Cơ sở văn hóa Việt Nam: VÙNG VĂN HÓA TÂY NGUYÊN
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.39 MB, 34 trang )
I
II
III
•
Định vị vùng văn hóa Tây Nguyên
Kinh tế Tây Nguyên
Văn hóa Tây Nguyên
Vùng đất Tây Nguyên từ xưa vốn là vùng đất tự
trị, địa bàn sinh sống của các bộ tộc thiểu số,
chưa phát triển thành một quốc gia hoàn chỉnh.
Do đất rộng, người thưa, các bộ tộc thiểu số ở
đây thỉnh thoảng trở thành nạn nhân trước các
cuộc tấn công của vương
quốc Champa hoặc Chân Lạp nhằm cướp bóc
nô lệ.
Sau khi Nguyễn Hoàng xây dựng vùng cát cứ phía Nam, các chúa Nguyễn ra sức loại trừ các
ảnh hưởng còn lại của Champa và cũng thiết lập quyền lực ở khu vực Tây Nguyên.
Các bộ tộc thiểu số ở đây dễ dàng chuyển sang chịu sự bảo hộ của người Việt. Tuy nhiên,
mục tiêu của các chúa Nguyễn là nhắm đến các vùng đồng bằng, nên chỉ thiết lập quyền lực
rất lỏng lẻo ở đây. Trong một số tài liệu vào thế kỷ 16, 17 đã có những ghi nhận về các bộ tộc
Mọi Đá Vách, Mọi Hời, Mọi Đá Hàm, Mọi Bồ Nông và Bồ, Mọi Vị và Mọi Bà Rịa để chỉ các bộ
tộc thiểu số sinh trú ở vùng Nam Tây Nguyên ngày nay.
Địa hình
Vị trí tiếp
giáp
Khí hậu
Phía bắc giáp tỉnh
Quảng Nam.
Phía Nam giáp tỉnh
Đồng Nai, Bình Phước
Phía Đông giáp Quảng
Ngãi, Bình Định, Phú
Yên, Khánh Hòa, Ninh
Thuận, Bình Thuận,
Phía Tây giáp Attapeu
(Lào), Ratanakiri và
Mondlkiri (Campuchia)
Tây Nguyên gồm 5 tỉnh : Kontum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông. Diện tích
tự nhiên 54,474 km2, chiếm 16.8 % diện tích cả nước. Là vùng kinh tế
sinh thái của nước ta hiện nay
Có 4 tỉnh có đường biên giới giáp Lào và Campuchia dài 554 km.
Lãnh thổ nằm ở cả Đông và Tây Trường Sơn nên đất đai, địa hình, khí
hậu đa dạng. Có độ cao trung bình 600m – 800m.
Ở về phía Tây của dãy
Trường Sơn, bề mặt địa hình dốc
thoải dần từ Đông sang Tây, đón
gió Tây nhưng ngăn chặn gió
Đông Nam thổi vào. Địa hình chia
cắt phức tạp , bao gồm:
+ Địa hình cao nguyên là đặc
trưng nhất của vùng, tạo lên bề
mặt của vùng. Dạng địa hình này
thuận lợi cho phát triển nông, lâm
nghiệp với qui mô lớn.
+ Địa hình vùng núi.
+ Địa hình thung lũng chiếm
diện tích không lớn; chủ yếu phát
triển cây lương thực, thực phẩm
và nuôi cá nước ngọt.
-
Chịu ảnh hưởng của khí hậu cận xích
đạo; nhiệt độ trung bình năm khoảng 20 0C
điều hoà quanh năm biên độ nhiệt ngày và
đêm chênh lệch cao trên 5,5 0C.
- Khí hậu Tây Nguyên có hai mùa rõ rệt
mùa khô và mùa mưa. Mùa khô nóng hạn,
thiếu nước trầm trọng, mùa mưa nóng ẩm,
tập trung 85-90% lượng mưa của cả năm.
Tây Nguyên là nơi có nhiều dân tộc
thiểu số chung sống với dân tộc
Việt (Kinh) ở Tây Nguyên như Ba
Na, Gia Rai, Ê đê, Cơ Ho, Mạ, Xơ
Đăng, Mơ Nông... Nên trang phục
và ngôn ngữ nơi đây rất đa dạng.
Ở đây có trên 20 tộc người nói các
ngôn ngữ Môn-Khmer và Nam Đảo
Dân tộc Ê Đê
Dân tộc Xơ-Đăng
Dân tộc Gia Rai
Dân tộc Ba Na
Tây Nguyên tuy có nhiều dân tộc cùng
chung sống nhưng đây là nơi thưa dân
nhất nước ta.
Các dân tộc ở Tây Nguyên sống tập
trung thành các buôn, sinh hoạt tập thể
ở nhà rông.
Người dân nơi đây rất yêu thích nghệ
thuật và sáng tạo ra nhiều loại nhạc cụ
dân tộc độc đáo.
Tây Nguyên là vùng có tiềm
năng rất lớn trong phát triển
nông, lâm, thủy sản, thủy
điện, khai khoáng và du lịch.
Nhưng đến nay, Tây Nguyên
vẫn chưa phát huy hết các
thế mạnh của mình.
Do điều kiện tự nhiên và khí
hậu nên khu vực Tây Nguyên
hiện nay phát triển mạnh về
nông nghiệp. Cụ thể là trồng
trọt và chăn nuôi.
Trồng trọt
-Phát triển nông nghiệp
theo hướng chuyên canh
lớn
-Cây trồng chủ yếu: lúa,
ngô, sắn, mía
-Các cây công nghiệp: chè,
cà phê, cao su, tiêu
- Kon Tum đã thử nghiệm
một số loại giống cây
trồng, vật nuôi mới có
năng suất cao, chất lượng
tốt
- Thực hiện có kết quả các
chương trình khuyến
nông, khuyến lâm, khai
hoang mở rộng diện tích
canh tác
Chăn nuôi
-Mở ra các trang trại
chăn nuôi đại gia súc.
- Đáp ứng nhu cầu
nguồn thực phẩm
trong, ngoài khu vực,
tiến đến xuất khẩu, góp
phần nâng cao đời
sống đồng bào các dân
tộc.
-Đưa chăn nuôi thành
một ngành kinh tế quan
trọng của sản xuất
nông nghiệp
- Thực tế chăn nuôi vẫn
còn nhỏ lẻ, phân tán
Cao su
Hồ tiêu
Cà phê
1. Nhà ở
6. Phong
tục
2. Ẩm
thực.
3. Lễ hội
5. Trang
phục
Văn bản
4.của
Nhạc
bạn.
cụ
Nhà sàn dạng kiên cố
1
Nhà sàn dạng bán kiên cố
(nhà mu rùa)
2
Nhà tạm (nhà vòm).
3
Nhà sàn dạng kiên cố
1
Của các tộc người Sê Đăng, Bâhnar,
Êđê, Jrai : các cột nhà đều là thân cây
gỗ lớn. Sàn cao.
Nhà sàn dạng bán kiên cố
(nhà mu rùa)
2
Của nhóm Ca Tu,
Jẻ, Triêng và một số
tộc người khác như
Brâu, Mnâm, Hrê,
Ka Dong, K’Ho.
Mạ…. Cột bằng cây
gỗ loại vừa . Mái
lợp tranh hình
ovan.Hai đầu mái có
thanh gỗ nhọn
tượng trưng cho
chiếc sừng trâu.
Sàn lát bằng nứa,
đập dập. Sàn chân
thấp.
Nhà tạm (nhà vòm).
3
Của nhóm các tộc người phía
nam Tây Nguyên.. cũng là nhà
dài nhưng do có tập quán du
cư, nên đều làm dạng nhà trệt
bằng vật liệu không bền vững,
như gỗ làm cột nhà thường là
loại cây chỉ bằng bắp tay. Mái
nhà lợp tranh rủ xuống sát
đất, có hai cửa ra vào hình
ovan. Dưới lớp tranh, trên hệ
thống các vì kèo – dưới lớp
tranh – là một tấm phên đan
thưa thành các hình vuông,
hoặc quả trám rất khéo léo.
Nhà rông Tây Nguyên
-Nhà Rông là kiểu nhà sàn đặc trưng, là ngôi
nhà cộng đồng, là nơi tụ họp, trao đổi, thảo
luận của dân làng, là nơi đón khách. Nhà
Rông chỉ có ở những buôn làng người dân
tộc như Gia Rai, Ba Na...ở phía Bắc Tây
Nguyên. Đặc biệt là ở Gia Rai và Kom Tum
-Đặc điểm Nhà Rông được xây dựng chủ
yếu bằng các vật liệu của núi rừng Tây
Nguyên như cỏ tranh, tre, gỗ, lồ ô... và được
xây trên một khoảng đất rộng,tại trung tâm
của buôn. Nhà Rông là ngôi nhà to hơn nhà
bình thường, có kiến trúc cao. đặc điểm là
mái nhọn xuôi dốc hình lưỡi búa vươn lên
bầu trời.
-Ngoài ra nhà Rông còn là nơi lưu giữ các
hiện vật truyền thống: cồng, chiêng, trống,
vũ khí, đầu các con vật hiến sinh trong các
ngày lễ.
Rượu cần : Trong bất cứ lễ tết nào
người dân Tây Nguyên củng đều có
nghi thức uống rượu cần
