CHÛÚNG HAI

Ngùn ngûâa vâ giẫm thiïíu
khng hoẫng
"Bêët k mưåt sûå kiïån bêët ngúâ nâo xẫy ra mâ àôi hỗi mưåt lûúång tiïìn
mùåt lúán àïìu cố thïí gêy ra, vâ sệ cố xu hûúáng gêy ra, mưåt nưỵi hoẫng
loẩn úã nhûäng qëc gia vưën ch ëu lâ nïìn kinh tïë sûã dng tiïìn mùåt,
vâ cố cấc khoẫn núå àïën hẩn rêët lúán"
Walter Bagehot (1873)

K

HI CÅC KHNG HOẪNG TÂI CHĐNH
lúán xẫy ra, thò têët cẫ nhûäng ai ph thåc vâo
cấc dõch v tâi chđnh àïìu phẫi gấnh chõu.
Ngûúâi gûãi tiïìn cố thïí mêët sưë tiïìn ca hổ, hóåc
tâi khoẫn ca hổ sệ bõ àống bùng, vâ giấ trõ
àưìng tiïìn bõ suy giẫm do lẩm phất. Nhûäng
ngûúâi ài vay cố uy tđn sệ bõ cùỉt giẫm cấc khoẫn
vay. Nhûäng nhâ tâi trúå, bùçng cấch cho vay núå hóåc gốp vưën cưí
phêìn, sệ nhêån thêëy thõ trûúâng trúã nïn khư cẩn. Nhûäng ngûúâi vïì
hûu cố thïí nhêån thêëy mûác sưëng ca mònh bõ suy giẫm. Nhûäng
ngûúâi tham gia cấc chûúng trònh bẫo hiïím cố thïí nhêån thêëy àưëi
tấc ca mònh bõ phấ sẫn. Vâ nhûäng ngûúâi nưåp thụë thûúâng phẫi
mêët cấc khoẫn tiïìn mâ lệ ra hổ cố thïí chi tiïu cho cấc mc àđch
cêìn thiïët hún. Thêåm chđ àưëi vúái nhûäng ngûúâi quấ nghêo, àïën
mûác khưng sûã dng cấc dõch v tâi chđnh tûâ khu vûåc tâi chđnh
chđnh thûác, cng cố thïí nhêån thêëy thu nhêåp ca mònh giẫm
mẩnh do suy thoấi, vâ cấc ngìn tâi chđnh phi chđnh thûác cng
cố thïí cẩn kiïåt (xem Hưåp 2.1).

103


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

Hưåp 2.1

Nghêo àối vâ khng hoẫng

KHI KH N G HOẪ N G XẪ Y RA VÂ
nhûäng ngûúâi cho vay trúã nïn khưng thđch ri
ro nhiïìu hún, thò cấc doanh nghiïåp nhỗ lâ
nhûäng ngûúâi àêìu tiïn bõ gẩt ra khỗi àưëi
tûúång cho vay; àêy lâ mưåt l do quan trổng
giẫi thđch tẩi sao t lïå phấ sẫn úã cấc doanh
nghiïåp nhỗ thûúâng tùng cao trong cấc cåc
khng hoẫng tâi chđnh. Sau àố, têët ëu t lïå
àối nghêo cố thïí tùng vổt vâ duy trò úã mûác
cao trong mưåt khoẫng thúâi gian sau khng
hoẫng.
Sưë ngûúâi thåc diïån nghêo
Nùm

Inàưnïxia

Hân Qëc

Thấi Lan

1990

1996
1998
1999
2000

80,0
50,6
76,3
70,3

14,7
4,7
9,1
6,0

18,4a
7,5
7,6
9,7
8,7

- Khưng cố sưë liïåu.
Ch thđch: Sưë liïåu ca nùm 2000 lâ sưë ûúác tđnh.
a. Sưë liïåu nùm 1988.
Ngìn: Ngên hâng thïë giúái.

Thêåm chđ vúái sûå phc hưìi vâ t lïå àối
nghêo dûå kiïën àậ giẫm xëng vâo nùm 2001,
nhûng chó úã Thấi Lan, sưë ngûúâi nghêo ûúác


tđnh vêỵn nhû trûúác khi khng hoẫng xẫy ra,
côn úã Inàưnïxia vâ Hân Qëc thò con sưë nây
vêỵn úã mûác cao. Khi tấc àưång ca khng
hoẫng rêët trêìm trổng thò ngûúâi nghêo lẩi bõ
thiïåt thôi hún nûäa, vò cấc hoấ àún àïën hẩn
phẫi trẫ, vâ cấc khoẫn vay súám hay mån
cng phẫi hoân trẫ (Hònh 2.1). Chi phđ ngên
sấch àïí khùỉc phc tònh trẩng vúä núå ca ngên
hâng, thïí hiïån qua nhûäng khoẫn tiïìn àûúåc
búm vâo tûâ ngên qu ca chđnh ph, sệ àûúåc
trang trẫi búãi viïåc tùng thụë, giẫm chi tiïu,
hóåc lẩm phất, têët cẫ àiïìu nây àïìu tấc àưång
mẩnh àïën ngûúâi nghêo. Thêåm chđ, nïëu cấc
quan chûác cưë gùỉng kiïím soất nhùçm ngùn chùån
sûå thêët thoất vưën, thò kinh nghiïåm cho thêëy
rùçng, cấc gia àònh giâu cố sệ cố thïí phông
trấnh cấc tấc àưång nây mưåt cấch tưët hún: cấc
khoẫn tiïìn ca cấc gia àònh cố thu nhêåp thêëp
vâ trung bònh sệ phẫi gấnh chõu cấc mûác thụë
cao hún, cho nïn sûå phên phưëi thu nhêåp sệ
xêëu hún, đt nhêët lâ trong vâi nùm sau cåc
khng hoẫng. Sûå tùng trûúãng sau àố "... khố
cố thïí loẩi bỗ àûúåc mûác àưå bêët bònh àùèng cao
hún xẫy ra trong thúâi k khng hoẫng kinh tïë
trêìm trổng" (Lustig 1999). Hêåu quẫ lâ, ngùn
chùån khng hoẫng tâi chđnh lâ mưåt cưng c
quan trổng vâ hûáa hển sệ rêët hûäu hiïåu àïí duy
trò tùng trûúãng vâ chưëng àối nghêo.

Cấc thêåp k gêìn àêy àậ chûáng kiïën mưåt lân sống k lc cấc

cåc khng hoẫng: vâo cëi thiïn niïn k, àậ xẫy ra 112 triïåu
chûáng khng hoẫng ngên hâng toân diïån úã 93 nûúác kïí tûâ cëi
thêåp k 1970, vâ 51 cún sưët gêìn nhû khng hoẫng úã 46 nûúác.

104


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

So vúái nhûäng cåc khng hoẫng trûúác kia, nhûäng cåc khng
hoẫng gêìn àêy ngây câng phưí biïën vâ tưën kếm, vâ chi phđ ca
chng thûúâng rêët lúán úã cấc nûúác àang phất triïín.
Chûúng nây trûúác hïët sệ xem xết tẩi sao hïå thưëng tâi chđnh
lẩi thûúâng dïỵ àưí vúä - àùåc biïåt lâ úã cấc nûúác àang phất triïín,
vâ àiïìu nây dïỵ xẫy ra hún nhiïìu úã hïå thưëng ngên hâng - vâ
sau àố, thẫo lån vïì chi phđ vâ ngun nhên ca khng
hoẫng tâi chđnh vâ ngên hâng. Khng hoẫng ngên hâng àûúåc
xem lâ trổng têm, vâ mùåc d àưìng tiïìn mêët giấ lâ mưåt ëu tưë
chung ca cấc cåc khng hoẫng ngên hâng, nhûng cấi gổi lâ
khng hoẫng song sinh (khng hoẫng ngên hâng ài àưi vúái
khng hoẫng tiïìn tïå) sệ àûúåc dânh àïí thẫo lån trong
Chûúng 4.
Lâm thïë nâo xậ hưåi cố thïí cung cêëp cấc dõch v tâi chđnh
mâ khưng phẫi chõu nhûäng chi phđ àưí vúä nây? Cấc cú chïë
khuën khđch, sẫn phêím ca cấc lûåc lûúång thõ trûúâng àang
tûúng tấc vúái mưi trûúâng àiïìu tiïët, hiïín nhiïn lâ nhûäng ëu tưë
ch chưët àïí ưín àõnh vâ vêån hânh khu vûåc tâi chđnh, cho nïn
phêìn hai ca chûúng nây lâ Àiïìu tiïët Ngên hâng: Tranh th
Thõ trûúâng, trúã lẩi viïåc cẫi cấch trong lơnh vûåc nây. Cng
giưëng nhû viïåc tûå do hoấ cấc sấng kiïën tû nhên trong khu vûåc

tâi chđnh, sûå phất triïín cưng nghïå trong lơnh vûåc sẫn xët vêåt
chêët vâ lơnh vûåc tâi chđnh àậ thûåc sûå trúã thânh mưåt phêìn trong
cêu chuån vïì tònh trẩng ngây câng dïỵ bõ tưín thûúng ca hïå
thưëng tâi chđnh trong thêåp k gêìn àêy, nhûäng phất kiïën sấng
tẩo nhùçm tranh th khu vûåc tû nhên vâ cưng nghïå sệ lâ chòa
khoấ àïí àûa nhûäng ri ro vïì mùåt xậ hưåi ca tâi chđnh vâo
vông kiïím soất.
Mưåt mùỉt xđch ch ëu ca mưi trûúâng khuën khđch lâ
mưåt mẩng lûúái an sinh cho cấc ngên hâng. Thïë k 20 àûúåc
àấnh dêëu vúái sûå gia tùng mẩng lûúái an sinh cho khu vûåc
ngên hâng, trong àố thânh phêìn chđnh ëu lâ phûúng thûác
cûáu cấnh - cho vay - cëi cng vâ bẫo hiïím tiïìn gûãi. Mùåc d
àậ cố rêët nhiïìu bâi viïët vïì cûáu cấnh - cho vay - cëicng,
nhûng cho àïën têån gêìn àêy, cấc nghiïn cûáu vïì bẫo hiïím tiïìn
gûãi hêìu nhû cng múái chó dûâng lẩi úã tđnh l thuët vâ chó giúái

Nhûäng cåc khng hoẫng
tâi chđnh gêìn àêy ngây
câng phưí biïën vâ tưën
kếm hún so vúái trûúác

Cú cêëu khuën khđch lâ
àiïìu then chưët àưëi vúái sûå
ưín àõnh vâ vêån hânh ca
hïå thưëng tâi chđnh

105


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI


hẩn úã nûúác M. Vúái sûå múã rưång ca hïå thưëng bẫo hiïím tiïìn
gûãi cưng khai trïn khùỉp thïë giúái nhû hiïån nay, chng ta sệ
têåp trung vâo phêìn thûá ba, Mẩng lûúái an sinh Khu vûåc tâi
chđnh, vâ bân xem hïå thưëng nây nïn àûúåc thiïët kïë khi nâo vâ
bùçng cấch nâo lâ tưët nhêët. Mưåt mẩng lûúái an sinh chung vâ
hâo phống cho cấc ngên hâng - hay hònh thûác súã hûäu nhâ
nûúác, àûúåc thẫo lån trong Chûúng 3 - cố thïí lâ ëu tưë ch
chưët gêy ra hiïån tûúång thưëng trõ ca ngên hâng vâ khẫ nùng
dïỵ àưí vúä trong hêìu hïët cấc thõ trûúâng múái nưíi.
Tâi chđnh cố thïí lâ bêët k thûá gò, nhûng chùỉc chùỉn nố
khưng úã trẩng thấi tơnh: mưåt khi cấc låt lïå àậ àûúåc ban hânh,
bẫn chêët ca thõ trûúâng tâi chđnh lâm cho nhûäng ngûúâi tham
gia àùåc biïåt dïỵ dâng chuín hoẩt àưång kinh doanh ca hổ
sang cấc hònh thûác hóåc àõa bân khấc nhau, àiïìu nây cố thïí
vư hiïåu hoấ cấc mc tiïu ca cẫi cấch. Tđnh chêët lêín trấnh
àiïìu tiïët nây sệ thay àưíi trûåc tiïëp ty theo viïåc cấc qui àõnh
àậ khưng tđnh àïën hânh vi tưëi ûu hoấ ca nhûäng àưëi tûúång
tham gia àïën mûác àưå nâo. Nïëu coi nhûäng vêën àïì khấc lâ nhû
nhau, thò hïå thưëng tâi chđnh, trong àố cố cấc àưång cú khuën
khđch hânh vi chêëp nhêån ri ro mưåt cấch thêån trổng, sệ rêët
vûäng chùỉc, sệ cố đt nguy cú xẫy ra cấc c sưëc, vâ do àố, cố thïí
gốp phêìn tđch cûåc hún àïí giẫm thiïíu ri ro. Vâ khi sûå àiïìu tiïët
tûúng húåp vúái cấc àưång cú khuën khđch, lẩi àûúåc kïët húåp
cng vúái mưåt cú súã hẩ têìng khuën khđch thõ trûúâng hoẩt
àưång cố hiïåu quẫ, thò tùng trûúãng kinh tïë sệ àûúåc cấc tưí chûác
trung gian tâi chđnh thc àêíy, mâ cấc trung gian nây cố àưång
cú vâ tiïìm lûåc tâi chđnh à àïí chêëp nhêån ri ro mưåt cấch thêån
trổng. Àiïìu nây khưng cố nghơa lâ chó dûåa duy nhêët vâo thõ
trûúâng àïí thûåc hiïån cưng viïåc, mâ phẫi lâm cho cấc khuën

khđch àưëi vúái tưí chûác tû nhên sùỉc bến hún vâ thûúâng xun
àấnh giấ lẩi tấc àưång ca nhûäng thay àưíi to lúán àưëi vúái hổ,
àiïìu nây àûúåc gổi lâ sûå àiïìu tiïët àưång. Àïí hiïíu rộ hún hêåu
quẫ ca mưi trûúâng àiïìu tiïët hiïån nay, cng nhû nhûäng ûu
thïë vâ bêët lúåi ca bêët k mưåt cåc cẫi cấch nâo, thò cấc cú quan
chûác nùng cêìn phẫi ch trổng àïën nhûäng àưång cú khuën
khđch cú bẫn.

106


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

Cố thïí khưng chó dûâng lẩi úã viïåc àún thìn xêy dûång cấc
chûúng trònh cẫi cấch qui chïë vâ cấc vêën àïì vïì mẩng lûúái an
sinh trong lơnh vûåc tâi chđnh. Chng ta cêìn phẫi àùåt ra cêu
hỗi, liïåu cố l do sêu xa nâo nûäa àïí giẫi thđch tẩi sao nhûäng
cåc cẫi cấch nhû vêåy khưng kếo dâi kïí tûâ khi àûúåc khúãi
xûúáng úã hêìu hïët cấc nûúác. Liïåu àố cố phẫi lâ do nhûäng thêët
bẩi khi thiïët kïë qui chïë àiïìu tiïët, hay nố phẫn ấnh sûå ëu kếm
trong cấc thïí chïë chđnh trõ? Liïåu àố lâ do lúåi đch ca mưåt sưë
nhốm àùåc lúåi vâ nhûäng ngûúâi àúä àêìu chđnh trõ cho hổ, khiïën
cho chó tiïëp tc duy trò mưåt mưi trûúâng thïí chïë lỗng lễo vâ
mẩng lûúái an sinh vúái nhûäng hiïåu ûáng do khuën khđch sai
lïåch, mùåc d chng lâm tùng ri ro àưí vúä hïå thưëng ngên hâng
vưën lâ àiïìu rêët tưën kếm cho xậ hưåi? Nhûäng vêën àïì nây vûúåt
quấ phẩm vi ca chûúng 2, vâ thûåc ra, côn vûúåt quấ phẩm vi
ca nhiïìu nghiïn cûáu, mùåc d vêåy, chng ta cng sệ quay trúã
lẩi mưåt sưë vêën àïì cố liïn quan úã Chûúng 3.


Tẩi sao hïå thưëng tâi chđnh quấ dïỵ àưí vúä ... vâ vêỵn
duy trò theo cấch àố
"Têët cẫ mổi ngûúâi àïìu cẫ tin nhêët khi hổ hẩnh phc nhêët; vâ khi hổ
kiïëm àûúåc nhiïìu tiïìn, khi mưåt sưë ngûúâi lâm ra tiïìn, nhûng hêìu hïët
mổi ngûúâi àïìu nghơ hổ cng lâm ra tiïìn, thò àêy lâ mưåt cú hưåi tưët
àểp àïí nối dưëi mưåt cấch tâi tònh. Hêìu hïët mổi viïåc chó cố thïí tin
trong chưëc lất, vâ rêët lêu trûúác khi sûå tưìi tïå àûúåc phanh phui thò
nhûäng kễ lûâa dưëi khếo lếo nhêët àậ cao chẩy xa bay, thoất khỗi sûå
trûâng phẩt ca phấp låt. Nhûng nhûäng thiïåt hẩi mâ chng àïí lẩi
vêỵn tiïëp tc gêy ra thiïåt hẩi khấc, vâ niïìm tin ngây câng trúã nïn
suy giẫm hún".
Walter Bagehor (1873, tr. 151)

K

HI THÛÅC HIÏÅN CẤC CHÛÁC NÙNG CÚ BẪN CA
mònh, tâi chđnh thûúâng liïn quan àïën viïåc àấnh àưíi
mưåt khoẫn tiïìn ngây hưm nay àïí nhêån àûúåc mưåt
khoẫn tiïìn hûáa hển trong tûúng lai, thûúâng vúái hònh thûác
hoân trẫ mưåt khoẫn lậi nhêët àõnh. Bẫn chêët liïn thúâi gian nây,

107


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

Giẫ thuët vïì thõ trûúâng
hiïåu quẫ khưng thïí giẫi
thđch àûúåc sûå dao àưång
cûåc àiïím mang tđnh

àêìu cú

108

cng vúái nhûäng vêën àïì vïì thưng tin mâ mổi ngûúâi àïìu biïët,
sệ àûa àïën hânh vi "lûåa chổn ngûúåc" vâ têm l lúåi dng bẫo
lậnh, cưë lâm liïìu, lâ trung têm ca sûå àưí vúä tâi chđnh. Mưỵi
bïn tham gia giao dõch nây sệ k kïët húåp àưìng vúái nhau, vúái
k vổng vïì mưåt loẩt cấc biïën sưë cố ẫnh hûúãng túái viïåc hoân
trẫ. K vổng thay àưíi, cố thïí rêët nhanh, vâ lâm cho giấ tâi sẫn
giao àưång, àiïìu nây àïën lûúåt nố cố thïí trúã nïn trêìm trổng hún
do khẫ nùng xẫy ra hânh vi àấm àưng.
Chùỉc chùỉn cố àiïìu gò àố trong tûúãng cho rùçng, thõ trûúâng
tâi chđnh chó àún giẫn lâm cho viïåc sûã dng thưng tin cố hiïåu
quẫ hún, theo nghơa lâ, mưåt ngûúâi àêìu tû khố cố thïí liïn tc
kiïëm àûúåc lúåi tûác thùång dû - đt nhêët lâ sau khi àậ àiïìu chónh
theo mûác àưå ri ro mâ anh ta phẫi gấnh chõu - nïëu chó sûã
dng cấc thưng tin chung sùén cố. Thûåc ra, ngay cẫ nhûäng
thưng tin vưën khưng sùén cố khùỉp núi cng cố thïí nhanh
chống àûa vâo trong mûác giấ thõ trûúâng, chûâng nâo cố à cấc
nhâ àêìu tû cố tiïìm lûåc tâi chđnh vâ àêìy à thưng tin.
Mùåc d giẫ thuët "thõ trûúâng hiïåu quẫ" lâ mưåt tiïu chín
cố đch àïí mư tẫ sûå tiïën triïín ca giấ trõ trûúâng tẩi cấc thúâi àiïím
bònh thûúâng, nhûng rêët khố cố thïí giẫi thđch qui mư sûå vêån
àưång ca giấ cẫ trong hoân cẫnh rưëi ren. Mùåc d bẫn thên nố
chó mang tđnh nhêët thúâi, chûáng khoấn trong giẫ thuët vïì mưåt
thõ trûúâng hiïåu quẫ "… àậ àưí vúä cng vúái nhûäng mẫng côn
lẩi ca thõ trûúâng vâo ngây 19 thấng 10 nùm 1987. Sûå phc hưìi
ca nố diïỵn ra chêåm hún so vúái cấc mẫng khấc ca thõ trûúâng"
(Shlefer vâ Summers 1990, tr. 19). Thûåc ra cố nhûäng l do húåp

l mang tđnh l thuët cố thïí giẫi thđch tẩi sao thõ trûúâng tâi
chđnh khưng thïí cố hiïåu quẫ vâ giấ cẫ khưng thïí àûúåc câo
bùçng hoân toân nïëu thưng tin khưng hoân hẫo, vâ viïåc k kïët
húåp àưìng lâ tưën kếm (Grossman vâ Stiglitz 1980). Sûå sai lïåch
àấng kïí vâ ngây câng tùng so vúái mûác giấ cên bùçng lâ cố thïí
xẫy ra, thïí hiïån nhû nhûäng bong bống, hóåc sûå lïn xëng cûåc
àiïím mang tđnh àêìu cú. Vâ cấc bong bống sệ câng dïỵ xët
hiïån khi cấc cấ nhên khưng hoân toân húåp l khi àấnh giấ ri
ro - mưåt phất hiïån qua nhûäng lêìn thûã nghiïåm; khi ngûúâi ta
dûåa quấ nhiïìu vâo nhûäng kinh nghiïåm gêìn àêy (biïíu lưå sûå


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

thiïín cêån); khi bn bấn theo trâo lûu hún lâ dûåa trïn nhûäng
ëu tưë cùn bẫn; hóåc khi nhêån àûúåc ngay thânh quẫ tđch cûåc
1
(hóåc cố ngay àưång lûåc) khi mua vâo do giấ àang tùng lïn.
Quan àiïím "tâi chđnh theo hânh vi" cho rùçng, thõ trûúâng tâi
sẫn dïỵ cố khẫ nùng theo àíi bong bống àậ cố àûúåc nhiïìu
bùçng chûáng khùèng àõnh vïì vư sưë cấc triïåu chûáng liïn quan
àïën sûå st giấ tâi sẫn àưåt ngưåt, cng vúái sûå dđnh lđu đt nhiïìu
ca khu vûåc ngên hâng. Mưåt phiïn bẫn àậ àûúåc bưí sung vâ
cêåp nhêåt danh sấch do Kindlebergers (1978) àûa ra (Bẫng 2.1)
cho thêëy tđnh thûúâng xun xẫy ra ca cấc sûå kiïån bêët ngúâ kïí
tûâ thïë k 15, cng nhû sûå àa dẩng trong cấc àưëi tûúång àêìu cú.
Bêët àưång sẫn, mưåt cẫn trúã ch ëu àưëi vúái cấc ngên hâng vâo
nûãa cëi thïë k 20, àậ súám nùçm trong danh sấch nây, nhûng
cng cố rêët nhiïìu mc tiïu khấc dûåa vâo cấc loẩi hâng hoấ
khấc - khoấng sẫn nhû àưìng, bẩc, vâ vâng, hóåc thêåm chđ rau

quẫ; túái cấc mỗ; mổi loẩi hònh cưí phiïëu cưng ty, cấc tâi sẫn tâi
chđnh vâ phi tâi chđnh, cấc cưng trònh cưng cưång nhû kïnh àâo
vâ àûúâng sùỉt; vâ cëi cng lâ tiïìn giêëy vâ cấc dõch v tâi
chđnh phấi sinh khấc.
Mưåt kïë hoẩch hònh thấp, hay côn gổi lâ kïë hoẩch Ponzi,
mâ trong àố cấc nhâ àêìu tû dïỵ bõ phónh lûâa àûa tiïìn cho
nhûäng ngûúâi cố êm mûu lûâa gẩt, hûáa hển sệ trẫ lậi cao (ch
ëu àûúåc húåp l hoấ thưng qua cấc phûúng thûác phûác tẩp vâ
"an toân giẫ tẩo"), cng minh hoẩ tđnh chêët dïỵ àưí vúä ca hïå
2
thưëng tâi chđnh. Nhûäng kïë hoẩch nây àậ gêy àûúåc lông tin
bùçng viïåc trẫ nhûäng khoẫn lúåi tûác hûáa hển cho cấc nhâ àêìu
tû ban àêìu tûâ nhûäng khoẫn tiïìn àống gốp ca cấc nhâ àêìu
tû tiïëp sau. Mùåc d khố cố thïí tin rùçng chûa cố nûúác nâo lẩi
chûa tûâng chûáng kiïën kiïíu kïë hoẩch nây, nhûng chng xët
hiïån úã rêët nhiïìu nïìn kinh tïë chuín àưíi trong thêåp k 90, do
cố bùçng chûáng cho thêëy mưëi quan hïå ca chng vúái mưi
trûúâng tranh tưëi tranh sấng vâ thúâi k thay àưíi cú cêëu. Trong
mưåt sưë trûúâng húåp, chùèng hẩn nhû hònh thấp ca Rumani
vâo giûäa thêåp k 90, thò giao thưng àûúâng sùỉt, d úã nûúác
khấc, àïìu bõ tin rùçng cố chõu ẫnh hûúãng búãi dông ngûúâi àưí
xư àïën thõ trêën Cluj, núi mâ cấc nhâ àêìu tû cố thïí tham gia

109


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

Bẫng 2.1
Nùm


Nhûäng cåc sp àưí tâi chđnh chổn lổc (nhốm theo àưëi tûúång àêìu cú)
Hâng hoấ

Cưng ty

Bêët àưång sẫn

1400
1500
1600

1700

1800

Vâng (trïn thïë
giúái 1550s)
Tiïìn xu úã Têy Ban Cưng ty Àưng ÊËn Kïnh àâo, cấc
Nha, 1618
thåc Hâ Lan
ngưi nhâ sang
1636-40
trổng (Hâ Lan)
Hoa tuylđp, 1640
1636-40
Biïín Nam (Ln
Àưn), Cưng ty
Occident (Phấp),
1720


Àûúâng, câ phï,
1799
Xët khêíu, 1810
vâ 1816

Cưng ty Àưng ÊËn
thåc Anh vâ Ha
Lan, 1772
Cưng ty Àưng ÊËn
thåc Hâ Lan,
1783
Kïnh àâo Phấp
1793
Kïnh àẫo Anh,
Phấp, 1820s

Biens Nationaux
(Phấp), 1825
Chicagư, 1830-42

Ngên hâng

Tâi sẫn tâi chđnh

Bardi & Peruzzi
(Florence) 1348
Medici (Florence) Khoẫn vay trïn thõ
1492
trûúâng chûáng khoấn

(Antwerp), 1557
Fugger (Augsburg),
1596
Sword Blade
(Ln Àưn),
Banques Generale
& Royale (Paris),
1720
Cấc ngên hâng Àưì mẩ vâng ca Anh
qån úã Anh, 1750s úã Amxtếcàam 1763

Cấc ngên hâng
qån úã Anh, 1793

Cưng trấi Axinhất
(Phấp) 1795

Cấc ngên hâng
qån úã Anh, 2824

Trấi phiïëu nûúác
ngoâi, mỗ nûúác
ngoâi cấc cưng ty
múái,nûúác Anh, 1825

Bưng úã Anh,
Àûúâng sùỉt Anh, Chicagư, 1843-62
Phấp; xët khêíu úã
1836
Anh 1836

Àûúâng, câ phï úã Àûúâng sùỉt Anh Chicagư àêët cưng
Àûác, 1850
Mỗ nûúác ngoâi Anh,
Hambëc, la mò, vâ Phấp 1847
ca M 1853-77
Phấp 1850
1857
Bưng, 1861
Àûúâng sùỉt Phấp,
vâ M 1857
Vâng (New York),
Overend Gurney
1869
(Ln Àưn), 1866;
Dêìu mỗ (M)
Credit Mobilier
1871
(Phấp), 1867
Àûúâng sùỉt M, Chicagư, Bếclin,
Àûác 1870 s
1873
Viïn, 1878-98
Àưìng (Phấp),
Cưng ky kïnh
Àêët cưng
Union Generale
Trấi phiïëu nûúác
1888, Dêìu mỗ
àâo Panama,
Ấchentina,

(Phấp) 1882
ngoâi, Phấp; nhâ hẩ
(Nga), 1890s
Phấp, 1888
Chi cagư 1890s
giấ úã Anh, 1888
Àûúâng sùỉt M,
Barings (Ln Àưn)
1893
1890

110

(xem tiïëp tc úã trang sau)


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

Bẫng 2.1

(tiïëp theo)

Nùm

Hâng hoấ

1900

Àưìng, M 1907


Cưng ty

Bêët àưång sẫn

Ngên hâng

Tâi sẫn tâi chđnh

Qu tđn thấc
Knickerbocker
(Niu Yốoc), 1907

International
Hưëi phiïëu Ln Àưn
Mercantile
1914
Marine, 1914
General Motors, Àêët nưng nghiïåp Creditanstalt (Ấo) 1920s: reichsmark, Àûác,
1920
M, 1918-21
1931
Phrùng Phấp,
Florida, 1920s 500 ngên hâng M Cưng ty sấp nhêåp Anh;
1932-33
trấi phiïëu nûúác ngoâi,
cưí phiïëu múái Niu Yốoc
Penn Central
FDI, M, têåp àoân,
Railroad, 1970
Xtếclinh 1960s

àưla M 1973
Phuy Dêìu, 1974
Burmah Oil,
Àêët nưng
1974;
nghiïåp, M
Pertamina
1970s
(Inàưnïxia), 1975
Vâng, 1978-82
Chrysler Auto,
U.S. Têy Nam Banco Ambrosiano Núå úã cấc nûúác kếm phất
1979
M, cấch
(Italia) 1982
triïín
Caliphốcnia
1970s-80s
Bẩc, 1980
Hiïåp hưåi tiïët kiïåm Àưla M (1985), FDI úã
vâ cho vay M
M (1980s)
1980s
Ấchentina 1980-89 Trấi khoấn bêëp bïnh
Chilï 1981
(M) 1989-90)
Câ phï, ca cao..
US REITS, vùn Nhêåt Bẫn 1980s-92 Cưí phiïëu Nhêåt Bẫn
1986
phông, siïu thõ,

(1980s)
khấch sẩn (Nhêåt,
Húåp tấc xậ tđn dng Viïåt
Thy Àiïín)
Nam
Thy Àiïín 1990
Sấp nhêåp úã Hân Qëc
(1990s)
PanAmerican Thấi Lan 1996-97
BCCI, 1991
Cưí phiïëu thõ trûúng múái
Airways, 1991
nưíi (1990s)
Àưìng (Nhêåt
Guinness Peat
Kïë hoẩch Ponzi úã
Bẫn), 1996
Aviation, 1992
Rumani, Anbani
Mïhicư, 1994
Barings (Xingapo) Tâi sẫn phất sinh (qån
1995
Orangl)
Mua bấn
Metaligesellschaft (Mỗ
vâng ỗ Ashanti)
K hẩn, quìn hẩn hưëi
àoấi trấi phiïëu
Cấch Chaebls
Inàưnïxia, Hân

Nga, quẫn l vưën dâi
Hân Qëc; Thấi
Qëc, Malaixia,
hẩn, 1998, trûä lûúång
Lan 1997
Thấi Lan 1997-98 cưng nghïå cao, àưla M
1997-??
Ch thđch: Cấ c nưå i dung in nghiïng lâ àûå ú c chđnh ph trúå gi p , nưå i dung in àêå m lâ nhûä n g lêì n s p àưí lúá n .
Ngìn : Kindleberger (1998); Caprio vâ Klingebiel (1999); cấc tấc giẫ

111


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

Ngên hâng lâ bưå phêån dïỵ
àưí vúä nhêët ca hïå thưëng
tâi chđnh 

112

vâo mưåt kïë hoẩch hûáa hển hoân trẫ gêëp 8 lêìn trong vông 100
ngây - mưåt t lïå lúåi tûác lâ 250.000 phêìn trùm/nùm. Kïë hoẩch
nây àậ nhanh chống sp àưí trûúác khi nố àe doẩ nët chûãng
GDP ca Rumani, mùåc d cố mưåt àiïìu mang tđnh chêët tûúng
àưëi àùåc th ca kïë hoẩch nây, lâ thêåm chđ khưng cố sûå l giẫi
3
rộ râng nâo vïì viïåc tiïìn sệ àûúåc àêìu tû ra sao. Sau àố mưåt
thúâi gian ngùỉn, Anbani cng chûáng kiïën mưåt loẩt cấc kïë
hoẩch cố tưíng qui mư tâi sẫn núå lïn àïën khoẫng 50% GDP,

vâ sûå sp àưí ca nố àậ dêỵn àïën bẩo loẩn lan trân khùỉp thânh
phưë vúái 2.000 ngûúâi bõ thûúng.
Nïëu tâi chđnh lâ dïỵ àưí vúä, thò hïå thưëng ngên hâng lẩi lâ bưå
phêån dïỵ àưí vúä nhêët, búãi vò nố tùng thïm sûå phûác tẩp, khưng
chó búãi sûå chuín àưíi k hẩn, mâ côn do núå àïën hẩn phẫi trẫ,
thûúâng àûúåc tâi trúå bùçng cấc khoẫn vay thưng qua tâi sẫn núå
ngang mïånh giấ dûúái hònh thûác tiïìn gûãi trong ngên hâng. Cú
cêëu dïỵ àưí vúä nhû vêåy ca tâi sẫn núå ca ngên hâng cố thïí cêìn
thiïët àïí giûä cho cấc ngên hâng úã thïë ln cẫnh giấc vâ cố thïí
lâm n lông nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn lúán rùçng hổ cố thïí rt tiïìn
bêët cûá lc nâo hổ cẫm thêëy cố vêìn àïì. Cấc ngên hâng thûúâng
phẫi tâi trúå cho cấc khoẫn àêìu tû tûúng àưëi khố thanh khoẫn,
vúái phêìn lúán lâ núå ngùỉn hẩn (vâ tđnh dïỵ àưí vúä ca cú cêëu tâi
sẫn núå ca cấc ngên hâng àậ àûúåc mưåt sưë hổc giẫ nhòn nhêån
lâ mưåt phêìn têët ëu hònh thânh nïn bẫn chêët ca ngên hâng
- mâ nïëu khưng cố nố thò cấc ngên hâng khưng thïí hoẩt àưång
àûúåc. (Xem Diamond vâ Rajan 2000; Calomiris vâ Kahn
4
1991) . Tuy nhiïn, nố cng àưìng thúâi lâm cho cấc ngên hâng
- thêåm chđ toân bưå hïå thưëng ngên hâng - rêët dïỵ bõ ẫnh hûúãng
nïëu nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn àưåt ngưåt rt tiïìn. Mùåc d têët cẫ
ngûúâi ngoâi cåc khố cố thïí kiïím soất àûúåc cấc ngên hâng,
nhûng nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn - ngoâi nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn lúán
nhêët - cng chó cố khẫ nùng giấm sất rêët ëu úát vâ cng sệ cố
mưåt àưång cú àïí hânh àưång nhû "kễ ùn khưng" tûâ nhûäng nưỵ
lûåc kiïím soất ca nhûäng ngûúâi khấc. Thêåm chđ, nïëu cấc ngên
hâng vúä núå lâ àưëi tûúång àêìu tiïn phẫi chûáng kiïën sûå rt tiïìn
ưì ẩt thò viïåc xiïët chùåt cho vay úã mưåt sưë ngên hâng cố thïí tẩo
ra mưëi lo ngẩi vïì khẫ nùng thanh toấn húåp lïå ca cấc ngên



NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

hâng khấc, cho túái khi tưíng tđn dng bõ thùỉt chùåt àïën mêët
tùm. Thûåc ra, ngay cẫ khi cấc ngên hâng cố vễ rêët cêín thêån,
thò sûå tan vúä ca cấc bong bống tâi sẫn cố thïí ẫnh hûúãng àïën
khẫ nùng hoân trẫ ca nhûäng ngûúâi ài vay, vâ gêy ra sûå nghi
ngúâ vïì tònh trẩng lânh mẩnh ca cấc ngên hâng.
Chđnh vò vêåy, ngên hâng cố thïí cố àùåc trûng úã khẫ nùng
xẫy ra hiïån tûúång àưí xư àïën ngên hâng; hiïån tûúång nây lẩi cố
tđnh lêy truìn tûâ ngên hâng nây sang ngên hâng khấc, vâ cố
thïí sang cẫ cấc ngên hâng lânh mẩnh. Trấi lẩi, cấc qu tûúng
hưỵ gốp vưën cưí phêìn, vúái hoẩt àưång àêìu tû vâo chûáng khoấn
vâ trẫ mưåt mûác lậi ty thåc vâo lúåi tûác trïn toân bưå danh
mc àêìu tû ca hổ, cố thïí chõu thiïåt hẩi khi giấ cẫ dao àưång
mẩnh, nhûng khưng bùỉt ngìn tûâ khẫ nùng cố hiïån tûúång àưí
xư àïën ngên hâng do phẫn ûáng lan truìn. Tuy nhiïn, hiïån
tûúång àưí xư àïën ngên hâng theo phẫn ûáng lan truìn, theo
nghơa cấc ngên hâng khoễ mẩnh sệ bõ cấc ngên hâng ëu kếm
kếo xëng theo, rêët khố nhêån thêëy trong thûåc tïë, nhêët lâ úã cấc
nûúác phất triïín. Thêåm chđ trong thúâi k Suy thoấi ca M,
Calomiries vâ Mason (2000) àậ tòm thêëy nhûäng ngun nhên
cùn bẫn giẫi thđch cho hiïån tûúång àưí xư àïën ngên hâng theo
phẫn ûáng lan truìn trong cấc nùm 1930 vâ 1931, nhûng àố
khưng phẫi lâ triïåu chûáng ca nùm 1933, mưåt hiïån tûúång liïn
quan àïën viïåc bấn thấo àưìng àư la do k vổng rùçng àưìng àư
la sệ phấ giấ. Nưỵi lo súå hiïån tûúång àưí xư àïën ngên hâng theo
phẫn ûáng lan truìn côn phưí biïën hún úã cấc nïìn kinh tïë thõ
trûúâng múái nưíi, do vêën àïì thưng tin trêìm trổng hún, nhûng
cấc thõ trûúâng múái nưíi cng cố thïí phẫi àûúng àêìu vúái xu

hûúáng ngây câng tùng vïì hiïån tûúång àưí xư àïën ngên hâng àậ
bõ biïën thânh trâo lûu phưí biïën, vò khẫ nùng xët hiïån cấc c
sưëc à mẩnh àïí thay àưíi cấc chđnh sấch vơ mư hóåc ẫnh
hûúãng àïën khẫ nùng thanh toấn ca hïå thưëng ngên hâng, lâ
hiïån tûúång rêët dïỵ xẫy ra (xem dûúái àêy). Vâ nhû nïu úã phêìn
dûúái, chi phđ ca khng hoẫng cng bao gưìm cẫ nhûäng khoẫn
tưín thêët tđn dng diïỵn ra sau àố, vâ nhûäng khoẫn tưín thêët nây
côn to lúán hún úã nhûäng nïìn kinh tïë khưng cố cấc kïnh tâi
chđnh lûåa chổn nâo khấc.

vâ khng hoẫng hẩn chïë
cố thïí ẫnh hûúãng àïën
toân bưå mẩng lûúái ngên
hâng thưng qua tấc àưång
lêy lan

113


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

Tđnh chêët àùåc biïåt dïỵ àưí vúä ca tâi chđnh, vúái hïå thưëng
ngên hâng nùçm trong àố, lâ mưåt thûåc tïë àưëi vúái têët cẫ cấc qëc
gia, bêët kïí mûác thu nhêåp ca qëc gia àố, vâ àậ àûúåc kiïím
àõnh búãi sûå xët hiïån ca khng hoẫng ngên hâng trong mưåt
sưë nïìn kinh tïë cưng nghiïåp vâo thêåp k 80 vâ 90. Tuy nhiïn,
hïå thưëng ngên hâng bïn ngoâi thïë giúái cưng nghiïåp côn trong
tònh trẩng nguy hiïím hún, vò úã àố, cấc cåc khng hoẫng gêy
ra thiïåt hẩi lúán hún (xem Hònh 2.1).
Mûác tưín thêët tđch t lẩi ca cấc ngên hâng bõ àưí vúä chó lâ

mưåt phêìn chi phđ ca khng hoẫng ngên hâng. Àïí ûúác tđnh

Khng hoẫng ngên hâng rêët
tưën kếm

114


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

tưíng chi phđ kinh tïë thûåc, cêìn phẫi phên biïåt ba thânh phêìn
ch ëu sau:
Thânh phêìn tđch t lâ sûå lậng phđ ngìn lûåc kinh tïë tđch
t lẩi, mưåt àiïìu sệ bưåc lưå ra khi phấ sẫn. Đt nhêët, phêìn vưën
thiïëu ht ca cấc ngên hâng bõ àưí vúä, thïí hiïån khoẫn vưën
ca nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn àậ bõ mêët dûúái dẩng cấc khoẫn
vay khưng thu hưìi àûúåc, nhûäng khoẫn vay àậ àûúåc sûã
dng vâo cấc mc àđch phi sẫn xët, chùèng hẩn nhû vùn
phông khưng cho thụ àûúåc, nhâ mấy àống cûãa khưng
hoẩt àưång.
l Thânh phêìn tâi chđnh cưng ca chi phđ kinh tïë thûåc sệ
phất sinh do cấch thûác mâ cấc cú quan quẫn l ngên sấch
cố àõnh b àùỉp mưåt phêìn lúán sûå thiïëu ht vưën rông ca
cấc ngên hâng, nhùçm cûáu nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn vâ nhûäng
ngûúâi bõ ẫnh hûúãng trûåc tiïëp ca sûå àưí vúä ca ngên hâng.
Nïëu xết tûâ khđa cẩnh tđnh toấn chi phđ kinh tïë, thò "chi phđ
ngên sấch" bùçng tiïìn mùåt nây chó àún thìn lâ sûå chuín
giao cho nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn, nhûng àưìng thúâi cng
gêy ra tưín thêët vư đch vïì chi phđ kinh tïë, nhûäng tưín thêët
nây cố thïí chiïëm mưåt phêìn àấng kïí trong lûúång vưën

àûúåc chuín giao khi chi phđ biïn ca vưën xậ hưåi cao.
Mưåt àiïím cêìn lûu lâ, khi chi tiïu bõ cùỉt giẫm, sệ cêìn
tùng doanh thu thụë àïí b àùỉp chi tiïu, vâ/hóåc thụë
lẩm phất, bẫn thên nố àậ cố ẫnh hûúãng bốp mếo, àùåc biïåt
úã cấc nûúác àang phất triïín vúái hïå thưëng thu ngên sấch
ëu kếm. Thđ d, viïåc "àún thìn" trẫ nhûäng mốn núå do
khng hoẫng ngên hâng úã Inàưnïxia gêy ra cng cố
nghơa lâ, tưíng chi tiïu cho viïåc nây cố thïí sệ gêëp àưi chi
tiïu cho y tïë vâ giấo dc. Hún nûäa, úã rêët nhiïìu thõ trûúâng
múái nưíi, chi phđ ngên sấch àậ à lúán àïí lâm trïåch hûúáng
cấc chûúng trònh ưín àõnh hoấ kinh tïë vơ mư, vúái hêåu quẫ
rêët tưën kếm.
l Lìng lûu chuín ca chi phđ kinh tïë xët hiïån tûâ sûå
giẫm st sẫn lûúång, thûúâng ài kêm vúái khng hoẫng
ngên hâng. Àiïìu nây rộ râng thïí hiïån chi phđ kinh tïë, búãi
l

Khng hoẫng ngên hâng
gêy ra chi phđ thûåc tïë

115


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

vò cấc ngìn lûåc àậ khưng àûúåc khai thấc hïët cho àïën khi
nïìn kinh tïë tùng trûúãng trúã lẩi. Cấc kïnh cố thïí xët hiïån
sûå rưëi loẩn nây bao gưìm sûå suy sp ca àêìu tû vâ cấc chi
tiïu khấc, cố thïí do mêët lông tin nối chung, hóåc thưng
qua sûå hẩn chïë khẫ nùng vay vưën (phẫn ấnh nhûäng

ngûúâi ài vay tiïìm nùng cố thïí bõ vûúáng vâo nhûäng qui
àõnh thïë chêëp tâi sẫn; phẫn ûáng ca nhûäng ngûúâi cho vay
trûúác khng hoẫng bùçng cấch tùng tiïu chín vïì uy tđn
ài vay hóåc cưë gùỉng duy trò khẫ nùng thanh khoẫn; hóåc
5
mêët mất ngìn vưën thưng tin, nhêët lâ àïí cho vay). Hïå
thưëng thanh toấn àưí vúä, mùåc d rêët hiïëm khi xẫy ra, cố
thïí lâ mưåt kïnh khấc gêy ra khng hoẫng. Cng giưëng
nhû sûå giẫm st tẩm thúâi ca sẫn lûúång xëng dûúái mûác
toân dng cưng nhên, nhûäng kïnh nây cố thïí àûa àïën
mêët mất nhiïìu hún nûäa mûác sẫn lûúång xu thïë, nïëu nhû
viïåc thiïëu nhûäng khoẫn tđn dng àậ àûúåc chuín giao
qua trung gian tâi chđnh lâm giẫm mûác tùng nùng sët
dâi hẩn.
Sûå thiïëu ht vưën ban àêìu ca cấc ngên hâng bõ àưí vúä câng
lúán, thò chi phđ ngên sấch tiïìn mùåt câng nhiïìu, vâ mưỵi mưåt bưå
phêån cêëu thânh ca chi phđ kinh tïë thûåc cng câng cao. Vúái àưå
tin cêåy khấc nhau, ngûúâi ta àậ ûúác lûúång chi phđ ngên sấch
bùçng tiïìn mùåt cho rêët nhiïìu cåc khng hoẫng. Tưíng chi phđ
ngên sấch do cấc cåc khng hoẫng úã cấc nûúác àang phất
triïín gêy ra trong cấc thêåp k 80 vâ 90 àẩt túái khoẫng 1 nghòn
t àưla vâo nùm 1999. Nhûäng chi phđ ngên sấch nây cố vễ
cûúâng àiïåu hoấ cêëu thânh ngên sấch trong chi phđ kinh tïë
thûåc, nhûng cố thïí àûúåc sûã dng nhû lâ mưåt chó sưë tưíng húåp
vïì àưå lúán tuåt àưëi vâ tûúng àưëi ca tưíng chi phđ kinh tïë.
Nối cấch khấc, cấc nhâ nghiïn cûáu àậ rêët cưë gùỉng àïí cố
àûúåc nhûäng ûúác lûúång sú bưå vïì chi phđ kinh tïë ca cấc lìng
vưën bưí sung, ch ëu bùçng cấch so sấnh mûác sẫn lûúång thûåc
tïë vúái mưåt vâi mûác sẫn lûúång xu thïë giẫ àõnh sệ àẩt àûúåc nïëu
"khưng cố khng hoẫng". Mùåc d rêët khố cố thïí xấc àõnh

phêìn nâo trong sûå giẫm st sẫn lûúång lâ do khng hoẫng

116


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

ngên hâng gêy ra - thûúâng thò sûå àưí vúä tiïìm êín ca ngên hâng
chó trúã nïn rộ râng khi bõ kđch thđch búãi c sưëc kinh tïë tûâ bïn
ngoâi, vâ c sưëc nây cng àưìng thúâi trûåc tiïëp gốp phêìn tẩo ra
sûå suy thoấi. Mûác giẫm sẫn lûúång ûúác tđnh cố thïí sệ thưíi
phưìng chi phđ kinh tïë thûåc, nhûng nố cố liïn quan àïën chi phđ
ngên sấch tđnh toấn àûúåc, vâ cố thïí cố cûúâng àưå tûúng àûúng
6
(xem Hònh 2.2). Nhû Boyd vâ Smith (2000) àậ quan sất, nhiïìu
cåc khng hoẫng mùåc d xẫy ra nghiïm trổng úã lc nây hay
lc khấc, nhûng àïìu cố chi phđ ngên sấch nhỗ vâ chi phđ sẫn
lûúång tûúng àưëi thêëp. Tuy nhiïn, úã Hònh 2.2 chó cố mưåt phêìn
ba sưë cåc khng hoẫng cố chi phđ tđch t bùçng khoẫng 20%
GDP trúã lïn, vâ vúái sûå bêët àõnh vïì thúâi gian ca cấc cåc
khng hoẫng, cấc cú quan chûác nùng khưng biïët rùçng, liïåu
mưåt cåc khng hoẫng lâ lúán hay nhỗ. Vúái mûác àưå sêu sùỉc
ca cåc suy thoấi, cố thïí cố mưåt cêu chêm ngưn thđch húåp lâ
mưåt lêìn can thiïåp bùçng ngân lêìn cûáu chûäa.
Cấc nûúác àang phất triïín phẫi chõu hâng loẩt cấc ngun

Chi phđ ngên sấch vâ chi phđ
vïì sẫn lûúång thûúâng ài àưi vúái
nhau


117


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

nhên khấc nûäa gêy ra tđnh dïỵ àưí vúä. Trûúác hïët, cấc vêën àïì
thưng tin nối chung nghiïm trổng hún, nhû àậ nïu ra khi
trònh bây úã Chûúng 1 vïì hïå thưëng kïë toấn vâ låt phấp. Vêën
àïì thưng tin nây àậ àûúåc àïì cêåp àïën trong têët cẫ cấc kiïën nghõ
nhùçm giẫm búát nguy cú dïỵ bõ tưín thûúng. Thưng tin nghêo
nân khưng chó khiïën cấc ngên hâng dïỵ dâng chêëp nhêån ri ro
mưåt cấch m quấng, mâ côn dđnh lđu túái viïåc cho vay cố ch
, mâ theo nhiïìu sûå kiïån xẫy ra hóåc cấc nghiïn cûáu thûåc
nghiïåm gêìn àêy (La Porta, Lốpez-de-Silanes, vâ Zamarripa
2000), thò àùåc trûng ca nố lâ cố t lïå núå khố àôi cao.
Thûá hai, cấc nïìn kinh tïë àang phất triïín nhỗ hún vâ têåp
trung hún trong mưåt sưë lơnh vûåc kinh tïë nhêët àõnh hóåc dûåa
vâo cấc sẫn phêím xët khêíu c thïí, vâ tûúng ûáng, chng khố
cố thïí hêëp th hóåc nhốm lẩi cấc c sưëc tấch biïåt. Àêy lâ l do
giẫi thđch cho viïåc cấc nïìn kinh tïë àang phất triïín úã mổi núi
trïn thïë giúái àïìu trẫi qua sûå bêët ưín àõnh kinh tïë vơ mư lúán hún
cấc nûúác cưng nghiïåp (xem Hònh 2.3).
Do danh mc àêìu tû ca hêìu hïët cấc trung gian tâi chđnh
úã cấc thõ trûúâng múái nưíi àïìu têåp trung phêìn lúán vâo cấc tâi
sẫn trong nûúác, cho nïn cấc c sưëc xẫy ra àưëi vúái nïìn kinh tïë
trong nûúác sệ trúã nïn bêët ưín àõnh hún, cho d cố sûå àiïìu tiïët
vâ kiïím soất tưët hún (Chûúng 4 sệ nghiïn cûáu khẫ nùng nhêåp
khêíu cấc dõch v tâi chđnh nhû lâ mưåt phûúng thûác àïí giẫm
búát tưín thêët). Nhû sệ thêëy dûúái àêy, sûå àiïìu tiïët vâ kiïím soất,
trûâ mưåt sưë trûúâng húåp ngoẩi lïå àùåc biïåt, thûúâng khưng phẫi lâ

ëu tưë cố tấc àưång mẩnh nhêët úã àêy.
Khưng cố gò àấng ngẩc nhiïn, khi sûå bêët ưín kinh tïë lúán hún
sệ àûúåc chuín vâo thõ trûúâng tâi chđnh. Mùåc d chó dûåa trïn
mưåt sưë trûúâng húåp vúái nhiïìu sưë liïåu cố sùén, Hònh 2.4 khưng
nhûäng cho thêëy cưí phiïëu mang lẩi lúåi tûác cao hún nhiïìu so vúái
k phiïëu hay thêåm chđ trấi phiïëu úã cấc thõ trûúâng múái nưíi so
vúái cấc nûúác cố thu nhêåp cao, nhûng sûå khấc biïåt vïì mûác àưå
bêët ưín àõnh cng rêët àấng kïí. Vúái tđnh bêët ưín àõnh lúán hún,
ngay cẫ khi cấc ngên hâng trong nûúác àậ àa dẩng hoấ tâi sẫn
ca hổ trïn cấc thõ trûúâng múái nưíi, hóåc àûúåc àiïìu tiïët mưåt
cấch húåp l khưng kếm, cấc ngên hâng nây vêỵn phẫi chêëp

118


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

Cấc nûúác àang phất triïín cố
mûác àưå biïën àưång danh nghơa
vâ thûåc tïë lúán hún so vúái cấc
nïìn kinh tïë cưng nghiïåp

nhêån sûå ưín àõnh kếm hún so vúái cấc ngên hâng úã hêìu hïët cấc
nûúác thu nhêåp cao cố mûác àưå an toân cao hún. Sûå dao àưång
ca t giấ cng gêy ra hêåu quẫ àấng kïí úã cấc nûúác àang phất
triïín, búãi vò cấc nûúác nây phẫi vay bùçng ngoẩi tïå rêët nhiïìu. Vò
vêåy, viïåc tùng lậi sët àưìng àưla thûúâng lâm cho lậi sët cho
vay trong nûúác tùng lïn nhiïìu hún, túái mûác khiïën cho phđ
chïnh lïåch theo mûác àưå ri ro tiïìn tïå phẫi tùng lïn. Sûå biïën
àưång tùng thïm nây ẫnh hûúãng àïën cấc cưng ty vâ nhûäng

ngûúâi tâi trúå cho chng. Chûúng 4 sệ quay lẩi vêën àïì vïì sûå bêët
ưín àõnh vâ hïå thưëng tâi chđnh nhỗ bế.
Thûá ba, cấc thõ trûúâng tâi chđnh múái nưíi thûúâng bõ cấc ngên
hâng thưëng trõ (xem Hònh 3 úã phêìn tưíng quan), cố nghơa lâ,
câng nhiïìu cấc khoẫn núå àïën hẩn phẫi trẫ, thò t lïå núå trïn
vưën cưí phêìn câng cao, cố khẫ nùng gêy ra sûå àưí vúä lúán hún.
Nïëu mưåt hậng àûúåc tâi trúå 100% bùçng vưën vay, thò thêåm chđ
mưåt c sưëc nhỗ mâ cố tấc àưång lâm giẫm doanh thu dûå kiïën
ca hậng hóåc tùng chi phđ lậi sët, cng cố thïí lâm cho hậng

 bao gưìm cẫ sûå thưëng
trõ ca cấc ngên hâng
trong hïå thưëng tâi chđnh -

119


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

Chûáng khoấn cố thïí cố lúåi tûác
cao hún úã cấc nïìn kinh tïë múái
nưíi...

... nhûng ri ro lúán hún.

phấ sẫn. Vưën cưí phêìn àống vai trô nhû mưåt kho àïåm, gip
cho hậng cố sûå linh hoẩt hún so vúái u cêìu phẫi hoân trẫ cấc
khoẫn núå cưë àõnh. T lïå núå trïn vưën cưí phêìn cao àûúåc xem
nhû mưåt ëu tưë gêy ra cåc khng hoẫng úã cấc nûúác Àưng
Nam Ấ; mùåc d cấc t lïå nây nhòn chung khưng ngay lêåp tûác

gêy ra khng hoẫng, t lïå nây cao cố nghơa lâ cấc hậng vâ nïìn
kinh tïë rêët dïỵ àưí vúä (Claessens, Djankov, vâ Xu 2000).

120


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

Tûúng tûå, nïëu cấc hậng cố thïí àûúåc tâi trúå bùçng ngìn vưën
cêìn gia hẩn thûúâng xun - mưåt chu k 90 ngây hóåc liïn tc
hún - thò cấc hậng sệ trúã nïn kếm linh hoẩt hún khi phẫi
chưëng àúä cấc c sưëc khưng lûúâng àûúåc trûúác, so vúái cấc hậng
cố t lïå núå dâi hẩn cao hún. Vò vêåy, sûå tûúng àưëi kếm phất
triïín ca hïå thưëng tâi chđnh phi ngên hâng vâ thõ trûúâng vưën,
cố nghơa lâ khi ngên hâng ca cấc nûúác àang phất triïín gùåp
khố khùn, thò ẫnh hûúãng àưëi vúái toân bưå khu vûåc tâi chđnh vâ
nïìn kinh tïë sệ lúán hún cấc nûúác cưng nghiïåp, núi mâ cấc tưí
chûác tâi chđnh phi ngên hâng vâ thõ trûúâng tâi chđnh àậ phất
triïín tưët hún. Tâi trúå nhiïìu hún thưng qua cấc cưng c kiïíu
nhû cưí phiïëu sệ chuín nhûäng ri ro sang cho nhûäng ai cố
thïí vâ sùén sâng tiïëp nhêån nố hún. Vò vêåy, khẫ nùng sùén cố ca
phûúng thûác tâi trúå bùçng vưën cưí phêìn sệ àống vai trô lâ mưåt
kho àïåm tiïìm nùng quan trổng àïí tâi trúå cho cấc hậng, vâ
giấn tiïëp lâ cho cấc ngên hâng ca hổ. Thõ trûúâng cưí phiïíu cố
thïí àûúåc xem nhû lâ mưåt chiïëc lưëp dûå phông cho hïå thưëng tâi
chđnh (Greenspan 1999). Sûå sp àưí ca giấ cưí phiïëu khưng
phẫi lâ khưng cố hẩi, nhûng rộ râng lâ đt gêy ra sûå àưí vúä hún
lâ khng hoẫng ngên hâng - àiïìu nây l giẫi tẩi sao chûúng
nây lẩi têåp trung vâo khng hoẫng ca hïå thưëng ngên hâng.
Cấc hïå thưëng tâi chđnh mêët cên àưëi vúái sûå thưëng trõ ca cấc

ngên hâng, mưåt phêìn lâ àïí àưëi phố vúái nhûäng vêën àïì thưng
tin tưìn tẩi phưí biïën úã cấc nûúác àang phất triïín - vò vêåy têìm
quan trổng ca viïåc cẫi thiïån phêìn cú súã hẩ têìng nây ca hïå
thưëng tâi chđnh (Chûúng 1) - cng àưìng thúâi phẫn ấnh sûå "trúå
cêëp" quấ mûác cho cấc ngên hâng thưng qua mẩng lûúái an sinh
(nhû sệ miïu tẫ dûúái àêy) hóåc qua hònh thûác súã hûäu nhâ
nûúác, àiïìu nây sệ tẩo ra mưåt mẩng lûúái an sinh ngêìm cho têët
cẫ cấc ch núå ca ngên hâng. Bẫn thên súã hûäu nhâ nûúác
dûúâng nhû cng liïn quan àïën tđnh chêët dïỵ àưí vúä ca ngên
hâng (xem Chûúng 3).
Thûá tû, bïn cẩnh nhûäng biïën àưång ngùỉn hẩn, sûå thay àưíi
chïë àưå liïn tc cng sệ lâm thay àưíi cú cêëu ri ro ca mưi
trûúâng hoẩt àưång theo mưåt phûúng thûác rêët khố àấnh giấ,
bao gưìm cẫ viïåc giẫm búát àấng kïí cấc qui àõnh àiïìu tiïët tâi

121


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

 vâ trònh tûå ëu kếm
ca cưng cåc tûå do hoấ
tâi chđnh

122

chđnh. Ph húåp vúái xu hûúáng àang thõnh hânh, vâ tiïëp theo
têëm gûúng ca cấc nûúác cưng nghiïåp, cấc cú quan chûác nùng
úã cấc thõ trûúâng múái nưíi àậ dúä bỗ hóåc giẫm búát sûå kiïím soất
hânh chđnh àưëi vúái lậi sët, trêìn tđn dng liïn ngên hâng, cấc

qui àõnh àưëi vúái viïåc phên bưí tđn dng cho cấc lơnh vûåc hóåc
nhûäng àưëi tûúång vay ûu àậi, nhûäng hẩn chïë vïì sûå gia nhêåp
múái, vâ thêåm chđ cẫ viïåc múã cûãa cấc tâi khoẫn vưën. Viïåc loẩi
bỗ nhûäng phûúng thûác kiïím soất c, suy cho cng lâ àiïìu têët
ëu, nhûng vïì hổc thåt, cấc nhâ tû vêën vâ cấc nhâ lêåp chđnh
sấch lẩi khưng nhêån thêëy àûúåc tđnh phûác tẩp ca nhiïåm v
mâ hổ thûåc hiïån.
Sûå nhiïåt thânh ca mưåt sưë nûúác trong viïåc tûå do hoấ hïå
thưëng tâi chđnh khi thiïëu cấc àiïìu kiïån cùn bẫn cêìn thiïët vïì
mùåt thïí chïë, sệ lâm cho hïå thưëng tâi chđnh phẫi àưëi phố vúái
mưåt phẩm vi hoẩt àưång quấ lúán, khưng giúái hẩn. Nhûäng
ngûúâi ch ngên hâng múái vâ nhûäng ngûúâi giấm sất hoẩt àưång
ngên hâng thiïëu kinh nghiïåm sệ àấnh giấ bùçng cẫm tđnh vïì
viïåc mưåt hïå thưëng ngên hâng an toân vâ lânh mẩnh cố nghơa
lâ gò trong thûåc tïë. Đt nhêët thò tònh trẩng nây cng gúåi ra ëu
tưë thûá nùm êín sau cåc khng hoẫng úã cấc thõ trûúâng múái nưíi,
àố lâ mưi trûúâng àiïìu tiïët vâ khuën khđch àûúåc xêy dûång
mưåt cấch kếm cỗi cho mưåt hïå thưëng tâi chđnh dûåa trïn cú súã
thõ trûúâng, vâ c thïí lâ, mưåt mưi trûúâng sệ khđch lïå hóåc bỗ
qua nhûäng hânh vi chêëp nhêån ri ro quấ mûác.
Trònh tûå ëu kếm ca tûå do hoấ tâi chđnh trong mưåt mưi
trûúâng chûa àûúåc chín bõ k lûúäng, chùỉc chùỉn sệ gốp phêìn
gêy ra sûå phấ sẫn ca ngên hâng. Cấc nûúác àậ loẩi bỗ sûå
kiïím soất àưëi vúái tâi sẫn núå ca ngên hâng – nhêët lâ lậi sët
- nhûng thúâi gian àïí tẩo ra vâ giấm sất cấc tâi sẫn àậ àûúåc
dûå kiïën quấ đt. Chó khi nïìn tẫng thïí chïë vûäng chùỉc, thò tûå do
hoấ tâi chđnh múái khưng tẩo ra thïm ri ro gêy àưí vúä ngên
hâng toân diïån. (Demirgüç-Kunt vâ Detragiache 1999), Tuy
nhiïn, cố thïí sệ sai lêìm nïëu kïët lån rùçng, sûå ph thåc
ngây câng nhiïìu hún vâo cấc lûåc lûúång thõ trûúâng thûúâng lâ

ngun nhên cú bẫn gêy ra sûå àưí vúä ngên hâng. Trong rêët
nhiïìu trûúâng húåp, tûå do hoấ tâi chđnh àậ bưåc lưå nguy cú phấ


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

sẫn tiïìm êín dâi hẩn ca hïå thưëng ngên hâng, àiïìu sệ trúã nïn
hïët sûác rộ râng khi cấc ngên hâng båc phẫi chui ra khỗi
mưi trûúâng che chúã, mưåt mưi trûúâng vưën àang cho phếp
hóåc u cêìu hổ phẫi trúå cêëp chếo cho cấc doanh nghiïåp lâm
ùn thua lưỵ.
Cấc chđnh ph khưng thïí tûå do hoấ tâi chđnh trong mưåt ưëc
àẫo, mâ phẫi coi àố nhû mưåt phêìn trong cåc cẫi cấch chung
nhùçm giẫm búát sûå can thiïåp quấ sêu ca chđnh ph. Sûå
chuín dõch cú cêëu kinh tïë úã rêët nhiïìu nûúác àang phất triïín
vâ chuín àưíi, àậ tẩo ra mưåt bûác tranh chđnh trõ vâ kinh tïë
múái, vâ àùåt cấc nhâ kinh doanh ngên hâng trong mưåt k
ngun múái, vúái nhûäng kinh nghiïåm vâ k nùng côn chûa à
àïí cố thïí nhêån àõnh vïì mûác àưå ri ro. Cng vúái têët cẫ nhûäng
thay àưíi nây, cưång vúái nhûäng thay àưíi xẫy ra do cấc cåc cấch
mẩng cưng nghïå, thưng tin, vâ k thåt tâi chđnh, cưång vúái
nhûäng hânh vi hay thay àưíi ca cấc nhâ àêìu tû qëc tïë, sệ rêët
khố cho cấc nhâ kinh doanh ngên hâng, chđnh ph, vâ cấc cú
quan àiïìu tiïët nhêån àõnh àûúåc nhûäng ngun nhên nâo gêy
ra sûå bêët ưín àõnh lâ quan trổng, vâ nhûäng ëu tưë nâo tẩo nïn
mưåt hïå thưëng ngên lânh mẩnh.
Nhûäng ëu tưë nây êín sau cấc cåc khng hoẫng ca thõ
trûúâng múái nưíi, trûúác hïët cho thêëy rùçng, mùåc d viïåc chuín
biïën theo mưåt khung àiïìu tiïët dûåa vâo thõ trûúâng cố thïí cố tấc
dng, thò cấc ëu tưë àùåc biïåt àùåc trûng cho cấc nïìn kinh tïë nây

cêìn cấc biïån phấp xûã l mẩnh mệ hún.

Àiïìu tiïët cấc ngên hâng: tranh th thõ trûúâng

C

HÛÂNG NÂO CÔN TƯÌN TẨI CẤC NGÊN HÂNG,
thò chđnh ph côn phẫi thiïët lêåp cấc låt lïå àïí àiïìu tiïët
chng, chùèng hẩn nhû duy trò giấ trõ ca àưìng tiïìn àc
vâ àiïìu tiïët sûå trao àưíi úã cấc hưåi chúå thúâi trung cưí, duy trò mưåt
t lïå dûå trûä cao, thêåm chđ 100% (trong thïë k 16 úã cấc nûúác
chêu Êu, vâ sau àố lâ úã cấc ngên hâng ca M), duy trò lậi
sët úã mûác thêëp hún so vúái mûác lậi sët cho vay nùång lậi, vâ
cho nhâ cêìm quìn vay, àùåc biïåt trong thúâi gian chiïën tranh.

Cấc qui àõnh phông ngûâa
thc àêíy sûå ưín àõnh toân
diïån

123


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

Hoẩt àưång ngên hâng
hểp cố thïí “nếm chåt
lâm vúä ln cẫ àưì qu”

124


Àiïìu tiïët tâi chđnh hiïån àẩi bao gưìm mưåt loẩt cấc cưng c àûúåc
xêy dûång nhùçm cẫi thiïån tđnh hiïåu quẫ thưng tin ca cấc thõ
trûúâng tâi chđnh, bẫo vïå ngûúâi tiïu dng trûúác sûå gian lêån vâ
7
gian trấ, vâ duy trò sûå ưín àõnh toân diïån. Viïåc àiïìu tiïët thêån
trổng sệ thc àêíy sûå ưín àõnh toân diïån. D cố kïë hoẩch bẫo
hiïím tiïìn gûãi hay khưng, thò nhûäng ngûúâi giấm sất thêån trổng
chđnh thûác cng sệ hoẩt àưång nhû lâ nhûäng ngûúâi àûúåc y
quìn giấm sất thay cho ngûúâi gûãi tiïìn, khai thấc lúåi thïë kinh
tïë nhúâ qui mư nhùçm vûúåt qua nhûäng vêën àïì khố khùn thưng
tin, mâ àiïìu nây vûúåt quấ khẫ nùng ngìn lûåc ca nhûäng
ngûúâi gûãi tiïìn nhỗ.
Rêët nhiïìu qui àõnh àûúåc àïì xët nhùçm giẫm búát ri ro
ngên hâng lc àêìu xem ra rêët khẫ quan, nhûng sau àố lẩi gêy
ra mưåt loẩt cấc trúã ngẩi nghiïm trổng vâ chó nïn ấp dng khi
têët cẫ cấc biïån phấp khấc àïìu thêët bẩi. Mưåt trûúâng húåp hay tấi
diïỵn, àố lâ tûúãng vïì hïå thưëng ngên hâng hểp, mưåt àïì xët
àậ cố tûâ lêu (xem Hưåp 2.2). Rưët cåc cố thïí nối rùçng, vúái mûác
àưå dïỵ àưí vúä nhêët àõnh ca cú cêëu tâi sẫn núå ca hïå thưëng ngên
hâng, tẩi sao khưng lâm cho cấc ngên hâng an toân hún bùçng
cấch bùỉt båc hổ phẫi giûä cấc tâi sẫn tâi chđnh an toân? Nhû
nhiïìu àïì xët khấc àưëi vúái tâi chđnh, kïë hoẩch mang tïn ngên
hâng hểp cố thïí ph húåp vúái mưåt sưë qëc gia, chùèng hẩn nhû
nhûäng nûúác mâ sau khi bõ khng hoẫng àậ cố mưåt hïå thưëng
ngên hâng vúái bẫng tưíng kïët tâi sẫn ch ëu lâ cấc loẩi chûáng
phiïëu ca chđnh ph. Mùåc d nhûäng kïë hoẩch nây nối chung
àïìu cố giấ trõ, nhûng chng khưng thïí àấp ûáng u cêìu cêìn
phẫi cố cấc trung gian tâi chđnh àïí trung hoâ ri ro, mưåt hânh
àưång cố thïí gêy rùỉc rưëi nïëu nố àûúåc thûåc hiïån sai, nhûng nố
cố thïí tẩo ra mưåt lúåi đch to lúán cho sûå tùng trûúãng nïëu àûúåc

thûåc hiïån tưët. Nïëu ngên hâng hểp giûä cấc tâi sẫn tâi chđnh an
toân, nhûng cấc trung gian tâi chđnh khấc lẩi tâi trúå cho cấc dûå
ấn àêìu tû ri ro, thò cấc trung gian nây sệ phẫi trẫ lậi sët cao
hún, vâ nïëu lõch sûã hoẩt àưång tâi chđnh àng lâ mưåt cùn cûá
suy xết àấng tin cêåy, thò nhûäng trung gian nây hêìu nhû chùỉc
chùỉn sệ thu ht àûúåc rêët nhiïìu ngûúâi gûãi tiïìn, vâ rưët cåc thò
chng sệ thua lưỵ, cëi cng lẩi phẫi vêån àưång kïu gổi sûå bẫo
hưå ca chđnh ph.


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

Hưåp 2.2 Hïå thưëng ngên hâng hểp
VIÏÅC CẤC NGÊN HÂNG CỐ THÏÍ THU
ht tiïìn gûãi nhûng khưng cho vay khưng phẫi
lâ àiïìu múái mễ vúái nhûäng ngûúâi giûä kho vâng
nhû trûúác àêy - nhûäng ngûúâi canh giûä vâng
cho nhûäng ngûúâi gûãi - àûúåc xem nhû lâ vđ d
vïì cấc ngên hâng cố "t lïå dûå trûä 100%". Khi
têët cẫ ngên hâng àïìu nhêån thêëy rùçng khưng
phẫi têët cẫ nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn àïìu àïën rt
tiïìn cng mưåt lc, vâ hổ bùỉt àêìu cho vay mưåt
phêìn sưë tiïìn gûãi theo t lïå dûå trûä ngên hâng
cho phếp, nhûng mưåt sưë nûúác àậ vâ àang cố
mưåt sưë ngên hâng chó nùỉm giûä cấc cưng c tâi
chđnh an toân. Nùm 1864, Låt Ngên hâng
Qëc gia M u cêìu cấc ngên hâng phất
hânh tiïìn phẫi giûä 111,11 àưla dûúái hònh thûác
trấi phiïëu ca chđnh ph àưëi vúái mưỵi 100 dưla
tiïìn mùåt phất hânh, vâ hïå thưëng nây tưìn tẩi

mậi àïën thêåp k 30. Àưìng thúâi, cấc ngên hâng
tiïët kiïåm bûu àiïån úã rêët nhiïìu nûúác cưng
nghiïåp hiïån nay vâ mưåt sưë thïí chïë tiïët kiïåm
thưng thûúâng (chùèng hẩn nhû úã Phấp vâ Anh)
àûúåc u cêìu phẫi àêìu tû cấc khoẫn tiïìn gûãi
vâo cấc chûáng phiïëu cố giấ ca chđnh ph.
Tuy nhiïn, trong nhûäng trûúâng húåp nây, cấc
ngên hâng dûå trûä 100% chó lâ mưåt phêìn ca
hïå thưëng ngên hâng, vâ cấc ngên hâng khấc
vêỵn cố thïí thu ht tiïìn gûãi vâ cho vay.
Cåc Àẩi Suy thoấi xẫy ra úã M vâ àùåc
biïåt khng hoẫng trêìm trổng vâo àêìu nùm
1933, vâ cëi cng lâ sûå àống cûãa ca hïå
thưëng ngên hâng vâo thấng 3 nùm 1933, àậ
àûa àïën àïì xët ca Henry Simons vâ mưåt sưë
cấc nhâ kinh tïë hổc khấc coi kïë hoẩch ngên
hâng dûå trûä 100% nhû lâ mưåt mư hònh cho

nûúác M. Cấc vêën àïì ca hïå thưëng ngên hâng
thûúâng khiïën ngûúâi ta lẩi quan têm àïën kiïën
nghõ nây, nhû àậ chûáng kiïën trong khng
hoẫng tiïët kiïåm vâ cho vay úã M vâ cåc
khng hoẫng úã Ấhentina vâo nùm 1995.
Kïë hoẩch nây àún giẫn lâ, nïëu têët cẫ cấc
ngên hâng giûä tiïìn gûãi àûúåc àẫm bẫo bùçng
cấc cưng c tâi chđnh cao cêëp, chùèng hẩn nhû
k phiïëu kho bẩc ngùỉn hẩn, thêåm chđ cố thïí lâ
cấc chûáng phiïëu thûúng mẩi cêëp cao, thò cú
chïë thanh toấn sệ àûúåc bẫo vïå, ngoẩi trûâ nïëu
xẫy ra mưåt cåc àưí xư rt tiïìn (àiïìu mâ chó cố

thïí ngùn chùån nïëu cố à dûå trûä ngoẩi tïå).
Nhû trûúâng húåp qu tûúng hưỵ thõ trûúâng tiïìn
tïå úã M, thêët bẩi chó xẫy ra do gian lêån, àiïìu
mâ khưng phẫi lâ ch àïì ca bâi viïët nây.
Theo kïë hoẩch nây, cấc tưí chûác trung gian tâi
chđnh khấc, hóåc cố thïí lâ cấc qu phi ngên
hâng ca mưåt têåp àoân tâi chđnh sệ àûúåc phếp
cho vay, nhûng hổ khưng thïí gổi lâ ngên
hâng, vâ hổ khưng húåp lïå àïí tham gia chûúng
trònh bẫo hiïím tiïìn gûãi. Vò vêåy, mc àđch lâ cưë
gùỉng thuët phc nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn rùçng,
nïëu hổ mën tiïìn ca hổ àûúåc bẫo àẫm, thò
lậi sët lâ thêëp, vâ rùçng, nïëu tiïìn àûúåc àêìu tû
vâo cấc dûå ấn ri ro, thò tiïìn sệ bõ mêët.
Lõch sûã phất triïín tâi chđnh cho thêëy kïë
hoẩch nây cố thïí bõ lẩm dng. Vò vêåy, Låt
Ngên hâng Qëc gia ca M cố đt hiïåu quẫ
hún do cấc ngên hâng bùỉt àêìu phất hânh cấc
tâi sẫn núå khưng thïí dûå trûä àûúåc, vâ do àố cố
thïí tẩo ra mưåt khoẫn tiïìn cố thïí cho vay lêëy
(Xem tiïëp trang sau)

125


TÂI CHĐNH CHO TÙNG TRÛÚÃNG: SÛÅ LÛÅA CHỔN CHĐNH SẤCH TRONG MƯÅT THÏË GIÚÁI THAY ÀƯÍI

Hưåp 2.2.

(tiïëp theo)


lậi. Àưìng thúâi, cấc kïë hoẩch khuën khđch sûå
tâi trúå quấ dïỵ dâng cho thêm ht ca chđnh
ph cng cố thïí dêỵn àïën cho vay quấ mûác,
àùåc biïåt lâ úã nhûäng nûúác thiïëu sûå kiïím soất
ngên sấch thoẫ àấng khi lêåp ra hïå thưëng cên
bùçng vâ kiïím soất lêỵn nhau trong chđnh ph.
Chuín sang hïå thưëng ngên hâng hểp cố thïí
chó lâ mưåt th thåt, vâ nhû nïu trong phêìn
chđnh, cấc vêën àïì cú bẫn ca cấc trung gian tâi
chđnh vêỵn tưìn tẩi.
Hïå thưëng ngên hâng hểp cố thïí ph húåp
vúái mưåt sưë nûúác nhùçm chưëng àúä lẩi cåc

khng hoẫng. Thđ d, úã nhûäng nûúác mâ têët cẫ
hóåc hêìu hïët cấc ngên hâng cố phêìn lúán tâi
sẫn àûúåc thay thïë bùçng vưën ca chđnh ph, thò
nhûäng ngên hâng nây thûåc sûå lâ nhûäng ngên
hâng hểp, vâ lâ thïí chïë biïåt lêåp cố thïí àûúåc
phếp cho vay. Mưåt sưë cấc qui àõnh cố thïí cêìn
thiïët àïí khuën khđch sûå minh bẩch ca cấc tưí
chûác phi ngên hâng, vâ cố thïí cêìn mưåt chiïën
dõch tun truìn giấo dc àïí àẫm bẫo rùçng
nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn phẫi cẫnh giấc vúái ri ro
mâ hổ àang cổ xất.

Ngìn: Phillips (1995)

Vò vêåy, àưëi vúái hêìu hïët cấc nûúác, dûúâng nhû sệ an toân nïëu
giẫ thiïët rùçng, ngên hâng hểp sệ khưng thïí giẫi quët àûúåc

vêën àïì dïỵ àưí vúä. Hún thïë nûäa, cố thïí cố sûå àấnh àưíi giûäa sûå
ưín àõnh vâ hiïåu quẫ. Nïëu viïåc hònh thânh hïå thưëng ngên hâng
hểp khưng dêỵn àïën dông chẫy ưì ẩt ca tâi sẫn vâo cấc tưí chûác
trung gian phi ngên hâng, thò sûå phên bưí ngìn lûåc cho cấc
dûå ấn àêìu tû cố hiïåu quẫ sệ bõ cẫn trúã nghiïm trổng. Mùåc d
vai trô ca cấc ngên hâng úã mưåt sưë nûúác tiïn tiïën cố giẫm ài,
nhûng nố vêỵn giûä võ trđ quan trổng vâ thưëng trõ trong lơnh vûåc
tâi chđnh úã cấc nûúác àang phất triïín.
Mùåc d cấc nhâ àêìu tû nhỗ cng cố thïí phẫi gấnh chõu tưín
thêët úã hïå thưëng tâi chđnh phi ngên hâng (thónh thoẫng mẩng
lûúái an sinh chđnh thûác cng phc v khấch hâng úã mưåt sưë
phên àoẩn thõ trûúâng bẫo hiïím vâ qu hûu trđ), nhûäng tưín
thêët vâ thua lưỵ nâo trïn thõ trûúâng tâi chđnh mâ khưng ẫnh
hûúãng àïën hïå thưëng ngên hâng thò xem chûâng đt cố ẫnh
8
hûúãng tïå hẩi toân diïån àïën hïå thưëng thanh toấn vâ tđn dng.
Vò nhûäng l do nây, cấc trung gian vâ thõ trûúâng tâi chđnh phi
ngên hâng cng lâ àưëi tûúång ca cấc qui àõnh àiïìu tiïët, nối

126


NGÙN NGÛÂA VÂ GIẪM THIÏÍU KHNG HOẪNG

chung nhể nhâng hún, ca chđnh ph - tûâ sûå giấm sất chùåt
chệ hún vâo qu lûúng hûu vâ bẫo hiïím, túái sûå giấm sất đt
chùåt chệ hún àưëi vúái chûáng phiïëu, thõ trûúâng k hẩn vâ sẫn
phêím phấi sinh.
Àiïìu tiïët vâ giấm sất tâi chđnh - cấc låt chúi trong khu vûåc
tâi chđnh vâ cấch thûác thûåc hiïån chng - lâ cêìn thiïët àïí hẩn

chïë têm l lúåi dng bẫo lậnh, cưë lâm liïìu, cng nhû àïí àẫm
bẫo cấc trung gian cố àưång cú phên bưí ngìn lûåc vâ thûåc hiïån
cấc chûác nùng khấc ca hổ mưåt cấch cêín thêån. Vâo thêåp k 80
vâ 90, rêët nhiïìu nûúác àang phất triïín bùỉt àêìu chuín ra khỗi
cấc hïå thưëng giấm sất nhùçm mc àđch àẫm bẫo tn th sûå
chó àẩo ca chđnh ph, chùèng hẩn nhû chđnh sấch tđn dng chó
àõnh, vâ cấc u cêìu vïì cú cêëu danh mc àêìu tû khấc, theo
hûúáng cố tïn gổi lâ tiïu chín Basel cú bẫn, lâ mưåt trong
nhûäng tiïu chín giấm sất mûác vưën tưëi thiïíu. Nhû àậ nïu úã
phêìn trïn, sûå chuín àưíi nây khưng diïỵn ra mưåt cấch ïm dõu,
vâ cấc bùçng chûáng cho thêëy rùçng, tûå do hoấ tâi chđnh, đt ra lâ
khi àûúåc thûåc hiïån, cố thïí gốp phêìn lâm cho khng hoẫng
9
ngên hâng gêìn àêy cố phêìn gia tùng.
Àïí àưëi phố vúái cấc cåc khng hoẫng nây, àậ bng nưí mưåt
phong trâo xêy dûång cấc tiïu chín chi tiïët ban hânh cho hïå
thưëng ngên hâng (vâ cấc lơnh vûåc khấc ca hïå thưëng tâi
chđnh). Nhûäng tiïu chín nây cố thïí cëi cng sệ lâm cho
mưi trûúâng àiïìu tiïët hoân thiïån hún, nhûng viïåc thiïëu mưåt
cẫm nhêån rộ râng vïì têìm quan trổng tûúng àưëi ca chng vâ
vïì viïåc chng hoẩt àưång nhû thïë nâo trong hoân cẫnh thïí chïë
phûác tẩp thûúâng thêëy úã cấc thõ trûúâng múái nưíi, sệ lâm giẫm
tấc àưång ca chng. Mùåt khấc, kïët quẫ ca cấc cåc nghiïn
cûáu vïì hïå thưëng tâi chđnh cho thêëy rùçng, thay vò xêy dûång
nhiïìu tiïu chín, cấc cú quan chûác nùng trong cấc thõ trûúâng
múái nưíi nïn têåp trung vâo viïåc sûã dng cấc khuën khđch àïí
tranh th lûåc lûúång thõ trûúâng tẩo thån lúåi cho cấc thõ trûúâng
tâi chđnh cố hiïåu quẫ vâ hiïåu lûåc, vâ ấp dng cấc tiïu chín
riïng lễ, nïëu cho àïën nay nhûäng tiïu chín nây vêỵn gốp phêìn
àẩt mc àđch. ÚÃ mưåt mûác àưå nâo àố, àiïìu nây cố nghơa lâ àùåt

ra cấc qui chïë nghiïm khùỉc - khưng chó u cêìu t lïå vưën tưëi

Sûå chuín àưíi sang qui
àõnh àiïìu tiïët phông
ngûâa hiïån àẩi rêët khố
khùn

Cấc cú quan chûác nùng
phẫi sûã dng cấc àôn
bêíy khuën khđch àïí
kiïìm chïë cấc lûåc lûúång
thõ trûúâng

127