TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA LUẬT
------------------

BÀI TẬP NHÓM

HIẾN PHÁP
CÂU HỎI: HOẠT ĐỘNG CHẤT VẤN CỦA QUỐC HỘI

Giảng viên

:

Hà Nội, tháng 11 năm 2016


Mục lục


I. KHÁI NIỆM
1. Khái niệm
Chất vấn là là hoạt động giám sát đặc biệt quan trọng, thể hiện quyền lực của cơ
quan dân cử và trách nhiệm của các đại biểu dân cử với cử tri của mình, đồng thời cũng
xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan công quyền.
Chất vấn (interpellation), theo định nghĩa của từ điển Webster’s 1913 Dictionary là
yêu cầu quan chức giải thích hoạt động, hành động của mình; là những câu hỏi buộc phải
trả lời; là vấn đề nổi lên trong khi tranh luận.
Ở nước ta, theo quy định của Điều 2, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm
2003, chất vấn được hiểu là “một hoạt động giám sát, trong đó đại biểu Quốc hội nêu
những vấn đề thuộc trách nhiệm của Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng
Chính phủ, Bộ trưởng và các thành viên khác của Chính phủ, Chánh án Toà án

nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao và yêu cầu những
người này trả lời”.
1. Phân biệt chất vấn và câu hỏi thông thường:
Chất vấn là hình thức giám sát đặc biệt và là quyền của đại biểu Quốc hội được Hiến
pháp quy định (Điều 98 Hiếp pháp 2013). Người chất vấn và trả lời chất vấn được pháp
luật đặt ở vị trí quan trọng, thảo luận những vấn đề quan trọng của đất nước. Do đó,
sẽ không thể chấp nhận sự dễ dãi hay thiếu nghiêm túc trong chất vấn cũng như trả lời
chất vấn. Và trong chất vấn thì người được hỏi bắt buộc phải trình bày vấn đề chất vấn
một cách rõ ràng . còn câu hỏi thông thường người được hỏi có thể trả lời có hoặc không
hay A hoặc B…… không cần trả lời cụ thể với câu hỏi đóng. Tiếp theo đối tượng của chất
vấn là những người đứng đầu của các cơ quan công quyền. Còn câu hỏi thông thường thì
đối tượng có thể là bất cứ ai. Chất vấn thì buộc người đc hỏi chất vấn phải trả lời đầy đủ
rõ ràng bằng lời trước Quốc hội hay bằng văn bản cụ thể còn câu hỏi người được hỏi có
thể trả lời hay không tùy vào tình uống.


II.

ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI ĐƯỢC QUYỀN CHẤT VẤN NHỮNG GÌ

Căn cứ vào Luật số 05/2003/QH11 của Quốc hội: Luật hoạt động giám sát Quốc hội:
Điều 11. Chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp
Tại kỳ họp Quốc hội, việc chất vấn và trả lời chất vấn được thực hiện như sau:
1. Đại biểu Quốc hội ghi rõ nội dung chất vấn, người bị chất vấn vào phiếu ghi chất
vấn và gửi đến Chủ tịch Quốc hội để chuyển đến người bị chất vấn. Đoàn thư ký kỳ họp
giúp Chủ tịch Quốc hội tổng hợp các chất vấn của đại biểu Quốc hội để báo cáo Uỷ ban
thường vụ Quốc hội;
2. Uỷ ban thường vụ Quốc hội dự kiến danh sách những người có trách nhiệm trả lời
chất vấn tại kỳ họp và báo cáo Quốc hội quyết định;
3. Việc trả lời chất vấn tại phiên họp toàn thể của Quốc hội được tiến hành theo trình

tự sau đây:
a) Người bị chất vấn trả lời trực tiếp, đầy đủ nội dung các vấn đề mà đại biểu Quốc
hội đã chất vấn và xác định rõ trách nhiệm, biện pháp khắc phục;
b) Đại biểu Quốc hội có thể nêu câu hỏi liên quan đến nội dung đã chất vấn để người
bị chất vấn trả lời.
4. Sau khi nghe trả lời chất vấn, nếu đại biểu Quốc hội không đồng ý với nội dung
trả lời thì có quyền đề nghị Quốc hội tiếp tục thảo luận tại phiên họp đó, đưa ra thảo luận
tại phiên họp khác của Quốc hội hoặc kiến nghị Quốc hội xem xét trách nhiệm đối với
người bị chất vấn. Quốc hội ra nghị quyết về việc trả lời chất vấn và trách nhiệm của
người bị chất vấn khi xét thấy cần thiết;
5. Người đã trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, tại phiên họp Uỷ ban thường vụ
Quốc hội hoặc đã trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội bằng văn bản có trách nhiệm báo
cáo với các đại biểu Quốc hội bằng văn bản về việc thực hiện những vấn đề đã hứa khi trả
lời chất vấn tại kỳ họp tiếp theo.
Điều 40 (chương V): Chất vấn của đại biểu Quốc hội


Đại biểu Quốc hội có quyền chất vấn Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng
Chính phủ, Bộ trưởng và các thành viên khác của Chính phủ, Chánh án Toà án nhân dân
tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
Nội dung chất vấn phải ngắn gọn, rõ ràng, có căn cứ và phải liên quan đến nhiệm
vụ, quyền hạn, trách nhiệm cá nhân của người bị chất vấn.
Chất vấn được thể hiện bằng văn bản hoặc hỏi trực tiếp.
Như vậy, trải qua quá trình xây dựng và phát triển của Nhà nước ta, qua hoạt động
giám sát bằng hình thức chất vấn của Đại biểu Quốc hội, của Quốc hội, quyền lực nhà
nước được kiểm soát và được quy định ngày càng chặt chẽ hơn; tất cả những người đứng
đầu các cơ quan nhà nước đều phải chịu sự giám sát trực tiếp, thường xuyên của Quốc hội
nói chung, đều phải trả lời chất vấn trước nghị trường Quốc hội khi đại biểu chất vấn. Đại
biểu Quốc hội có quyền chất vấn cả trong thời gian kỳ họp và thời gian giữa hai kỳ họp
trong suốt cả nhiệm kỳ Quốc hội. Chất vấn và trả lời chất vấn có sự đối thoại, trao đổi,

tranh luận qua lại giữa đại biểu Quốc hội với người bị chất vấn, thậm chí truy vấn đến
cùng để làm sáng tỏ một vấn đề, một sự kiện. Tất cả những vấn đề đó nói lên rằng, dân
chủ trong hoạt động của Quốc hội ngày càng được phát huy mạnh mẽ và rộng rãi.

III.

THỜI ĐIỂM VÀ HÌNH THỨC THỰC HIỆN CHẤT VẤN

1. Thời điểm
Chất vấn của đại biểu thường nảy sinh khi cơ quan hoặc người bị chất vấn có những
vi phạm pháp luật hoặc có những biểu hiện yếu kém, trì trệ, không thi hành nghiêm chỉnh,
hoặc thi hành không đến nơi, đến chốn các chủ trương, chính sách pháp luật của nhà
nước, Nghị quyết của HĐND, không thực hiện hoặc có thái độ xem thường các kiến nghị
xác đáng của Thường trực HĐND, các Ban của HĐND cũng như những yêu cầu, kiến
nghị hợp lý của đại biểu, kiến nghị bức xúc của cử tri… Vì vậy, đại biểu sử dụng quyền
chất vấn như một biện pháp cuối cùng để quy kết trách nhiệm của các cơ quan, cá nhân bị
chất vấn một cách công khai, trách nhiệm này chính là trách nhiệm chính trị của chính
quyền trước cử tri, nhân dân mà những thủ trưởng cơ quan chuyên môn thuộc UBND có
trách nhiệm thực hiện nghiêm túc, đầy đủ.


2. Hình thức
Chất vấn và trả lời chất vấn được thực hiện thông qua hình thức hỏi trực tiếp hoặc
bằng văn bản; được tổ chức thực hiện ở Quốc hội, Ủy ban thường vụ QH hoặc giải
trình/điều trần ở Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của QH (đang thí điểm?).
Thủ tục chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp được quy định tại điều 11 Luật hoạt
động giám sát của Quốc hội, Điều 25 Quy chế hoạt động của Uỷ ban Thường vụ Quốc
hội, Điều 43 của Nghị quyết ban hành nội quy kỳ họp Quốc hội, cụ thể như sau:
•


Đại biểu Quốc hội ghi rõ nội dung chất vấn, người bị chất vấn vào phiếu chất vấn và gửi
đến Chủ tịch Quốc hội để chuyển đến người bị chất vấn. Đoàn thư ký kỳ họp giúp Chủ
tịch Quốc hội tổng hợp các chất vấn của đại biểu Quốc hội để báo cáo Uỷ ban Thường vụ
Quốc hội.

•

Uỷ ban thường vụ Quốc hội dự kiến danh sách những người có trách nhiệm trả lời chất
vấn của đại biểu Quốc hội tại kỳ họp và báo cáo Quốc hội xem xét quyết định.

•

Người bị chất vấn trả lời trực tiếp, đầy đủ nội dung các vấn đề mà đại biểu Quốc hội đã
chất vấn và xác định rõ trách nhiệm, biện pháp khắc phục tại phiên họp Quốc hội theo thứ
tự do Chủ toạ phiên họp nêu.

•

Sau khi nghe trả lời chất vấn, nếu đại biểu Quốc hội không đồng ý với nội dung trả lời
chất vấn thì có quyền đề nghị Quốc hội thảo luận tại phiên họp đó hoặc 1 phiên họp khác
hoặc kiến nghị Quốc hội xem xét trách nhiệm với người bị chất vấn. Quốc hội ra nghị
quyết về việc trả lời chất vấn và trách nhiệm của người bị chất vấn khi xét thấy cần thiết.
Pháp luật cũng quy định người đã trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội hoặc đã trả lời
chất vấn của đại biểu Quốc hội bằng văn bản có trách nhiệm báo cáo với các đại biểu
Quốc hội bằng văn bản về việc thực hiện những vấn đề đã hứa khi trả lời chất vấn tại kỳ
họp tiếp theo. Ban Công tác đại biểu có nhiệm vụ theo dõi, tổng hợp và đôn đốc việc thực
hiện lời hứa đối với chất vấn của đại biểu Quốc hội của những người đứng đầu các cơ
quan nhà nước chịu trách nhiệm trước Quốc hội trong khi trả lời chất vấn (Điều 11 Luật
hoạt động giám sát của Quốc hội, Điều 2 Nghị quyết số 575/UBTVQH12 ngày 31 tháng
01 năm 2008 của UBTVQH).



IV.

XỬ LÝ KẾT QUẢ, THEO DÕI CAM KẾT SAU CHẤT VẤN
Sau phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội phát biểu bế mạc phiên chất vấn trong đó có

nêu rõ vai trò công tác giám sát hậu chất vấn. Giám sát hậu chất vấn là thước đo chỉ số tín
nhiệm của đại biểu Quốc hội, của cử tri với các tự lệnh ngành.
1. Quá trình kiểm tra, giám sát sau chất vấn:
Trên cơ sở chất vấn của Đại biểu QH và trả lời chất vấn của các thành viên chính
phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ nghiên cứu, chuẩn bị dự thảo Nghị quyết về chất vấn
tại kỳ họp đó trình Quốc hội xem xét, thông qua vào cuối kỳ họp.
Theo khoản 5, 6, 7, 8 điều 15 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng
Nhân dân năm 2015:
Quốc hội ra nghị quyết về chất vấn. Nghị quyết về chất vấn có nội dung cơ bản sau đây:
a) Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của người bị chất vấn,
những hạn chế, bất cập và nguyên nhân liên quan đến vấn đề chất vấn;
b) Thời hạn khắc phục hạn chế, bất cập;
c) Trách nhiệm thi hành của cơ quan, cá nhân;
d) Trách nhiệm báo cáo kết quả thực hiện nghị quyết về chất vấn.
6. Phiên họp chất vấn được phát thanh, truyền hình trực tiếp, trừ trường hợp do Quốc hội
quyết định.
7. Chậm nhất là 20 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp, người đã trả lời chất vấn có trách
nhiệm gửi báo cáo về việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội về chất vấn, các vấn đề đã
hứa tại các kỳ họp trước đến đại biểu Quốc hội và Ủy ban thường vụ Quốc hội. Báo cáo
về việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội về chất vấn, các vấn đề đã hứa được đăng tải
trên Cổng thông tin điện tử của Quốc hội.



8. Tại kỳ họp cuối năm của năm giữa nhiệm kỳ và kỳ họp cuối năm của năm cuối nhiệm
kỳ, Quốc hội xem xét, thảo luận báo cáo tổng hợp của các thành viên Chính phủ, báo cáo
của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng
Kiểm toán nhà nước và những người bị chất vấn khác về việc thực hiện nghị quyết của
Quốc hội, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội về chất vấn và các vấn đề đã hứa
tại các kỳ họp Quốc hội, phiên họp Ủy ban thường vụ Quốc hội.
2. Những hạn chế còn tồn đọng:
-

Việc kiểm chứng lời hứa của Bộ trưởng đã được thực hiện đến đâu hay nếu không
làm được, trách nhiệm thuộc về ai thì rất khó xác định. Quốc hội phải làm thế nào
để có thể giám sát nghị quyết sau chất vấn, để mỗi việc đã công khai, đã hứa hẹn
trước Quốc hội, trước nhân dân phải có sự tiến bộ và đạt hiệu quả tốt.

-

Các bộ trưởng khi hứa tại phiên chất vấn rất quyết tâm nhưng thể hiện bằng
chương trình hành động thì chưa rõ. Nghị quyết thì có nhung không có chế tài nên
không thể xử lý được các tư lệnh ngành không hoàn thành nhiệm vụ. Nhiều bộ
ngành tuy đã có quan tâm việc thực hiện lời hứa nhưng chuyển biến chưa nhiều,
chưa tạo ấn tượng hậu chất vấn.

V. THỰC TIỄN TRONG NHỮNG KỲ HỌP GẦN ĐÂY
Theo chương trình chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội (QH)
khóa XIV, Các đại biểu quốc hội chất vấn Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và 4 bộ trưởng:
Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh, Bộ trưởng Bộ TN và MT Trần Hồng Hà, Bộ
trưởng Bộ GD và ĐT Phùng Xuân Nhạ và Bộ trưởng Bộ Nội Vụ Lê Vĩnh Tân.
•

Đại biểu Quốc hội chất vấn Thủ tướng có tính cấp thiết xã hội cao như: công

nghiệp oto, quy hoạch thủy điện, trách nhiệm trong các dự án để xảy ra sự cố môi
trường, đổi mới giáo dục đào tạo, đánh giá chế độ công vụ, công chức, đổi mới
công tác quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ,...
+ Thủ tướng đã trực tiếp trả lời chất vấn của 37 đại biểu tại hội trường liên quan

đến nhiều vấn đề nóng, được đồng bào, cử tri cả nước quan tâm từ phát triển kinh tế, cải
cách hành chính, phòng chống tham nhũng, đến quyết tâm xây dựng Chính phủ liêm


chính, kiến tạo phát triển, đoàn kết, thống nhất, phấn đấu thực hiện tốt nhất các nhiệm vụ
Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.
+ Cụ thể về việc giảm dần nợ xấu, đại biểu Lê Quân (Hà Nội) chất vấn Thủ tướng
về việc tái cấu trúc nền kinh tế, nợ xấu và tái cơ cấu ngân hàng yếu kém, Thủ tướng cho
biết, hiện nợ xấu theo thống kê chưa thực sự đầy đủ. Đây cũng là bài toán đặt ra cho nền
kinh tế mà Chính phủ đang nỗ lực giải quyết, nhất đối với hoạt động của các tổ chức tín
dụng.
Theo Thủ tướng, trước hết phải có khung thể chế pháp lý tốt hơn, nhất là cho
VAMC đi liền với kiểm soát chặt, không để phát sinh nợ xấu mới, đặc biệt là đưa vào chế
độ kiểm soát đặc biệt các tổ chức tín dụng yếu kém mà Ngân hàng Nhà nước đã mua lại
với giá 0 đồng.
“Nợ xấu phải được giải quyết để giảm dần, phải có biện pháp tiền tươi, thóc thật
trong xử lý vấn đề này”, Thủ tướng nhấn mạnh và cho biết, Chính phủ đang khẩn trương
xây dựng các giải pháp toàn diện và sẽ báo cáo Quốc hội, sao cho “cục máu đông” nợ xấu
ngày càng nhỏ đi, giúp cho việc điều hành nền kinh tế an toàn hơn.
•

Chất vấn 4 bộ trưởng:
Bộ trưởng Bộ Công thương được chất vấn các vấn đề liên quan:

•


Đánh giá tổng thể, phương án xử lý các dự án, nhà máy thua lỗ, kém hiệu quả, các
dự án đã có quyết định đầu tư nhưng không triển khai, để hoang hóa, lãng phí;
trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan

•

Giải pháp củng cố hệ thống bán lẻ hàng hóa thích ứng với hội nhập quốc tế; kiểm
soát kinh doanh đa cấp; quản lý thị trường, phòng, chống buôn lậu, hàng giả, hàng
kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc

•

Chính sách đột phá phát triển ngành ô tô theo định hướng đầu tư của Nhà nước và
các cam kết hội nhập quốc tế. Phương án tổ chức kiểm tra, đánh giá chất lượng,
quy hoạch các công trình thủy điện, thủy lợi và đảm bảo an toàn xả lũ trong thời
gian tới.

•

Ví dụ: Đại biểu Bùi Mạnh Hùng (Bình Phước) bày tỏ lo ngại về việc kinh doanh
xăng dầu vẫn còn độc quyền như hiện nay; Đại biểu Trần Xuân Vinh (Quảng Nam)


đề nghị Bộ trưởng làm rõ về chất lượng của đập thủy điện Sông Tranh 2; Đại biểu
Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) đặt vấn đề về giải pháp cho việc giải quyết
thất thu ngân sách nhà nước bởi tình trạng buôn lậu, trốn thuế, gian lận thương
mại,...
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường được chất vấn các vấn đề liên quan:
Việc thực hiện chính sách, pháp luật về xử lý rác thải của các cơ sở công nghiệp, dịch vụ,

làng nghề; Việc xử lý trách nhiệm đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật
trong các dự án xả ra sự cố môi trường; Giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu; Việc
quản lý, khai thác tài nguyên, khoáng sản.
Cụ thể về sự cố môi trường trên biển miền Trung do Formosa gây ra, trách nhiệm
của các bên liên quan trong quản lý cũng như làm thế nào để ngăn chặn sự cố trong tương
lai.
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã trả lời nhiều chất vấn đề chất lượng đào
tạo, giải pháp quản lý chất lượng giáo dục đại học, gắn đào tạo với quy hoạch, dự báo và
sử dụng nguồn nhân lực khi để hơn 190 ngàn cử nhân thất nghiệp…; thực hiện đổi mới
phương thức thi và công nhận tốt nghiệp theo hướng gọn nhẹ, hiệu quả, giảm áp lực và
tốn kém cho xã hội; thi trắc nghiệm, giải pháp để ổn định việc tổ chức thi tốt nghiệp phổ
thông và đại học trong giai đoạn 2016-2020…
Cụ thể các vấn đề: Đại biểu Dương Minh Ánh (Hà Nội), Đinh Duy Vượt (Gia Lai)
về mức độ hoàn thành đề án Ngoại ngữ quốc gia năm 2020; Đại biểu Hồ Thị Minh
(Quảng Trị) hỏi về hướng giải quyết thực trạng 191.000 sinh viên tốt nghiệp đại học chưa
có việc làm.
Bộ trưởng Bộ Nội Vụ giải đáp các vấn đề về tinh giản biên chế, thực hiện đề án vị
trí việc làm, giải pháp cải cách tiền lương, nâng cao kỷ luật công vụ, chất lượng cán bộ
công chức viên chức, đổi mới công tác quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ…
Một số câu hỏi về vấn đề: Kỷ luật hành chính cựu Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ
Huy Hoàng; Tình trạng: “chọn người nhà, không chọn người tài” hay vẫn đề nổi cộm Bổ
nhiệm vào cuối nhiệm kỳ (Hoàng hôn nhiệm kỳ); Kiên quyết xử lý vi phạm “công chức


đánh người” và nguyên nhân Tinh giản biên chế quá chậm làm thất thoát Ngân sách Nhà
nước.

VI.

VÍ DỤ VỀ CÂU HỎI CHẤT VẤN

Chất vấn Bộ trưởng Bộ giáo dục Phùng Xuân Nhạ:
- Việc học tập và ôn luyện của các em học sinh là cả một quá trình dài, nhưng Bộ

Giáo dục lại chỉ công bố phương án thi vào đầu năm học, đặc biệt là theo phương án mới
các em sẽ phải làm bài thi tổ hợp3 môn KHTN hoặc KHXH, khác biệt hoàn toàn so với
trước đây. Liệu thời gian công bố phương án thi như vậy có gấp rút? Tại sao không công
bố dự án thi TNPT và TSĐH trước một vài năm để các em (và cả giáo viên, phụ huynh)
có thời gian chuẩn bị? Xin ông cho ý kiến về việc này.
- Kỳ thi đại học năm 2015 đã xảy ra nhiều tiêu cực do phân ra 2 cụm thi cho thí
sinh chỉ thi TNPT và thí sinh thi TSĐH. Nhưng đến kỳ thi TNPT - TSĐH năm 2016 vẫn
tổ chức 2 cụm thi như vậy, và tiêu cực không phải là không xảy ra. Xin bộ trưởng cho giải
pháp rõ rang vào kỳ thi năm 2017.
- Xu hướng thi TNPT và TSĐH những năm gần đây khiến nhiều trường đại học
phải tự xây dựng một bài thi riêng để đảm bảo chất lượng đầu vào, đồng thời gây tốn kém
về kinh phí hơn rất nhiều so với kì thi chung trước đây. Liệu điều này có logic? Xin ông
cho ý kiến.