Công nghệ hàn cao đẳng

Mục lục
Ch-ơng 1 : Cơ sở lý thuyết hàn điện nóng chảy
1.1 Hồ quang điện .............................................................................................................. 4
1.1.1 Khái niệm về hồ quang điện ................................................................................. 4
1.1.2 Cách gây hồ quang và sự cháy của hồ quang ....................................................... 4
1.1.3 Đặc điểm hồ quang dòng xoay chiều.................................................................... 6
1.2 Hiện t-ợng thổi lệch hồ quang hàn .............................................................................. 6
1.2.1 Nguyên nhân ......................................................................................................... 6
1.2.2 ảnh h-ởng của từ tr-ờng ngang............................................................................. 6
1.2.3 ảnh h-ởng của từ tr-ờng dọc ................................................................................. 7
1.2.4 ảnh h-ởng của từ tr-ờng riêng .............................................................................. 8
1.2.5 ảnh h-ởng của góc nghiêng que hàn ..................................................................... 8
1.2.6 ảnh h-ởng của sắt từ ............................................................................................. 8
1.2.7 Biện pháp giảm sự thổi lệch của hồ quang ........................................................... 9
1.3 Nhiệt hồ quang hàn ...................................................................................................... 9
1.3.1 Sự phân bố nhiệt trong vùng của hồ quang ........................................................... 9
1.3.2 Sự nung nóng điện cực khi hàn ............................................................................. 9
1.4 Sự chuyển kim loại từ điện cực vào vũng hàn ............................................................ 10
1.4.1 Trọng lực giọt kim loại lỏng ............................................................................... 10
1.4.2 Sức căng bề mặt .................................................................................................. 10
1.4.3 Lực từ tr-ờng....................................................................................................... 10
1.4.4 áp lực khí ............................................................................................................. 10
1.5 Năng suất quá trình hàn ............................................................................................. 10
1.6 Khái niệm về năng l-ợng đ-ờng (qd) : ....................................................................... 10
1.7 Quá trình luyện kim khi hàn điện nóng chảy ............................................................ 10
1.7.1 Đặc điểm quá trình luyện kim ............................................................................ 10
1.7.2 Quá trình luyện kim khi hàn bằng điện cực trần hay que hàn thuốc bọc mỏng . 12
1.7.3 Quá trình luyện kim khi hàn d-ới lớp thuốc ....................................................... 14
1.7.4 Quá trình luyện kim khi hàn trong môi tr-ờng khí bảo vệ ................................. 15

1.7.5 Sự khử ôxy khi hàn nóng chảy ............................................................................ 15
1.8 Sự kết tinh vũng hàn, tổ chức kim loại mối hàn và vùng ảnh h-ởng nhiệt ................ 16
1.8.1 Sự kết tinh kim loại mối hàn - Tổ chức kim loại mối hàn .................................. 16
1.8.2 Tổ chức tế vi của vùng ảnh h-ởng nhiệt ............................................................. 16
Ch-ơng 2 : Công nghệ hàn hồ quang tay
2.1 Khái niệm hàn hồ quang tay ...................................................................................... 18
2.1.1 Khái niệm............................................................................................................ 18
2.1.2 Đặc điểm ............................................................................................................. 18
2.2 Phân loại hàn hồ quang tay ........................................................................................ 18
2.2.1. Phân loại theo điện cực ...................................................................................... 18

1


Công nghệ hàn cao đẳng

2.2.2. Phân loại theo cách nối dây ............................................................................... 18
Hình 2.3 Ph-ơng pháp nối dây gián tiếp...................................................................... 19
2.2.3 Phân loại theo dòng điện..................................................................................... 19
2.3 Que hn h quang tay ................................................................................................ 19
2.3.1 Cu to que hn .................................................................................................. 20
2.3.2 Yêu cầu chung của que hàn : .............................................................................. 20
2.3.3 Thành phần cơ bản của que hàn ........................................................................ 20
2.3.4. Các đại l-ợng đặc tr-ng cho que hàn ................................................................. 21
2.3.5 Phân loại que hàn ............................................................................................... 21
2.3.6 Một số tiêu chuẩn và ký hiệu que hàn ............................................................... 22
2.4 Công nghệ hàn hồ quang tay ..................................................................................... 27
2.4.1 Phõn loi cỏc liờn kt hn v mi hn............................................................... 27
2.4.2 Phân loại vị trí hàn trong không gian .................................................................. 33
2.4.3 Chế độ hàn hồ quang tay .................................................................................... 34

2.4.4 Kỹ thuật hàn hồ quang tay .................................................................................. 39
Ch-ơng 3: Hàn hồ quang d-ới lớp thuốc bảo vệ
3.1 Khái niệm và đặc điểm .............................................................................................. 46
3.1.1. Khái niệm .......................................................................................................... 46
3.1.2. Đặc điểm ............................................................................................................ 47
3.2 Vật liệu hàn ................................................................................................................ 47
3.2.1. Thuốc hàn .......................................................................................................... 47
3.2.2. Dây hàn .............................................................................................................. 48
3.3 ảnh h-ởng của các thông số chế độ hàn đến hình dạng, kích th-ớc mối hàn ............ 49
3.3.1 ảnh h-ởng của c-ờng độ dòng điện hàn ............................................................ 49
3.3.2 ảnh h-ởng của điện áp hàn ................................................................................. 50
3.3.3 ảnh h-ởng của tiết diện điện cực ........................................................................ 51
3.3.4 ảnh h-ởng của tốc độ hàn ................................................................................... 51
3.3.5 ảnh h-ởng của các yếu tố công nghệ .................................................................. 52
3.3.6 ảnh h-ởng của các yếu tố kết cấu ....................................................................... 52
3.4 Tính toán kích th-ớc mối hàn .................................................................................... 53
3.4.1 Tính kích th-ớc mối hàn giáp mối ...................................................................... 53
3.4.2 Tính kích th-ớc mối hàn góc .............................................................................. 55
3.5 Chế độ hàn ................................................................................................................ 55
3.5.1 Chế độ hàn mối hàn giáp mối ............................................................................. 55
3.5.2 Chế độ hàn mối hàn góc .................................................................................... 56
3.6 Kỹ thuật hàn tự động, bán tự động d-ới lớp thuốc .................................................... 58
3.6.1 Gây và kết thúc hồ quang ................................................................................... 58
3.6.2 Kỹ thuật hàn........................................................................................................ 58
Ch-ơng 4: Hàn hồ quang trong môi tr-ờng khí bảo vệ

2


Công nghệ hàn cao đẳng


4.1. Hn h quang in cc núng chy trong mụi trng khớ bo v (MAG/MIG) ...... 62
4.1.1 Nguyờn lý v c im ....................................................................................... 62
4.1.2 Vt liu hn ........................................................................................................ 62
4.1.3 Chế độ hàn .......................................................................................................... 66
4.1.4 K thut hn ....................................................................................................... 72
4.2 Hn h quang in cc khụng núng chy trong mụi trng khớ tr bo v (TIGTungsten Inert Gas) ......................................................................................................... 73
4.2.1 Nguyờn lý v c im ....................................................................................... 73
4.2.2 Vật liệu hàn TIG ................................................................................................. 75
4.2.3 Chế độ hàn TIG ................................................................................................... 80
4.2.4 Kỹ thuật hàn TIG ............................................................................................... 84
Ch-ơng 5: Hàn và cắt kim loại bằng khí cháy
5.1 Hn kim loi bng khớ .............................................................................................. 94
5.1.1 Nguyờn lý v c im ca hn bng khớ chỏy ................................................ 94
5.1.2 Vật liệu hàn khí ................................................................................................... 95
5.1.3 Chế độ hàn khí O2 C2H2. ................................................................................ 100
5.1.4 Kỹ thuật hàn bằng ngọn lửa hàn khí ................................................................. 104
5.2 Cắt kim loại bằng khí ............................................................................................... 106
5.2.1 Thực chất, đặc điểm cắt kim loại bằng khí cháy ............................................. 106
5.2.2. Điều kiện kim loại cắt đ-ợc bằng khí .............................................................. 108
5.2.3 Chỉ tiêu đánh giá mép cắt và các yếu tố ảnh h-ởng đến chất l-ợng mép cắt ... 108
5.2.4 Kỹ thuật cắt kim loại bằng khí .......................................................................... 109
Ch-ơng 6: Công nghệ hàn thép, hàn gang, hàn kim loại và hợp kim màu
6.1 Hàn thép cacbon....................................................................................................... 112
6.1.1 Tính hàn của thép cacbon ................................................................................. 112
6.1.2 Công nghệ hàn thép cácbon .............................................................................. 113
6.2. Hàn thép hợp kim .................................................................................................... 115
6.2.1 Hàn thép hợp kim thấp và thép hợp kim trung bình ......................................... 115
6.2.2 Hàn thép hợp kim cao ....................................................................................... 117
6.3 Hàn gang .................................................................................................................. 121

6.3.1 Đặc điểm tính hàn ............................................................................................. 121
6.3.2 Các ph-ơng pháp hàn gang ............................................................................... 121
6.3.3 Kỹ thuật hàn gang ............................................................................................. 126
6.4 Công nghệ hàn đồng và hợp kim đồng ................................................................... 127
6.4.1 Đặc điểm tính hàn ............................................................................................. 127
6.4.2 Hàn đồng và hợp kim đồng bằng ph-ơng pháp hàn nóng chảy ....................... 128
6.5. Công nghệ hàn nhôm và hợp kim nhôm ................................................................ 134
6.5.1 Đặc điểm tính hàn của nhôm và hợp kim nhôm .............................................. 134
6.5.2 Hàn nhôm và hợp kim nhôm bằng ph-ơng pháp hàn nóng chảy ...................... 135

3


Công nghệ hàn cao đẳng

Ch-ơng 1 : Cơ sở lý thuyết hàn điện nóng chảy
1.1 Hồ quang điện
1.1.1 Khái niệm về hồ quang điện
Hồ quang là hiện t-ợng phóng điện mạnh và liên tục trong môi tr-ờng khí giữa
hai điện cực trái dấu. Năng l-ợng của hồ quang (nhiệt và ánh sáng) có độ tập trung
cao tạo ra nhiệt l-ợng nung nóng chảy kim loại khi hàn.

Hình 1.1 Các hạt tích điện chuyển động trong cột hồ quang
Để có thể xảy ra hiện t-ợng phóng điện, môi tr-ờng khí phải chứa các hạt tích điện.
Quá trình tạo ra các hạt tích điện trong khoảng không giữa hai điện cực đ-ợc thực
hiện nhờ các hiện t-ợng sau :
+ Phát xạ nhiệt điện tử
+ Phát xạ quang điện
+ Tự phát xạ (d-ới tác dụng của điện tr-ờng mạnh)
+ Phát xạ do va đập hoặc do ion hoá thể tích.

Muốn vậy phải tạo ra một điện thế gọi là điện thế ion hoá để cung cấp cho điện
tử một năng l-ợng nhất định thắng đ-ợc lực hút của ion d-ơng nhằm bứt điện tử ra
khỏi nguyên tử hay phân tử tạo thành ion. Nếu môi tr-ờng hồ quang chứa nhiều các
chất có điện thế ion hoá thấp sẽ làm giảm điện thế ion hoá hiệu dụng của cột hồ
quang, kết quả là dễ gây hồ quang và hồ quang cháy ổn định.
1.1.2 Cách gây hồ quang và sự cháy của hồ quang
a. Sự hình thành hồ quang
Có thể chia quấ trình hình thành hồ quang qua bốn giai đoạn

Hình 1.2 Các giai đoạn hình thành hồ quang hàn

4


Công nghệ hàn cao đẳng

+ Giai đoạn 1 : que hàn tiếp xúc với vật hàn qua các điểm nhấp nhô (do bề mặt que
hàn và vật hàn không đ-ợc phẳng) xảy ra hiện t-ợng ngắn mạch sinh ra nhiệt l-ợng
lớn trong thời gian rất ngắn.
+ Giai đoạn 2 : kim loại tại chỗ tiếp xúc bị chảy nhanh san phẳng nhấp nhô trong
khoảng không giữa que hàn và vật hàn.
+ Giai đoạn 3 : khi nhấc que hàn lên, do tác động của nhiều yếu tố (lực kéo, lực từ
tr-ờng) làm phần kim loại lỏng bị kéo dài ra và thắt lại, làm tăng mật độ dòng điện tại
chỗ thắt.
+ Giai đoạn 4 : kim loại tại vị trí bị thắt sẽ nhanh chóng đạt đến trạng thái sôi và bay
hơi, cắt đứt giọt kim loại lỏng đi vào mối hàn và hồ quang đ-ợc hình thành.
b. Duy trì hồ quang hàn
Khi hồ quang hình thành, sự phát xạ điện tử và điện áp tăng đáng kể dẫn đến
tăng sự phát xạ nói chung, sinh ra các hạt tích điện trong cột hồ quang. Khi dòng điện
tăng và điện áp giảm tới trị số nhất định (phụ thuộc chiều dài cột hồ quang) sẽ tạo nên

sự ổn định của hồ quang. Nếu cứ duy trì khoảng cách nhất định (chiều dài cột hồ
quang) đảm bảo sự phát xạ điện tử xảy ra sẽ duy trì đ-ợc hồ quang cháy ổn định.
Có thể chia không gian hồ quang thành ba vùng nh- sau :
+ Vùng catod : tại đây xảy ra sự bức xạ điện tử từ vết catod về phía anot. Trên đ-ờng
đi, các điện tử này va chạm với các nguyên tử trung hoà và ion hoá chúng theo phản
ứng :
e + A0 A+ + 2e.
Các ion d-ơng tạo thành sẽ di chuyển về phía catot. Do ion d-ơng có khối
l-ợng lớn hơn nên chuyển động chậm hơn các điện tử , ở mỗi thời điểm điện tích
d-ơng của tất cả các ion sẽ lớn hơn điện tích âm của các điện tử. Vùng giảm điện áp
của catod sẽ có thừa điện tích d-ơng càng làm cho điện áp tại đó gia tăng. Vùng catod
(khoảng 10-5cm) là vùng tập trung phần lớn điện áp của hồ quang và phần giảm điện
áp đó gọi là điện áp catod , ký hiệu Uk.
+ Vùng anod : tại gần vết anod, khoảng bằng chiều dài b-ớc chuyển động tự do của
các điện tử, hầu nh- không xảy ra sự ion hoá và không có các ion d-ơng. Do vậy các
điện tử đ-ợc tăng tốc đáng kể, khi va đập vào vết anod sẽ gây nên sự phát xạ năng
l-ợng làm nhiệt độ tại đó đạt tới nhiệt độ bốc hơi của vật liệu anod.
+ Vùng cột hồ quang : là vùng giữa hai vùng giảm điện áp catod và anod. Trong vùng
này chứa các điện tử, ion d-ơng, ion âm và các nguyên tử trung hoà. Nhiệt độ tại vùng
cột hồ quang đạt tới giá trị cao, tuỳ thuộc vào ph-ơng pháp hàn.

Hình 1.3 Sự giảm điện áp trong cột hồ quang

5


Công nghệ hàn cao đẳng

Trong ba vùng của cột hồ quang, vùng catod có ý nghĩa quan trọng vì là nguồn
điện tử chủ yếu. Điện áp giảm ở vùng catod coi nh- gần bằng điện thế ion hóa của các

khí trong vùng này. Vùng anod có thể tích lớn hơn vùng catod nh-ng có mức giảm
điện áp nhỏ hơn; các điện tử khi va đập vào bề mặt anod sẽ trao lại năng l-ợng cho bề
mặt này d-ới dạng động năng và công thoát. Năng l-ợng này cộng với năng l-ợng
nhiệt của dòng điện sẽ sinh ra nhiệt làm chảy kim loại và gia tốc các điện tử
1.1.3 Đặc điểm hồ quang dòng xoay chiều
Hồ quang dòng xoay chiều không ổn định bằng hồ quang dòng một chiều. Vì
khi hàn bằng dòng xoay chiều với tần số 50Hz, dòng điện đổi chiều liên tục, hồ quang
đ-ợc kích thích và tắt 100 lần trong một giây. Trong mỗi nửa chu kỳ, sự giảm dòng
điện đi kèm với sự giảm nhiệt độ trong cột hồ quang làm cho mức độ ion hoá trong
cột hồ quang giảm và hồ quang chỉ đ-ợc gây lại khi tăng điện áp (có điện áp mồi).

Hình 1.4 Biến thiên dòng điện và điện áp khi hàn bằng dòng xoay chiều
Nếu trong không gian hồ quang chứa các chất có điện thế ion hoá thấp (Na, K,
Ca,) thì quá trình gây lại hồ quang sẽ dễ dàng hơn (ở ngay trị số điện áp thấp) và hồ
quang cháy ổn định hơn. Các nguyên tố có ái lực mạnh với điện tử nh- Flo, clo, ôxy
lại có tác dụng ng-ợc lại.
1.2 Hiện t-ợng thổi lệch hồ quang hàn
1.2.1 Nguyên nhân
Sự ổn định của hồ quang hàn và khả năng định h-ớng nó vào chỗ cần thiết khi
hàn bằng dòng một chiều phụ thuộc vào h-ớng tác động của từ tr-ờng xung quanh hồ
quang. Có thể xem hồ quang nh- một dây dẫn mềm bằng khí. D-ới tác dụng của từ
tr-ờng, nó có thể dịch chuyển nh- một dây dẫn thông th-ờng, đồng thời còn bị biến
dạng và bị kéo dài ra. Nếu từ tr-ờng xung quanh cột hồ quang phân bố đối xứng, nó
sẽ không bị thổi lệch. Khi từ tr-ờng phân bố không đối xứng, hồ quang sẽ bị thổi lệch
về phía có mật độ đ-ờng sức từ nhỏ hơn.
Sự cháy của cột hồ quang chịu tác động bởi lực từ tr-ờng phân bố xung quanh
nó. Với dòng điện xoay chiều, cực dòng điện thay đổi liên tục nên chiều của lực từ
tr-ờng cũng thay đổi theo làm cho cột hồ quang ít bị thổi lệch; do vậy ta chỉ xét ảnh
h-ởng của từ tr-ờng dòng điện một chiều lên sự cháy của cột hồ quang.
Ngoài ra, khối l-ợng sắt từ của vật hàn cũng ảnh h-ởng lên sự thổi lệch của hồ

quang hàn.
1.2.2 ảnh h-ởng của từ tr-ờng ngang
Từ tr-ờng ngang có tác dụng t-ơng tự nh- tác dụng của một nam châm vĩnh cửu
đặt vuông góc với dây dẫn (hồ quang).

6


Công nghệ hàn cao đẳng

Hình 1.5 Mô tả sự tác động của từ tr-ờng ngang đến sự cháy của hồ quang
Có thể thấy ở phía bên phải của cột hồ quang, từ tr-ờng ngang cùng
chiều với từ tr-ờng riêng (do dòng điện chạy qua hồ quang sinh ra và đ-ợc biểu thị
bằng các đ-ờng tròn đồng tâm). ở phía bên trái, chúng ng-ợc chiều với nhau. Do đó
mật độ đ-ờng sức từ ở phía bên phải lớn hơn, làm thổi lệch cột hồ quang về phía bên
trái. Nếu thành phần từ tr-ờng này đủ mạnh sẽ làm gián đoạn hoàn toàn hồ quang
hàn.
1.2.3 ảnh h-ởng của từ tr-ờng dọc
Từ tr-ờng dọc có tác dung giống nh- tác dụng của ống dây xoắn solenoid có dòng
điện chạy qua tác dụng lên lõi (hồ quang).

Hình 1.6 Từ tr-ờng dọc tác động lên các hạt tích điện trong cột hồ quang
Từ tr-ờng dọc có h-ớng trùng với h-ớng của hồ quang vì vậy nó không gây
ảnh h-ởng đến sự chuyển động của các hạt tích điện dọc theo trục hồ quang (theo
h-ớng điện tr-ờng) nh-ng nó sẽ tác động tới sự chuyển động của các hạt tích điện
theo ph-ơng vuông góc với điện tr-ờng.
Theo tiết diện ngang cột hồ quang, nhiệt độ ở tâm cột hồ quang cao hơn phía
ngoài và mật độ dòng điện ở tâm cột hồ quang lớn hơn chu vi ngoài nên sẽ có sự
khuếch tán của các hạt tích điện từ tâm cột hồ quang ra chu vi ngoài. Khi chuyển
động, các hạt tích điện sẽ cắt các đ-ờng sức từ của từ tr-ờng dọc. D-ới tác dụng

của từ tr-ờng dọc sẽ h-ớng các hạt tích điện chuyển động theo h-ớng điện tr-ờng.
Ion d-ơng có khối l-ợng lớn lên sẽ quyết định h-ớng chuyển động của các hạt tích
điện. Ngoài ra do tác động của điện tr-ờng lên các hạt tích điện khiến chúng
chuyển động theo chiều thẳng đứng. D-ới tác dụng đồng thời của điện tr-ờng và

7


Công nghệ hàn cao đẳng

từ tr-ờng dọc, các hạt tích điện sẽ chuyển động xoắn ốc, đồng thời xuất hiện lực
h-ớng tâm kéo cột hồ quang về trục thẳng đứng, kết quả làm giảm tiết diện cột hồ
quang, cải thiện đặc tính công nghệ của hồ quang.
1.2.4 ảnh h-ởng của từ tr-ờng riêng
Từ tr-ờng riêng đ-ợc sinh ra khi có dòng điện chạy qua mạch hàn. Nếu sự phân bố
của từ tr-ờng riêng đều xung quanh cột hồ quang thì hồ quang sẽ không bị thổi lệch.
Sự phân bố này phụ thuộc vào cách đấu dây vào vật hàn.

Hình 1.7 Tác động của từ tr-ờng riêng đến sự cháy của hồ quang
1.2.5 ảnh h-ởng của góc nghiêng que hàn

vh
vh
Hình 1.8. ảnh h-ởng của góc nghiêng que hàn
1.2.6 ảnh h-ởng của sắt từ
Độ từ thẩm của vật liệu sắt từ lớn hơn độ từ thẩm của không khí hàng nghìn lần
nên từ thông đi qua sắt từ dễ hơn nhiều so với không khí. Nếu ở vùng cột hồ quang có
khối sắt từ sẽ hút các đ-ờng sức từ đi qua nó làm cho từ tr-ờng ở phía khối sắt từ
loãng đi, phần còn lại các đ-ờng sức từ cũng sẽ bị kéo về phía sắt từ , kết quả làm hồ
quang h-ớng về phía khối sắt từ. ảnh h-ởng này thể hiện rõ rệt nhất khi hàn các mối

hàn góc trong, hàn phía mép ngoài của tấm thép.

Hình 1.9 ảnh h-ởng của sắt từ đến sự cháy của hồ quang.

8


Công nghệ hàn cao đẳng

1.2.7 Biện pháp giảm sự thổi lệch của hồ quang
- Thay đổi cách nối dây.
- Đặt que hàn nghiêng về phía h-ớng hàn.
- Thay dòng điện hàn một chiều bằng dòng xoay chiều.
- Đặt thêm miếng sắt từ về phía hồ quang bị thổi lệch.
1.3 Nhiệt hồ quang hàn
1.3.1 Sự phân bố nhiệt trong vùng của hồ quang
Hồ quang là một nguồn nhiệt có mức độ tập trung cao, phần lớn năng l-ợng
điện đi qua hồ quang đ-ợc biến thành năng l-ợng nhiệt. Nhiệt ở anod và catod chủ
yếu dùng để nung chảy và bay hơi kim loại, nhiệt ở vùng cột hồ quang chủ yếu nung
chảy kim loại và trao đổi với môi tr-ờng xung quanh. Các đặc tr-ng nhiệt của hồ
quang thể hiện ở các yếu tố sau :
+ Công suất điện của hồ quang (P):
P = U.I (W)
Trong đó U (V) là điện áp hàn
I (A) là c-ờng độ dòng điện hàn.
+ Công suất nhiệt của hồ quang (q0) :
Nếu bỏ qua sự mất nhiệt và hiệu ứng của các phản ứng hoá học trong hồ
quang, có thể coi công suất nhiệt của hồ quang bằng công suất điện của nó :
q0 = P
+ Công suất nhiệt hiệu dụng của hồ quang (q) :

Công suất nhiệt hiệu dụng của hồ quang là l-ợng nhiệt truyền vào kim loại cơ
bản trong một đơn vị thời gian, bỏ qua sự mất nhiệt ra môi tr-ờng :
q = q0.
Trong đó là hiệu suất của hồ quang, nó phụ thuộc vào từng quá trình hàn.
= 0,50 0,60 khi hàn bằng điện cực không nóng chảy trong môi tr-ờng khí
trơ
= 0,60 0,85 khi hàn hồ quang tay
= 0,80 0,95 khi hàn d-ới lớp thuốc
= 0,70 0,85 khi hàn điện xỉ.
1.3.2 Sự nung nóng điện cực khi hàn
Điện cực đ-ợc nung nóng bằng hai nguồn nhiệt : hồ quang và nhiệt JoulesLentz sinh ra khi có dòng điện chạy qua. Với mỗi ph-ơng pháp hàn khác nhau có sự
nung nóng điện cực khác nhau :

b)

a)

9


Công nghệ hàn cao đẳng

Hình 1.10 Cân bằng nhiệt khi hàn hồ quang tay a) và hàn d-ới lớp thuốc b).
1.4 Sự chuyển kim loại từ điện cực vào vũng hàn
1.4.1 Trọng lực giọt kim loại lỏng
Kim loại lỏng d-ới tác dụng của trọng lực luôn có xu h-ớng đi về vũng hàn
(đặc biệt đối với hàn bằng).
1.4.2 Sức căng bề mặt
Sức căng bề mặt (đ-ợc tạo nên do tác dụng của lực phân tử ) luôn giữ cho các
giọt kim loại lỏng có dạng hình cầu và ở trạng thái này trên suốt đoạn đ-ờng chuyển

vào vũng hàn, khi vào vũng hàn sẽ bị sức căng bề mặt kéo vào để tạo thành một khối
thống nhất (có tác dụng lớn đối với mối hàn trong không gian).
1.4.3 Lực từ tr-ờng
Lực từ tr-ờng sinh ra xung quanh điện cực khi có dòng điện chạy qua que hàn
và vật hàn, nó tác dụng đến quá trình tách giọt kim loại lỏng từ điện cực vào vũng
hàn.
1.4.4 áp lực khí
áp lực khí sinh ra trong cột hồ quang sẽ tạo nên áp lực đẩy kim loại lỏng từ
điện cực vào vũng hàn (có tác dụng lớn đối với mối hàn trong không gian).
1.5 Năng suất quá trình hàn
Năng suất quá trình hàn đánh giá khối l-ợng kim loại đ-ợc nguồn nhiệt hàn
nung chảy trong một đơn vị thời gian, nó thể hiện qua hệ số đắp d và hệ số chảy c.
c

Gc
I .t 0

d

(g/A.h)

Gd
I .t0

(g/A.h)

Trong đó Gd là khối l-ợng kim loại điện cực đắp lên kim loại cơ bản (g).
Gc là khối l-ợng kim loại điện cực nóng chảy (g).
t0 là thời gian hồ quang cháy (h).
Hệ số tổn thất kim loại :



Gc Gd
Gc

.100

(%).

Hệ số tổn thất phụ thuộc vào ph-ơng pháp hàn, loại điện cực, dòng hàn. và
thay đổi từ (10 20)%. Hệ số tổn thất có thể có giá trị âm khi vỏ bọc que hàn chứa
một l-ợng lớn bột kim loại (Fe).
1.6 Khái niệm về năng l-ợng đ-ờng (qd) :
Năng l-ợng đ-ờng là tỷ số giữa công suất nhiệt hiệu dụng của nguồn nhiệt hàn
(hồ quang) và tốc độ hàn; đây là đại l-ợng quan trọng của chế độ hàn dùng để đánh
giá chu trình nhiệt hàn đối với kim loại cơ bản và kim loại đắp.
q U .I .
(J/cm)
qd

vh

vh

Trong đó vh tốc độ hàn (cm.s ).
1.7 Quá trình luyện kim khi hàn điện nóng chảy
1.7.1 Đặc điểm quá trình luyện kim
Quá trình luyện kim khi hàn nóng chảy rất phức tạp, nó khác với quá trình
luyện kim thông th-ờng ở một số yếu tố sau :
+ Nhiệt của hồ quang cao hơn nhiều so với nhiệt độ các lò luyện kim thông th-ờng và

phân bố ở các vùng của cột hồ quang khác nhau.
+ Sự t-ơng tác hóa lý xảy ra mạnh giữa kim loại lỏng với xỉ, với khí và với kim loại cơ
bản.
+ Thời gian kim loại tồn tại ở trạng thái lỏng ngắn, do đó các phản ứng hóa học xảy ra
trong vũng hàn không đi đến trạng thái cân bằng.
-1

10


Công nghệ hàn cao đẳng

+ Nhiệt độ vũng hàn cao tạo điều kiện cho nhiều phản ứng hóa học xảy ra nh- : sự t-ơng tác giữa kim loại lỏng với xỉ, với khí ; sự ôxy hóa hay hoàn nguyên kim loại, sự
phân ly của các hợp chất khí (H2 2H ; CO2 CO + O ; ..v..v.).
Các phản ứng hóa học xảy ra chủ yếu là phản ứng ôxy hóa nên ngoài việc tạo
ra môi tr-ờng khí bảo vệ, cần phải có biện pháp khử ôxy ngay trong kim loại đắp .
* Điều kiện cân bằng của hệ thống hoá lý
Phn ln cỏc phng trỡnh phn ng húa hc xy ra trong vng hn khụng biu th
y quỏ trỡnh xy ra vỡ nú khụng cha cỏc i lng c trng trong thi gian
phn ng xy ra( vớ d: ỏi lc gia cỏc nguyờn t, tc ca phn ng)
Phn ln cỏc phn ng xy ra khụng i n trng thỏi cõn bng gia cỏc cht tham
gia phn ng v cỏc sn phm phn ng
Nhng vn ny c gii quyt bng nh lut khi lng tỏc dng v nh lut
cõn bng ng
Hu ht cỏc kim loi trong vng hn di tỏc dng nhit ca h quang u xy ra
hin tng oxi húa mnh. Cỏc oxit c to thnh cú th pha ngng t (rn hoc
lng) hay pha khớ. Cỏc oxit hũa tan vo kim loi lng (vng hn) s lm gim tng
i mnh c tớnh v cỏc tớnh cht húa lớ mi hn. Cỏc oxit khụng hũa tan vo kim
loi lng thỡ phn ln c chuyn vo pha x, ch cũn phn nh nm la trong vng
hn. Cỏc oxit th khớ ch yu i vo mụi trng xung quanh, s cũn li khụng kp

thoỏt ra khi vng hn khi ngui s nm li trong mi hn di dng bt khớ.
iu kin ch yu nht nhn c mi hn cú cht lng tt l phi ngn nga
c s oxi húa cỏc kim loi v cỏc thnh phn khỏc bng cỏch to ra xung quanh
vựng hn cỏc mụi trng bo v khỏc nhau. Tuy nhiờn, bin phỏp ny khụng bo m
hon ton kim loi khi b oxi húa. Vỡ vy, ngoi vic to mụng trng bo v cũn
phi tỡm cỏch kh oxi ngay trong kim loi p
Trong vng hn, s oxi húa v s kh l hai quỏ trỡnh i lp, cú th biu din
bng phng trỡnh tng quỏt sau:
mMe +

n
O2 = MemOn.
2

Nu phn ng i v bờn phi s xy ra s oxi húa, cũn nu phn ng i v bờn trỏi
s xy ra s kh (tc l hon nguyờn kim loi t oxit)
Trng thỏi cõn bng ca h thng húa lý c trng bi s cú mt ng thi c kim
loi t do v oxit ca nú vi t l xỏc nh
Chiu phn ng ph thuc vo nng ca cỏc cht phn ng, nhit v ỏp sut
Theo nh lut khi lng tỏc dng, tc phn ng húa hc c xỏc nh bng
hng s cõn bng
%Me m. O2 n/2
k =
%MemOn
- k > 1 : phản ứng xảy ra theo chiều thuận (phản ứng ôxy hóa).
- k < 1 : phản ứng xảy ra theo chiều nghịch (phản ứng khử ôxy).
a: nng cỏc
cht tỏc dng
d tớnh toỏn cú th biu din nng cỏc cht tỏc dng bng % khi lng
ca chỳng, khi ú hng s cõn bng c vit di dng

Hng s cõn bng ca phn ng húa hc cho ta kh nng xỏc nh chiu
ca phn ng húa hc mc nht nhcho phộp phỏn oỏn tc phn ng xy
ra. Khi t s ln (nng cỏc cht tham gia phn ng) ln hn mu s (nng sn
phm phn ng) chiu phn ng i v phớa phi (oxi húa); ngc li, t s nh hn
mu s chiu ca phn ng i v phớa trỏi( phn ng hon nguyờn)

11


Công nghệ hàn cao đẳng

Qua ú ta thy nng ca cỏc cht phn ng quyt nh chiu ca phn ng ch
khụng quyt nh vo kh nng phn ng
* Sự phân ly của các chất khí đơn giản và hợp chất khí
S phõn ly ca cỏc phõn t khớ trong vng hn l do tỏc dng va pvỡ s va
p l hm ca nhit
Cỏc phõn t khớ H2, O2, N2 di tỏc dng ca va p phõn hy theo phn ng
sau:
H2 2H 103,8 kcal/mol
O2 2O 118,2 kcal/mol
N2 2N 170,2 kcal/mol
Di tac dng nhit ca h quang H2 v O2 hu nh b phõn hy hon ton
thnh cỏc nguyờn t cũn li N2 b phõn ly ớt hn. Oxi, nito, hydro nguyờn t sinh ra
liờn kt vi kim loi lm gim cht lng mi hn
Trong thnh phn ca nhiu loi thuc bc v thuc hn cú cha CaF2, nhit
cao CaF2 phõn hy theo phn ng:
CaF2 CaF + F
F2 di tỏc dng ca h quang hu nh b phõn li hon ton thnh nguyờn t F v dop
cú ỏi lc in t mnh nờn tr thnh ion õm.
F2 2F 63500cal

F + e F- + 3,94eV
nhit khong 60000C, mc phõn li v ion húa ca Flo tng lờn khỏ mnh,
do ú khi cha c cỏc hp cht Flo vo thuc bc hay thuc hn s lm gim s n
nh ca h quang. Tuy nhiờn, Flo cú tỏc dng tt khi hn l lm gim kh nng bóo
hũa hidro ca kim loi p.
F + H HF (cú bn cao)
H2O i vo cng hn t hi m ca thuc bc v thuc hn hay t g trờn mộp hn v
dõy hn. Tựy theo nhit , s phõn li ca hi nc cú th biu din bng phn ng
sau:
T0 16000C 2H2O 2H2 + O2 115,6kcal
T0 16000C 2H2O 2OH- + H2 127,4kcal
Hi nc phõn li cú th oxi húa hay hon nguyờn kim loi tựy thuc vo iu kin
phn ng xy ra
Trong vng hn, núi chung hi nc b phõn li hu nh hon ton nờn mi hn
thng b bừa hũa oxi v hidro lm nh hng xu n cht lng mi hn
1.7.2 Quá trình luyện kim khi hàn bằng điện cực trần hay que hàn thuốc bọc mỏng
Quá trình luyện kim này chủ yếu đ-ợc xác định bởi các phản ứng hoá học xảy
ra trong không gian hồ quang giữa các giọt kim loại lỏng của điện cực với môi tr-ờng
khí xung quanh vì lớp thuốc bọc mỏng không ngăn đ-ợc môi tr-ờng khí xung quanh
xâm nhập vào vũng hàn. Các khí có hại nhất là ôxy, nitơ, hiđrô.
a. Xét ảnh h-ởng của ôxy
- Sắt bị ôxy hoá theo các phản ứng sau :
2Fe + O2 = 2FeO + Q
4 Fe + 3O2 = 2Fe2O3 + Q
3 Fe + 2O2 = Fe3O4 + Q.
Trong đó, ôxit sắt II (FeO) hòa tan vào kim loại lỏng (còn lại vào xỉ).
- Trong các giọt kim loại lỏng, xảy ra phản ứng giữa ôxy nguyên tử với C, Si, Mn :
C+O

{CO}.


12


Công nghệ hàn cao đẳng

Mn + O (MnO).
Si + O (SiO2).
- Trong vũng hàn, xảy ra phản ứng với FeO.
C + FeO Fe + {CO}.
Si + FeO Fe + (SiO2).
Mn + FeO Fe + (MnO).
Do có sự ôxy hóa các nguyên tố nên hàm lợng C, Mn trong kim loại mối hàn bị
giảm.
b. ảnh h-ởng của nitơ
Nitơ vào cột hồ quang chủ yếu từ không khí ở trạng thái nguyên tử. Nitơ sẽ hoà
tan vào kim loại lỏng, khi nguội tách ra nh-ng tác dụng với kim loại tạo thành nitơrit:
Fe + N Fe2N (11,1%N)
Fe + N Fe4N (5,88%N)
Các nitơrit ổn định ở nhiệt độ 7000C, trên 7000C dễ phân huỷ. Trong quá trình
hàn, nhiệt độ ở vũng hàn hay ở các giọt kim loại lỏng chuyển từ điện cực vào vũng
hàn khá cao, ta t-ởng rằng trong kim loại không có nitơ nh-ng thực tế cho thấy trong
kim loại l-ợng nitơ vẫn tồn tại khoảng 0,2%.
Khi hàn bằng điện cực trần, ở nhịêt độ cao nitơ nguyên tử hoà tan mạnh vào
kim loại lỏng, sau khi nguội nó tạo thành các nitơrit bền.
Các nitơrit hoà tan vào kim loại lỏng gây cho mối hàn bão hoà nitơ. ở nhiệt độ
cao, nitơ còn tác dụng với ôxy tạo thành ôxit nitơ hoà tan vào kim loại lỏng, theo các
hạt kim loại lỏng đi vào vũng hàn. Khi nguội, nó lại tách ra tạo thành ôxy nguyên tử
làm cho mối hàn có ôxy và nitơ. Khi hàm l-ợng nitơ tăng thì tăng độ bền và giảm độ
dẻo, nếu trong khi nguội nitơ không kịp thoát ra ngoài sẽ làm xô lệch mạng ferit gây

nứt cho mối hàn.
c. ảnh h-ởng của Hiđrô
- Hyđrô vào mối hàn từ thuốc bọc, từ gỉ que hàn, lõi que. ở nhiệt độ cao H2 chuyển
thành hiđrô nguyên tử hoà tan mạnh vào kim loại lỏng, ngoài ra nó còn có tác dụng
khử ôxy:
2H + FeO Fe + H2O
6H + Fe2O3 2Fe + 3H2O
8H + Fe3O4 3Fe + 4H2O
ở nhiệt độ kim loại nóng chảy, độ hoà tan của hiđrô rất nhanh, độ hoà tan lớn nhất ở
24000C.
Do nhiệt độ trung bình ở mối hàn là 17000C và ở các giọt kim loại lỏng 20000
2500 C nên hiđrô hoà tan mạnh vào các giọt kim loại lỏng. Khi kim loại nguội sự hoà
tan của hiđrô giảm vì nó thoát ra ngoài ở nhịêt độ đang kết tinh còn tồn tại cả pha lỏng
và pha rắn. ở pha lỏng hiđrô lại phân bố rất nhanh đồng thời tập trung lại và thoát ra
môi tr-ờng liên tục d-ới dạng bọt khí, phần còn lại không kịp thoát ra nằm lạt trong
mối hàn chỗ nhánh cây, ở các vị trí đó hiđrô lại tiếp tục khuếch tán vào. Khi đông đặc
thể tích kim loại lỏng giảm làm áp suất hiđrô tại các lỗ rỗng tăng lên rất lớn, nó là
nguyên nhân gây nứt và rỗ khí trong vũng hàn.
Biện pháp giảm hiđrô hoà tan vào vũng hàn
+ Hàn bằng que thuốc bọc dày, hàn d-ới lớp thuốc
+ Tr-ớc khi hàn phải tiến hành làm sạch bề mặt dây hàn và mép hàn
+ Chọn thành phần thuốc hàn, thuốc bọc và dây hàn thích hợp.
*) ảnh h-ởng của tạp chất l-u huỳnh, phốtpho
a. L-u huỳnh
- Gây nứt nóng cho mối hàn

13


Công nghệ hàn cao đẳng


- S vào vũng hàn từ kim loại cơ bản, kim loại điện cực là chủ yếu, ngoài ra có thể từ
thuốc hàn.
- Trong vũng hàn, S tác dụng với sắt cùng với 1 số kim loại khác tạo thành các tạp
chất sunfua (FeS, MnS, SiS...), trong đó FeS nguy hiểm nhất vì nó có nhiệt độ nóng
chảy thấp (800-9000C) do đó gây ra hiện t-ợng nứt nóng
Vì vậy, phải tiến hành khử S bằng cách cho các nguyên tố có ái lực với S mạnh
hơn sắt vào mối hàn để hoàn nguyên sắt: Mn, Si...
FeS + Mn Fe + MnS
FeS + Si Fe + SiS
MnS, SiS có nhiệt độ nóng chảy cao hơn Fe, dễ kết hợp với ôxit bazơ chuyển vào pha
xỉ.
Trong vũng hàn còn xảy ra phản ứng:
FeS + CaO FeO + CaS
Ôxit bazơ có tác dụng khử S mạnh hơn ôxit axit nên đa số thuốc bọc que hàn chứa
nhiều thành phần ôxit bazơ.
b. Phốtpho
- Gây nứt nguội cho mối hàn
- Vào vũng hàn t-ơng tự nh- S
- Trong vũng hàn P tác dụng với Fe theo phản ứng:
Fe + P Fe3P (15,6%P)
Fe + P Fe2P (21,75%P)
Các hợp chất sinh ra làm tăng độ cứng của kim loại mối hàn lên rất nhanh. Ngoài ra
do đ-ờng kính nguyên tử của P lớn hơn rất nhiều so với Fe làm xô lệch mạng tinh thể
sắt gây cho mối hàn nứt nguội
5FeO + 2Fe3P P2O5 + 11Fe
5FeO + 2Fe2P P2O5 + 9Fe
Để tách P ra khỏi vũng hàn dùng ôxit kết hợp với P2O5 tạo thành xỉ, th-ờng
dùng nhất là CaO
3CaO + P2O5 Ca3P2O8

4CaO + P2O5 Ca4P2O9
1.7.3 Quá trình luyện kim khi hàn d-ới lớp thuốc
Các quá trình luyện kim khi hàn d-ới lớp thuốc t-ơng tự nh- khi hàn hồ quang
tay, song có một số điểm khác sau:
- Hiệu quả bảo vệ vũng hàn tốt hơn: Hàm l-ợng nitơ trong vũng hàn khoảng 0,02%,
hàn hồ quang tay hàm l-ợng nitơ khoảng 0,035%
- Sự phụ thuộc thành phần kim loại mối hàn vào chế độ hàn nhiều hơn.
- Thể tích vũng hàn lớn hơn.
Trong thuốc hàn, đặc biệt thuốc hàn nóng chảy không có các fero hợp kim mà
chủ yếu là các ôxit bazơ. Vì vậy trong môi tr-ờng hồ quang bao gồm chủ yếu các ôxit
cacbon, H2, hơi kim loại và hơi thuốc hàn, còn hàm l-ợng CO2 và N2 không đáng kể.
Do ở nhiệt độ cao các khí bị phân huỷ mạnh và hoạt tính của chúng cao nên tác hại
của hiđrô biểu hiện càng rõ rệt, vì vậy hàn d-ới lớp thuốc phải khử hiđrô triệt để. Để
ngăn ngừa sự hoà tan của hiđrô vào vũng hàn yêu cầu môi tr-ờng hồ quang phải chứa
một l-ợng khá lớn flo, hơi SiO2
Khi đ-a huỳnh thạch vào:
CaF2 CaF + F
CaF2 + SiO2 SiF4 + CaO
SiF4 + 3H 3HF + SiF
F + H HF
HF là hợp chất bền nổi lên vào pha xỉ

14


Công nghệ hàn cao đẳng

Ngoài ra cần tiến hành khử tạp chất có hại S, P. Hai nguyên tố này khử khó khăn hơn
nên trong thuốc hàn phải hạn chế đến mức thấp nhất.
1.7.4 Quá trình luyện kim khi hàn trong môi tr-ờng khí bảo vệ

- Việc tạo ra môi tr-ờng khí bảo vệ xung quanh cột hồ quang nhằm bảo vệ kim loại
lỏng vũng hàn khỏi tác dụng xấu của ôxy và nitơ của không khí.
- Có thể tạo ra môi tr-ờng bảo vệ bằng cách :
+ Hàn trong môi tr-ờng chân không.
+ Hàn bằng que thuốc bọc dầy, dây hàn có lõi thuốc
+ Hàn d-ới lớp thuốc,...
+ Hàn trong môi tr-ờng khí bảo vệ : Ar, He, CO2 , và hỗn hợp của chúng.
* Xỉ hàn
Xỉ hàn đ-ợc tạo ra từ que hàn, thuốc hàn nóng chảy, nó mang tính phi kim.
- Xỉ hàn axit : chứa các ôxit axit SiO2, TiO2, P2O5,
- Xỉ hàn bazơ : chứa các ôxit bazơ CaO, MnO, BaO,..
Độ axit hay bazơ của xỉ hàn đ-ợc xác định bởi tỷ số tính theo khối l-ợng của
các ôxit:
a

oxitaxit
oxitbazo

a>1 gọi là xỉ axit
a<1 gọi là xỉ bazơ
Xỉ hàn có tác dụng bảo vệ kim loại mối hàn khỏi tác dụng xấu của không khí,
hợp kim hoá mối hàn. Tính chất của xỉ có ảnh h-ởng lớn đến chất l-ợng mối hàn sau
khi hàn.
Chất l-ợng mối hàn nhận đ-ợc tốt nhất khi xỉ có nhiệt độ nóng chảy trong
khoảng 11000C 12000C. Tuy nhiên, xỉ không đ-ợc có tính chảy loãng quá cao vì
điều này làm bất lợi khi hàn ở vị trí hàn đứng và hàn trần.
1.7.5 Sự khử ôxy khi hàn nóng chảy
- Khử ôxy bằng xỉ hàn : Đ-a vào vũng hàn các ôxit có khả năng liên kết với ôxit sắt
thành các phức chất nhẹ dễ nổi lên bề mặt vũng hàn, sự khử ôxy sẽ xảy ra theo phản
ứng sau

FeO + SiO2 = FeO.SiO2.
Các silicat đ-ợc tạo thành sẽ không hòa tan vào kim loại lỏng mà đi vào xỉ, do
vậy hàm l-ợng FeO trong kim loại mối hàn sẽ giảm đáng kể.
- Dùng nguyên tố có ái lực với ôxy mạnh hơn sắt để hoàn nguyên sắt từ ôxit hòa tan
của nó: C, Si, Mn, Ti,..v.v
FeO + C = Fe + {CO}.
Mn + FeO Fe + (MnO).
Si + 2 FeO = 2 Fe + (SiO2).
Ti + 2FeO = TiO2 + 2Fe.
Ngoài việc khử ôxy, mangan, còn có tác dụng khử l-u huỳnh và làm tăng độ
bền mối hàn khi hàm l-ợng của nó d-ới 1,6%.
Silic có tác dụng làm tăng cơ tính của mối hàn khi hàm l-ợng của nó vào
khoảng (0,2 0,3 )%.
Titan có tác dụng làm nhỏ hạt kim loại, tăng độ bền kim loại mối hàn.
Ngoài ra, nhôm cũng là chất khử ôxy mạnh nh-ng ít đ-ợc sử dụng vì tạo thành
ôxit nhôm khó nóng chảy, dễ gây rỗ khí trong mối hàn.

15


Công nghệ hàn cao đẳng

1.8 Sự kết tinh vũng hàn, tổ chức kim loại mối hàn và vùng ảnh h-ởng nhiệt
1.8.1 Sự kết tinh kim loại mối hàn - Tổ chức kim loại mối hàn
+ Quá trình kết tinh xảy ra khi có nguồn nhiệt di động. Tốc độ kết tinh trung bình của
mối hàn bằng tốc độ dịch chuyển vũng hàn.
+ Sự kết tinh của kim loại mối hàn xảy ra nhanh và có tính chu kỳ (do ẩn nhiệt của
kim loại lớp trong truyền ra).

Hình 1.11 Tổ chức kim loại mối hàn

+ Tổ chức kim loại mối hàn sau khi kết tinh gần giống tổ chức của kim loại đúc (gồm
có 3 lớp - hình vẽ). Vùng nằm sát với kim loại cơ bản có tổ chức kim loại nhỏ mịn,
lớp tiếp theo có dạng hình trụ và ở lớp trung tâm tổ chức có dạng hạt thô to, đồng thời
lẫn một số tạp chất phi kim.
- Quá trình kết tinh của kim loại lỏng vũng hàn diễn ra qua hai giai đoạn :
+ Kết tinh lần một : kim loại chuyển từ trạng thái lỏng sang trạng thái đặc.
+ Kết tinh lần hai : kim loại ở trạng thái đặc nh-ng vẫn có chuyển biến tổ chức.
Nghiên cứu tổ chức thứ hai là tổ chức thực của mối hàn, nó có ý nghĩa rất lớn
trong việc xác định mối quan hệ phụ thuộc giữa cơ tính với thành phần hóa học của
mối hàn và kim loại cơ bản, sự tác dụng nhiệt trong quá trình hàn.
1.8.2 Tổ chức tế vi của vùng ảnh h-ởng nhiệt
Vùng ảnh h-ởng nhiệt là vùng kim loại cơ bản nằm sát kim loại mối hàn, thay đổi tổ
chức và tính chất do tác dụng của nguồn nhiệt hàn.

16


Công nghệ hàn cao đẳng

Hình 1.12 Tổ chức vùng ảnh h-ởng nhiệt khi hàn thép cácbon thấp.
- Có thể chia vùng ảnh h-ởng nhiệt thành sáu vùng sau :
+ Vùng nóng chảy không hoàn toàn (viền chảy) : có tổ chức là ôstenit và pha lỏng,
kích th-ớc hạt kim loại sau khi hàn khá mịn và có cơ tính rất cao.
+ Vùng quá nhiệt : tổ chức là các hạt ôstenit thô to, cơ tính kém (độ dai va đập và độ
dẻo thấp, dễ bị gẫy). Có thể nói đây là vùng yếu nhất của liên kết hàn.
+ Vùng th-ờng hóa : tổ chức gồm những hạt ferit nhỏ và peclit, cơ tính vùng này
t-ơng đối cao (đôi khi cao hơn kim loại cơ bản).
+ Vùng kết tinh lại không hoàn toàn : tổ chức là ôstenit và ferit. Hai dạng hạt này
không đồng đều, ferit hạt to còn ôstenit hạt nhỏ vì thế cơ tính vùng này kém hơn.
+ Vùng kết tinh lại hoàn toàn (vùng hóa già) : tổ chức kim loại t-ơng đối đồng đều, cơ

tính tốt.
+ Vùng giòn xanh : tính chất kim loại vùng này nói chung không có gì thay đổi, nh-ng ở nhiệt độ 4000C 5000C ôxy và nitơ có khả năng khuếch tán vào, do vậy độ dẻo
giảm đi một ít.
Kích th-ớc vùng ảnh h-ởng nhiệt phụ thuộc vào ph-ơng pháp hàn, chế độ hàn,
thành phần hóa học cũng nh- tính chất lý nhiệt của kim loại vật hàn.

17


Công nghệ hàn cao đẳng

Ch-ơng 2 : Công nghệ hàn hồ quang tay
2.1 Khái niệm hàn hồ quang tay
2.1.1 Khái niệm
Hàn hồ quang tay là phơng pháp hàn trong đó tất cả các thao tác gây hồ quang,
dịch chuyển que hàn để duy trì hồ quang và bảo đảm bề rộng mối hàn cũng nh- để
hàn hết chiều dài mối hànv..v. đều do ng-ời thợ hàn thực hiện

Hình 2.1 Hàn hồ quang tay bằng que thuốc bọc
2.1.2 Đặc điểm
Hàn có một số đặc điểm sau :
+ Liên kết hàn là một liên kết cứng không tháo rời đ-ợc.
+ So với đinh tán tiết kiệm (10 20)% khối l-ợng kim loại, so với đúc tiết kiệm
khoảng 50%.
+ Hàn chế tạo đợc các chi tiết có hình dáng phức tạp, liên kết các kim loại có cùng
tính chất hoặc khác tính chất với nhau.
+ Mối hàn có độ bền và độ kín cao, đáp ứng yêu cầu làm việc quan trọng của các kết
cấu : vỏ tàu, bồn chứa, nồi hơi,..v.v.
+ Có thể cơ khí hóa và tự động hóa quá trình hàn.
+ Giá thành chế tạo kết cấu rẻ.

Tuy vậy, hàn còn có một số nh-ợc điểm : sau khi hàn tồn tại ứng suất và biến
dạng d-, xuất hiện vùng ảnh h-ởng nhiệt làm giảm khả năng chịu lực của kết cấu.
2.2 Phân loại hàn hồ quang tay
2.2.1. Phân loại theo điện cực
a) Hàn bằng điện cực nóng chảy (que hàn, dây hàn)
b) Hàn bằng điện cực không nóng chảy (Vonfram, điện cực than) : điện cực không
nóng chảy làm nhiệm vụ mồi và duy trì hồ quang.
2.2.2. Phân loại theo cách nối dây
a) Nối trực tiếp
Một cực của nguồn điện hàn đ-ợc nối với que hàn, còn cực kia nối với vật hàn.
Khi hàn bằng dòng một chiều, nối trực tiếp đ-ợc phân ra : nối thuận và nối nghịch.

18


Công nghệ hàn cao đẳng

Hình 2.2 Ph-ơng pháp nối dây trực tiếp
+ Nối thuận: cực d-ơng của nguồn với vật hàn, cực âm nối với que hàn.
+ Nối nghịch: cực d-ơng của nguồn với que hàn, cực âm với vật hàn.
b) Nối gián tiếp : là nối hai cực của nguồn điện với que hàn còn vật hàn không nối
cực, hồ quang cháy giữa hai que hàn.

Hình 2.3 Ph-ơng pháp nối dây gián tiếp
c) Nối hỗn hợp (bằng dòng ba pha)
Hai cực của nguồn điện nối với que hàn còn cực kia nối với vật hàn. Ưu điểm
của ph-ơng pháp này là nhiệt tập trung cao, năng suất hàn cao, th-ờng áp dụng khi
hàn vật dầy, các kim loại và hợp kim nóng chảy cao.

Hình 2.4. Nối hỗn hợp

2.2.3 Phân loại theo dòng điện
Phân loại theo dòng điện, hàn hồ quang tay đ-ợc chia ra :
- Hàn bằng dòng điện xoay chiều AC (Alternating Current) : nguồn điện ra hai cực ở
máy hàn là nguồn xoay chiều.
+ Ưu điểm : thiết bị đơn giản, dễ chế tạo, dễ bảo quản sửa chữa, giá thành thấp, thuận
tiện ở nơi gần lới điện và hồ quang ít bị thổi lệch.
+ Nh-ợc điểm : Khó gây hồ quang và hồ quang cháy không ổn định, không dùng đ-ợc với tất cả các loại que hàn.
- Hàn bằng dòng điện một chiều DC (Direct Current) : nguồn điện ra hai cực ở máy
hàn là nguồn một chiều.
+ Ưu điểm : dễ gây hồ quang và hồ quang cháy ổn định, tiện lợi ở nơi xa l-ới điện,
chất l-ợng mối hàn đạt đ-ợc cao.
+ Nh-ợc điểm : tổn hao nhiều năng lợng, hồ quang hay bị thổi lệch.
Do có những -u nh-ợc điểm trên mà hiện nay cả hai ph-ơng pháp này cùng tồn
tại và bổ trợ cho nhau.

2.3 Que hn h quang tay

19


Công nghệ hàn cao đẳng

Lõi que hàn

Lớp thuốc bọc

D

d


2.3.1 Cu to que hn

15-20
250 - 450
Hình 2.5 Cấu tạo que hàn hồ quang tay
- Que hàn gồm hai phần chính :
+ Lõi que : là những đoạn dây kim loại có đ-ờng kính từ 1,6 6mm, chiều dài L =
(250 450)mm. Đ-ờng kính que hàn quy -ớc gọi theo đ-ờng kính của lõi que
(TCVN 89).
+ Vỏ thuốc : gồm hỗn hợp các hóa chất , khoáng chất, các ferô hợp kim và chất kết
dính.
2.3.2 Yêu cầu chung của que hàn :
- Đối với vỏ thuốc bọc :
+ Tạo ra môi tr-ờng ion hóa tốt để dễ gây hồ quang và hồ quang cháy ổn định.
+ Tạo khí bảo vệ tốt vũng hàn .
+ Tạo lớp xỉ bảo vệ trên toàn bộ bề mặt mối hàn và dễ bong khi nguội.
+ Có tác dụng khử ôxy và hợp kim hóa kim loại mối hàn.
+ Đảm bảo thuốc bọc bám chắc lên lõi que.
+Nhiệt độ nóng chảy của thuốc phải lớn hơn nhiệt độ nóng chảy của lõi que.
- Xét tổng thể, que hàn phải đạt các yêu cầu sau :
+ Đảm bảo yêu cầu về cơ tính của kim loại mối hàn.
+ Có tính công nghệ tốt : dễ gây hồ quang và hồ quang cháy ổn định ; nóng chảy đều,
không vón cục; kim loại mối hàn ít bị khuyết tật ;..v.v..
2.3.3 Thành phần cơ bản của que hàn
* Thành phần lõi que hàn
- Cácbon : khử ôxy t-ơng đối tốt tạo thành CO2 , hàm l-ợng C 0,18%.
- Mangan : là chất khử ôxy rất tốt, khử đ-ợc tác dụng của l-u huỳnh, làm giảm khả
năng nứt nóng và hợp kim hóa nâng cao độ bền mối hàn (hàm l-ợng Mn = (0,4-0,6)%
, có tr-ờng hợp lên tới 0,8% hoặc 1,1%).
- Silic : khử ôxy mạnh hơn Mn, nh-ng nếu hàm l-ợng Si nhiều dễ gây ra rỗ xỉ, rỗ khí,

ngoài ra nó còn làm tăng sự bắn tóe kim loại vũng hàn (Si 0,03%).
- Crôm : nâng cao cơ tính của kim loại mối hàn, hàm l-ợng Cr 0,3%.
- Niken : có tác dụng tốt đối với cơ tính của kim loại mối hàn, hàm l-ợng Ni 0,3%.
- S, P : có hại đến quá trình hàn, hàm l-ợng nhỏ hơn 0,03%.
* Thành phần thuốc bọc que hàn
Thành phần thuốc bọc que hàn gồm nhiều nhóm vật liệu khác nhau, có thể
chia thành các nhóm sau :
a) Nhóm vật liệu tạo khí : tạo ra các khí bảo vệ kim loại vũng hàn. Các chất th-ờng
dùng : chất hữu cơ (tinh bột, xenlulô, đextrin,) hoặc các muối CaCO3 , MgCO3
,.v.v
b) Nhóm vật liệu tạo xỉ : tạo nên lớp xỉ phủ trên bề mặt mối hàn có tác dụng bảo vệ
kim loại lỏng khỏi tác dụng của ôxi, nitơ và tinh luyện mối hàn. Th-ờng dùng nhất là
quặng mangan, đôlômit, SiO2, fenspat, cao lanh,v.v..

20


Công nghệ hàn cao đẳng
c) Nhóm vật liệu khử ôxy : gồm các ferô hợp kim (ferô silic, ferô mangan, ferô

titan,..), có tác dụng khử ôxy và hợp kim hoá kim loại mối hàn (ferô là hợp kim của
sắt với cácbon - lớn hơn 1% và nguyên tố chủ yếu, ví dụ ferô mangan 80 gồm 80%
Mn còn lại là sắt và cácbon).
d) Nhóm vật liệu hợp kim hóa : bổ sung các nguyên tố hợp kim để điều chỉnh thành
phần hóa học mối hàn, th-ờng dùng các ferô hợp kim hoặc các kim loại : Cr, Ni,
Mn,
e) Nhóm vật liệu ổn định hồ quang : dùng các nguyên tố có điện thế ion hóa thấp
(kim loại kiềm và kiềm thổ : Ca, Na, K ) hoặc các chất khác : đá phấn, K2CO3, n-ớc
thủy tinh,
f) Nhóm vật liệu xêmentit hóa : có tác dụng bảo đảm độ bền thuốc bọc sau khi khô,

th-ờng dùng nhất là n-ớc thủy tinh, đextrin.
g) Nhóm vật liệu tạo hình : làm tăng thêm tính dẻo của thuốc bọc để bám chắc lên lõi
que, dùng phổ biến là : bentônit, cao lanh, đextrin,.v.v
Để nâng cao năng suất hàn, ng-ời ta th-ờng cho vào thuốc bọc một l-ợng bột
sắt khoảng d-ới 60% khối l-ợng thuốc bọc.
2.3.4. Các đại l-ợng đặc tr-ng cho que hàn
Các đặc tính công nghệ của que hàn đ-ợc xác định bằng thực nghiệm, thông qua đó
đánh giá đ-ợc năng suất và tính kinh tế của quá trình hàn đối với một loại que hàn
nào đó. Trong quá trình hàn ng-ời ta th-ờng xác định các đại l-ợng: hệ số chảy, hệ số
đắp, hệ số tốn thất, hệ số thuốc bọc...
2.3.5 Phân loại que hàn
a). Theo công dụng, que hàn đ-ợc chia thành các nhóm sau :
- Que hàn để hàn thép các bon và thép hợp kim kết cấu.
- Que hàn để hàn thép hợp kim chịu nhiệt.
- Que hàn thép hợp kim cao và có tính chất đặc biệt.
- Que hàn đắp.
- Que hàn gang,
b). Theo chiều dầy lớp thuốc bọc, quy -ớc :
- Que hàn thuốc bọc mỏng : D/d 1,2 .
- Que hàn thuốc bọc trung bình : 1,2 < D/d 1,45 .
- Que hàn thuốc bọc dầy : 1,45 < D/d 1,8 .
- Que hàn thuốc bọc đặc biệt dầy : D/d > 1,8 .
c) Theo tính chất của thuốc bọc có :
- Que hàn loại vỏ thuốc hệ axit (A) : thành phần gồm ôxit sắt, ôxit mangan, ôxit silic,
ferô mangan,. Loại này có tốc độ chảy lớn, cho phép hàn bằng dòng một chiều và
xoay chiều, hàn đ-ợc mọi vị trí trong không gian, ít dùng để hàn thép có hàm l-ợng l-u huỳnh và các bon cao.
- Que hàn loại vỏ thuốc hệ bazơ (B), thành phần gồm có : CaCO3, MgCO3, huỳnh
thạch, ferô mangan, ferô silic,.. Loại này đ-ợc sử dụng với dòng một chiều nối
nghịch, th-ờng sử dụng để hàn các loại thép có độ bền cao, các kết cấu hàn quan
trọng.

- Que hàn loại vỏ thuốc hệ hữu cơ (O hoặc C) : thành phần chứa nhiều tinh bột,
xenlulô,tạo khí bảo vệ vũng hàn. Loại que này có tốc độ đông đặc vũng hàn nhanh
nên sử dụng để hàn rơi, hàn với dòng xoay chiều hoặc một chiều.
- Que hàn loại vỏ bọc hệ rutin (R) : thành phần gồm TiO2, CaCO3, MgCO3, grafit,
ferô hợp kim, Khi hàn hồ quang cháy ổn định, ít bắn tóe nh-ng dễ bị rỗ khí và nứt
kết tinh trong mối hàn. Hàn đ-ợc với dòng xoay chiều và một chiều.

21


Công nghệ hàn cao đẳng

Kích th-ớc giọt :
trung bình

Giá trị độ bền :
tốt

Kích th-ớc giọt : từ Kích th-ớc giọt : từ
trung bình đến mịn
mịn đến rất mịn
Giá trị độ bền :
tốt

Giá trị độ bền :
trung bình

Kích th-ớc giọt : từ
trung bình đến thô
Giá trị độ bền :

rất tốt

Hình 2.6 ảnh h-ởng của thành phần thuốc bọc que hàn đến kích th-ớc
giọt kim loại lỏng và chất l-ợng mối hàn.
2.3.6 Một số tiêu chuẩn và ký hiệu que hàn
2.3.6.1 Ký hiệu que hàn theo tiêu chuẩn Việt Nam
a) Que hàn thép C và thép hợp kim thấp, TCVN 3734 89
Trong ký hiệu, gồm 4 thành phần nh- sau :
N
(1)

46
(2)

-3
(3)

R
(4)

(1) : Một chữ cái in hoa chỉ que hàn thép C và thép hợp kim thấp N .
(2) : Hai chữ số tiếp theo chỉ giới hạn bền kéo tối thiểu (46 KG/mm2, tra bảng tìm đ-ợc độ giãn dài, giới hạn va đập, góc uốn).
(3) : Một chữ số tiếp theo chỉ loại dòng điện hàn (1,3,5,7 : hàn với dòng xoay chiều
hoặc một chiều; 2,4,6,8 : hàn với dòng một chiều).
Với que axit (DC cực âm), que bazơ (DC cực d-ơng), que hữu cơ (DC cực âm
và d-ơng), với que rutin (DC cực âm và AC).
(4) : Một hoặc hai chữ cái in hoa chỉ loại vỏ thuốc bọc ( R : rutin).

22



Công nghệ hàn cao đẳng

b) Que hàn thép chịu nhiệt
Trong ký hiệu gồm các thành phần sau :
Hn
(1)

CrXX MoXX VXX
(2)
(3)
(4)

.
(5)

-XXX
(6)

X
(7)

(1) : Ký hiệu que hàn thép chịu nhiệt Hn
(2), (3) , (4) : Hàm l-ợng Cr, Mo, V tính theo phần nghìn .
(5) : Các nguyên tố hợp kim khác và hàm l-ợng của nó (nếu có).
(6) : Nhiệt độ làm việc lớn nhất của kim loại mối hàn (0C).
(7) : Loại thuốc bọc que hàn (A, B, C, R, RR,)
Ví dụ : Hn Cr06 Mo12 V04 450 R : que hàn thép chịu nhiệt, làm việc ở
nhiệt độ tối đa là 4500C, loại thuốc bọc hệ rutin, thành phần hóa học kim loại mối
hàn: 0,6%Cr, 1,2% Mo và 0,4% V.

c) Que hàn thép bền nhiệt và không gỉ
Trong ký hiệu gồm các thành phần sau :
Hb
(1)

CrXX
(2)

NiXX
(3)

MnXX
(4)

.
(5)

-XXX
(6)

X
(7)

(1) : Ký hiệu que hàn thép bền nhiệt và không gỉ Hb
(2), (3) , (4) : Hàm l-ợng Cr, Ni, Mn tính theo phần trăm .
(5) : Các nguyên tố hợp kim khác và hàm l-ợng của nó (nếu có). Nếu không có chữ
số kèm theo thì hàm l-ợng nguyên tố đó xấp xỉ bằng 1%

23



Công nghệ hàn cao đẳng

(6) : Nhiệt độ làm việc ổn định của kim loại mối hàn (0C).
(7) : Loại thuốc bọc que hàn (A, B, C, R, RR,)
Ví dụ : Hb Cr18 Ni8 Mn 600B : que hàn thép bền nhiệt và không gỉ, hàm l-ợng các nguyên tố trong kim loại đắp: 18%Cr, 8% Ni và 1% Mn. Nhiệt độ làm việc
ổn định ở 6000C, loại thuốc bọc hệ bzơ (B).
d). Que hàn thép hợp kim có độ bền cao
Ký hiệu gồm các thành phần sau :
Hc
(1)

XX
(2)

CrXX
(3)

MnXX WXX -XXX
(4)
(5)
(6)
(7)

X
(8)

(1) : Chữ cái in hoa chỉ que hàn thép hợp kim có độ bền cao Hc .
(2) : Hai chữ số chỉ giới hạn bền kéo tối thiểu (KG/mm2).
(3), (4), (5), (6) : Hai chữ số chỉ hàm l-ợng Cr, Mn, W, và các nguyên tố khác (nếu

có) tính theo %.
(7) : Ba chữ số biểu thị nhiệt độ làm việc ổn định của mối hàn (0C).
(8) : Một hoặc hai chữ cái in hoa chỉ loại vỏ thuốc bọc.
2.3.6.2 Ký hiệu que hàn theo tiêu chuẩn quốc tế ISO
a). Que hàn thép C và thép hợp kim thấp ISO 2560
Cấu trúc ký hiệu gồm tám loại thông tin khác nhau, trong đó bốn loại ở phần
đầu bắt buộc phải đ-a ra.
E
(1)

51
(2)

3
(3)

RR
(4)

150
(5)

1
(6)

1
(7)

H
(8)


(1) : Một chữ cái in hoa chỉ que hàn hồ quang tay E .
(2) : Hai chữ số 43 hoặc 51 chỉ giới hạn bền kéo của kim loại mối hàn (510610
)MPa.

(3) : Một chữ số chỉ độ giãn dài t-ơng đối (%) và nhiệt độ thấp nhất khi độ dai va đập
KCV = 28 J/cm2 (tra bảng ta đ-ợc = 20%, KCV = 28 J/cm2 đạt đợc ở nhiệt độ T = - 200C
).

(4) : Một hoặc hai chữ cái chỉ loại thuốc bọc que hàn RR : rutin vỏ dầy.
(5) : Ba chữ số biểu thị hiệu suất đắp của que hàn (Kc = 145 155%). Kc = Gđ/Gc, chỉ
ghi khi Kc 105%.
(6) : Một chữ số tiếp theo chỉ vị trí mối hàn trong không gian.
1 : Hàn ở mọi vị trí .
2 : Hàn ở mọi vị trí, trừ vị trí hàn rơi.
3 : Hàn ở vị trí phẳng, ngang và leo.
4 : Hàn ở vị trí phẳng (giáp mối và góc).
5 : Nh- 3 và đứng từ trên xuống.
(7) : Một chữ số chỉ loại nguồn điện, cực tính và điện áp không tải.
Chỉ số
Cực tính nguồn

U0 (V).

0
+
-

1
+/50


2
50

3
+
50

4
+/70

5
70

6
+
70

7
+/90

(8) : Chữ cái H chỉ hàm l-ợng hiđrô nhỏ hơn 15 cm3/100g kim loại đắp.
b) Que hàn thép hợp kim chịu nhiệt theo ISO 3580
Cấu trúc ký hiệu gồm các thành phần sau :

24

8
90


9
+
90


Công nghệ hàn cao đẳng

E
(1)

5Cr
(2)

Mo
(3)

V
(4)

B
(5)

2
(6)

0
(7)

(1) : E que hàn hồ quang tay.
(2), (3), (4) : Một chữ số biểu thị hàm l-ợng Cr trong kim loại đắp (nếu không có chữ

số thì hàm l-ợng nguyên tố đó xấp xỉ bằng 1 % : 5% Cr, 1% Mo, 1% V).
(5) : Một hoặc hai chữ cái in hoa chỉ loại thuốc bọc que hàn ( B : bazơ).
(6) Một chữ số chỉ vị trí mối hàn trong không gian (2: hàn ở mọi vị trí, trừ vị trí hàn
rơi)
(7) : Một chữ số chỉ loại dòng điện, cực tính và điện áp không tải Uo (tra bảng).
c) Que hàn thép không gỉ và thép hợp kim cao ISO 3581
Các nguyên tố hợp kim chủ yếu trong thép không gỉ và thép hợp kim cao là Cr,
Ni, Mo. Do vậy, để đơn giản hóa trong ký hiệu ng-ời ta không ghi cụ thể tên nguyên
tố mà chỉ ghi hàm l-ợng % các nguyên tố đó. Ví dụ :
E
(1)

19
(2)

12
(3)

..
(5)

2
(4)

R
(6)

120
(7)


1
(8)

6
(9)

(1) : Que hàn hồ quang tay E .
(2) : Hai chữ số chỉ hàm l-ợng Cr, tra bảng Cr = (17 20)%.
(3) : Một đến hai chữ số chỉ hàm l-ợng Ni, tra bảng Ni = (11 14)%.
(4) : Một chữ số chỉ hàm l-ợng Mo = 2%.
(5) : Chữ số chỉ hàm l-ợng các nguyên tố khác (ví dụ 3Nb, tức là Nb = 3%).
(6) : Một đến hai chữ cái chỉ hệ thuốc bọc , rutin (R).
(7) : Ba chữ số chỉ hiệu suất đắp, Kc = 120%.
(8) : Một chữ số chỉ vị trí mối hàn trong không gian (1: hàn đ-ợc ở mọi vị trí, thích
hợp với dòng hàn một chiều nối nghịch).
(9) : Một chữ số chỉ loại dòng điện, cực tính và điện áp không tải Uo.
Thép hay kim loại đắp có hàm l-ợng C < 0,04% đ-ợc ghi thêm chữ L ngay sau
hàm l-ợng % các nguyên tố (ví dụ : 19.12.2.L)
Các ký hiệu khác : loại vỏ thuốc bọc, hiệu suất đắp,.v.v giống nh- trong ISO
2560.
2.3.6.3 Ký hiệu que hàn theo tiêu chuẩn Hoa kỳ AWS
a) Que hàn thép các bon theo AWS A.5.1
Cấu trúc ký hiệu có các thành phần sau :
E
(1)

70
(2)

1

(3)

4
(4)

(1) : Ký hiệu bắt đầu bằng chữ cái E biểu thị đó là que hàn.
(2) : Hai chữ số 60 hoặc 70 chỉ giới hạn bền kéo tối thiểu của kim loại đắp
(Ksi), k = 70Ksi (1Ksi = 6,9.106 Pa = 6,9 MPa = 0,703 KG/mm2).
(3) : Một chữ số chỉ vị trí mối hàn trong không gian :
1 : Hàn ở mọi vị trí.
2 : Hàn ở vị trí bằng và ngang.
3 : Hàn ở mọi vị trí, hàn ở vị trí hàn rơi.
Tổ hợp của số (3) và (4) chỉ loại thuốc bọc que hàn, loại dòng điện, cực
tính, hiệu suất đắp. (bảng 2-5, tr.65 sách Giáo trình CNH) 14 : loại thuốc bọc là
RR, vị trí hàn bằng, leo, trần, ngang (F, V, OH, H ), loại dòng điện DC (+/-) và AC.

25