

4

t nhi u cho


c biế
Tuy v

ến ở Việt Nam từ kho

u thế k

ôxtôiepxki và nh ng tác phẩm củ

d yởb

ih c–

ẳ

c.
ng

ộc gi và gi i nghiên cứu không ngừng tìm

hi u v ông.
C


n Sáng tác của Đôxtôiepxki những tiếp cận từ nhiều

phía, Nguyễ T

ế

i thiệu v

ộc gi Việt Nam qua

bài viết cùng tên. Qua bài viết của mình, Nguyễ T
v

ột s
:

n trong các sáng tác củ

m nghệ

ởng, cách thức xây d ng nhân v … Ô

thu
trừng phạt

nêu lên nh

Tội ác và


nh v ti u thuyết Anh em nhà Karamadop v i

nh: “Anh em nh Karamadop l một thiên tuyệt tác của Đốt, hoàn

khẳ

th nh nó xong thì Đốt tắt nghỉ, nghìn sau còn ngân mãi cái d ba tiếng hát
của con thiên nga” [9,277].
Trong cu n giáo trình Lịch sử v n h c Nga
v F.M.
mẽ

I
ộ

v

Nguyễ

Anh em nhà Karamadop. Trong

bài viế

c cái nhìn khái quát v v
nc
uh

ồ sộ và m nh

cuộ


ba tác phẩm l n củ

ph

c dành viết

ở mứ

th i, ông trích ra nh

tội ác và hình

m trong Anh em nhà Karamadop
ộ

n, khủng khiếp –

ồng

nh sâu s c của L.Tônxtôi v

“Toàn bộ

Đôxtôiepxki lúc n o cũng đụng độ, đấu tranh trong ý thức, tâm lý cũng nh
những ngôn từ nghệ thuật” [3,385]. Từ nh n xét của L.Tônxtôi, chúng ta
ột gay g t nh t trong nh ng tác phẩm củ

khẳ


Anh em nhà Karamadop

iepxki

ột dai dẳng, gi ng xé trong

chính nội tâm các nhân v t.
Ph m M nh Hùng trong Lời gi i thiệu cuốn tiểu thuyết cuối cùng của
Đôxtôiepxki

c:“Cái đinh của cốt truyện của sự xung đột giữa

5


ông bố v ng ời con trai cả Đmitri Karamadop vì tình và vì tiền” [5 8]
ở quan tr

ứ

tài này.

Bên c nh nh ng bài viết trên, ta có th k thêm một s công trình
nghiên cứu khác v

:T

nhi u nhà nghiên cứ

S v i


bài viết Bakhtin và thi pháp về Đôxtôiepxki; Hoàng Trinh có bài Thi pháp
Đôxtôiepxki d

i con mắt Bakhtin… C
:

v
1999) v

n của các sinh viên

n t t nghiệp của Hoàng Th D

( HS H ,

tài Một số đặc điểm thi pháp của Đôxtôiepxki thể hiện trong tác

phẩm “Cô gái nhu mì”; Nguyễn Th H G

( HS H

gian nghệ thuật trong tiểu thuyết “Anh em nh
( HS H

F.M.Đôxtôiepxki; Lê TH H

2 2012)

2005) v i Thời

Karamadop” của

tài Nghệ thuật miêu

tả tâm lý nhân vật Aliosa Karamadop trong tiểu thuyết “Anh em nh
Karamado
2015)v

ủa F.M.

; L

T

Thu Th

2

tài Không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết “Anh em nh

Karamadop” của F.M.Đôxtôiepxki …
tôi r t nhi u trong việ

ng khóa lu

tài này.

Qua nh ng kh

c: Anh em nhà


Karamadop th c s là tác phẩm gây tiếng vang l
cứ

( HS H

ện. Tác phẩ

t cao trên nhi

c nhi u nhà nghiên
c biệt chú ý

ến ở giá tr nổi trội nh t của nó là bức chân dung tinh th n của nhân v
ủa mình, các nhà nghiên cứ

cho

th y nh ng mâu thu n gi ng xé bên trong tâm lý các nhân v t, hay ch ra
ột chính t o nên tác phẩm. Tuy v y, s liên kết từ mâu thu n xã
hội t i s

u tranh trong tâm hồ

C

c bi u hiện rõ nét.

ột nghệ thu t trong ti u thuyết Anh em nhà


Karamadop của F

c nghiên cứu một cách hệ th ng.
ột nghệ

Vì thế, chúng tôi m nh d n kh
thu t trong ti u thuyết Anh em nhà Karamadop của F

6

T tc


nh ng tài liệu và nh n xét trên là nh ng ý kiến quý báu giúp chúng tôi trong
quá trình tri

tài.

3. M c đích, nhiệ

v nghiên cứu

ủ

ỏ:

ộ

ế Anh em nh Karamadop ủ F


ệ
V

ệ
-T

ộ

-T
4. Ph

ổ

ệ

:

ệ

ứ

ẩ
ộ

ệ

ẩ

vi và đ i tư ng nghiên cứu giới thuy t h i niệ
* hạm vi nghiên cứu:

ở

ứ

ủ

ế Anh em nh Karamadop T

ứ

ủ
– Trung tâm
* Đối t

H

T

2013

ng nghiên cứu:

:

ộ

BV

ứ


ệ

ủ

ế Anh em nh Karamadop ủ

F
* i i thuyết khái niệm
ẳng l ng,

Cuộc s ng xung quanh chúng ta không ph
ứ

m. B n thân cuộc s
ột. Các m

ng trong mình nh ng mâu thu n,

i l p của cuộc s

t và cái x u, cái m i và

c và cái tiêu c

u tranh l n nhau. Cuộc chiến

y không ch diễn ra gi
diễn ra trong từ

i, các giai c p, các dân tộc mà còn

i, từng s v t, hiệ
ộng l

nh: Mâu thu
Cuộc s ng hiện th
chủ quan củ

ẩy xã hội phát tri n.
c ph n

c thông qua cái nhìn
c tr c tiếp ho c gián tiế

nh ng mâu thu n trong hiện th c. Nh ng mâu thu
s

ẳng

ng. Triết h

ẩ

c trở thành nh ng mâu thu

7

c

ến


ột trong cuộc
ột nghệ


ột trong các tác phẩ

thu

ộ

mâu thu

ột mang tính nghệ thu

c chuy n d ch sang tiếng nói nghệ thu t, biến thành

ột gi a tính cách và s ph

s

ột là một trong

nh ng yếu t quan tr ng c u thành nên tác phẩ

c.

Theo Từ điển thuật ngữ v n h c
thuẫn đ

ĩ


ột là: “Sự đối lập, sự mâu

c dùng nh một nguyên tắc để xây dựng các mối quan hệ t ơng tác

giữa các hình t

ột câu

ng nghệ thuật” [6,358].

chuyện m i phát tri n, tính cách các nhân v t m
ột trong tác phẩm sẽ th

ch n gi i quyết nh
thu t mà tác gi

c bộc lộ, và qua s l a
ởng nghệ

i g m.

ột bao gi

ý

ĩ

ộ


ý

ột có th là nh

các tác phẩ
ột

v
ột ở mỗi th

ĩ

i. Trong

ột của cá nhân nhân

ộ ý

i thì khác nhau và có nhi u c

ột gi a tính cách và hoàn c

ĩ

ội sâu s c. Xung

ộ

:


ột nội

ột gi a các l c

ng xã

hộ …
ột là bi u hiện cao nh t s phát tri n mâu thu n
gi a các l

ng, tính cách trong một tác phẩm. Thông qua cách l a ch n
ột chúng ta không ch th

và gi i quyế

ý

c t m vóc của tác phẩm v

ởng củ
ĩ

i mà nó mang l i.

5. Phư ng ph p nghiên cứu
T

ứ

ủ


ứ

ộ

, thao tác ổ
-

:
ệ

-

– ổ

-

–

…

8


6. Cấu t c ho

u n
ở

ế


ệ

:
Chư ng 1. C

ộ

ệ

ẩ

Anh em nh

ẩ

Anh em nh

Karamadop ủ F
Chư ng 2. Nghệ thu t tổ

ứ

ộ

Karamadop ủ F

9



NỘI DUNG
Chư ng 1
CÁC KIỂU XUNG ĐỘT NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT
ANH EM NHÀ KARAMADOP CỦA F.M.ĐÔXTÔIEPXKI
1.1. Xung đột giữa con người với
C

i s ng gi a cuộ

ôi t ường s ng
i, nên không th

t mình n m ngoài các

m i quan hệ xã hội. Trong quá trình phát tri n củ

i vừa mu n

ừa mu n phá v nó. Bởi vì, xã hội v i nh ng lu

tồn t
chế

phát tri n củ

i. Trong tác phẩm Anh em nhà
ỏi hiện th c của th i

Karamadop, các nhân v t luôn mu
u tranh v i hiện th


ĩ

t i cái thiệ

B i c nh xã hội của Anh em nhà Karamadop
70 của thế k XIX
1861

ệ

S

y phức t

c Nga nh
ộc c i cách nông nô

n phát tri n mãnh liệt ở Nga, nông thôn tan rã, nông

dân phá s n, b n cùng hóa, kéo ra thành th
các chủ

nh, kh c

ởng máy móc bóc lột tàn nh

trở

i làm thuê cho


ồng th

i kỳ mâu

thu n xã hội trở nên gay g t, ý thức cách m ng của qu n chúng nhân dân lao
ộng phát tri n sâu s c thêm, phong trào ph

i d y lên trong nông dân, trí

thức nh m ch ng bóc lột ch ng s chuyên chế của chế ộ Sa hoàng và s
ết Anh em nhà Karamadop trong

lộng quy n của c

th i kì “ngầu đục nhất, khó kh n nhất, có tính giao thời nhất, bất hạnh nhất”
[5,5]

khúc x tr ng thái hỗn lo n của xã hội qua s

tìm kiế

ý

ĩ

ủa tồn t

ở nh


i diện cho các thế hệ
ủ

thuộc quá khứ, hiệ
ng của nhân dân, v nh

s

ng có th

c Nga, v nh
ế

ổ vô

ồng xã hội.

Bức tranh xã hội Nga trong Anh em nhà Karamadop v
khổ hiện diện rõ nét trong từng trang sách của cu n ti u thuyế

10

õ é


nh t chính là trong l

y và thuyết giáo của Cha Zoxima. Cha Zoxima

nh n th y rõ nét cuộc s


cách biệt gi a các t n l p nhân dân, tuy

nhiên tội ác thì ở

ồi b thì lan nhanh từ trên xu

i:

“những ng ời phú hộ v c ờng hào phần nhiều đâm ra trụy lạc” [5, 351];
“th ơng gia ng y thèm khát danh v ng hơn, muốn tỏ ra mình có h c vấn … vì
thế h ra mặt khinh miệt thói tục thời x a, thậm chí xấu hổ về tín ng ỡng của
cha ông”; “Dân chúng bại hoại vì say r

u và không thể từ bỏ thói xấu đó.

H tàn ác biết bao v i gia đình, v i v , thậm chí cả v i các con: chỉ vì r
ẽ

[5,350]

u”

là s ph n của nh ng em nhỏ: “Ở

các x ởng máy tôi đã thấy cả những trẻ em m ời tuổi: còm cõi, héo hắt v đã
trụy lạc. Gian nhà ngột ngạt, máy chạy ầm ầm, làm việc suốt ngày, những lời
tục tĩu v r

u, r


u, phải những cái đó cần cho tâm hồn đứa trẻ nhỏ tuổi

nh vậy?” [5,350].
Nế
v cuộc s
và x
nh

i thuyết gi ng của Cha Zoxima cho th y bức tranh hiện th c
ổ của nhân dân thì trong bức tranh v cuộ
i là bức tranh sâu s c nh t v
ến tham d phiên x

ộ

ý

iv i

ứ h quan tâm không ph i là

nh ng tình tiết của v án ra sao, b cáo ph m tội th c s hay không mà “trên
mặt h c ng ời ta đ c thấy vẻ tò mò, nôn nóng, háo hức, gần nh bệnh tật”,
“tò mò khổ sở, ng ời ta mong đ i sự chạm chán tr

c tòa của hai kẻ tình

địch: cô gái quý tộc kiêu hãnh v “một gái l ng chơi” [5,706]. Phiên tòa x
mênippê (“Trào phúng mênippê là một trong những đại

diện chủ yếu v l ng ời truyền đạt chủ yếu của cảm quan các-na-van trong
v n h c cho đến tận thời chúng ta” [1,123]) củ
cứ ng

ễn k

T

ế

c

ph n củ

i

b trao vào tay của “những gã mugich”, “tất cả bốn viên chức trong bồi thẩm
đo n đều là những ng ời hèn m n, chức t

c thấp” [5,709], t t c

hoàn toàn v i tính ch t của v

ức nổi tiếng của nó.

11

il p



I

Trong Anh em nhà Karamadop

i mang trong mình t t

c gánh n ng của nh ng hoài nghi và tìm kiếm triết lý trong cu n ti u thuyết.
Aliosa trong cuộc nói chuyện v

R

u

anh ấy có một

tâm hồn mãnh liệt. Trí tuệ anh ấy bị giam hãm. Anh ấy có một t t ởng vĩ đại
ch a đ

c giải quyết. Anh ấy thuộc loại ng ời không cần hàng triệu đồng,

mà cần giải quyết t t ởng” [5,99]. Ivan là một thanh niên có trí tuệ siêu
phàm, xu

i sinh ra trong hoàn c

kinh tế l n tinh th n. I

nc v

i diện cho thế hệ


i

không biết dùng cái tài của mình vào m

ý l nh lùng, anh xa cách v i nh

d ng cho mình mộ
thân yêu g

t v i anh. Ivan luôn tìm kiếm cho mình mộ

i
ức tin, v i

ởng gi a có và không. Cu i cùng, khi chứng kiến h c

s mâu thu
thuyế

n. Trái lái, Ivan xây

é

i thứ

Ivan bàng hoàng và s

ủ


ổ.

Chính xã hộ

n sinh ra nh
F

cách kỳ qu c và quái gở
tr

c Xmerdiacop ứng d ng,

V
ĩ

s ranh mãnh và li

i có nhân
i là kẻ b n cùng tay

ủ

tiến thân,

chẳng bao lâu h n nên giàu có và v n không ngừng bủn x n, l t léo, x o quyệt
H
gu c trong b ng m

c cuộc s ng ĩ


c, tr n ai tôi luyện.H

ế

i và bao gi

i ta một

c. Fiodor Pavlovitr là t p h p của toàn bộ cái x :
mê d c v ng bênh ho n, là kẻ x u xa, vô d

ứ

F

ệt

mà “y sống giữa chúng ta” [5,744], th m chí nhi u khi h n mang trong mình
c t lõi của toàn th , có khi còn của t t c nh
F

Nế

i cùng th i.

ẻ của xã hộ

ph n th của xã hội Nga th i y. Sinh ra trong mộ
v


A

trác táng, tr y l c, x

i là một tâm hồn trong tr ng. Khác v
ức Aliosa l

12

i thì Aliosa l i là
c sôi d c
i cha Fiodor
ng nghe


m

i. Anh hi n hòa, trung h

c biệt là luôn khiế

mến. Ở Aliosa, nếu ph i tìm kiếm mộ

i ta ph i yêu

ồng v i nh

i anh
c v ng. Thế


ở Aliosa, thứ d c v ng sôi s c trong dòng máu của nh

ứa con nhà

c chuy n hóa thành khát v
n i v i thế gi

c kết

ban phát tình yêu và s thông c m. Khi án m ng s y ra,

v i quan niệm r ng m
của b n h u, củ

u ph i ch u một ph n trách nhiệm v tội lỗi
i anh em mình, Aliosa không ch

i anh em, anh còn chủ ộng ràng

có trách nhiệm vì tội lỗi của nh
buộc b n thân mình vào các v
của h

ng v

thu n c m th y

của h bởi vì anh tin r ng nh ng v
ủa


của b n thân anh. Tuy r
F

anh có th làm một ông b x
ĩ

ng giây phút làm một
ứa con cha và nhỏ

c m t, l n

ộng vì th y m c dù ngay c b

u tiên biết c

ứa con y v n một m c t tế, hiếu thu n “lão lại

b khinh b gét bỏ

rất hay hôn anh ... lão yêu con thành thật v sâu đậm” [5,30]
thông c m vô h n của anh v
c

c việ

i vào tù và ch u án khổ sai, không ch

Ivan khỏi chứng bệnh tâm th

i anh

i anh thứ

ứa em vô thừa nh n

c việ

Xmerdiakov th t cổ t t . M c dù Aliosa mang trong mình thánh h nh, anh
không làm ác v i ai

tl

ch củ
th

A

c tội ác. Aliosa là ph n th không
n th của c xã hộ

ẹp trong sáng nh ng mộ

ủ

ổi xã

hội.
i s ng và tồn t i trong các m i quan hệ xã hội và
không có cách nào c tuyệ

c nh ng m i quan hệ y.


hay Fiodor Pavlovitr không ch là nh
mà nó tồn t i s

I

, Aliosa

c xa cách, biệt l p

ộng trong xã hội. Nh

13

ng

ột hình


thức tuyệ

một ph n của b n ch

ột gi
nh

i. Xây d ng nên s

i và xã hộ
ở


n ánh quá trình tìm kiếm

o lý không ch của ông mà của c nhân lo i.

1.2. Xung đột giữa tín ngưỡng với tư tưởng vô thần
Anh em nhà Karamadop không ch kh c h a bức tranh xã hội phức t p
é

nhi u màu s c chồng l
phẩm nào khác của tác gi , ở
nh

V

i ngh

t k tác

ộ lộ hết t m c nh ng mâu thu n,
c biệt là gi a “Đôxtôiepxki

o ngay trong ý thức củ

– ng ời rao giảng đạo đức chính giáo Nga v Đôxtôiepxki - nh v n hiện
thực” [3,380] D

ột gi

ột chủ yế


hiệ
ở

bi u hiện rõ nh

ởng vô th n là một

ng v
ĩ

ng trong tác phẩ

c

ộng của nhân v t Ivan Karamadop.
ứ

Ivan Karamadop là nhân v t thông minh nh t củ
không riêng gì trong Anh em nhà Karamadop. Ivan hi u v

o Kitô, anh từng tuyên b : “tôi chấp nhận Chúa Trời một

v Chúa và v

cách trực tiếp và giản dị” [5 339]
l

ng, hi u


ồ

C

m tin y của Ivan b
u này th hiện rõ nh t trong l i nói của

con quỷ v i Ivan: “Chính thế. Nh ng sự dao động, sự lo ngại, sự đấu tranh
giữa tin v không tin đôi khi l khổ hình đối v i một ng ời có l ơng tâm nh
cậu, đến mức thà treo cổ lên còn hơn”; “Tôi chỉ gieo vào cậu một hạt nhỏ
đức tin, nó sẽ sinh ra cây sồi – mà là cây sồ l n đến mức ngồi trên đó cậu
bỗng trở th nh “ẩn sĩ v gái đồng trinh”; bởi vì đấy là ý muốn thầm kín của
cậu, cậu sẽ n châu chấu, ẩn mình cứu rỗi nơi hoang mạc” [5,693-694].
ý

cho Ivan ch p nh n s tồn t i của Chúa.

Khi mà Fiodor hỏi anh r ng “Có Th
không?” [5,196] Ivan luôn tr l
củ T

ế

ng đế không?”; “Có sự bất diệt
tồn t i

b t diệt. Th m chí, khi có chút lung lay ở việc tin

r ng có Chúa thì l p tức anh sẽ biện b ch không tin vào thế gi i của Chúa


14


“Tôi chối bỏ không phải Chúa Trời, chú nên hiểu điều đó, m l thế gi i do
Chúa tạo ra, tôi không chấp nhận thế gi i của Chúa và không thể thuận tình
chấp nhận đ

c” [5,340]. Nh ng lý lẽ, nh ng d n chứng c th

ởng của mình. Không ch không ch p nh n

chứ
T

c Ivan

ế I

i nổi lo n. Thế gi i trong cái nhìn của Ivan

là thế gi i v i s ng tr của cái ác, bức tranh tội ác mà Ivan vẽ ra khiến
ến nỗi Aliosa –

Aliosa ph

c coi là v thánh hài buột miệng th t

lên: “ hải bắn!”. Câu chuyện “ iên đại pháp quan tôn giáo” mà Ivan sáng t o
ra càng khẳ


nh anh hi u v

không ch p nh n nó.

ột gi

ởng vô th n trong tác phẩm còn

ng v

ởng lão Zoxima. Qua l i

c th hiện qua nh ng l i thuyết giáo củ
thuyết gi
trên th c tế, ta th

au khổ

i thế

Một xã hội m c nát từ trên xu
ởng, s

i cái thiện.
i dân chết d n, chết mòn vì say
“héo hon v trụy lạc”

i tuổ

Â


i kháng chủ t diễn ra kh

c Chúa Tr ? T ở
sẽ cứu v t n

:

ẻ

u, tàn b o v
nh

ởng lão v cuộc s ng của nhân dân,

i h i củ

i

i nghèo

y kh

V y thì làm sao mà ch p nh n

ra l

c Nga là “Chúa Trời

c Nga, bởi vì dân đen tuy trụy lạc và không còn thoát nổi ra


khỏi vòng bùn tội lỗi hôi hám, nh ng h vẫn biết rằng tội lỗi thối tha của h
bị Chúa Trời rủa xả và phạm tội nh vậy là rất xấu xa. Vậy là nhân dân ta
vẫn không ngừng tin vào sự thật, thừa nhận có Chúa và khóc vì cảm động”
[5 350]

y, ch c n ch u quy thu n, m i tội lỗi củ

c Chúa Tr i xóa bỏ. Th t ngây ngô và khó hi
của một b
ng v

ở
ở

vô th n của mình. Tuy nhiên, l p lu n củ Z
th n và báng bổ T

i rao gi ng

m của s

ởng vô th

u

I

ột gi a tín
ởng

i nh ng l i lẽ vô

ế của Ivan l i yếu t không h có sức thuyết ph c.

15


Ngay c ở Aliosa, s
A

ộ

t dễ nh n ra. Là “thầy tu”,

v id cv

i, hi u biết sâu s c v nh ng

ổ. Khi Ivan k cho Aliosa v chú bé nông nô b

nỗ

é
ệ

l i câu hỏi của Ivan ph i x thế nào v
: B

y là s vi ph
A


y lên s nghi ng v

ức cha, hay chính là nghi ng vào nhà th . S

tính th n thánh củ

trong Aliosa cho th y s

th ng l i của th c tế, của chủ

ộ
ột hiện h

t

ng l i cái ác. Khi cái xác

ởng lão Zoxima b

củ

A

ĩ

o
ện th c

Anh em nhà Karamadop

ộ

ng tr c trong xã hộ

ởng trong

Câu hỏi “Chúa có tồn tại không?” không ch là câu hỏi
ủa các nhân v t củ

củ

ủa nh ng thế hệ hiện

t

báo v

u

cho Kolia

– một c u bé m i 13 tuổi hỏi Aliosa “Có thể không tin có chúa Trời mà vẫn
yêu lo i ng ời, anh nghĩ thế nào?” [5,596].
1.3. Xung đột giữa tội c và hình ph t
Tội ác và hình ph t là môtip quen thuộc trong các sang tác của
Anh em nhà Karamadopmang trong mình môtip tội ác và hình
ph t

c phát tri


ột c t lõi là gi a ông b

. Trong tác phẩ
trai c

ủa

nh

i con

Karamadop vì ti n và vì tình. Ngoài s tranh ch p gi a hai cha

con v quy n thừa kế tài s n mà mẹ của

l i, xen vào quan hệ tình

ch của h còn một món ti n c th - nguyên nhân tr c tiếp gây nên v giết
:

ti n
cv

C

ế

r tc
G


cv

g danh d

ủy
c Fiodor

Pavlovitr dành t ng cho Grusenca “thiên thần của tôi”, “con g của tôi”,
“nếu nàng đến v i tôi” [5,305].

16


mâu thuân gay g t v i cha mình, luôn miệng d a giết cha,
Fiodor Pavlovitr vì nghi ng Grusenca ở trong nhà ông

th

“Đmitri bỗng vung hai tay lên, bất thần tóm lấy mảng tóc mai cuối cùng
còn lại của lão già, giật mạnh, quật lão đổ huỵch xuống sàn. Chàng còn
kịp nện hai ba gót giày vào mặt kẻ nằm d

i s n. Lão gi rên đến chói tai”

t lão “mũi x ng vù, trên trán một vết

[5,164]. H u qu của tr

bầm đỏ úa phía trên lông m y trái” [5,165]. Tuy nhiên,


l i không

nhúng tay vào tội ác ghê tởm – giết cha.
Thủ ph m th c s của v giết cha là Xmerdiacop. H
của s

i là kết qu

a Fiodor Pavlovitr v i mộ
é

thừa nh n từ cha, h

i.

i thứ

c
Fiodor

Pavlovich. V y liệu có ph i ch có Xmerdiacop là có tội? Trên th c tế,
p l nói v
biết nh ng ám hiệ

I

n sẽ tiến hành: làm thế nào h n

Fiodor mở c a, cách nào h n sẽ b


i t ng
ế…

h m, cách nào h n biết lão Grigori và v lão sẽ u
T

ộ

n tội ác, Ivan l i quyế
ột y,

Kế

b tòa tuyên án là có tội, Xmerdiacop t

v n, Ivan thì suy s p tinh th n và phát bệnh m một th i gian dài. Rõ ràng,
ộc gi

u tr
th t v

T

“chỉ có sự thoát khỏi hoàn toàn tội lỗi m i có

thể đem lại sự thanh thản cho tâm hồn con ng ời vốn khao khát hòa bình và
hạnh phúc” [9,110]. Bởi v y, tuy

b tòa án kết tộ


tâm bào ch a cho anh. Sau bao biến c d dội,
th y s bình an th t s cho mình b ng s

nh n ra ch có th tìm
i của mình: “Tôi

chấp nhận khổ hình không phải vì tôi đã giết cha, mà bởi vì tôi đã có ý định
giết cha” [5,554]. V i Xmerdiacop, h n t ch n hình ph t cho mình là t v n
v

l i “Tôi tự ý chấm dứt đời tôi. Đừng buộc tội ai cả” [5,699]. Sau

khi th c hiện tội ác của mình, Xmerdiacop có trong tay s ti n ba ngàn rúp

17


lý thuyế

é

i việ

ổ, h n

ổ theo. H n chết không ph i vì d n v
tin v i Ivan –

ih


hình ph

t hết ni m tin. V

ỗ v ni m

I

i là

nh t v i anh. Trong ba cuộc g p g

Xmerdiacop sau v án, anh c g ng phủ nh n nh ng hiệ
ng

của anh v i
c, thỏa thu n

i và tỏ ra r t gi n d , kinh tởm và ra vẻ

không h hay biết, không h dính dáng vào tội ác tày tr i này. Cu i cùng, khi
ý thức

c v tội ác ghê s này, anh trở nên suy s p tinh th n và phát bệnh.

Hình ph t Ivan ph i gánh ch u làm ta nh l i hình ph t của Raxcônnhicôp
trong Tội ác và trừng phạt: Raxcônnhicôp phát m, kh
tr ng khủng ho ng tr m tr ng bởi m c c m tội lỗi sau khi giế
è


y nh

i, m c dù

lẽ công b

ồ và cho vay n ng lãi kia là một việ

từng toan ch c r ng giết m c

c

é
V án giết cha không ph i là v án duy nh t trong tác phẩm Anh em
nhà Karamadop. Trong l i thuyết gi ng củ C
i khách bí ẩ

v

củ

v t

ổv

ẩ

ội ác củ

ra thú nh n v i m


ộng giế
c

Z

S

c t i một

ib

ng t d n

i ph n từ ch i mình, v khách bí
Z

ứng

c củ

i r ng mình là kẻ có tộ

c hiệ

c

i l i không tin ông: “ng ời ta cả quyết phán định là con
ng ời bất hạnh này loạn trí” [5, 345]. Tuy m


i không tin ông, tòa án
ở

không xét x

ổ: “lần đầu tiên sau ngần ấy n m tôi cảm thấy vui s

tr

ng và

yên tâm. Làm xong việc cần làm, tôi cảm thấy thiên đ ng ngay trong linh
hồn” [5,346].
Rõ

ột gi a tội ác và hình ph t là một trong nh

quan tr ng làm nên giá tr của Anh em nhà Karamadop. Hai môtip chủ

18

ột
o tội


ác và hình ph t – ộng l c thúc ẩy của cái ác, cái hi

ộc và tiếng nói t

ủa tâm hồ


cáo, kết án của cái thiện, củ

i–

é

nhau trong su t chi u dài tác phẩm.
1.4. Xung đột giữa tình yêu và sự că

thù

Tình yêu và s

i l p nhau. Tuy
ồn t i song

nhiên trong Anh em nhà Karamadop

ột, l i vừa mang tính th ng nh t.

song trong các nhân v t, vừa t o ra s

u này ta th y rõ nh t trong “tình yêu của Caterina v i Đmitri, ở mức nào
đó đáy cũng l tình yêu của Ivan v i Caterina, và trong tình yêu của Đmitri
d nh cho rusenca” [1,186].
Caterina

i con gái có nội tâm phức t p. Tình yêu cô dành cho
yêu và h n. Ngay từ


ở buổ

ug
ý

i ta gi i thiệu v
cô ghét anh. M

ế

u trong tình yêu của hai
i biế

u này th hiện rõ nét nh t qua nh ng l i làm

chứ

c tòa trong v xét x
l

c toàn th m

i tội danh giết b . Caterina

buông bỏ lòng kiêu hãnh, danh d
é

ết rõ


i câu chuyện gi

i sẽ có nh ng nghi ng bẩn th

h

ết

c bí m t của b cô và lên kế hoach tr thù thì cô l i

C

m

m cô,

ng sau câu chuyện này. Caterina

cứ

g ng dùng tình yêu vô

i: “Tôi thử dùng tình yêu chinh phục anh ta, tình yêu vô

hạn, thậm chí tôi muốn bỏ qua cả sự phản bội của anh ta, nh ng anh ta
chẳng hiểu gì hết” [5 739] C
tộ

ế


nh h

ế

nh g p Grusenca, một cô cái quý

c mộ
ừ cuộc g p g

níu gi hôn phu của
y, Caterina càng thêm

cho Grusenca câu chuyện gi
Caterina: “Ừ thì lãm đĩ đấy. Chính bản thân chị tr

Grusenca chế nh o
c đây tối tối vẫn đến ve

vãn b n thanh niên n chơi để làm tiền, chị bán nhan sắc của mình, tôi biết

19


thừa đi rồi” [5 177] C
G

ộ

bỏ


C

õ

i

th u hi u của cô

c th hiện qua l i ph n ứng của cô sau khi Ivan nh n hết tội lỗi vào mình.
Cô không th t chủ

c tòa, giao cho tòa án bứ

ế

ng chứng cứ ch ng l

Cô dùng nh ng l i lẽ ộc ác nh t, gay g t nh

buộc tội anh. Cô mu n chà

ến cho anh ph i gào lên: “Tôi nhìn v o mắt cô

p lên danh d củ

và hiểu rằng cô muốn làm mất danh dự của tôi, nh ng vẫn cứ lấy tiền của cô!
Hãy khinh thằng khốn nạn n y đi, cứ khinh đi, đáng đời tôi” [5,737]. Chúng
ta th

c tình yêu củ C


è

ột, mâu thu n gi a tâm lý và

u nhau, t o nên nh
ộng của nhân v

is

i tình yêu củ C

Caterina b ng tình yêu và s thù h n: “Chúng ta c m thù nhau vì nhiều lẽ,
Katia, nh ng tôi thề tôi vừa yêu vừa c m thù cô” [5,738]. Xu
ộ

việc tr

C

lòng yêu Caterina và từ bỏ ý
C

m từ

ix v

nh tr

n hèn của mình. Tuy nhiên, khi


ở thành v hôn phu,

i trót yêu Grusenca nên mu n c

ến tình yêu của Caterina trở thành thù h n, và là

tuyệt v

một trong nh ng lý do tr thù anh t i tòa án. Sau nh ng l i kết tội của
C

tổn h i v danh d biến tình yêu cu i cùng của mình dành

cho Caterina thành s thù h n. V y là gi

C

thù h n cứ mãi bủa vây.
C

ix v

ở Caterina không ch có Aliosa mà c I

?

u này

g nhìn th y rõ: “Anh ấy càng


xúc phạm cô thì cô càng yêu anh ấy hơn. Vì thế cô bị vò xé. Cô yêu anh ấy
trong tình trạng anh ấy nh hiện nay, yêu khi anh ấy xúc phạm cô. Nếu nh
anh ấy sửa chữa, cô sẽ bỏ anh ấy v cũng chẳng yêu nữa. Nh ng cô cần có
anh ấy để không ngừng chiêm ng ỡng kì công về lòng chung thủy của cô và

20