CẢM THỤ VĂN HỌC LỚP 5 GỒM 63 TRANG
Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho HSG lớp 4 – 5

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Sự cần thiết phải bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu học.
Lâu nay, trong các đề thi học sinh giỏi môn Tiếng Việt bậc Ti ểu học, th ường có m ột s ố câu h ỏi dành
cho bài tập về cảm thụ văn học. Mặc dù số lượng điểm chiếm tỉ lệ không cao. Th ế nh ưng, trên th ực
tế, việc rèn luyện để nâng cao năng lực cảm thụ văn học là một nhiệm vụ rất cần thi ết đ ối v ới h ọc
sinh Tiểu học, đặc biệt là học sinh được bồi dưỡng giỏi văn.
Một học sinh có năng lực cảm thụ văn học tốt sẽ c ảm nhận đ ược nhi ều nét đ ẹp trong m ỗi bài văn,
bài thơ. Những nét đẹp đó được tích lũy dần dần sẽ làm phong phú cho các em v ề cách nói Ti ếng Vi ệt
sao cho thật trong sáng, thật sinh động. Có năng l ực cảm thụ văn h ọc t ốt còn giúp cho các em vi ết văn
tốt hơn, bài văn dễ đi sâu vào lòng người đọc.
Chính vì vậy, trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tiếng Vi ệt khối 4, 5, vi ệc giúp cho các em
nâng cao năng lực cảm thụ văn học là một việc làm không thể thiếu được.
II. Thế nào là cảm thụ văn học ở bậc Tiểu học.
Để xây dựng tốt các biện pháp bồi dưỡng học sinh cảm thụ văn h ọc, đi ều đ ầu tiên ph ải hi ểu th ế nào
là cảm thụ văn học.
Cảm thụ văn học chính là giúp cho học sinh cảm nhận được nh ững giá tr ị n ỗi b ậc, nh ững đi ểm sâu
sắc, tế nhị và đẹp đẽ của văn học được thể hiện thông qua các tác ph ẩm văn h ọc, hay m ột b ộ ph ận
của tác phẩm, thậm chí chỉ là một từ ngữ có giá trị nghệ thuật trong câu văn, câu th ơ. C ảm th ụ văn
học ở bậc Tiểu học là cả một quá trình. Các em được cảm nhận các sâu sắc, tinh t ế c ủa tác ph ẩm
thông qua việc đọc mẫu của giáo viên, thông qua vi ệc rèn luyện đ ọc và đ ặc bi ệt trong vi ệc khai thác,
tìm hiểu nội dung, ý nghĩa cũng như nghệ thuật của tác phẩm.
(Theo tác giả Trần Mạnh Tường)
Học sinh Tiểu học mặc dù ít tuổi, song các em vẫn có khả năng rèn luyện, trao đổi để từng bước nâng
cao khả năng cảm thụ văn học, giúp cho các em học tập môn Ti ếng Việt ngày càng t ốt h ơn.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Một số biện pháp bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh giỏi Tiếng Việt lớp 4,5.
I. Biện pháp 1
Cảm thụ văn học qua việc khai thác các biện pháp nghệ thuật trong các bài văn bài thơ.

Một trong những biện pháp giúp các em có năng l ực cảm th ụ văn học t ốt là giúp cho h ọc sinh nh ận
biết được các biện pháp nghệ thuật và tác dụng của nó được tác gi ả s ử d ụng trong các tác ph ẩm văn
học.
Các biện pháp nghệ thuất thường gặp trong các bài văn, bài thơ ở bậc Tiểu học là: (so sánh, nhân hóa,
điệp từ và đảo ngữ.)
Để cảm thụ tốt các tác phẩm văn học thông qua việc khai thác các biện pháp nghệ thuật trong các bài
văn, bài thơ. Học sinh cần thực hiện tốt các yêu cầu sau đây.
- Hiểu được thế nào là biện pháp nghệ thuật: so sánh, nhân hóa, đi ệp t ừ và đ ảo ng ữ…, (thông qua
phần môn luyện từ và câu.)
- Xác định đúng những biện pháp nghệ thuật trong baì văn, bài thơ.
- Xác định đúng những từ, cụm từ, hình ảnh (ngữ liệu) thể hiện biện pháp nghệ thuật.
- Cảm nhận được giá trị nghệ thuật làm tăng gía trị nội dung, ý nghĩa của bài văn ,bài thơ.
1. Một số biện pháp nghệ thuật tiêu biểu thường g ặp trong bài t ập đ ọc ở ch ương trình bâc
Tiểu học.
a. Biện pháp nghệ thuật so sánh.
So sánh là việc đối chiếu hai hay nhiều sự vật, s ự vi ệc có nét gi ống nhau nào đó, nh ằm di ễn t ả m ột
cách đầy đủ các hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Ví dụ: “Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày…”
+ Học sinh xác định được:
Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ trên là: Nghệ thuật so sánh
Hình ảnh so sánh: Quê hương (là) chùm khế ngọt
1


+Học sinh cảm nhận được:
Chùm khế ngọt, là hình ảnh quen thuộc, gần gủi với làng quê, gắn bó v ới con ng ười Vi ệt Nam. Đ ặc
biệt là gắn liền với những kĩ niệm của thời ấu thơ mỗi người. Qua đó cho ta th ấy hình ảnh quê
hương trong tâm trí của người Việt Nam luôn gần gủi, thanh bình và không bao gi ờ quên được.
* Vì vậy khi so sánh, cần biết lựa chọn những sự vật, hình ảnh quen thuộc, gần gủi, sẽ có tác d ụng gợi

hình để cho lời văn thêm sinh động hơn.
b. Biện pháp nghệ thuật nhân hóa.
- Nhân hoá là sự diễn đạt bằng cách biến các sự vật không ph ải là ng ười thành nh ững nhân v ật mang
tính chất như con người.
Ví dụ: Cho đoạn thơ:
“Rừng mơ ôm lấy núi
Sương trắng đọng thành hoa
Gió chiều đông gờn gợn
Hương bay gần bay xa.”
(Rừng mơ – Trần Lê Văn)
Hãy nêu những cảm nhận của em về vẽ đẹp của rừng Hương Sơn được gởi tả trong đoạn thơ trên.
+ Học sinh xác định được:
Nghệ thuật được sửng dụng: Nghệ thuật nhân hóa
Hình ảnh nhân hóa: ôm lấy núi.
+ Cảm nhận được:
Rừng mơ bao quanh núi được nhân hóa (ôm lấy núi) cho thấy sự gắn bó gần gủi, thân m ật và th ắm
đượm tình cảm của cảnh thiên nhiên.
Hoa mơ nở trắng như mây trên trời đọng (kết) lại.
Gió chiều đông nhè nhẹ (gờn gợn) đưa hương hoa mơ lan tỏa đi khắp nơi.
Có thể nói, đoạn thơ trên đã vẽ ra bức tranh mang vẽ đẹp c ủa đất tr ờ hòa quy ện trong r ừng m ơ
Hương Sơn.
*Vì vậy, khi sử dụng nghệ thuật nhân hóa hợp lý sẽ t ạo cho sự v ật tr ở nên sinh đ ộng, g ợi hình ảnh
biểu cảm.
c. Nghệ thuật điệp ngữ:
- Điệp ngữ là cách diễn đạt một từ, một ngữ được nhắc lai nhiều l ần nhằm mục đích nh ấn m ạnh, ý
khẳng định, gây ấn tượng mạnh hoặc gợi ra những cảm xúc trong lòng người đọc, người nghe.
Ví dụ: “Đoàn kết, đoàn kết, dại đoàn kết
Thành công, thành công, đại thành công.”
(Hồ Chí Minh)
+ Học sinh xác định được:

Nghệ thuật được sử dụng: Điệp ngữ
Từ ngữ được nhắc lại trong hai câu thơ (đoàn kết, thành công)
+ Học sinh cảm nhận được sự mạnh mẽ trong lời khẳng định c ủa Ch ủ t ịch H ồ Chí Minh v ề tinh th ần
đoàn kết sẻ đem đến sự thành công to lớn.
*Vì vậy, sử dụng điệp ngữ có chọn lọc, hợp lý sẻ có tác d ụng làm n ổi b ậc ý, giúp câu văn, câu th ơ
mạnh mẽ, nhịp nhàn và tạo nên âm điệu, tính nhạc cho đoạn thơ, câu văn.
Ghi chú: Khi sử dụng biên pháp nghệ thuật điệp ngữ trong văn viết, tránh nh ầm l ẫn v ới tr ường h ợp
lặp từ.
d. Nghệ thuật đảo ngữ.
- Nghệ thuật đảo ngữ là hình thức đảo trật tự thông thường của c ụm ch ủ - v ị trong câu. Nh ằm m ục
đích nhấn mạnh hoạt động tính chất trạng thái …của đối tượng trình bày.
Ví dụ: Câu đảo ngữ:
Đẹp biết bao // tổ quốc chúng ta!
VN
CN
+ Học sinh xác định đúng bộ phận chủ - vị của câu đảo ngữ. Thông qua đó đ ể hi ểu đ ược giá tr ị v ề n ội
dung, ý nghĩa của câu.
Khẳng định vẽ đẹp bất tận của tổ quốc Việt Nam chúng ta.
Vì vậy, đảo ngữ có tác dụng làm nổi bậc ý và giúp cho việc diễn đạt có giá tr ị biểu c ảm.
2. Một số bài tập phát triển cảm thụ văn học.
2


Ví dụ 1: Trong bài thơ Cô giáo lớp em (TV2/1) nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh có viết:
“Cô dạy em tập viết
Gió đưa thoảng hương nhài.
Nắng ghé vào cửa lớp
Xem chúng em học bài.”
Em hãy cho biết; khổ thơ trên tác giả đã sử dụng biện pháp ngh ệ thuật gì n ổi b ậc? Bi ện pháp ngh ệ
thuật đó giúp em thấy được điểm gì đẹp đẽ ở các bạn học sinh.

Học sinh nêu được:
+Biện pháp nghệ thuật: nhân hóa.
+Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của đoạn
+Để thể hiện qua các từ ngữ (ghé, xem)
thơ trên là gì?
+Cho ta thấy được tin thần học tập rất chăm chỉ
+Các từ ngữ nào thể hiện pháp nghệ thuật?
của các bạn học sinh (làm cho nắng như đứa trẻ
+Tác dụng của biện pháp nghệ thuật nhân
nhỏ đang tung tăng chạy nhảy cũng muốn dừng
hóa trong khổ thơ trên?
lại ghé vào cửa lớp để xem các bạn học bài.)
Ví dụ 2: Trong bài thơ Tre Việt nam ( SGK – TV5/1) nhà thơ Nguyễn Duy có viết:
“Mai sau,
Mai sau,
Mai sau,
Đất xanh xanh mãi xanh màu tre xanh.”
Em hãy cho biết: tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì n ổi bật?Cách s ử d ụng ngh ệ thu ật đó đã
nói lên điều gì ? nhằm khẳng định điều gì ?
Học sinh nêu được:
Ví dụ 3: Trong bài thơ Cây dừa (SGK- TV2/1) nhà thơ Trần Đăng Khoa có đoạn.
“Cây dừa xanh tỏa nhiều tàu
Dang tay gọi gió, gật đầu gọi trăng.
Thân dừa bạc phếch tháng năm,
Qủa dừa – đàn lợn con nằm trên cao.
Đêm hè hoa nở cùng sao
Tàu dừa – chiếc lược chải vào mây xanh.”
Theo em, phép nhân hóa và phép so sánh được thể hiện qua những từ ngữ nào trong khổ thơ trên.
Hãy cảm nhận cái hay, cái đẹp của nghệ thuật nhân hóa, so sánh được sử dụng trong đoạn thơ trên.
Học sinh nêu được:

+Phép nhân hóa được thể hiện qua các từ ngữ:
Dang tay đón gió; gật đầu gọi trăng.
+Các từ ngữ có tác dụng làm cho các vật vô tr ị vô
giác (là cây dừa) trở nên có những bi ểu hi ện tình
+Những từ ngữ nào thể hiện nghệ thuật nhân
cảm như con người. Dừa cũng biết mở rộng vòng
hóa ?
tay để đón gió, cũng gật đầu mời gọi trăng lên.
+Nêu tác dụng của các từ ngữ dang tay; gật
+ Phép so sánh được thể hiện qua các từ ngữ: Qủa
đầu ?
dừa (giống như) đàn lợn con; tàu dừ (giống như)
+Những từ ngữ nào thể hiện nghệ thuật so
chiếc lược.
sánh.
+Cách so sánh ở đây được chọn những sự vật thật
+Nêu tác dụng của các từ ngữ thể hiện nghệ
là gần gũi, thể hiện sự liên tưởng rất phong phú
thuật so sánh.
của tác giả.
*Qua cách so sánh này làm cho cảnh vật trong thơ
trở nên sinh động, có đường nét, hình khối và có
sức gợi tả, gợi cảm cao.
Ví dụ 4: Trong bài thơ Tiếng hát mùa gặt (SGK – TV5/1) nhà thơ Nguyễn Duy có viết:
“Gió nâng tiếng hát chói chang
Long lanh lưỡi hái liếm ngang chân trời.”
Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì nỗi bậc trong hai câu th ơ trên? Bi ện pháp ngh ệ thu ật đó đã
giúp em cảm nhận được nội dung, ý nghĩa gì đẹp đẽ ?
Yêu cầu học sinh nêu được:
+Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của đoạn +Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong hai

3


câu thơ trên là: phép nhân hóa.
+Được thể hiện qua các từ thường chỉ đặc điểm
thơ trên là gì?
của người như: nâng, liếm.
+ Các từ ngữ nào thể hiện nghệ thuật?
+Gợi tả cảnh mùa gặt ở nông thôn Việt nam thật
+Nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật
tươi vui và náo nức (Gió nâng tiếng hát chói
(Gợi ý: Gợi tả cảnh gì ? Cảnh vật đó như thế
chang); cánh đồng rộng mênh mông, đang hứa
nào ?)
hẹn một cuộc sống ấm no và hạnh phúc (Long
lanh lưỡi hái liếm ngang chân trời).
Cảm nhận được: Với biện pháp nghệ thuật nhân hóa, tác gi ả đã cho thấy đ ược không khí vui t ươi,
nhộn nhịp, thanh bình và ấm no nơi làng làng quê Việt Nam vào những ngày mùa.
3. Kết luận:
Trong quá trình bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh gi ỏi l ớp 4, 5, theo h ướng khai thác
các biện pháp nghệ thuật trong các bài văn, bài thơ. Giáo viên cần phải:
Trang bị đầy đủ kiến thức về luyện từ và câu cho học sinh ( đặt biệt là kiến thức về ngữ pháp như: t ừ
vựng và các kiến thức về các biện pháp tu từ…)
Giúp học sinh phát hiện ra được các biện pháp nghệ thuật được tác gi ả s ử d ụng trong tác ph ẩm và
các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật. Qua đó giúp các em cảm nh ận n ội dung, ý nghĩa c ủa
nghệ thuật. Qua đó giúp các em cảm nhận nội dung, ý nghĩa c ủa ngh ệ thu ật làm tô đ ẹp giá tr ị c ủa tác
phẩm.
Trong giảng dạy phần môn tập đọc, giáo viên cần thực hi ện tốt vi ệc đọc di ễn c ảm và luy ện đ ọc di ễn
cảm cho học sinh.
II. Biện pháp 2.

Cảm thụ văn học thông qua việc tìm hiểu nội dung, ý nghĩa.
Mỗi bài văn, bài thơ hay đoạn, câu văn, thơ đều mang một n ội dung, ý nghĩa. Vi ệc khai thác n ội dung
của nó giúp học sinh cảm nhận được nét tinh tế, và giá trị nghệ thuật mà tác gi ả đã nhắn gửi vào.
1. Một số ví dụ minh họa
Ví dụ 1: Trong bài thơ Dừa ơi (SGK- TV5/2) nhà thơ Lê Anh Xuân có viết:
“Dừa vẫn đứng hiên ngang cao vút
Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng.
Rễ dừa bám sâu vào lòng đất
Như dân làng bám chặc quê hương.”
Em hãy cho biết: hình ảnh cây dừa trong đoạn thơ trên nói lên nh ững đi ểu gì đ ẹp đẽ v ề ng ười dân
miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ.
Học sinh phải trả lời được các câu hỏi:
+Dáng: đứng hiên ngang.
-Từ ngữ hình ảnh nào miêu tả cây dừa (dáng, +Lá: rất mất dịu dàng.
lá, rễ)?
+Rễ: bám sâu vào lòng đất.
-Hình ảnh so sánh trong đoạn thơ?
+Rễ dừa bám sâu vào lòng đất (như) dân làng
bám chặc quê hương.
Nêu được nững điều đẹp đẽ về người niềm Nam trong kháng chiến ch ống Mỹ ( qua hình ảnh cây
dừa)
+Câu Dừa vẫn đứng hiên ngang cao vút có ý ca +Câu Dừa vẫn đứng hiên ngang cao vút có ý ca
ngợi những phẩm chất gì của con người miền ngợi phẩm chất kiên cường, anh dung, hiên
Nam trong kháng chiến chống Mỹ?
ngang, tự hào trong chiến đấu.
+Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng ca ngợi + Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng ca ngợi phẩm
những phẩm chất gì của con người niềm Nam chất trong sáng, thủy chung, dịu dàng, đẹp đẽ
trong kháng chiến chống Mỹ?
trong cuộc sống.
+Câu Rễ dừa bám sâu vào lòng đất – Như dân + Câu Rễ dừa bám sâu vào lòng đất – Như dân

làng bám chặc quê hương. Ý nói phẩm chất gì làng bám chặc quê hương. Ý nói phẩm chất kiên
của con người miền Nam trong kháng chiến cường bám trụ giữ đất, giữ làng, gắng bó chặt chẽ
chống Mỹ?
với mãnh đất quê hương niềm Nam.
*Cảm nhận được:
+Cây dừa là hình tượng của con người miền Nam.
4


+Rễ, thân, lá dáng vóc của dừa qua ngòi bút miêu tả c ủa tác gi ả tr ở thành ph ẩm ch ất cao đ ẹp c ủa
con người miền Nam.
Ví dụ 2: Trong bài Vàm cỏ đông (SGK-TV3/1) nhà thơ Hoài Vũ có viết:
“Đây con sông như dòng sữa mẹ
Nước về xanh ruộng lúa, vườn cây
Và ăm ắp như lòng người mẹ
Chở tình thương trang trải đêm ngày.”
Đọc đoạn thơ trên, em cảm nhận được vẻ đẹp đáng quý của dòng sông quê hương như thế nào?
Học sinh phải trả lời được các câu hỏi:
+Nghệ thuật so sánh
-Biện pháp nghệ thuật của đoạn thơ là gì?
+Dòng sông – dòng sữa mẹ.
-Hình ảnh so sánh trong đoạn thơ?
+Nước dòng đầy – tấm lòng người mẹ.
Học sinh nêu được:
+Hai dòng thơ đầu: Ý nói dòng sông quê hương
đưa nước về làm cho ruộng lúa, vườn cây thêm
+Hai dòng thơ đầu ý gợi tả gì?
xanh tươi, đầy sức sống. Vì vậy, nói được ví như
(Gợi ý: Vì sao được ví như dòng sữa mẹ)
dòng sữa mẹ nuôi dưỡng mẹ nuôi dưỡng các con

+Hai dòng tiếp theo ý nói gì?
khôn lớn.
(Gợi ý: Tấm lòng người mẹ luôn đầy ăm ắp +Hai dòng tiếp theo: Nước dòng sông đầy ăm ắp
những gì?)
như tấm lòng người mẹ tràn đầy tình thương yêu,
luôn sẵn sàng chia sẻ (trang trải đêm ngày) cho
những đứa con, cho cả mọi người.
*Cảm nhận được:
Dòng sông quê hương luôn mang một vẽ đẹp hi ền hòa và đ ầy ắp nh ững kỹ ni ệm c ủa m ỗi con
người.
Những vẽ đẹp đầy ăm ắp tình người, làm cho chúng ta càng thêm yêu quý và g ắn bó v ới dòng sông
quê hương.
Ví dụ 3: Trong bài Nghe thầy đọc thơ (SGK-TV4/1) nhà thơ Trần Đăng Khoa có viết:
“Em nghe thầy đọc bao ngày
Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh nhà
Mái chèo nghe vọng sông xa
Êm êm nghe tiếng của bà năm xưa
Nghe trăng thở động tàu dừa…”
Theo em, cuộc sống xung quanh đã gợi lên như thế nào trong tâm trí c ủa c ậu h ọc sinh khi nghe th ầy
đọc thơ.
Học sinh trả lời được các ý sau:
+ Nghệ thuật nhân hóa và cách gieo vần.
+Nhân hóa: thở
+Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong Cách gieo vần: ngày-cây; nhà-xa; xa-bà; xưa-dừa.
đoạn thơ trên là gì?
+Các hình ảnh: nắng chói chang, cây cối xanh t ươi
+Các từ nào thể hiện nghệ thuật?
(Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh nhà)
+Tìm hình ảnh, âm thâm trong cuộc sống +Các âm thanh: tiếng mái chèo quẫy nước, khua
xung quanh đã gợi lên trong tâm trí cậu học nước vọng lại từ dòng sông hiện về trong kí ức.

trò?
Tiếng ru à ơi của người bà ru cháu trong những
năm tháng cậu học trò còn thơ bé.
Tiếng tàu dừa trở mình dưới ánh trăng khuya.
*Cảm nhận đươc:
+Với những lời thơ của thầy đọc, cảnh vật xung quanh muôn màu, muôn âm s ắc t ươi sáng đã hi ện
ra trong tâm trí của cậu học trò.
+Cuộc sống được gợi lên, gợi ra có sự kết nối giữa quá khứ với hiện tại.
Ví dụ 4: Trong bài thơ Bóc lịch (SGK-TV2/1), nhà thơ Bế Kiến Quốc có đoạn viết:
“Ngày hôm qua ở lại
5


Trong vở hồng của con
Con học hành chăm chỉ
Là ngày mai vẫn còn…”
Theo em, đoạn thơ trên nhà thơ muốn nói với các em điều gì ?
Học sinh xác định được:
+Trang vở hồng là trang vở đẹp đẽ nhất của tuổi
thơ.
- Em hiểu thế nào là trang vở hồng?
+Cái động lại trên trang vở hồng là những thành
- Cái động lại trên trang vở hồng là gì?
tích tốt đẹp đã đạt được của các em trong học
- Hiểu như thế nào về hai dòng thơ
tập.
Con học hành chăm chỉ
+Kết quả của sự chăm chỉ học tập của ngày hôm
Là ngày mai vẫn còn…
qua như (điểm giỏi, những lời khen của thầy cô…)

(Gợi ý: Kết quả của học tập chăm chỉ là cái gì?
được thể hiện rõ trên rang vở hồng đẹp đẽ của
Là ngày mai vẫn còn nghĩa là thế nào?)
tuổi thơ, nó sẽ được lưu giữ lại mãi mãi cùng v ới
thơi gian. Vì vậy có thể nào bị mất đi.
*Cảm nhận được:
+Sự liên kết giữa: Ngày hôm qua là thì quá khứ, ngày mai là thì t ương lai.
+Hiểu được ý nghĩa: Khuyên mỗi một học sinh cần phải cố gắng chăm ch ỉ h ọc hành đ ể ngày mai,
tương lai của em càng thêm tươi sáng đẹp đẽ hơn.
2. Kết luận.
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi Tiếng Việt theo biện pháp Cảm thụ văn học thông
qua tìm hiểu nội dung ý nghĩa. Thực chất chính là hình thức tìm hiểu nội dung khi dạy tập đ ọc.
Song trong việc tìm hiểu nội dung, ý nghĩa của tác phẩm. Chúng ta không ch ỉ d ừng l ại ở m ức tái hi ện
những kiến thức có trong tác phẩm mà dựa trên những vấn đề mà h ọc sinh đã phát hi ện đ ược nh ư:
(các biện pháp nghệ thuật, các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật…) để định h ướng cho h ọc
sinh cảm nhận được giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Chính cái đó mới là cảm thụ văn học.
Vì vậy trong giảng dạy phân môn tập đọc người giáo viên cần lưu ý một số điểm sau:
+ Để học sinh có khả năng cảm thụ văn học tốt. Ngay từ khi các em đ ược h ọc t ập đ ọc thì ng ười giáo
viên phải cho các em nghe được những lời đọc hay. Đ ể có đ ược đi ều đó thì giáo viên ph ải th ực hi ện
tốt phần đọc mẫu của mình. Trong hoạt động luyện đọc cần cho các em làm quen và rèn luy ện kỹ
năng đọc diễn cảm. Vì thông qua đọc giúp cho các em tìm hiểu về nội dung tác phẩm.
+ Trong hoạt động tìm hiểu nội dung bài đọc. Phải dẫn d ắt học sinh tìm hi ểu t ốt n ội dung bài đ ọc.
Đặc biệt trong hệ thống câu hỏi, cần có những câu hỏi mang tính m ở dành cho đ ối t ượng h ọc sinh
giỏi. Để các em phát huy năng lực hiểu và cảm thụ văn của mình.
+ Trong việc giải nghĩa từ, ngoài những từ mới trong SGK cung cấp. Giáo viên c ần m ạnh d ạng ch ọn
nhừng từ chìa khóa (từ chứa đựng giá trị nội dung và nghệ thuật ) để gi ảng gi ải cho h ọc sinh. ( đây là
cách lấy từ - giải nghĩa)
III. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Qua thực tế công tác bồi dưỡng học sinh gi ỏi môn Ti ếng Vi ệt khối 4, 5 và vi ệc nghiên c ứu, th ực sáng
kiến. Bản thân tôi rút ra được những bài học kinh nghiệm về vi ệc bồi d ưỡng năng l ực c ảm th ụ văn

học cho học sinh giỏi lớp 4, 5 như sau:
1. Phải cung cấp đầy đủ kiến thức về luyện từ và câu cho học sinh (đặc bi ệt là ki ến v ề ng ữ pháp
như: từ vựng và các kiến thức về biện pháp tu từ…).
2. Trong giảng dạy phân môn tập đọc, giáo viên cần thực hi ện t ốt vi ệc đ ọc di ễn c ảm, c ần cho các em
làm quen dần (ở lớp 2, 3) và rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm (lớp 4, 5).
3. Cần trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về cuộc sống, t ập tục, văn hóa…Nh ững mãng
hình ảnh điển hình trong văn thơ Việt Nam được chọn l ọc đ ưa vào gi ảng d ạy ở ch ương trình Ti ểu
học như:
+ Cây tre là hình tượng của con người Việt Nam.
+ Cây dừa là hình tượng của con người miền nam.
+ Những phẩm chất cao quý của con người Vi ệt Nam (trong cuộc s ống, trong chi ến đ ấu và trong lao
động sản xuất. Trong mối quan hệ của các thành viên trong gia đình, xã h ội, c ộng đ ồng…) th ường
được hình tượng hóa trong các tác phẩm văn – thơ.
6


+ Nói đến làng quê Việt Nam thì kể đến: (cây đa, gi ếng n ước, mái đình, con sông, r ặng (lũy tre),
đường làng, ruộng đồng…)
4. Phát hiện và khai thác tốt các ngữ liệu thể hi ện bi ện pháp ngh ệ thu ật đ ể c ảm nh ận đ ược giá tr ị
nội dung, ý nghĩa và nghệ thuật của tác phẩm.
5. Cần khai thác tốt nội dung tác phẩm, giúp học sinh cảm nh ận đ ược nh ững đi ểm sâu s ắc, t ế nh ị và
đẹp đẽ của văn học.
6. Phải phối hợp tốt giữa hai biện pháp (một và hai) để rèn luyện kỹ năng cảm thụ cho học sinh.
7. Tránh lạm dụng vào việc tổ chức hoạt động tìm hiểu nội dung trong ti ết d ạy t ập đ ọc. Ch ỉ đ ể tham
khảo và áp dụng cho Việc bồi dưỡng học sinh giỏi.
Với kinh nghiệm của bản thân trong nhiều năm phụ trách công tác b ồi d ưỡng học sinh gi ỏi. B ản thân
tôi mạnh dạng xây dựng sáng kiến này. Mặc dù đây ch ỉ là hai trong nhi ều gi ải pháp đ ể b ồi d ưỡng cho
học sinh cảm thụ văn học. Song nó đã đem l ại hi ệu qủa cao cho các em đ ược b ồi d ưỡng Ti ếng Vi ệt
của đơn vị đi dự thi cấp huyện. Nhưng trong khi trình bày không th ể tránh kh ỏi nh ững thi ếu sót. Do
vậy bản thân tôi rất mong sự góp ý chân thành của hội đồng khoa và quý đ ồng nghi ệp. Đ ể s ớm hoàn

thiện hơn sáng kiến này.
Xin chân thành cảm ơn!
Ngày 28 tháng 03 năm 2009
Người thực hiện

CẢM THỤ VĂN LỚP 5

I. Thế nào là cảm thụ văn học?
Cảm thụ văn học là sự cảm nhận những giá trị nổi bật, nh ững đi ều sâu s ắc, t ế nh ị và đ ẹp đẽ c ủa văn
học thể hiện trong tác phẩm (cuốn truyện, bài văn, bài thơ…) hay m ột b ộ phận c ủa tác ph ẩm (đo ạn
văn, đoạn thơ…thậm chí một từ ngữ có giá trị trong câu văn, câu thơ)
Như vậy, cảm thụ văn học có nghĩa là khi đọc (nghe) m ột câu chuy ện, m ột bài th ơ… ta không nh ững
hiểu mà còn phải xúc cảm, tưởng tượng và thật sự gần gũi, “nhập thân” với những gì đã đ ọc…
Để có được năng lực cảm thụ văn học sâu sắc và tinh tế, c ần có s ự say mê, h ứng thú khi ti ếp xúc v ới
văn thơ, chịu khó tích lũy vốn hiểu biết về thức t ế cuộc sống và văn h ọc, n ắm v ững ki ến th ức c ơ b ản
về Tiếng Việt phục vụ cho cảm thụ văn học.
II. Cách viết một đoạn bài cảm thụ văn học:
a. Đọc kỹ đề bài, nắm chắc yêu cầu của bài tập (phải trả lời được điều gì? Cần nêu bật được ý gì?...)
b. Đọc và tìm hiều về câu thơ (câu văn) hay đoạn trích đ ược nêu trong bài (D ựa vào yêu c ầu c ụ th ể
của bài tập để tìm hiểu, ví dụ: cách dùng từ đặt câu, cách dùng hình ảnh, chi ti ết, cách s ử d ụng bi ện
pháp nghệ thuật quen thuộc như so sánh, nhân hóa, đi ệp ngữ… đã giúp em c ảm nh ận đ ược n ội dung,
ý nghĩa gì đẹp đẽ, sâu sắc).
c. Viết đoạn văn về cảm thụ văn học (khoảng 5 -7 dòng) h ướng vào yêu c ầu c ủa đ ề bài. (Đo ạn văn có
thể bắt đầu bằng một câu “mở đoạn” để dẫn dắt người đọc hoặc trả lời thẳng vào câu h ỏi chính;
tiếp đó, cần nêu rõ các ý theo yêu cầu của đề bài; cuối cùng, có th ể “k ết đo ạn” b ằng m ột câu ng ắn
gọn để “gói” lại nội dung cảm thụ)
Nắm vững yêu cầu về cảm thụ văn học ở tiểu học, kiên trì tập luy ện từng b ước (t ừ d ễ đ ến khó),
nhất định học sinh sẽ viết được những đoạn văn hay về cảm thụ văn h ọc, sẽ có đ ược năng l ực c ảm
thụ văn học tốt để phát hiện biết bao điều đáng quý trong văn học và cuộc sống của chúng ta.
Đề 1: Trong bài Dừa ơi! (Tiếng Việt 5, tập một), nhà thở Lê Anh Xuân có viết:

“Dừa vẫn đứng hiên ngang cao vút
Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng.
Rễ dừa bám sâu vào lòng đất
Như dân làng bám chặc quê hương.”
Em hãy cho biết: hình ảnh cầy dừa trong đoạn thơ trên nói lên nh ững đi ều gì đ ẹp đẽ v ề ng ười dân
miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ?
Bài làm
Trong khổ thơ trên (trích trong bài Dừa ơi!) của nhà thơ Lê Anh Xuân, ta thấy tác giả muốn thông
qua hình tượng cây dừa để ca ngợi phẩm chất kiên cường, anh dũng, hiên ngang, t ự hào trong chi ến
đấu của người dân miền Nam. Đồng thời tác gi ả cũng muốn nói lên ph ẩm ch ất trong sáng, th ủy
7


chung, dịu dàng, đẹp đẽ trong cuộc sống và ý chí kiên c ường bám tr ụ, gắn bó ch ặt chẽ v ới mãnh đ ất
quê hương mình của ngườ dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Đề 2: Tả cảnh đẹp Sa Pa, nhà văn Nguyễn Phan Hách đã viết:
“Thoắt cái, lác đác lá vàng rơi trong khoảnh khắc mùa thu. Tho ắt cái, tr ắng long lanh m ột c ơn m ưa
tuyết trên những cành đào, lê, mận. Thoắt cái, gió xuân hây h ẩy n ồng nàng v ới nh ững bông hoa lay ơn
màu đen nhung hiếm quý.”
(Đường Sa Pa – Tiếng Việt 4, tập 1, 1995)
Em có nhận xét gì về cách dùng từ, đặt câu ở đoạn văn trên? Nêu tác d ụng c ủa cách dùng t ừ, đ ặt câu
đó.
Bài làm
Có lẽ chưa tác giả nào tả cảnh Sa Pa lại đẹp đẽ, tinh tế và sống động nh ư nhà văn Nguy ễn Phan
Hách. Tác giả đã khéo léo sử dụng biện pháp nghệ thuật đảo ngữ để nhấn mạnh, để làm n ổi b ật v ẻ
đẹp nên thơ của cảnh sắc thiên nhiên và thời tiết ở Sa Pa. Đồng thời điệp từ “thoắt cái” tạo cho chúng
ta cái cảm xúc đột ngột, ngỡ ngàng trước sự thay đổi nhanh chống c ủa th ời ti ết Sa Pa. S ự thay đ ổi
nhanh chóng đến mức bất ngờ ấy khiến người đọc như lạc vào một tiên cảnh vậy.
Đề 3: Trong bài thơ Bóc lịch (Tiếng Việt 2, tập hai, 1995) nhà thơ Bá Kiến Quốc có viết:
“Ngày hôm qua ở lại

Trong vở hồng của con
Con học hành chăm chỉ
Là ngày mai vẫn còn…”
Nhà thơ muốn nói với em điều gì qua đoạn thơ trên?
Bài làm
Trong đoạn thơ trên, nhà thơ Bế Kiến Quốc như muốn nói với chúng ta r ằng: Ta h ọc hành chăm ch ỉ
thì trong cuốn vở hồng đẹp đẽ của chúng ta sẽ được ghi l ại nh ững đi ểm m ười do chính nh ững ki ến
thức mà ngày đêm ta miệt mài học tập. Bởi vậy có thể nói: Ngày hôm qua tuy đã qua đi nh ưng sẽ đ ược
nhắc đến khi ta có những kiến thức, có những thành quả “ngày hôm qua” ta đã tích lũy đ ược.
Đề 4:
Bóng Mây
Hôm nay trời nắng như nung
Mẹ em đi cấy phơi lưng cả ngày
Ước gì em hóa đám mây
Em che cho mẹ suốt ngày bóng râm
Đọc bài thơ trên, em thấy có những nét gì đẹp về tình cảm của người con đối với mẹ?
Bài làm
Đọc bài thơ trên, ta thấy tình cảm đó được thể hiện qua sự cảm thông v ới nh ững vi ệc làm v ất v ả
của mẹ như phơi lưng đi cấy dưới cái nóng như nung và sự ước mong đ ược góp ph ần làm cho m ẹ đ ỡ
vất vả trong công việc: Hóa thành đám mây để che cho mẹ suốt ngày bóng râm, giúp m ẹ làm vi ệc trên
đồng mát mẻ, khỏi bị nắng nóng. Đó là một tình thương vừa sâu s ắc, v ừa c ụ th ể c ủa ng ười con đ ối
với mẹ.
Đề 5: Trong bài Vàm Cỏ Đông (Tiếng Việt 3, tập một ), nhà thơ Hoài Vũ có viết:
“Đây con sông như dòng sữa mẹ
Nước về xanh ruộng lúa, vườn cây
Và ăm ắp như lòng người mẹ
Chở tình thương trang trải đêm ngày.
Đọc đoạn thơ trên, em cảm nhận được vẻ đẹp đáng quý của dòng sông quê hương như thế nào?
Bài làm
Nếu như ai cũng có một dòng sông thì chắc sẽ ch ạn lòng th ương nh ớ khi đ ọc bài th ơ “ Vàm Cỏ

Đông” của nhà thơ Hoài Vũ. Bởi dòng sông quê hương không nh ững là n ơi nô đùa, ng ụp l ặn c ủa con
trẻ mà còn đưa nước về tắm mát cho ruộng lúa, nương khoai, cho nh ững khu v ườn b ạt ngàn cây trái
như chính dòng sữa ngọt ngào của mẹ nuôi dưỡng các con t ừ thu ở l ọt lòng. Khong nh ững th ế mà
dòng nước ăm ắp như tấm lòng người mẹ tràn đầy yêu thương, sẵn sàng chia sẻ t ấm lòng mình cho
những đứa con và cho hết thảy mọi người.
Đề 6: Trong bài thơ Cô giáo lớp em (Tiếng Việt 2, tập 1), nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh có viết:
“Cô dạy em tập viết
8


Gió đưa thoảng hương nhài.
Nắng ghé vào cửa lớp
Xem chúng em học bài.”
Em hãy cho biết: khổ thơ trên đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì n ổi b ật? Bi ện pháp ngh ệ thu ật đó
giúp em thấy được điều gì đẹp đẽ ở các bạn học sinh?
Bài làm
Trong khổ thơ trên, tác giả đã dùng biện pháp nghệ thuật nhân hóa đ ể cho ta th ấy đ ược tinh th ần
học tập rất chăm chỉ của các bạn học sinh. Sự chăm chỉ, mi ệt mài học t ập c ủa các b ạn không nh ững
làm vui lòng ông bà, cha mẹ mà còn làm cho cảnh vật xung quanh (n ắng) cũng mu ốn ng ừng đùa
nghịch để ghé vào cửa lớp xem các bạn học bài.
Đề 7: Trong bài Việt Nam thân yêu (Tiếng Việt 4, tập 1), nhà thơ Nguyễn Đình Thi có vi ết:
“Việt Nam đất nước ta ơi!
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cánh cò bay lả rập rờn
Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều”
Đọc đoạn thơ trên, em cảm nhận được những điều gì về đất nước Việt Nam?
Bài làm
Đất nước Việt Nam ta hiện ra trong khổ thơ trên của nhà th ơ Nguy ễn Đình Thi th ật giàu đ ẹp và
đáng yêu, thật nên thơ và hùng vĩ. Sự giàu đẹp và đáng yêu đó đ ược th ể hi ện qua nh ững hình ảnh:
Biển lúa mênh mông hứa hện một sự no đủ, cánh cò bay l ả r ập r ờn th ật thanh bình, gi ản d ị và đáng

yêu. Sự hùng vĩ và nên thơ được thể hiện qua hình ảnh đỉnh Tr ường S ơn cao v ời v ợi s ớm chi ếu mây
phủ. Đất nước Việt Nam ta tươi đẹp biết nhường nào!
Đề 8: Kết thúc bài Tre Việt Nam (Tiếng Việt 5, tập một), nhà thơ Nguyễn Duy có viết:
“Mai sau,
Mai sau,
Mai sau,
Đất xanh xanh mãi xanh màu tre xanh.”
Em hãy cho biết những câu thơ trên nhằm khẳng định đi ều gì? Cách di ễn đ ạt c ủa nhà th ơ có gì đ ộc
đáo, góp phần khẳng định điều đó?
Bài làm
Những câu thơ kết thúc bài “ Tre Việt Nam” của nhà thơ Nguyễn Duy nhằm khẳng định một màu
xanh vĩnh cửa của tre Việt Nam, sức sống bất diệt của con người Vi ệt Nam, truy ền th ống cao đ ẹp c ủa
con người Việt Nam. Nhà thơ đã khóe léo thay đổi cách ngắt nh ịp, ng ắt dòng và đi ệp ng ữ “ mai sau”
góp phần gợi cảm xúc về thời gian và không gian như m ở ra vô t ận bao ý th ơ âm vang, bay b ỗng và
đem đến cho người đọc những liên tưởng thật phong phú. Từ “ xanh” được nhắc lại 3 lần trong dòng
thơ với sự kết hợp khác nhau ( xanh tre/ xanh màu/ tre xanh) tạo những nét nghĩa đa dạng, phong phú
và khẳng định sự trường tồn của màu sắc, của sức sống dân tộc.
Đề 9: Trong bài Về Thăm Nhà Bác (Tiếng Việt 5, tập 1), nhà thơ Nguyễn Đức Mậu có viết:
“Ngôi nhà thuở Bác thiếu thời
Nghiêng nghiêng mái lợp bao đời nắng mưa
Chiếc giường tre quá đơn sơ
Võng gai ru mát những trưa nắng hè.”
Em hãy cho biết: Đoạn thơ giúp ta cảm nhận được điều gì đẹp đẽ, thân thương?
Bài làm
Đọc đoạn thơ trên, nhà thơ Nguyễn Đức Mậu đã cho chúng ta thấy hình ảnh ngôi nhà Bác – n ơi Bác
được sinh ra và đã trải qua những ngày thơ ấu ở quê Bác thật đ ơn s ơ và gi ản d ị nh ư bao nhiêu ngôi
nhà khác ở làng quê Việt Nam. Mái tranh nghiêng nghiêng trải qua bao mùa m ưa n ắng, chi ếc gi ường
tre, chiếc võng gai thật mộc mạc đơn sơ. Sống trong ngôi nhà bình dị đó, Bác đã đ ược ấp ủ, che ch ở,
vỗ về bởi tình cảm yêu thương của gia đình (võng gai ru mát nh ững tr ưa n ắng hè) và có lẽ cũng chính
nơi đó đã khởi nguồn cho những hướng lớn lao, vĩ đại sau này của Bác.

Đề 10: Trong bài thơ Con Cò, nhà thơ Chế Lan Viên có viết:
“Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con”
Hai dòng thơ trên đã giúp em cảm nhận được ý nghĩa gì đẹp đẽ?
9


Bài làm
Đọc hai câu thơ trên, nhà thơ Chế Lan Viên cho chúng ta th ấy tình yêu th ương c ủa m ẹ dành cho
con thật vĩ đại, thiêng liêng như mạch nước nguồn không bao gi ờ c ạn. Dù con đã l ớn khôn, dù dã đi
hết cuộc đời, sống trọn cả cuộc đời thì tình thương của mẹ đối v ới con v ẫn còn s ống mãi, v ẫn dõi
theo bên con để lo lắng, để quan tâm, để giúp đỡ, tiếp sức m ạnh cho con v ươn lên trong cu ộc s ống.
Có thể nói: tình thương của mẹ dành cho con là một tình thương bất tử.

Phần I: Một số đề cảm thụ văn học lớp 5 và gợi ý làm bài

(Đây chỉ là những ý chính trong nội dung cảm thụ, yêu cầu em ph ải vi ết nh ững ý chính trên
thành một, hai đoạn văn hoàn chỉnh, có câu Mở, câu K ết và phần Thân đo ạn rõ ràng và hay, ch ứ
không được chỉ chép y nguyên những gợi ý đó.)
Câu 1: Trong bài Mùa thu mới, nhà thơ Tố Hữu viết:
Yêu biết mấy những dòng sông bát ngát
Giữa đôi bờ ngào ngạt lúa ngô non
Yêu biết mấy, những con đường ca hát
Qua công trường mới dựng mái nhà son!
Theo em, khổ thơ trên đã bộc lộ cảm xúc của tác giả trước những vẻ đẹp gì trên đất nước chúng ta?
Gợi ý
Qua khổ thơ tác giả dã bộc lộ cảm xúc mạnh mẽ của mình tr ước nh ững c ảnh đ ẹp c ủa quê h ương,
đất nước: Vẻ đẹp của những “dòng sông bát ngát” đang chảy giữa “đôi bời dào dạt lúa non”. Nh ững v ẻ
đẹp đã hứa hẹn một cuộc sống ấm no cho những người dân trên đất nước chúng ta.
Vẻ đẹp của những”con đường ca hát” (vui, phấn khởi) vì được chạy qua công tr ường đang xây d ựng

những mái nhà ngói mới. Đó cũng chính là vẻ đẹp của hạnh phúc đầy hứa hẹn đối với nhân dân ta.
Câu 2: Trong bài thơ Việt Nam thân yêu (TV5- tập 1), nhà thơ Nguyên Đình Thi có viết:
“Việt Nam đất nước ta ơi!
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cánh cò bay lả dập dờn
Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều”
Nêu những cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ trên.
Gợi ý
Đoạn thơ bộc lộ cảm xúc dạt dào của tác giả trước những vẻ đẹp bình d ị trên đ ất n ước Vi ệt Nam
thân yêu. Hình ảnh “biển lúa” rộng mênh mông gợi cho ta ni ềm t ự hào v ề s ự giàu đ ẹp, trù phú c ủa
quê hương. Hình ảnh “cánh cò bay lả dập dờn” gợi vẻ nên thơ, xao xuy ến mọi t ấm lòng. Đ ất n ước còn
mang niềm tự hào với vẻ đẹp hùng vĩ của “đỉnh Trường Sơn” cao vời vợi s ớm chi ều mây ph ủ. Đo ạn
thơ đã giúp ta cảm nhận được tình cảm tha thiết yêu quý và t ự hào về đất n ước c ủa tác gi ả Nguy ễn
Đình Thi.
Câu 3: Trong cuốn Hồi Kí Bác Hồ, hai nhà văn Hoài Thanh và Thanh Tịnh đã tả phong cảnh quê
hương Bác như sau:
“Trước mắt chúng tôi, giữa hai dãy níu là nhà Bác với cánh đồng quê Bác. Nhìn xu ống cánh đ ồng có
đủ các màu xanh, xanh pha vàng của ruộng mía, xanh rất m ượt mà c ủa lúa đ ương th ời con gái, xanh
đậm của những rặng tre, đây đó một vài cây phi lao xanh biếc và nhiều màu xanh khác nữa.”
Đọc đoạn văn trên, em có nhận xét gì về cách dùng t ừ ngữ chỉ màu xanh? Cách dùng t ừ ng ữ nh ư v ậy
đã góp phần gợi tả điều gì về cảnh vật trên quê Bác?
Gợi ý
Đoạn văn dùng từ chỉ màu xanh thật đa dạng và phù hợp với t ừng cảnh v ật: ru ộng mía xanh pha
vàng, lúa chiêm đương thời con gái (giai đoạn phát tri ển m ạnh) có màu xanh r ất m ượt, r ặng tre xanh
đậm, phi lao xanh biếc. Cách dùng từ ngữ như vậy góp phần gợi t ả vẻ đẹp nên th ơ và tràn tr ề s ức
sống của cảnh vật trên quê hương Bác.
Câu 4: Đọc bài thơ sau:
Quê em
Bên này là núi uy nghiêm
Bên kia là cánh đồng liền chân mây

Xóm làng xanh mát bóng cây
Sông xa trắng cánh buồm bay lưng trời…
10


(Trần Đăng Khoa)
Em hình dung được cảnh quê hương của nhà thơ Trần Đăng Khoa như thế nào?
Gợi ý
Bài thơ cho ta thấy quê hương của nhà thơ Trần Đăng Khoa r ất đ ẹp. M ột bên có ng ọn núi uy
nghiêm như đứng đó từ bao đời nay. Một bên là cánh đồng r ộng mênh mông, tr ải xa tít t ắp n ư đ ến
tận chân trời, ở giữa là xóm làng thân yêu được che chở bởi bóng cây xanh mát. Xa xa, hình ảnh dòng
sông hiện trắng những cánh buồm, trông như đàn chim sải cánh bay trên tr ời cao. V ẻ đ ẹp c ủa quê
hương nhà thơ làm cho ta thêm yêu quê hương đất nước Việt Nam.
Câu 5: Trong bài Tiếng đàn Ba-la-lai-ca trên Sông Đà , nhà thơ Quang Huy đã miêu tả một đêm trăng
vừa tĩnh mịch vừa sinh động trên công trường sông Đà như sau:
Lúc ấy
Cả công trường say ngủ cạnh dòng sông
Những tháp khoan nhô lên trời ngẫm nghĩ
Những xe ủi, xe ben sang vai nhau nằm nghỉ
Chỉ còn tiếng đàn ngân nga
Với một dòng trăng lấp loáng sông Đà.
Khổ thơ trên có hình ảnh nào đẹp nhất? Hình ảnh ấy cho ta thấy ý nghĩa gì sâu sắc?
Gợi ý
Hình ảnh đẹp nhất được gợi qua câu thơ:
Chỉ còn tiếng đàn ngân nga
Với một dòng trăng lấp loáng sông Đà.
Đó là hình ảnh mang ý nghĩa sâu sắc: gi ữa con người với thiên nhiên, gi ữa ánh trăng v ới dòng sông
dường như có sự gắn bó, hòa quyện thật đẹp đẽ. Tiếng đàn ngân nga, lan tỏa trong đêm trăng nh ư lay
động cả mặt nước sông Đà, làm cho dòng sông như dòng trăng ấy trở nên lấp loáng ánh trăng đẹp.
Câu 6: Trong bài thơ Bài ca về trái đất, nhà thơ Định Hải có viết:

Trái đất này là của chúng mình
Qủa bóng xanh bay giữ trời xanh
Bồ câu ơi, cánh chim gù thương mến
Hải âu ơi, cánh chim vờn sang biển
Cùng bay nào, cho trái đất quay!
Cùng bay nào, cho trái đất quay!
Đoạn thơ trên giúp em cảm nhận được những điều gì về trái đất thân yêu?
Gợi ý
Cảm nhận về trái đất thân yêu:
- Trái đất là tài sản vô giá của tất cả mọi người.
- Trái đất được so sánh với hình ảnh quả bóng xanh bay gi ữa tr ời xanh cho th ấy v ẻ đ ẹp c ủa s ự bình
yên, của niềm vui trong sáng, hồn nhiên.
- Trái đất hòa bình luôn ấm áp tiếng chìm gù (hình ảnh chim bồ câu th ường dùng làm bi ểu t ượng c ủa
hòa bình).
- Trái đất đẹp và nên thơ với hình ảnh cánh chim hải âu bay chập chờn trên sóng bi ển.
Câu 7: Trong bài thư hạt gạo làng ta, nhà thơ Trần Đăng Khoa có viết:
Hạt gạo làng ta
Có bão tháng bảy
Có mưa tháng ba
Giọt mùa hôi sa
Những trưa tháng sáu
Nước như ai nấu
Chết cả cá cờ
Cua ngoi lên bờ
Mẹ em xuống cấy…
Em hiểu đoạn thơ trên như thế nào? Hình ảnh đối lập trong đoạn thơ gợi cho em những suy nghĩ gì?
Gợi ý
Hạt gạo của làng quê ta đã trải qua biết bao nhiêu khó khăn th ử thaachs to l ớn c ủa thiên nhiên:
nào là tháng bảy (thường là bão to), nào là m ưa tháng ba (th ường là m ưa l ớn). H ạt g ạo còn đ ược làm
11



ra từ những giọt mồ hôi của người mẹ hiền trên cánh đồng nắng lửa: “ Giọt mùa hôi sa/ Những trưa
tháng sáu/ Nước như ai nấu/ Chết cả cá cờ/ Cua ngoi lên b ờ/ Mẹ em xu ống c ấy…” . Hình ảnh đối lập
của hai dòng thơ cuối (“cua ngoi lên bờ/ Mẹ em xuống cấy” ) gợi cho ta nghĩ đến sự vất vả, giang truân
của người mẹ, khó có gì so sánh nỗi. Càng cảm nhận sâu sắc được nỗi v ất v ả c ủa người m ẹ đ ể làm ra
hạt gạo, ta càng thêm thương yêu mẹ biết bao nhiêu.
Câu 8: Tả vẽ đẹp của rừng mơ ở Hương Sơn (Hà Tây), trong bài Rừng Mơ của nhà thơ Trân Lê Văn có
đoạn:
Rừng mơ ôm lấy núi
Mây trắng đọng thành hoa
Gió chiều đông gờn gợn
Hương bay gần bay xa…
Hãy ghi lại vài dòng cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ trên.
Gợi ý
Đoạn thơ giúp ta cảm nhận được vẻ đẹp hấp dẫn của rừng mơ Hương S ơn. Rừng m ơ bao quanh
núi, rừng mơ được nhân hóa (“ôm lấy núi”) càng cho ta thấy s ự gắn bó v ới núi m ột cách g ần gũi, thân
thiết và yêu thương. Hoa mơ nở trắng như mây trên tr ời đọng (kết) l ại. Gió chi ều đông nh ẹ nhàng
gờn gợn đưa hương hoa mơ lan tỏa khắp nơi. Có thể nói: đoạn th ơ đã vẽ ra b ức tranh mang vẽ đ ẹp
của đất trời thiên nhiên hòa quyện trong rừng mơ Hương Sơn.
Câu 9: Trong bài Hoàng hôn trên sông Hương có đoạn tả cảnh như sau:
“Phía bên sông, xóm Cồn Hến nấu cơm chi ều, thả khói nghi ngút c ả m ột vùng tre trúc. Đâu đó, t ừ
khúc quanh vắng lặng của dòng sông, tiếng lanh canh của thuyền chài g ỡ nh ững m ẻ cá cu ối cùng
thuyền đi trên mặt nước, khiến mặt sông nghe như rộng hơn.”
(Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường)
Em hãy cho biết : Đoạn văn trên có những hình ảnh và âm thanh nào? Có s ức g ợi t ả sinh đ ộng? G ọi t ả
được điều gì?
Gợi ý
- Hình ảnh có sức gợi tả sinh động: khói nghi ngút c ả một vùng tre trúc (khi xóm C ồn H ến n ấu c ơm
chiều) – gợi tả về ấm áp, bình yên của người dân thôn xóm ven sông, giúp ng ười đ ọc t ưởng t ượng ra

bức tranh thủy mặc đơn sơ nhưng có cả một không gian rông rãi (khói bay lên b ầu tr ời, tre trúc và
sông nước trên mặt đất).
- Âm thanh có sức gợi tả sinh động: tiếng lanh canh c ủa thuy ền chài gỡ nh ững m ẻ cá cu ối cùng
thuyền đi trên mặt nước (ở đâu đó sau khúc quanh vắng lặng của dòng sông) d ường nh ư có s ức âm
vang xa rộng trong khung cảnh tĩnh lặng, khiến tác gi ả có cảm giác m ặt sông nghe nh ư rông h ơn, g ợi
cho người đọc cảm nhận vẻ thanh bình và nên thơ của một buổi chiều trên sông Hương.
Câu 10: Trong bài Trên hồ Ba Bể, nhà thơ Hoàng Trung Thông có viết:
Thuyền ta lướt nhẹ trên Ba Bể
Trên cả mây trời, trên cả núi xanh
Mây trắng bồng bềnh trôi lặng lẽ
Mái chèo khua bóng núi rung rinh
Theo em, đoạn thơ trên đã bộc lộ những cảm xúc của tác giả khi đi trên hồ Ba Bể như thế nào?
Gợi ý
Khi con thuyền lướt nhẹ trên Ba Bể, nhìn thấy cả mây tr ời, núi xanh in bóng trên m ặt n ước, tác gi ả
cảm thấy mình được đi trên con thuyền đang trôi trên bầu tr ời và ngọn núi cao, mái chèo khua n ước
làm cho bóng núi rung rinh, cảnh vật thêm kì ảo, nên th ơ. Đó là nh ững c ảm xúc tr ước H ồ Ba B ể đ ẹp
đẽ và thơ mộng, thể hiện tình cảm gắn bó sâu nặng của tác gi ả đối v ới thiên nhiên đ ất n ước t ươi
đẹp.
Câu 11: Kết thúc bài thơ Tiếng Vọng, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều viết:
Đêm đêm tôi vừa chợp mắt
Cánh cửa lại rung lên tiếng đập cánh
Những quả trứng lại lăn vào giấc ngủ
Tiếng lăn như đá lỡ trên ngàn.
Đoạn thơ cho thấy hình ảnh nào đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí tác giả? Vì sao?
Gợi ý
12


Đoạn thơ trên cho ta thấy hững hình ảnh đã để lại ấn tượng sâu s ắc trong tâm trí tác gi ả: ti ếng
đập cánh của con chim sẻ nhỏ cầu mong sự giúp đ ỡ trong đêm c ơn bão v ề g ần sáng; nh ững qu ả

trứng trong tổ không có chim mẹ ấp ủ sẽ mãi mãi không n ở thành chim non đ ược. Nh ững hình ảnh đó
làm nên tiếng vọng “khủng khiếp” trong giấc ngủ và trở thành n ổi băn khoăn, day d ứt khôn nguôi
trong tâm hồn tác giả.
Câu 12: Trong bài Mùa thảo quả, nhà văn Ma Văn Khán tả hương thơm thảo qua như sau:
“Gió tây lướt thướt băng qua rừng, quyện hương thảo quả đi, rải theo tri ền núi, đ ưa h ương th ảo
quả ngọt lung, thơm nồng và những thôn xóm Chin San. Gió th ơm. Cây c ỏ th ơm. Đ ất tr ời th ơm. Ng ười
đi rung thảo quả về, hương thơm đạm ủ ấp trong từng nếp áo, nếp khăn.”
Hãy nêu nhận xét về cách dùng từ, đặt câu nhằm nhấn mạnh h ương th ơm c ủa th ảo qu ả chín trong
đoạn văn trên.
Gợi ý
Tác giả đã lặp lại liên tiếp ba lần từ “thơm” (đi ệp từ), dùng các t ừ th ơm n ồng, th ơm đ ậm đ ể nh ấn
mạnh hương thơm của thảo quả chín. Câu đầu của đoạn văn tuy dài nh ưng đ ược ngắt thành nhi ều
cụm từ diễn tả cơn gió mang hương thơm của thảo quả chín trong rung bay đi xa rông. Ba câu ng ắt
tiếp theo càng khẳng định hương thơm của thảo quả chín như lan t ỏa, thấm đ ượm vào t ất c ả thiên
nhiên, đất trời. Hương thảo quả chín còn ấp ủ trong nếp áo, nếp khăn của ng ười đi t ừ rung v ề, th ơm
mãi với thời gian.
Câu 13: Trong bài Mặt trời xanh của tôi, nhà thơ Nguyễn Viết Bình viết:
Rừng cọ ơi! Rừng cọ
Lá đẹp, lá ngời ngời
Tôi yêu thường vẫn gọi
Mặt trời xanh của tôi.
Theo em, khổ thơ trên đã bộc lộ tình cảm của tác giả đối với quê hương như thế nào?
Gợi ý
Khổ thơ bộc lộ tình cảm thiết ta yêu quý của tác giả đối v ới r ừng c ọ c ủa quê h ương. Tác gi ả trò
chuyện với rung cọ như trò chuyện với người thân (“Rừng cọ ơi! Rừng cọ!”), t ả nh ững chi ếc lá c ọ
vừa đẹp vừa ngời nời sức sống. Hình ảnh “Mặt trời xanh của tôi” ở câu th ơ cuối không ch ỉ nói lên s ự
liên tưởng, so sánh chính xác của tác giả (lá cọ xòe nh ững cánh h ỏ dài trong nh ư xa “m ặt tr ời” dang
tỏa chiếu những “tia nắng xanh”) mà còn bộc lộ rõ tình cảm yêu mến và t ự hào c ủa tác gi ả v ề r ừng
của quê hương.
Câu 14: Kết bài Hành trình của bầy ong, nhà thơ Nguyễn Đức Mậu có viết:

Bầy ong giữ hộ cho người
Những loài hoa đã tàn phai tháng ngày.
Qua hai dòng thơ trên, em hiểu công việc của bầy ong có ý nghĩa gì đẹp đẽ?
Gợi ý
Qua hai dòng thơ, ta thấy công việc của bầy ong có ý ngĩa thật đ ẹp đẽ: B ầy ong rong r ủi kh ắp n ơi
để tìm hoa, hút nhụy, mang về làm thành những gi ọt mật thơm ngon. Nh ững gi ọt m ật ong đ ược làm
nên từ bởi sử kết tinh từ hoa thơm vị ngọt của những loài hoa. Do v ậy, khi th ưởng th ức m ật ong, dù
hoa đã tàn phai theo thời gian nhưng con người vẫn cảm thấy nh ững màu hoa đ ược “gi ữ l ại” trong
hương thơm, vị ngọt của mật ong. Có thể nói: bầy ong đã gi ữ gìn đ ược vẽ đ ẹp c ủa thiên nhiên đ ể ban
tặng con người, làm cho cuộc sống của con người thêm hạnh phúc.
Câu 15: Trong bài thơ Cô Tấm của mẹ, nhà thơ Lê Hồng Thiện có viết:
Bao nhiêu công việc lặng thầm
Bàn tay của bé đỡ đần mẹ cha
Bé học giỏi, bé nết na
Bé là cô Tấm, bé là con ngoan.
Đoạn thơ trên giúp em thấy được những điều gì đẹp đẽ ở cô bé đáng yêu?
Gợi ý
Đoạn thơ cho thấy những điều đẹp đẽ ở cô bé đáng yêu: âm thầm, l ặng lẽ làm nhi ều công vi ệc đ ỡ
đần cho cha mẹ, học hành giỏi giang, cư xử tốt với mọi người (tính nết t ốt). Cô bé x ứng đáng là cô
tấm trong gia đình, là con ngoan của cha mẹ, luôn đem đến niềm vui, hạnh phúc cho mọi người.
Câu 16: Ca ngợi cuộc sống cao đẹp của Bác Hồ, trong bài thơ Bác ơi !, nhà thơ Tố Hữu có viết:
Bác sống như trời đất của ta
13


Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa
Tự do cho mỗi đời nô lệ
Sữa để em thơ, lụa tặng già.
Đoạn thơ trên đã giúp em hiểu được những nét đẹp gì trong cuộc sống của Bác Hồ kính yêu?
Gợi ý

Đoạn thơ cho thấy những nét đẹp trong cuộc sống của Bác Hồ kính yêu. Đó là cu ộc s ống g ần gũi
với tất cả mọi người như trời đất của chúng ta, cuộc sống tràn đầy tình yêu th ương đ ến t ường ng ọn
lúa, mỗi cành hoa. Cảm động nhất là cuộc sống của Bác luôn vì h ạnh phúc c ủa con ng ười. B ắc hi sinh
cả đời mình vì cuộc sống đấu tranh giành độc lập, tự do cho mỗi đ ời nô l ệ, vì ni ềm vui cho t ất c ả m ọi
người (“Sữa để em thơ, lụa tặng già”).
Câu 17: Đọc hai câu ca dao:
-Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang,
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.
-Rủ nhau đi cấy đi cày
Bây giờ khó nhọc, có ngày phong lưu.
Em hiểu được điều gì có ý nghĩa đẹp đẽ trong cuộc sống của con người?
Gợi ý
Hai câu ca dao đã giúp ta hiểu được ý nghĩa đẹp đẽ c ủa lao đ ộng trong cu ộc s ống c ủa con ng ười. Câu
ca dao thứ nhất khuyên người nông dân hãy chăm chỉ cày c ấy, tr ồng tr ọt, đ ừng b ỏ ru ộng hoang. B ởi
vì, mỗi tấc đất có giá trị như tấc vàng (“Bao nhiêu tấc đất, t ấc vàng b ấy nhiêu”). Câu ca dao th ứ hai
cũng là lời nhắn gửi người nông dân hãy cần cù lao động. Bởi vì, công vi ệc đi c ấy đi cày hôm nay tuy
vất vả, khó nhọc nhưng sẽ đem lại cuộc sống no đủ, sung túc cho ngày mai (“Bây gi ờ khó nh ọc, có
ngày phong lưu”).
Câu 18: Trong bài Chiếc xe lu, nhà thơ Trần Nguyên Đào có viết:
Tớ là chiếc xe lu
Người tớ to lù lù
Con đường nào mới đắp
Tớ sang bằng tăm tắp
Con đường nào rải nhựa
Tớ là phẳng như lụa
Trời nóng như lửa thiêu
Tớ vẫn lăn đều đều
Trời lạnh như ướp đá
Tớ càng lăn vội vã.
Theo em, qua hình ảnh chiếc xe lu (xe lăn đ ường), tác gi ả muốn ca ng ợi ai? Ca ng ợi nh ững ph ẩm ch ất

gì đáng quý?
Gợi ý
Qua hình ảnh chiếc xe lu, tác giả muốn ca ngợi người công nhân làm đ ường cho m ọi ng ười đi l ại.
Những phẩm chất tốt đẹp của xe lu cũng chính là nh ững ph ẩm ch ất đáng kính tr ọng c ủa con ng ười
công nhân làm đường. Họ đã lao động với tinh thần nhi ệt tình và trách nhi ệm cao: san b ằng con
đường mới đắp, là phẳng con đường rải nhựa, mặc cho “Tr ời nóng nh ư l ửa thiêu” hay “Tr ời l ạnh nh ư
ướp đá” vẫn làm việc miệt mài. Chiếc xe lu hay chính người công nhân đã làm nên nh ững con đ ường,
đem niềm vui đến cho mọi người đi trên con đường đó.
Câu 19: Trong Thư gửi các học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam đọc l ập
(1945), Bắc Hồ đã viết:
“Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân t ộc Vi ệt Nam có b ước t ới đài vinh quang đ ể
sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nh ờ m ột ph ầnl ớn ở công h ọc t ập c ủa
các em.”
Lời dạy của Bác Hồ kính yêu đã giúp em hi ểu được trách nhi ệm c ủa người h ọc sinh v ới vi ệc h ọc t ập
như thế nào?
Gợi ý
Lời dạy của Bác Hồ đã giúp em hiểu được trách nhiệm c ủa ng ười h ọc sinh đ ối v ới vi ệc h ọc t ập và
rèn luyện để trở thành người “trò giỏi, con ngoan”. Có như vậy, khi l ớn lên, ta m ới có th ể góp ph ần
14


tích cực để xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, làm cho non sông Viêt Nam được sánh vai v ới các
cường quốc năm châu trên thế giới.
Câu 20: (thi năm 2006-2007): Đọc bài thơ sau :
Cả nhà đi học
Đưa con đến lớp mỗi ngày
Như con, mẹ cũng “thưa tầy”,”chào cô”
Chiều qua bố đón, tình cờ
Con nghe bố cũng “chào cô”, “thưa thầy”…
Cả nha đi học, vui thay!

Hèn chi điểm số buồn lây cả nhà
Nhà mình như thể được… ba điểm mười.
(Cao Xuân Sơn)
Em cảm nhận được niềm vui đi học của cả nhà qua khổ thơ thứ hai trong bài thơ như thế nào?
Gợi ý
Niềm vui đi học của cả nhà được diễn tả qua khổ thơ thứ hai thật h ồn nhiên và đáng yêu. Khi c ả
nhà đều đi học, đều là học trò của các thầy giáo, cô giáo thì ai cũng đ ược chia s ẻ ni ềm vui, n ỗi bu ồn
trong học tập. Khi có “điểm xấu” thì “buồn lây cả nhà”. Khi được “đi ểm 10” thì ni ềm vui cũng đ ược
nhân lên. Kết quả học tập tốt đã thưc sự làm cho cả nhà sung sướng và hạnh phúc.
Câu 21: Hình ảnh người mẹ chiến sĩ trong kháng chiến chống Mỹ đ ược nhà thơ Bằng Vi ệt qua nh ững
câu thơ trong bài Mẹ như sau:
Con bị thương, nằm lại một mùa mưa
Nhớ dáng mẹ ân cần mà lặng lẽ
Nhà yên ắng tiếng chân đi rất nhẹ
Gió từng hồi trên mái lá ùa qua…
Con xót lòng, mẹ hái trái bưởi đào
Con nhạt miệng có canh tôm nấu khế
Khoai nướng, ngô bung ngọt lòng đến thế
Mỗi ban mai tỏa khói ấm trong nhà.
Hình ảnh người mẹ chiến sĩ được gợi tả qua hai khổ thơ của nhà thơ Bằng Vi ệt th ật cảm đ ộng. M ẹ
thương anh chiến sĩ thương binh như thương đứa con ruột thịt, mẹ chăm sóc anh “ân cần mà l ặng lẽ”.
Mẹ đem đến cho “con” trái bưởi đào, canh tôm nấu khế để “con” “đỡ xót lòng, nhạt miệng”. Mẹ làm
cho “con” ngọt lòng bởi hương vị của khoai nướng, ngô bụng đậm đà tình quê hương, khiến cho mỗi
sớm mai trong nhà vấn vương làn khói ấm. Có thể nói: Hình ảnh người chi ến sĩ trong bài Mẹ của nhà
thơ Bằng Việt chính là hình ảnh đẹp đẽ của quê hương thân yêu.
Câu 22: Bộ đội về làng, nhà thơ Hoàng Trung Thông có viết:
Các anh vềMái ấm nhà vui
Tiếng hát câu cười
Rộn ràng xóm nhỏ.
Các anh về

Tưng bừng trước ngõ,
Lớp lớp đàn hớn hở theo sau.
Mẹ già bịn rịn áo nấu nâu
Vui đàn con ở rừng sâu mới về.
Em hãy cho biết: những hình ảnh nào thể hiệ ni ềm vui c ủa xóm nh ỏ khi b ộ đ ội v ề? Vì sao các anh b ộ
đội được mọi người mừng rỡ đón chào như vậy?
Gợi ý
- Những hình ảnh thể hiện niềm vui của xóm nhỏ khi bộ đội về: Mái ấm nhà vui, ti ếng hát câu
cười rộn ràng xóm nhỏ, lớp lớp đàn em hớn hở chạy theo sau, m ẹ bin r ịn áo nâu. (Ni ềm vui c ủa m ẹ
già khi đón bộ đội về thật khó nói nên lời, chỉ dồn nén bên trong mà không bi ểu lộ ra bên ngoài).
- Các anh bộ đội được mọi người mừng rỡ đón chào như vậy b ởi vì: các anh đic hi ến đ ấu b ảo v ệ
quê hương, đất nước, sẵn sàng hi sinh thân mình để đem l ại cuộc sống ấm no hạnh phúc cho m ọi
người; các anh là con em của nhân dân, luôn gần gủi giúp đ ỡ m ọi người v ới tình c ảm yêu th ương đ ẹp
đẽ.
15


Câu 23: Trong bài thơ Chú đi tuần của Trần Ngọc, hình ảnh người chiến sĩ đi tuần trong đêm khuya
thành phố được miêu tả như sau:
Trong đêm khuya vắng vẻ,
Chú đi tuần đêm nay.
Nép mình dưới bóng hàng cây
Gió đông lạnh buốt đôi tay chú rồi!
Rét thì mặc rét cháu ơi!
Chú đi giữ mãi ấm nơi cháu nằm.
Đoạn thơ về người chiến sĩ đi tuần trong hoàn cảnh như thế nào? Hai dòng th ơ cu ối cho ta th ấy ý
nghĩa gì đẹp đẽ và sâu sắc?
Gợi ý
Đoạn thơ nói về người chiến sĩ di tuần trong hoàn cảnh có những khó khăn và th ử thách : đêm
khuya vắng vẻ (khi mọi người đã yên giấc ngủ say), gió mùa đông ngoài tr ời làm l ạnh bu ốt đôi tay.

Hai dòng thơ cuối cho ta thấy ý nghĩa thật đẹp đẽ và sâu s ắc: ng ười chi ến sĩ r ất quan tâm và yêu
thương các cháu thiếu nhi, sẵn sàng chịu đựng khó khăn gian khổ của gió rét đêm khuya (“Rét thì m ặc
cháu ơi!”) để giữ mãi cho các cháu yên gi ấc ngủ ấm áp, bình yên (“Chú đi gi ữ mãi ấm n ơi cháu n ằm”).
Đó cũng chính là vẻ đẹp của tinh thần trách nhiệm v ới cu ộc s ống và tình yêu th ương sâu n ặng c ủa
các anh chiến sĩ đối với con người.

16