BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
KHOA ĐỊA LÍ

SỬ DỤNG PHẦN MỀM POWERPOINT
ĐỂ XÂY DỰNG MỘT SỐ LƯỢC ĐỒ
PHỤC VỤ VIỆC DẠY – HỌC ĐỊA LÍ 11

Người thực hiện:
NGUYỄN VĂN TƯ
Người hướng dẫn khoa học:
GV. KIỀU TIẾN BÌNH

Tp. Hồ Chí Minh, năm 2012


2

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, em xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới Thầy Kiều Tiến
Bình đã hướng dẫn tận tình và chỉ bảo cho em những kiến thức cơ bản về bản
đồ và cách thành lập, biên vẽ lược đồ trên PowerPoint trong suốt quá trình
thực hiện khóa luận.
Em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Địa lí
trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đã cung cấp và truyền đạt cho em
những kiến thức cơ bản về Địa lí để phục vụ cho việc giảng dạy sau này.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Thư viện trường Đại học
Sư phạm Tp. Hồ Chí Minh và Thư viện Tổng hợp Quốc Gia đã tạo điều kiện
thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành khóa luận của
mình.
Cuối cùng em xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã giúp đỡ, động viên, khích

lệ em trong suốt quá trình học tập tại khoa Địa lí và hoàn thành khóa luận của
mình.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2012
Tác giả khóa luận

Nguyễn Văn Tư


3

DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 2.1: Biểu tượng PowerPoint 2007 .........................................................24
Hình 2.2: Các thanh công cụ chính trên PowerPoint 2007..............................24
Hình 2.3: Mục Menu Home ............................................................................25
Hình 2.4: Mục Clipboard, Slides, Font ...........................................................26
Hình 2.5: Mục Paragraph, Drawing, Editing ..................................................26
Hình 2.6: Mục Insert........................................................................................26
Hình 2.7: Mục Tables, Illustrations, Links .....................................................27
Hình 2.8: Mục Text, Media Clips ...................................................................27
Hình 2.9: Mục Design .....................................................................................27
Hình 2.10: Mục Themes .................................................................................28
Hình 2.11: Mục Menu Animations ................................................................28
Hình 2.12: Mục Preview, Animations.............................................................28
Hình 2.13: Mục transition to This Side...........................................................29
Hình 2.14: Mục Menu Slide Show..................................................................29
Hình 2.15: Mục Start Slide Show, Set Up......................................................30
Hình 2.16: Công cụ PowerPoint để vẽ các kí hiệu..........................................31
Hình 2.17: Công cụ PowerPoint để tô màu......................................................32
Hình 2.18: Công cụ PowerPoint để vẽ kích thước đường thẳng và nét đứt.....33
Hình 3.1: Kí hiệu điểm....................................................................................38

Hình 3.2: Kí hiệu đường .................................................................................39
Hình 3.3: Kí hiệu diện .....................................................................................40
Hình 3.4: Kí hiệu hình học ..............................................................................42
Hình 3.5: Kí hiệu chữ ......................................................................................43
Hình 3.6: Kí hiệu tượng hình..........................................................................44
Hình 3.7: Kí hiệu tượng trưng.........................................................................45


4

Hình 3.8: Màu quang phổ...............................................................................48
Hình 3.9: Hướng sắp xếp chữ ghi chú............................................................51
Hình 3.10: Thứ tự ưu tiên trong việc sắp xếp ghi chú cạnh kí hiệu.................51
Hình 3.11: Lược đồ Trung Quốc theo cách vẽ thứ nhất..................................53
Hình 3.12: Lược đồ Trung Quốc theo cách vẽ thứ hai.....................................53
Hình 3.13: Lược đồ Trung Quốc.....................................................................54
Hình 3.14: Lược đồ địa hình Trung Quốc........................................................55
Hình 3.15: Lược đồ khoáng sảnTrung Quốc...................................................57
Hình 3.16: Lược đồ khí hậu Trung Quốc........................................................58
Hình 3.17: Lược đồ sông ngòi Trung Quốc....................................................59
Hình 3.18: Lược đồ thổ nhưỡng Trung Quốc.................................................60
Hình 3.19: Lược đồ sinh vật Trung Quốc.......................................................61
Hình 3.20: Lược đồ hành chính Trung Quốc..................................................63
Hình 3.21: Lược đồ phân bố dân cư Trung Quốc...........................................64
Hình 3.22: Lược đồ nông nghiệp Trung Quốc................................................66
Hình 3.23: Lược đồ công nghiệp Trung Quốc................................................68


5


MỤC LỤC
Lời cảm ơn.........................................................................................................2
Danh mục hình vẽ .............................................................................................3
PHẦN MỞ ĐẦU ..............................................................................................8
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................8
2. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................9
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...............................................................................9
4. Giới hạn đề tài ........................................................................................10
5. Lịch sử nghiên cứu đề tài........................................................................10
6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu.................................................10
7. Cấu trúc đề tài.........................................................................................12
PHẦN NỘI DUNG.........................................................................................14
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN.......................................................................14
1.1. Bản đồ và lược đồ................................................................................14
1.1.1. Một số khái niệm.........................................................................14
1.1.2. Tính chất cơ bản của lược đồ.......................................................15
1.1.3. Ý nghĩa của việc sử dụng bản đồ - lược đồ trong dạy học Địa lí
...............................................................................................................16
1.2. Khái quát chương trình Địa lí 11.........................................................17
1.3. Nguyên tắc xây dựng lược đồ..............................................................20
1.3.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học.............................................20
1.3.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống..............................................20
1.3.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thẩm mĩ...............................................21
1.3.4. Nguyên tắc đảm bảo tính trực quan.............................................21
1.3.5. Nguyên tắc đảm bảo tính sư phạm..............................................21
1.3.6. Nguyên tắc đảm bảo tính kĩ thuật................................................21


6


1.3.7. Nguyên tắc đảm bảo tính hiện đại và tính cập nhập....................22
CHƯƠNG 2. SỬ DỤNG PHẦN MỀM POWERPOINT ĐỂ XÂY DỰNG
MỘT SỐ LƯỢC ĐỒ PHỤC VỤ VIỆC DẠY - HỌC ĐỊA LÍ 11....................23
2.1. Khái quát phần mềm PowerPoint........................................................23
2.1.1. Giới thiệu.....................................................................................23
2.1.2. Các công cụ chính trên PowerPoint.............................................23
2.1.3. Các công cụ của PowerPoint trong việc xây dựng lược đồ.........30
2.1.4. Những ưu và nhược điểm của PowerPoint trong việc xây dựng
lược đồ...................................................................................................33
2.2. Thiết kế các kí hiệu bản đồ..................................................................36
2.2.1. Kí hiệu điểm................................................................................37
2.2.2. Kí hiệu đường (kí hiệu tuyến tính)..............................................38
2.2.3. Kí hiệu diện tích..........................................................................39
2.2.4. Kí hiệu hình học..........................................................................40
2.2.5. Kí hiệu chữ cái.............................................................................41
2.2.6. Kí hiệu trực quan.........................................................................42
2.3. Thiết kế màu sắc và chữ trên bản đồ - lược đồ....................................45
2.3.1. Màu sắc........................................................................................45
2.3.2. Chữ trên bản đồ - lược đồ............................................................47
2.4. Vẽ lược đồ............................................................................................50
2.4.1. Vẽ theo hệ thống các điểm và đường sườn..................................50
2.4.2. Vẽ theo ranh giới bản đồ gốc.......................................................52
2.5. Vẽ các yếu tố trên lược đồ...................................................................54
2.5.1. Vẽ các yếu tố tự nhiên trên lược đồ.............................................54
2.5.2. Vẽ các yếu tố kinh tế - xã hội trên lược đồ..................................61
2.6. Sử dụng lược đồ...................................................................................70
2.6.1. Mục tiêu của việc sử dụng bản đồ Địa lí trong nhà trường nói
chung.....................................................................................................70



7

2.6.2. Cách sử dụng lược đồ trên PowerPoint để dạy - học Địa lí 11
...............................................................................................................71
2.7. Một số kí hiệu và lược đồ xây dựng được từ PowerPoint...................75
2.7.1. Một số kí hiệu..............................................................................75
2.7.2. Một số lược đồ các nước.............................................................77
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM....................................................95
3.1. Mục đích..............................................................................................95
3.2. Nguyên tắc thực nghiệm......................................................................95
3.3. Quá trình thực nghiệm.........................................................................95
3.4. Kết quả thực nghiệm............................................................................96
PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ...............................................................100
1. Kết luận.................................................................................................100
2. Kiến nghị..............................................................................................102
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................103
PHỤ LỤC.......................................................................................................104


8

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong quá trình dạy học nói chung và dạy học Địa lí nói riêng, phương
tiện dạy học trực quan là một yếu tố cần thiết giúp học sinh có thể khai thác
tốt được kiến thức và khắc sâu kiến thức. Để cho việc dạy học Địa lí ngày
càng đạt được kết quả cao và chất lượng dạy học ngày càng được nâng cao đòi
hỏi người giáo viên phải luôn đổi mới phương pháp và sáng tạo tìm tòi ra các
phương tiện dạy học mới, độc đáo để làm sao cho học sinh lĩnh hội các tri
thức về Địa lí một cách nhanh nhất.

Từ những năm 80 của thế kỉ thứ XX trở lại đây, công nghệ thông tin
phát triển mạnh như vũ bão đem lại nhiều giải pháp tiện ích cho các ngành
khoa học (trong đó có khoa học địa lí và khoa học bản đồ) nói riêng mà nhiều
lĩnh vực khác của đời sống xã hội nói chung. Đối với khoa học bản đồ, đó là
sự thay thế bản đồ giấy bằng bản đồ số với nhiều thuận lợi và tiện dụng của
nó, các nguồn cung cấp tư liệu và dữ liệu nhằm phục vụ việc thành lập bản đồ
ngày càng phong phú và có độ tin cậy cao hơn. Tin học đã giúp việc định các
điểm, các đối tượng trên bề mặt Trái Đất một cách chính xác. Tin học giúp
nâng cao độ chính xác, tính khoa học, tính thẩm mĩ của bản đồ, rút ngắn thời
gian và chi phí thành lập bản đồ. Công nghệ tin học đã làm thay đổi cả phương
pháp thành lập bản đồ, từ phương pháp truyền thống thay vào đó là phương
pháp mới, hiện đại. Sự kết hợp giữa công nghệ tin học và việc dạy học đã
mang lại nhiều kết quả đột phá trong dạy học hiện đại ngày nay.
Phần mềm PowerPoint là một phần mềm rất thông dụng ngày nay, nó là
một phần mềm đa phương tiện giúp cho việc trình chiếu các thông tin, hình
ảnh rất hiệu quả. Khi nói tới phần mềm trình chiếu đa phương tiện này đối với
ngành giáo dục người ta sẽ nghĩ tới ngay là dùng nó để soạn giáo án điện tử


9

hay là trình chiếu trong quá trình giảng dạy, rất ít người sử dụng nó để làm các
công việc khác. Đó chính là những hạn chế của người sử dụng phần mềm này.
Môn Địa lí luôn phải sử dụng bản đồ - lược đồ trong việc dạy học mới
có thể khai thác được tốt các tri thức mà trong sách giáo khoa chưa đề cập tới.
Các lược đồ trong sách giáo khoa đều là các loại lược đồ tĩnh có nhiều chi tiết
chồng chéo lên nhau, học sinh có thể khó quan sát. Chúng ta có bao giờ nghĩ
là sẽ tách các đối tượng đó thành các phần riêng biệt để học sinh dễ theo dõi
và khai thác được tối đa kiến thức hay không? Để tách được các đối tượng đó
thành các đối tượng riêng biệt, chúng ta hãy sử dụng phần mềm PowerPoint,

phần mềm này giúp chúng ta thực hiện được điều đó.
Hơn nữa, đối với một giáo viên dạy học Địa lí, việc tạo ra các đồ dùng
học tập trong quá trình giảng dạy là một điều rất cần thiết. Qua việc xây dựng,
biên vẽ các lược đồ trong sách giáo khoa bằng phần mềm PowerPoint sẽ giúp
cho việc giảng dạy được dễ dàng và thuận lợi hơn, qua đó cũng phát huy được
tính tích cực và sáng tạo của học sinh nói chung và giáo viên nói riêng.
Từ những lí do trên, tôi quyết định đưa ra đề tài: “Sử dụng phần mềm
PowerPoint để xây dựng một số lược đồ phục vụ việc dạy – học Địa lí 11”
cho khóa luận tốt nghiệp của mình.

2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài này được nghiên cứu, thực hiện nhằm mục đích sau:
Giúp cho việc dạy - học Địa lí 11 qua lược đồ được khai thác hiệu quả
hơn.
Giới thiệu cho những ai quan tâm tới phần mềm PowerPoint thêm một
chức năng khác của nó nữa là có thể xây dựng được một số lược đồ để phục
vụ cho việc dạy học Địa lí 11.
Góp phần đổi mới phương pháp trong dạy học Địa lí.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu


10

Tìm hiểu khái quát về các chức năng của phần mềm PowerPoint để xây
dựng một số lược đồ Địa lí 11.
Thiết kế các kí hiệu và các yếu tố trên lược đồ bằng PowerPoint.
Xây dựng một số lược đồ phục vụ cho việc dạy – học Địa lí 11.
Tìm hiểu thực tiễn việc sử dụng lược đồ trong dạy học Địa lí và khảo
sát việc sử dụng và xây dựng lược đồ bằng PowerPoint ở trường THPT để

tăng thêm tính thực tiễn cho đề tài.

4. Giới hạn đề tài
Đề tài sử dụng phần mềm Microsoft Office PowerPoint 2007 để thực
hiện việc xây dựng lược đồ.
Đề tài chỉ nghiên cứu cách xây dựng một số lược đồ trong sách giáo
khoa Địa lí 11 (cơ bản) bằng PowerPoint và cách sử dụng nó trong dạy học
Địa lí 11.

5. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Có rất nhiều người đã sử dụng phần mềm PowerPoint trong việc thiết
kế các bài giảng điện tử, nhưng rất ít người ứng dụng phần mềm PowerPoint
trong việc xây dựng một số lược đồ trong dạy – học Địa lí.
Đây là một đề tài khá mới mẻ về việc sử dụng phần mềm PowerPoint để
xây dựng lược đồ phục vụ cho việc dạy học Địa lí nói chung và Địa lí 11 nói
riêng. Do vậy, đề tài này có tính ứng dụng và tính thực tiễn rất cao và cần phải
được phát triển hơn nữa.

6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu
a. Quan điểm nghiên cứu
Đề tài vận dụng một số quan điểm khoa học sau:
 Quan điểm nghiên cứu tổng hợp và quan điểm hệ thống
Khi nghiên cứu một quốc gia hay một khu vực nào đó cần có cái nhìn
tổng hợp và hệ thống về các điều kiện tự nhiên – kinh tế xã hội bởi chúng là
các thực thể tuy độc lập nhưng thống nhất, có mối quan hệ biện chứng chi


11

phối lẫn nhau tạo nên nét đặc trưng của một lãnh thổ Địa lí. Đòi hỏi người

nghiên cứu phải có cái nhìn thật rộng, thật bao quát để nghiên cứu xem xét
một quốc gia hay lãnh thổ nào đó dưới góc độ như một hệ thống vật chất hoàn
chỉnh, đồng thời phải chia tách nghiên cứu từng thành phần sau đó đặt chúng
trong mối quan hệ tương hỗ và ảnh hưởng qua lại của nhiều hệ thống khác. Từ
đó rút ra những quy luật phân bố, phát triển của các sự vật trên lãnh thổ.
 Quan điểm lãnh thổ
Giữa các quốc gia và lãnh thổ trên thế giới có sự khác biệt nhau về điều
kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội hình thành nên những đặc thù riêng của từng
quốc gia. Quán triệt quan điểm lãnh thổ có ý nghĩa rất lớn đối với việc xác
định hệ thống lược đồ và tiến hành tổng quát hóa các đối tượng nội dung phù
hợp với đặc điểm của lãnh thổ quốc gia đó.
 Quan điểm lịch sử
Mọi sự vật và hiện tượng địa lí đều có quá trình hình thành và phát triển
nhất định, chúng thay đổi liên tục qua các thời kì, các điều kiện cụ thể và dẫn
tới các kết quả phát triển không giống nhau. Do đó khi nghiên cứu về một
quốc gia hay lãnh thổ nào đó việc tìm hiểu về lịch sử hình thành và phát triển
của nó là vô cùng quan trọng. Nắm vững được quan điểm này sẽ giúp cho việc
xây dựng lược đồ có độ chính xác và độ tin cậy cao.
 Quan điểm phát triển bền vững
Quan điểm này được coi là xu thế phát triển của thời đại ngày nay. Theo
quan điểm này thì việc tác động vào tự nhiên, khai thác tài nguyên thiên nhiên,
mang lại hiệu quả kinh tế cao nhưng không làm ảnh hưởng xấu hoặc phương
hại tới môi trường. Là một đề tài ứng dụng trong dạy - học thì quan điểm này
càng được phát triển hơn nữa do nó mang tính giáo dục và hình thành nhân
cách cho thế hệ trẻ, giúp cho học sinh có cái nhìn đúng đắn trong vấn đề phát
triển kinh tế - xã hội của Thế giới.
b. Phương pháp nghiên cứu


12


Để thực hiện tốt được đề tài tác giả đã sử dụng một số phương pháp
nghiên cứu như sau:
 Phương pháp thu thập, phân tích, đánh giá
Để có kết quả nghiên cứu tốt chúng ta cần phải thu thập đầy đủ các dữ
liệu về hệ thống các bản đồ, các thông tin và tư liệu của các quốc gia lãnh thổ
với chất lượng tốt, độ tin cậy cao. Tiến hành phân tích đánh giá chất lượng bản
đồ từ đó rút ra được những kinh nghiệm, bài học phục vụ cho công tác nghiên
cứu đề tài.
 Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu
Phương pháp này sử dụng kết quả của việc thu thập xử lí, phân tích tài
liệu, tư liệu như: các bản đồ, các sách tham khảo, các tài liệu từ nguồn Internet
và các công trình nghiên cứu có liên quan.
 Phương pháp bản đồ
Đây là phương pháp rất quan trọng trong việc nghiên cứu Địa lí.
Phương pháp này hầu như có mặt ở tất cả các công trình nghiên cứu về Địa lí
từ thời điểm bắt đầu cho tới khi kết thúc. Tính ưu việt của bản đồ là khả năng
bao quát và khả năng phản ánh chính xác không gian lãnh thổ mà bản đồ thể
hiện.
 Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Đây là phương pháp quan trọng đối với việc xác định tính hiệu quả và ý
nghĩa của đề tài. Đối với đề tài này, tôi thực nghiệm ở 4 lớp 11 đó là 11A1,
11A2, 11A3, 11A12.
 Phương pháp khảo sát
Sau khi đã thực nghiệm một số lớp 11, tôi tiến hành phát phiếu khảo sát
học sinh để thu thập ý kiến về tính hiệu quả, thiết thực của đề tài khóa luận
của mình.

7. Cấu trúc khóa luận



13

Khóa luận gồm các phần chính sau: phần mở đầu, phần nội dung, phần
kết luận, phần tài liệu tham khảo và phần phụ lục bản đồ.
 Phần mở đầu: Giới thiệu chung về khóa luận (lí do chọn đề tài, mục
đích, nhiệm vụ, giới hạn nghiên cứu, lịch sử nghiên cứu và phương pháp
nghiên cứu).
 Phần nội dung gồm có 3 chương:
 Chương 1: Là chương cơ sở lí luận, nêu những vấn đề có tính chất
chung của đề tài như là làm rõ một số khái niệm liên quan tới đề tài. Trong
chương này chúng tôi trình bày khái quát về chương trình Địa lí 11 và các
nguyên tắc xây dựng lược đồ trong sách giáo khoa Địa lí 11.
 Chương 2: Sử dụng phần mềm PowerPoint để xây dựng một số lược
đồ phục vụ việc dạy – học Địa lí 11. Trong chương này, chúng tôi trình bày
Chức năng của phần mềm PowerPoint trong việc xây dựng lược đồ và các
công cụ để thiết kế các kí hiệu, vẽ lược đồ, vẽ các yếu tố trên lược đồ và sử
dụng lược đồ trong việc dạy - học Địa lí.
• Chương 3: Thực nghiệm Sư phạm.

 Phần kết luận và kiến nghị: Trong phần này chúng tôi sẽ tổng kết lại
quá trình nghiên cứu với các kết quả đạt được và rút ra một số kết luận và kiến
nghị cho vấn đề nghiên cứu.
 Phần tài liệu tham khảo và phần phụ lục: Trong phần này chúng tôi
trình bày các danh mục tài liệu tham khảo chính của đề tài và phụ lục một số
giáo án, phiếu khảo sát...


14


PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN
1.1.

Bản đồ và lược đồ
1.1.1. Một số khái niệm
1.1.1.1. Bản đồ học
Bản đồ là một ngành khoa học xuất hiện khá lâu đời và trong quá trình
phát triển của khoa học bản đồ có rất nhiều các quan niệm rất khác nhau về
các khái niệm, tính chất, nhiệm vụ của bản đồ, vì thế có nhiều định nghĩa về
bản đồ được ra đời. Song cho tới nay định nghĩa về bản đồ học được xem là
đầy đủ nhất và được nhiều thừa nhận nhiều nhất đó là của giáo sư
K.A.Xalisev: “Bản đồ học là khoa học nghiên cứu và phản ánh sự phân bố
không gian, sự phối hợp và mối liên kết giữa các hiện tượng, đối tương tự
nhiên và xã hội (cả những biến đổi của chúng theo thời gian) – bằng các mô
hình kí hiệu tượng trưng đặc biệt, đó là biểu hiện bản đồ”.
1.1.1.2. Bản đồ địa lí
“Bản đồ địa lí là hình ảnh thu nhỏ một bộ phận hoặc toàn bộ bề mặt Trái
Đất lên mặt phẳng, nhưng nó phải được xây dựng theo những qui tắc toán học
nhất định và có nhiệm vụ trình bày một cách khoa học tình trạng, sự phân bố,
sự liên hệ và cả sự phát triển của các hiện tượng tự nhiên và xã hội. Bản đồ là
phương tiện để nhìn tổng quát các hiện tượng địa lí và so sánh các hiện tượng
đó trong không gian”.
1.1.1.3. Bản đồ giáo khoa
“Bản đồ giáo khoa là những bản đồ được xây dựng nhằm mục đích
phục vụ cho việc dạy học ở các trường theo chương trình đã quy định”.


15


Bản đồ giáo khoa là một phương tiện dạy học trực quan không thể thiếu
trong quá trình giảng dạy Địa lí nó được coi như một nguồn tư liệu độc lập, là
đối tượng nghiên cứu những kiến thức Địa lí và những kiến thức bản đồ.
1.1.1.4. Lược đồ
Từ trước tới nay chưa có một khái niệm hay một định nghĩa nào nói về
lược đồ. Trong quá trình nghiên cứu thì chúng tôi cũng xin đưa ra một khái
niệm về lược đồ một cách khái quát nhất: “Lược đồ là những nét vẽ sơ lược
đã được loại bỏ các yếu tố, chi tiết không cần thiết nhằm biểu thị phạm vi
lãnh thổ của khu vực hay một quốc gia nào đó trên thế giới hoặc toàn bộ thế
giới. Qua đó, thể hiện rõ sự phân bố của đối tượng trên lược đồ, làm cho học
sinh dễ dàng khai thác kiến thức hơn”.
1.1.2. Tính chất cơ bản của lược đồ
Tính chất cơ bản của lược đồ cũng giống như bản đồ giáo khoa, nó đều
thể hiện các tính chất sau:
1.1.2.1. Tính khoa học
Tính khoa học của lược đồ được biểu thị ở độ chính xác tương ứng về
mặt địa lí giữa bản đồ và thực địa, độ chính xác về mặt toán học, về hình dạng,
kích thước, vị trí mối quan hệ không gian giữa các đối tượng, sự phù hợp giữa
các đặc điểm của đối tượng được biểu thị với nội dung và phương pháp thể
hiện lược đồ. Tính khoa học của lược đồ còn thể hiện bằng lượng thông tin
thích hợp.
1.1.2.2. Tính trực quan
Lược đồ có tính khái quát hóa rất cao dùng nhiều hình ảnh trực quan,
phương pháp biểu hiện trực quan. Những kí hiệu trên lược đồ có hình dạng,
màu sắc gần với thực tế để người đọc dễ dàng nhận biết các đặc điểm của đối
tượng được thể hiện trên lược đồ. Tiêu chuẩn đánh giá tính trực quan là thời
gian dùng để nhận biết và hiểu nội dung lược đồ.
1.1.2.3. Tính sư phạm



16

Tính sư phạm của lược đồ được thể hiện như sau:
Nội dung thể hiện trên lược đồ phải bám sát với nội dung sách giáo
khoa, phù hợp với chương trình giảng dạy và học tập.
Nội dung, hình thức của lược đồ phải phù hợp với lứa tuổi, khả năng
nhận thức của học sinh từng cấp học khác nhau. Lược đồ phải có nội dung rõ
ràng dễ hiểu dễ nhớ, phải cường điệu những nội dung cần thiết, không nên đi
quá sâu về kĩ thuật bản đồ.
Trong phương pháp biểu hiện, cần sử dụng nhiều kí hiệu tượng trưng,
tượng hình, màu sắc rõ ràng hài hòa, hấp dẫn.
1.1.2.4. Tính thẩm mĩ
Tính thẩm mĩ của lược đồ thể hiện ở sự lựa chọn và trình bày các kí
hiệu, chữ viết rõ ràng, sáng sủa, màu sắc hài hòa, bố trí cân đối. Tính thẩm mĩ
của lược đồ còn tham gia vào việc giáo dục mĩ cảm cho học sinh.
1.1.3. Ý nghĩa của việc sử dụng lược đồ trong dạy học Địa lí
Bản đồ - lược đồ là một công cụ dạy học rất đắc lực của giáo viên Địa lí
và nó được coi như là “cánh tay phải” của giáo viên Địa lí, nó không thể thiếu
được trong quá trình truyền đạt kiến thức cho học sinh. Nó là một tư liệu kiến
thức và được khái quát hóa bằng các kí hiệu để học sinh dễ dàng quan sát và
nắm bắt kiến thức được nhanh hơn.
Qua lược đồ, học sinh có thể nhìn một cách bao quát những khu vực
lãnh thổ rộng lớn về các đặc điểm tự nhiên và kinh tế - xã hội mà các em chưa
có điều kiện đi tới. Nhưng qua lược đồ, các em có thể hình dung được vị trí
địa lí của một lãnh thổ nào đó trên thế giới.
Sử dụng lược đồ trong day học có ý nghĩa khắc sâu tri thức cho học sinh
mà lời nói của giáo viên không thể truyền tải hết.
Sử dụng lược đồ trong dạy học sẽ giúp cho học sinh trả lời được các câu
hỏi: đối tượng đó ở đâu? Như thế nào? Tại sao?



17

Việc sử dụng lược đồ trong dạy học Địa lí là không thể thiếu. Nó không
chỉ minh họa, truyền tải nội dung trong sách giáo khoa mà còn giúp học sinh
khai thác được tri thức góp phần phát triển tư duy cho học sinh.
Việc sử dụng lược đồ trong dạy Địa lí 11 có ý nghĩa hết sức quan trọng
khi giảng dạy đặc trưng về lãnh thổ, vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên, vị trí địa chính trị hay tổ chức lãnh thổ sản xuất.

1.2. Khái quát chương trình Địa lí 11
1.2.1. Vị trí của chương trình
Chương trình sách giáo khoa Địa lí 11 là một bộ phận quan trọng trong
tổng thể chương trình Địa lí phổ thông nói chung và Địa lí THPT nói riêng.
Nó tiếp nối, kế thừa, phát triển và nâng cao chương trình Địa lí THCS.
Chương trình Địa lí 11 có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong chương
trình Địa lí THPT vì nó giúp học sinh có được cái nhìn toàn cảnh về tình hình
kinh tế - xã hội của Thế giới, khu vực và các quốc gia.
1.2.2. Mục tiêu chương trình
Chương trình Địa lí 11 góp phần cung cấp kiến thức về hoạt động của
con người trong các quốc gia, khu vực khác nhau trên toàn cầu làm cơ sở cho
việc tiếp tục phát triển tư tưởng, tình cảm đúng đắn, đồng thời hướng học sinh
tới hành động, ứng xử phù hợp với yêu cầu của đất nước và thời đại. Môn Địa
lí còn góp phần rèn luyện cho học sinh năng lực tư duy và một số kĩ năng có
ích trong đời sống và sản xuất, bồi dưỡng cho học sinh ý thức trách nhiệm,
tình yêu đối với thiên nhiên và con người trên các lãnh thổ khác nhau của thế
giới, tăng cường thêm ý chí phấn đấu vươn lên góp phần làm dân giàu nước
mạnh, sánh vai với các nước có nền kinh tế phát triển mạnh hơn trong khu vực
và trên thế giới.
Từ quan điểm trên, mục tiêu của chương trình Địa lí 11 được cụ thể hóa
như sau:

Về kiến thức:


18

Biết và giải thích được:
Một số đặc điểm của nền kinh tế - xã hội thế giới đương đại, một số
vấn đề đang được nhân loại quan tâm.
Đặc điểm tiêu biểu về tự nhiên, dân cư, kinh tế, của một số khu vực
quốc gia, trên thế giới.
Về kĩ năng:
Củng cố và phát triển:
Kĩ năng phân tích, tổng hợp, so sánh, đánh giá sự vật, hiện tượng địa lí,
đặc biệt là các hiện tượng địa lí kinh tế - xã hội.
Sử dụng tương đối thành thạo bản đồ, đồ thị, số liệu thống kê, tư liệu
để thu thập, xử lí thông tin và trình bày lại kết quả làm việc.
Kĩ năng vận dụng kiến thức để giải thích các hiện tượng, sự vật địa lí
kinh tế - xã hội đang diễn ra trên quy mô toàn cầu và khu vực phù hợp với khả
năng của học sinh.
Về thái độ:
Tiếp tục phát triển:
Thái độ quan tâm tới những vấn đề liên quan tới địa lí như dân số, môi
trường…
Thái độ đúng đắn trước hiện tượng kinh tế - xã hội của một số quốc gia
và khu vực.
Ý chí vươn lên, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước.
1.2.3. Nội dung chương trình
Chương trình Địa lí 11 (cơ bản) gồm có 2 phần lớn đó là:
Phần A: Khái quát nền kinh tế - xã hội Thế giới

Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm
nước. cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại.
Xu hướng toàn cầu hóa, khu vực hóa kinh tế


19

Một số vấn đề mang tính toàn cầu
Thực hành: Tìm hiểu những cơ hội và thách thức của toàn cầu hóa đối
với các nước đang phát triển.
Một số vấn đề của khu vực và châu lục.
Phần B: Địa lí khu vực và quốc gia
Hợp chúng quốc Hoa Kì
Liên minh Châu Âu (EU)
Liên bang Nga
Nhật Bản
Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc)
Khu vực Đông Nam Á
Ô-xtrây-li-a
1.2.4. Bản đồ - lược đồ trong sách giáo khoa Địa lí 11
Theo thống kê của chúng tôi thì trong sách giáo khoa Địa lí 11 (cơ bản)
có 26 bản đồ - lược đồ và được phân bổ như sau:
Phần A: Khái quát nền kinh tế - xã hội Thế giới
Có 5 bản đồ trong đó:
Bài 1: có 1 bản đồ (sự phân bố GDP bình quân đầu người)
Bài 5: có 4 bản đồ (bản đồ tự nhiên và bản đồ hành chính)
Phần B: Địa lí khu vực và quốc gia
Có 21 bản đồ trong đó:
Bài 6: Hợp chúng quốc Hoa Kì có 4 bản đồ (bản đồ tự nhiên, dân cư,
nông nghiệp, công nghiệp)

Bài 7: Liên minh Châu Âu (EU) có 2 bản đồ (nông nghiệp, công
nghiệp)
Bài 8: Liên bang Nga có 4 bản đồ (bản đồ tự nhiên, dân cư, nông
nghiệp, công nghiệp)


20

Bài 9: Nhật Bản có 3 bản đồ (bản đồ tự nhiên, nông nghiệp, công
nghiệp)
Bài 10: Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc) có 4 bản đồ (bản
đồ tự nhiên, dân cư, nông nghiệp, công nghiệp)
Bài 11: Khu vực Đông Nam Á có 2 bản đồ (bản đồ tự nhiên, nông
nghiệp)
Bài 12: Ô-xtrây-li-a có 2 bản đồ (bản đồ kinh tế, dân cư)
Như vậy, theo như thống kê trên chúng tôi thấy rằng số lượng bản đồ lược đồ trong sách giáo khoa Địa lí 11 vẫn còn khá hạn chế nên cần phải xây
dựng thêm một số lược đồ khác để phục vụ cho việc giảng dạy được tốt hơn,
hiệu quả hơn.

1.3. Nguyên tắc xây dựng lược đồ
Để đề tài nghiên cứu về việc xây dựng một số lược đồ bằng phần mềm
PowerPoint đạt được kết quả tốt, cần tuân thủ những nguyên tắc sau:
1.3.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học
Tính khoa học thể hiện ở độ chính xác của lược đồ thông qua hệ thống
lưới kinh - vĩ tuyến, các điểm độ cao sự phù hợp với các sự vật hiện tượng với
việc thể hiện nội dung lên lược đồ thông qua phương pháp thể hiện.
Nội dung của lược đồ phải phản ánh đúng điều kiện và đặc điểm địa lí
của các khu vực và quốc gia trên thế giới. Các nội dung chính của lược đồ
phải được ưu tiên thể hiện, các nội dung hỗ trợ, bổ sung chỉ để làm sáng tỏ
cho nội dung chính.

Bố cục của lược đồ phải được thiết kế sao cho hài hòa, cân đối, rõ ràng,
logic.
1.3.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống
Khi xây dựng lược đồ cần phải chú ý về sự thống nhất với nhau về nội
dung lẫn hình thức. Sự phản ánh các sự vật, hiện tượng địa lí trên bản đồ vừa
đầy đủ, đúng đắn, hợp lí vừa phải tuân thủ theo mục đích xây dựng lược đồ đề


21

ra. Việc sắp xếp các nội dung phải tuân thủ theo một trình tự hợp lí và thống
nhất.
1.3.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thẩm mĩ
Tính thẩm mĩ là một trong những nguyên tắc cần thiết trong việc xây
dựng lược đồ phục vụ cho việc dạy – học Địa lí. Nội dung của lược đồ cần
được thể hiện đẹp về hình ảnh, màu sắc đẹp phù hợp với nội dung. Bố cục của
lược đồ phải thể hiện được hài hòa và nổi trội được nội dung chính và cuốn
hút được người đọc người xem trong việc sử dụng nó.
1.3.4. Nguyên tắc đảm bảo tính trực quan
Tính trực quan được thể hiện như sau:
Về màu sắc phải đảm bảo độ tương phản giữa các đối tượng thể hiện
trên lược đồ.
Về kí hiệu phải lựa chọn các hệ thống kí hiệu có màu sắc và hình dạng
gần với thực tế (giống như bảng kí hiệu trong Atlat Địa lí Việt Nam).
1.3.5. Nguyên tắc đảm bảo tính sư phạm
Việc xây dựng một số lược đồ trong sách giáo khoa Địa lí 11 mục đích
chính là việc dạy học nên nguyên tắc này rất quan trọng trong việc thành lập
lược đồ. Tính sư phạm được thể hiện ở rất nhiều mặt như là: sự tương ứng
giữa nội dung với bản đồ trong sách giáo khoa, tâm lí lứa tuổi học sinh, khả
năng tiếp thu của từng đối tượng học sinh. Ngoài ra, tính sư phạm còn được

thể hiện trong việc trình bày bố cục hợp lí kích thích được óc sáng tạo của học
sinh và đem lại sự hứng thú học tập cho học sinh.
1.3.6. Nguyên tắc đảm bảo tính kĩ thuật
Do việc nghiên cứu của đề tài là sử dụng phần mềm PowerPoint để xây
dựng lược đồ nên vấn đề yêu cầu người xây dựng lược đồ phải thành thạo máy
tính đặc biệt là phần mềm PowerPoint hiểu được các chức năng công cụ trong
phần mềm là rất cần thiết và quan trọng. Và khi vẽ thì cần đảm bảo được
những yêu cầu kĩ thuật về vẽ bản đồ - lược đồ.


22

1.3.7. Nguyên tắc đảm bảo tính hiện đại và tính cập nhập
Những kiến thức về bản đồ và kiến thức địa lí luôn phát triển tiến bộ
không ngừng. Việc xây dựng và biên vẽ lược đồ đã ứng dụng những thành tựu
mới nhất của công nghệ hiện đại đó là phần mềm PowerPoint để đáp ứng
những yêu cầu ngày càng tăng của ngành giáo dục. Những số liệu về kinh tế xã hội thay đổi liên tục, các lược đồ xây dựng cần phản ánh kịp thời sự thay
đổi đó để phục vụ giảng dạy, học tập và nghiên cứu của người học.


23

CHƯƠNG 2: SỬ DỤNG PHẦN MỀM
POWERPOINT ĐỂ XÂY DỰNG MỘT SỐ LƯỢC
ĐỒ PHỤC VỤ VIỆC DẠY - HỌC ĐỊA LÍ 11

2.1. Chức năng của phần mềm PowerPoint để xây dựng
lược đồ.
2.1.1. Giới thiệu phần mềm PowerPoint
Microsoft PowerPoint là một chương trình ứng dụng để tạo một diễn

hình (Presentation) gồm có một hoặc nhiều slide chứa nội dung là chữ, biểu
đồ, đồ thị, hình ảnh, phim… nó nằm trong bộ Microsoft Office.
PowerPoint có thể thực hiện được các công việc sau:
Tạo một diễn hình thể hiện tiến trình của một cuộc họp, một đại hội,
một cuộc thảo luận, trình chiếu lại những công việc thực hiện ở nhiều khía
cạnh trong cuộc sống
Thực hiện một quảng cáo cho một doanh nghiệp.
Thực hiện báo cáo doanh số cho một công ty.
Tạo một Photo Album với những hình đã chụp và quay qua các máy kĩ
thuật số, chúng ta có thể tạo diễn hình theo từng chủ đề.
Tạo giáo án điện tử với những hình ảnh không thể tìm được từ những
đồ dùng dạy học, minh họa qua các đoạn video clip…
Ngoài ra, PowerPoint còn có rất nhiều những ứng dụng khác nữa mà
chúng ta cần phải tìm tòi nghiên cứu nó.
2.1.2. Các công cụ chính trên phần mềm PowerPoint
Cách vào PowerPoint:
Nhắp chuột tại menu Start  Programs  Microsoft Office  Microsoft
Office PowerPoint 2007 nhắp chọn.


24

Hoặc là ta có thể nhắp nút

Hình 2.1: Biểu tượng PowerPoint 2007

phải chuột tại biểu tượng PowerPoint trên màn hình Desktop  chọn Open.


25


1

2

3

4

5
6

Hình 2.2: Các thanh công cụ chính trên PowerPoint 2007.

Các thanh công cụ chính trên PowerPoint:
1. Thanh tiêu đề (Title bar): Cho chúng ta biết tên chương trình
(Microsoft PowerPoint) và tên của tập tin đang làm việc (Presentation1)
2. Thanh trình đơn (Menu bar): Gồm có 8 mục từ Home cho tới Fomat.
Mỗi mục sẽ chứa nhiều mục khác, nếu ta nhấp vào nó và mỗi mục cũng chứa
các chức năng khác nhau.
3. Khu vực của Slide: Dùng để đánh chữ, chèn hình ảnh, âm thanh,
video…
4. Dùng để chọn xem các Slide hay dàn bài của bài trình diễn.
5. Trang ghi chú: Dùng để ghi chú cho các Slide đang được chỉnh sửa.
6. Thanh trạng thái: Thông báo về số lượng Slide có trong bài trình
diễn và một số thông tin khác. Bên tay phải có 4 biểu tượng:
Normal: Trình bày theo kiểu thông thường dùng để xử lí từng Slide.