ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

NGUYỄN THỊ KHUYÊN

PHÁT TRIỂN Ý THỨC CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN Ở
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Triết học

Hà Nội – 2017


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

NGUYỄN THỊ KHUYÊN

PHÁT TRIỂN Ý THỨC CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN Ở
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI HIỆN NAY

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Triết học
Mã số: 60220301

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Đình Bắc

Hà Nội – 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn Thạc sĩ Triết học với đề tài: “Phát triển ý
thức chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn –
Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay” là công trình nghiên cứu của riêng cá
nhân tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Đình Bắc.
Các trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính trung thực, chính xác.
Những kết luận trong luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công
trình nào.
Hà Nôi, ngày 15 tháng 4 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Thị Khuyên


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các Thầy cô giáo của trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn, nhất là các Thầy cô trong khoa Triết học đã quan
tâm, tận tình truyền đạt kiến thức và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học
tập và thực hiện luận văn này.
Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến T.S Nguyễn Đình Bắc,
Thầy đã hết lòng hướng dẫn, tận tâm, chu đáo để tôi hoàn thành luận văn này.
Do còn hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên luận văn chắc chắn
không tránh khỏi những thiết sót và hạn chế, rất mong nhận được sự đóng góp
ý kiến của quý Thầy cô giáo để luận văn được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nôi, ngày 15 tháng 4 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Thị Khuyên



MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài ...................................... 3
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 6
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu .............................................................. 6
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài ........ 7
6. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................... 7
7. Kết cấu của đề tài .................................................................................... 7
CHƢƠNG 1. BẢN CHẤT VÀ NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN
PHÁT TRIỂN Ý THỨC CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN Ở TRƢỜNG
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - ĐẠI HỌC QUỐC
GIA HÀ NỘI .................................................................................................... 8
1.1. Quan niệm về ý thức chính trị và ý thức chính trị của sinh viên ở
Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội ...... 8
1.1.1. Quan niệm về ý thức chính trị ........................................................... 8
1.1.2. Quan niệm về ý thức chính trị của sinh viên ở Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội .................. 13
1.2. Quan niệm và vai trò của phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở
trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội 20
1.2.1. Quan niệm về phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở trường
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội .... 20
1.2.2.Vai trò phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội ........... 29
1.3. Những nhân tố tác động đến phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở
trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội 34
1.3.1. Sự tác động của tình hình thế giới, khu vực và sự chống phá của
các thế lực thù địch................................................................................... 34



1.3.2. Sự tác động từ những biến đổi về kinh tế - xã hội của đất nước . 37
1.3.3. Sự tác động từ công tác giáo dục chính trị tư tưởng của nhà trường .. 40
1.3.4. Sự tác động từ môi trường chính trị - xã hội của nhà trường ...... 42
1.3.5. Sự tác động từ nhân tố chủ quan. .................................................. 44
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG, YÊU CẦU VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ
BẢN PHÁT TRIỂN Ý THỨC CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN Ở
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - ĐẠI HỌC
QUỐC GIA HÀ NỘI HIỆN NAY................................................................ 48
2.1. Thực trạng và yêu cầu phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở
trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà
Nội hiện nay ............................................................................................... 48
2.1.1. Thực trạng phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay ........ 48
2.1.2. Yêu cầu phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay ...................... 64
2.2. Một số giải pháp cơ bản phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở
trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà
Nội hiện nay ............................................................................................... 70
2.2.1. Nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên 70
2.2.2. Xây dựng môi trường chính trị - xã hội ở nhà trường trong sạch,
lành mạnh tạo thuận lợi để phát triển ý thức chính trị của sinh viên .. 79
2.2.3. Phát huy tính tích cực, chủ động và tự giác của sinh viên trong
tự giáo dục, rèn luyện để phát triển ý thức chính trị ............................. 86
2.2.4. Kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và xã hội trong
công tác quản lý, phát triển ý thức chính trị của sinh viên .................. 90
KẾT LUẬN .................................................................................................... 93
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 95
PHỤ LỤC .................................................................................................... 101



MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ý thức chính trị là phẩm chất quan trọng hàng đầu của người cán bộ nói
chung, của thanh niên, sinh viên nước ta nói riêng; do đó, phát triển ý thức
chính trị cho sinh viên là một trong những nội dung quan trọng trong chương
trình giáo dục, đào tạo của các trường Đại học, Cao đẳng ở nước ta. Đồng
thời, đây cũng là yếu tố quan trọng nhất góp phần hình thành nhân cách, phẩm
chất, lối sống cho sinh viên theo mục tiêu giáo dục: “Đào tạo con người Việt
Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề
nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình
thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng
yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” (Luật Giáo dục).
Trên cơ sở nhận thức rõ vị trí, ý nghĩa của công tác này, trong những
năm qua, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà
Nội đã quan tâm, coi trọng việc giáo dục, phát triển ý thức chính trị cho sinh
viên và bước đầu đạt được những kết quả rất quan trọng. Qua đó, giúp cho sinh
viên nâng cao nhận thức về thế giới quan và nhân sinh quan cách mạng; giữ
vững niềm tin đối với Đảng, đối với chế độ; xây dựng bản lĩnh chính trị vững
vàng, có ý chí quyết tâm cao trong quá trình học tập, rèn luyện; tỉnh táo, nhạy
bén trước các vấn đề chính trị - xã hội phức tạp,... Tuy nhiên, do tác động bởi
những điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan khác nhau nên trên thực tế
vẫn còn một bộ phận sinh viên nhà trường nhận thức về chính trị còn chưa đầy
đủ, ít quan tâm đến tình hình của đất nước, thờ ơ với thời cuộc, ngại phấn đấu
rèn luyện, lập trường tư tưởng không vững vàng, mờ nhạt về lý tưởng, có biểu
hiện của lối sống buông thả, thực dụng, thậm chí còn một bộ phận nhỏ sinh
viên rất dễ bị mua chuộc, dụ dỗ, lôi kéo vào các tệ nạn xã hội, v.v..

1



Hiện nay, quá trình toàn cầu hoá, quốc tế hoá diễn ra mạnh mẽ; sự mở
rộng giao lưu hợp tác quốc tế ngày càng gia tăng, sự tác động từ mặt trái của
nền kinh tế thị trường, những tiêu cực xã hội tiếp tục ảnh hưởng đến nhận
thức, tình cảm, niềm tin, ý chí của các tầng lớp xã hội, trong đó có sinh viên.
Cùng với đó, tình hình thế giới, khu vực đang tiếp tục có những diễn biến hết
sức nhanh chóng, phức tạp và khó lường; chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù
địch đang ra sức tiến hành chiến lược “diễn biến hoà bình” đối với Việt Nam
bằng những âm mưu và thủ đoạn hết sức xảo quyệt, chúng muốn làm cho những
người nhẹ dạ, cả tin, bản lĩnh và ý thức chính trị không vững vàng,... đứng trước
những khó khăn trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội và đổi mới đất nước
sẽ dẫn đến dao động về niềm tin, phai nhạt lý tưởng cách mạng,… Trong số các
đối tượng kẻ thù tập trung chống phá là thế hệ trẻ, trong đó có sinh viên được
xem là một trọng điểm, với mục đích tạo ra một lớp người quay lưng lại với quá
khứ, thờ ơ với chính trị, chạy theo lợi ích vật chất tầm thường, mất niềm tin,
giảm sút ý chí, phủ nhận truyền thống và thành quả cách mạng.
Tình hình trên đây đặt ra yêu cầu cơ bản và cấp thiết phải tiếp tục giáo
dục, đào tạo các thế hệ sinh viên Việt Nam nói chung, sinh viên trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội nói riêng trở
thành những người cán bộ, lực lượng tri thức trẻ tương lai của đất nước “vừa
hồng, vừa chuyên”, không những giỏi về chuyên môn nghiệp vụ mà còn vững
vàng về bản lĩnh, ý thức chính trị.
Đây cũng chính là lý do mà tác giả lựa chọn đề tài “Phát triển ý thức
chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại
học Quốc gia Hà Nội hiện nay” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.

2



2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
* Nhóm các công trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu về ý thức chính trị
Tác giả Vũ Ngọc Am trong công trình “Đổi mới công tác giáo dục
chính trị - tư tưởng cho cán bộ, Đảng viên ở cơ sở trong giai đoạn hiện nay”
[1], đã đi vào làm rõ khái niệm giáo dục chính trị tư tưởng. Ngoài ra, tác giả
còn khẳng định trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đất nước ta đang
có những bước chuyển mình mạnh mẽ đòi hỏi công tác giáo dục chính trị tư
tưởng cho cán bộ, đảng viên phải có bước đổi mới sao cho phù hợp với hiện
thực, thực tế xã hội. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất một số giải pháp căn bản
nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác giáo dục chính trị cho cán bộ, Đảng
viên cấp cơ sở ở nước ta hiện nay.
Trong công trình “Công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên
Việt Nam hiện nay” [20], tác giả Trần Thị Anh Đào đã đi vào giải quyết ba
vấn đề lớn: Thứ nhất: phân tích những vấn đề chung nhất về giáo dục lý luận
chính trị cho sinh viên Việt Nam; Thứ hai: đánh giá thực trạng của công tác
giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay; Thứ ba: tác
giả đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng của công tác
giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên.
Tác giả Phan Thanh Khôi trong công trình “Ý thức chính trị của công
nhân trong một số doanh nghiệp ở Hà Nội hiện nay” [33], đã nêu rõ khái
niệm ý thức chính trị và chỉ ra rằng tùy theo đối tượng nghiên cứu mà các
quan hệ thể hiện ý thức chính trị được cụ thể hóa và sắp xếp với những vị trí
khác nhau để nhấn mạnh hay lưu ý.
Trong công trình “Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên hiện
nay” [42]. Trên cơ sở nghiên cứu những truyền thống, giá trị tốt đẹp về tinh thần
yêu nước, lý tưởng cách mạng,… tác giả Phạm Đình Nghiệp đi vào khẳng định

3



cần phải phát huy những giá trị cốt lõi đó, đồng thời cần phải giáo dục lý tưởng
cách mạng cho thanh niên trong tình hình mới của đất nước hiện nay.
Ngoài ra, một số công trình nghiên cứu về vấn đề này như: “Kết hợp
giáo dục lý luận với giáo dục lý tưởng đạo đức cho thanh niên hiện nay” của
tác giả Nguyễn Ngọc Thu [51]; “Vấn đề giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức
cách mạng cho cán bộ đảng viên” của tác giả Nguyễn Phương Đông [23];
“Xây dựng bản lĩnh chính trị cho thanh niên ở nước ta hiện nay” của tác giả
Trần Phi Hùng [30], v.v.
* Nhóm các công trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu về sinh viên ở
Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội
Tác giả Nguyễn Ngọc Ánh với công trình “Giáo dục thị hiếu thẩm mỹ
cho sinh viên trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn - Đại học Quốc gia
Hà Nội trong điều kiện hiện nay” [3]. Trong đó, tác giả đã đi vào khẳng định
vai trò của thị hiếu thẩm mỹ đối với nhận thức của sinh viên trường Đại học
Khoa học xã hội và nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội. Đồng thời chỉ ra
những thành tựu và hạn chế của công tác giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh
viên từ đó đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của
công tác giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên trường.
Trong công trình “Định hướng giá trị của sinh viên hiện nay” (Nghiên
cứu tại trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn và Trường Đại học Khoa
học Tự nhiên) [21], tác giả Nguyễn Văn Đạt đã đi sâu vào việc xác định định
hướng của sinh viên về nghề nghiệp, tình yêu, hôn nhân, gia đình cũng như
trong văn hóa giao tiếp và ứng xử, hình thành nhân cách đạo đức trong sinh
viên. Từ đó, tác giả tìm ra những điểm tích cực và điểm chưa hợp lý, đưa ra
những giải pháp căn bản nhất nhằm phát huy những nhân tố tích cực và hạn
chế những điểm yếu kém.

4



Tác giả Nguyễn Đức Đăng trong công trình “Quản lý công tác giáo dục
quốc phòng an ninh cho sinh viên hệ chính quy tại trường Đại học Khoa học xã
hội và nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội” [22], đã tiến hành xây dựng
những luận cứ khoa học về quản lý, quản lý giáo dục, giáo dục quốc phòng an
ninh cho sinh viên trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn. Đánh giá
đúng thực trạng của công tác quản lý và đề xuất những giải pháp nhằm góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng an ninh trong nhà trường.
Trong công trình “Nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Đại học
Khoa học xã hội và nhân văn thực trạng, nguyên nhân, giải pháp” [29], tác giả
Trần Xuân Hồng đã đi vào phân tích những quan niệm về nghiên cứu khoa học
của sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn từ đó đưa ra
những đáng giá về công tác nghiên cứu khoa học của sinh viên. Đồng thời, chỉ
ra nguyên nhân và biện pháp khắc phục những hạn chế nhất định trong quá
trình nghiên cứu khoa học.
Tác giả Hoàng Thị Phương với công trình“Nghề của sinh viên sau khi
tốt nghiệp định hướng và những con đường tiếp cận” (qua nghiên cứu tại
trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, đại học dân lập Phương Đông)
[47]. Trong công trình này, tác giả đã đi vào tìm hiểu cơ sở lý luận về vấn đề
nghề nghiệp của sinh viên sau khi tốt nghiệp. Sau đó định hướng những nghề
nghiệp, công việc, tìm hiểu về cách tiếp cận việc làm của sinh viên trường Đại
học Khoa học xã hội và nhân văn và trường Đại học dân lập Phương Đông.
Trên cơ sở tìm hiểu, phân tích tác giả đưa ra kết luận và một số kiến nghị về
vấn đề nghề của sinh viên sau khi tốt nghiệp, v.v..
Như vậy, cho đến nay, vấn đề giáo dục, phát triển ý thức chính trị cũng
như nghiên cứu về sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
- Đại học Quốc gia Hà Nội đã có nhiều tác giả với các công trình, đề tài tiếp
cận và luận giải dưới các góc độ, nội dung khác nhau. Song, chưa có công trình

5



nào nghiên cứu cơ bản, có hệ thống, nhất là dưới góc độ triết học vấn đề phát
triển ý thức chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn - Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích
Luận giải một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển ý thức chính
trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học
Quốc gia Hà Nội; trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm phát
triển ý thức chính trị của sinh viên ở nhà trường hiện nay.
*Nhiệm vụ:
- Làm rõ bản chất và những nhân tố tác động đến phát triển ý thức
chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại
học Quốc gia Hà Nội.
- Đánh giá thực trạng, xác định yêu cầu phát triển ý thức chính trị của
sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia
Hà Nội hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển ý thức chính trị của
sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia
Hà Nội hiện nay.
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu: Phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở
trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội
* Phạm vi nghiên cứu: Sinh viên của trường Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội, thời gian khảo sát từ năm
2013 đến nay.

6



5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài
* Cơ sở lý luận của đề tài: Dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin,
Tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam
về xây dựng, phát triển toàn diện con người.
* Cơ sở thực tiễn của đề tài: Đề tài dựa vào các Báo cáo, tổng kết của
nhà trường và các cơ quan liên quan; kết quả điều tra, khảo sát của tác giả về
thực trạng phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa học
Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội từ năm 2013 đến nay.
* Phương pháp nghiên cứu: Đề tài vận dụng hệ thống phương pháp
luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp với các
phương pháp nghiên cứu khoa học khác như: phương pháp hệ thống - cấu
trúc, điều tra xã hội học, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng
hóa và phương pháp chuyên gia.
6. Ý nghĩa của đề tài
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể cung cấp cơ sở khoa học cho
việc phát triển ý thức chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay.
Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho giảng viên, cán bộ Đoàn,
Hội sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc
gia Hà Nội trong tiến hành công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên.
7. Kết cấu của đề tài
Luận văn gồm phần mở đầu, 2 chương, 5 tiết, kết luận, danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục.

7


CHƢƠNG 1
BẢN CHẤT VÀ NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN
PHÁT TRIỂN Ý THỨC CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN Ở TRƢỜNG

ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
- ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
1.1. Quan niệm về ý thức chính trị và ý thức chính trị của sinh viên ở Trƣờng
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội
1.1.1. Quan niệm về ý thức chính trị
Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ não con người, là
hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Ý thức không phải là một hiện
tượng tự nhiên thuần tuý mà là một hiện tượng xã hội bắt nguồn từ thực tiễn
lịch sử - xã hội, phản ánh những quan hệ xã hội khách quan, “ý thức là một
sản phẩm xã hội, và vẫn là như vậy, chừng nào con người còn tồn tại” [40, tr.
43]. Triết học Mác - Lênin chỉ rõ, ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan
vào trong bộ não con người một cách năng động sáng tạo, ý thức không phải
là bản sao giản đơn, thụ động hiện thực. Bởi vì, ý thức là của con người, mà
con người là một thực thể xã hội năng động sáng tạo, ý thức phản ánh thế giới
khách quan trong quá trình con người tác động cải tạo thế giới.
Ý thức có kết cấu phức tạp, bao gồm nhiều yếu tố quan hệ với nhau như:
tri thức, tình cảm, niềm tin, ý chí. Trong đó, tri thức là yếu tố cơ bản, cốt lõi,
là kết quả của quá trình con người nhận thức thế giới, phản ánh thế giới. Tình
cảm, niềm tin là một hình thái đặc biệt của sự phản ánh tồn tại, nó phản ánh
quan hệ giữa người với người và quan hệ giữa con người với thế giới khách
quan. Tri thức biến thành tình cảm mãnh liệt thì tri thức mới đạt đến độ sâu
sắc và phải thông qua tình cảm thì tri thức mới chuyển hóa thành hành động
thực tế. Ý chí là điểm hội tụ của tri thức và tình cảm hướng vào hoạt động của

8


con người; ý chí là mặt năng động của ý thức đòi hỏi phải có sự nỗ lực khắc
phục khó khăn mới đạt được mục đích đề ra.
Chính trị, theo nguyên nghĩa tiếng Hy Lạp “Politica”- “là những công

việc liên quan đến nhà nước, là nghệ thuật cai trị đất nước, tức là phương
pháp nhất định để thực hiện các mục đích của quốc gia theo quan điểm giai
cấp” [55, tr.13]. Chính trị là hiện tượng xã hội thuộc một lĩnh vực của đời
sống xã hội, xuất hiện khi xã hội có sự phân chia giai cấp và được tổ chức
thành nhà nước, nó được biểu hiện thông qua việc giải quyết các vấn đề xã
hội gắn với lợi ích giai cấp và vấn đề quyền lực của nhà nước. Vì vậy, mục
đích cao nhất của chính trị chính là quyền lực. “Vấn đề chính quyền nhà nước
nhất định là vấn đề chủ yếu nhất của mọi cuộc cách mạng... chính đó là vấn
đề cơ bản, quyết định tất cả mọi cái trong sự phát triển của cách mạng” [37,
tr. 268]. Khác với các hình thái ý thức xã hội khác, ý thức chính trị phản ánh
trực tiếp cơ sở kinh tế. V.I.Lênin chỉ rõ: “Chính trị là sự biểu hiện tập trung
của kinh tế” [38, tr. 349].
Chính trị của một giai cấp là do địa vị kinh tế của nó quyết định và chi
phối; giai cấp nào thống trị về kinh tế sẽ thống trị xã hội về mặt chính trị.
Chính trị phản ánh sâu sắc lợi ích, địa vị kinh tế của giai cấp, đồng thời
“Trong thời đại chuyên chính vô sản, chính trị không thể không chiếm địa vị
hàng đầu so với kinh tế.” [38, tr. 349]. Đến nay việc nhận thức về “chính trị”
còn có nhiều ý kiến khác nhau. Ở luận văn này, tác giả tiếp cận chính trị với
nghĩa phổ quát, thông dụng đã được các nhà nghiên cứu chính trị Việt Nam
xác định, đó là: “Toàn bộ những hoạt động liên quan đến các mối quan hệ lợi
ích giữa các giai cấp, các dân tộc, các tầng lớp xã hội mà cốt lõi là vấn đề
giành, giữ, tổ chức điều hành bộ máy chính quyền và tham gia công việc nhà
nước; sự biểu hiện tập trung nhất của kinh tế; chính trị là sự tham gia của
quần chúng nhân dân vào công việc nhà nước” [59, tr. 132]..

9


Ý thức chính trị là một trong những hình thái ý thức xã hội, đồng thời
là một trong các yếu tố của kiến trúc thượng tầng trong xã hội có giai cấp. Khi

xã hội có sự phân chia giai cấp, có sự đối kháng về những lợi ích kinh tế và
chính trị thì lúc này, ý thức chính trị của con người cũng đồng thời xuất hiện.
Do vậy, ý thức chính trị là sự phản ánh các quan hệ kinh tế - xã hội, những lợi
ích căn bản, địa vị của các giai cấp và mối quan hệ lẫn nhau giữa các giai cấp
đó trong việc quản lý và bảo vệ đất nước. Như V.I.Lênin đã từng khẳng định,
ý thức chính trị bao gồm “Những mối quan hệ giữa tất cả các giai cấp, các tầng
lớp với nhà nước và chính phủ, lĩnh vực những mối liên hệ giữa tất cả các giai
cấp với nhau’’ [35, tr. 101].
Trong xã hội có giai cấp và nhà nước, ý thức chính trị được biểu hiện
thông qua các tư tưởng và thái độ của giai cấp đối với các quyền lực trong nhà
nước đó. Đồng thời, những tư tưởng thống trị trong một thời đại luôn thuộc về
giai cấp thống trị nhà nước của thời đại đó. Giai cấp thống trị không thể thống
trị được xã hội nếu như họ không đảm bảo được những lợi ích của họ cũng
như lợi ích của toàn xã hội. Nói cách khác, ý thức chính trị của xã hội về thực
chất là ý thức của giai cấp thống trị xã hội. C.Mác đã chỉ rõ: “Trong một thời
đại, những tư tưởng của giai cấp thống trị là tư tưởng thống trị. Điều đó có
nghĩa là giai cấp nào là lực lượng vật chất thống trị trong xã hội thì cũng là
tinh thần thống trị trong xã hội. Giai cấp nào chi phối tư liệu sản xuất vật chất
thì cũng chi phối luôn cả những tư liệu tinh thần,… Bởi vậy, những tư tưởng
của họ là những tư tưởng thống trị của thời đại” [40, tr. 66].
So với các hình thái ý thức xã hội khác như đạo đức, tôn giáo, thẩm
mỹ, triết học,… thì ý thức chính trị và ý thức pháp quyền giữ vai trò chi phối
mạnh mẽ nhất đối với tồn tại xã hội. Ý thức chính trị của xã hội không chỉ
giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội mà còn là động lực
thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Sự biểu hiện những tư tưởng của giai cấp

10


thống trị mang tính phổ biến có ý nghĩa lớn đối với việc định hướng chính trị,

các chuẩn mực chính trị cũng như giá trị đạo đức, pháp luật trong xã hội mà
mọi người phải tuân theo.
Như vậy, có thể hiểu ý thức chính trị là một loại hình thái ý thức xã hội
bao gồm hệ thống những quan điểm, lý luận của một giai cấp về địa vị, vai
trò lịch sử, nhiệm vụ chính trị, chiến lược, sách lược của giai cấp, đảng phái
trong xã hội, về tổ chức hoạt động của nhà nước, quan hệ giữa các nhà nước,
các dân tộc và tình trạng tâm lý, tình cảm chính trị phản ánh cụ thể, trực tiếp
đời sống hàng ngày, nhất là cơ sở kinh tế trong một giai đoạn nhất định của
lịch sử xã hội.
Dựa vào các tiêu chí, các lớp cấu trúc khác nhau, có thể phân loại ý thức
chính trị theo các “lát cắt” khác nhau. Căn cứ vào chủ thể mang ý thức chính
trị, có thể “chia” ý thức chính trị thành ý thức chính trị cộng đồng và ý thức
chính trị cá nhân. Ý thức chính trị cộng đồng là ý thức chính trị nảy sinh từ nhu
cầu, lợi ích chính trị của cả cộng đồng xã hội hoặc của nhóm xã hội, một giai
cấp, một tầng lớp nào đó trong cộng đồng. Đó là những quan điểm, tư tưởng,
thái độ chung về nhu cầu, lợi ích chính trị, động lực thúc đẩy các hoạt động
chính trị của cộng đồng. Ý thức chính trị cá nhân là nhận thức, thái độ, ý chí và
niềm tin của từng cá nhân về những vấn đề hiện thực của đời sống chính trị. Ý
thức chính trị cá nhân rất đa dạng, phong phú. Một vấn đề hiện thực của đời
sống chính trị có thể được nhìn nhận dưới những lăng kính khác nhau, có thái
độ khác nhau và từ đó có thể có những hành động khác nhau giữa các cá nhân.
Ý thức chính trị cộng đồng và ý thức chính trị cá nhân có mối quan hệ
tác động qua lại với nhau. Ý thức chính trị cộng đồng cũng là ý thức chính trị
của một xã hội, một nhóm người, một giai cấp. Vì vậy nó chỉ tồn tại, phát
triển thông qua ý thức chính trị của mỗi cá nhân. Ngược lại, mỗi cá nhân là
một thực thể tạo thành cộng đồng xã hội, được hình thành và phát triển trong

11



quan hệ xã hội, mỗi cá nhân đều là một thành viên của một giai cấp cụ thể nên
ý thức chính trị của cá nhân đều mang nội dung, dấu ấn của ý thức chính trị
cộng đồng và bị chi phối bởi ý thức chính trị cộng đồng.
Nhìn nhận dưới góc độ phản ánh, ý thức chính trị được phân thành hai cấp
độ khác nhau: cấp độ thấp và cấp độ cao. Cấp độ thấp của ý thức chính trị là tâm
lý chính trị. Tâm lý chính trị hay còn gọi là ý thức chính trị thông thường
được biểu hiện thông qua tâm lý, tình cảm, cảm xúc của con người về những
quyền lợi, địa vị của giai cấp, về lợi ích kinh tế cơ bản của giai cấp,… Vì được
hình thành một cách tự phát trong xã hội, phản ánh đời sống sinh hoạt thường
ngày trong xã hội nên tâm lý chính trị thường xuyên biến động, thay đổi sao cho
phù hợp với tồn tại xã hội. Nhưng xét đến cùng, tâm lý chính trị vẫn mang tính
giai cấp và bị chi phối bởi địa vị chính trị cơ bản của giai cấp mà nó phản ánh.
Cấp độ cao của ý thức chính trị là hệ tư tưởng chính trị. Hệ tư tưởng chính
trị không hình thành một cách tự phát mà nó hình thành một cách tự giác thông
qua quá trình đấu tranh giai cấp, cách mạng xã hội và chính do nhu cầu cải tạo
xã hội. Hệ tư tưởng chính trị là hệ thống những quan điểm, tư tưởng chính trị của
một giai cấp nhất định, phản ánh trực tiếp, tập trung lợi ích của giai cấp đó, được
diễn tả một cách có hệ thống thành các học thuyết chính trị xã hội. Hệ tư tưởng
chính trị thường gắn với các tổ chức chính trị, được các nhà lý luận, tư tưởng tiên
tiến xây dựng và truyền bá rộng rãi trong quần chúng nhân dân. Hệ tư tưởng
chính trị gắn liền với một giai cấp nhất định, chính vì vậy, giai cấp nào đại diện
cho phương thức sản xuất tiến bộ thì hệ tư tưởng của nó sẽ có tác động tích cực
đến sự phát triển của xã hội. Ngược lại, giai cấp nào đại diện cho phương thức
sản xuất đã lỗi thời, lạc hậu thì hệ tư tưởng của giai cấp đó cũng có tác động tiêu
cực, thậm chí kìm hãm sự phát triển của xã hội.
Trong sự tác động lẫn nhau giữa các hình thái ý thức xã hội, ý thức chính
trị có vai trò rất quan trọng. Ý thức chính trị của giai cấp cách mạng có tính định

12



hướng sự phát triển theo chiều hướng tiến bộ của các hình thái ý thức xã hội
khác. Đối với cơ sở kinh tế, thông qua tổ chức nhà nước, ý thức chính trị tác
động to lớn, và trong những giới hạn nhất định nó có thể làm thay đổi cả cơ sở
kinh tế. Ngoài ra, ý thức chính trị còn có quan hệ biện chứng, tác động qua lại
đối với các hình thái ý thức xã hội khác như: ý thức pháp quyền, ý thức đạo đức,
ý thức tôn giáo, ý thức khoa học nghệ thuật, … Ý thức chính trị thâm nhập vào
các hình thái ý thức xã hội trên và có khả năng định hướng chính trị đối với các
hình thái ý thức xã hội đó.
Rõ ràng, hệ tư tưởng chính trị của giai cấp thống trị xã hội có vai trò to
lớn đối với toàn bộ đời sống xã hội. Mọi lĩnh vực, mọi tổ chức, mọi lực
lượng, mọi thành viên trong xã hội đều chịu sự tác động, chi phối của hệ tư
tưởng chính trị của giai cấp thống trị xã hội. Đối với từng thành viên trong xã
hội, hệ tư tưởng chính trị của giai cấp thống trị chi phối đến sự hình thành,
phát triển phẩm chất và năng lực của họ thông qua sự định hướng về mô hình
nhân cách và xác lập các hệ giá trị để giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng con người.
1.1.2. Quan niệm về ý thức chính trị của sinh viên ở Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn là một trường thành
viên trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội. Tổ chức tiền thân của trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn là trường Đại học Văn khoa Hà Nội. Đại
học Văn Khoa Hà Nội được thành lập theo sắc lệnh 45 của chủ tịch Hồ Chí
Minh ngày 10 tháng 10 năm 1945, tiếp đến là trường Đại học Tổng hợp Hà
Nội (05/06/1956).
Đến năm 1993, Đại học Quốc gia Hà Nội chính thức được thành lập
với sứ mệnh: xây dựng một trường Đại học trọng điểm Quốc gia. Năm 1995,
để đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn ra đời trên trên cơ sở các ngành khoa học xã hội và nhân văn của trường

13



Đại học Tổng hợp Hà Nội. Trong suốt 70 năm truyền thống, 20 năm xây dựng
và phát triển, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn luôn là một trung
tâm đào tào và nghiên cứu khoa học xã hội lớn nhất cả nước. Với phương
châm “giữ vững và không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo là yêu cầu,
danh dự và trách nhiệm của tập thể cac nhà giáo, nhà khoa học của trường”,
trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội
luôn xác định nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao
công tác nghiên cứu khoa học phát triển về cả chiều rộng và chiều sâu, quan
hệ hợp tác quốc tế ngày càng mở rộng.
Với bề dày 70 năm truyền thống và 20 năm thành lập, trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội đã vinh dự được
Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu cao quý: Huân chương Lao động hạng
nhất (1981), Huân chương Độc lập hạng nhất (2001), Danh hiệu Anh hùng
Lao động thời kỳ đổi mới (2005), Huân chương Hồ Chí Minh (2010); Huân
chương Độc lập hạng nhất lần thứ hai (Tháng 10/2015).
Sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ngoài đặc điểm
chung của sinh viên cả nước, họ còn có những nét đặc thù, biểu hiện như:
Về tâm - sinh lý, lứa tuổi: Sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn là những người trong độ tuổi thanh niên, đa phần có tuổi đời từ
18 đến 25,... đã tốt nghiệp trung học phổ thông và trúng tuyển trong kỳ thi
tuyển sinh đại học hàng năm. Sau khi trúng tuyển, họ được vào học các
ngành thuộc khối các ngành khoa học xã hội và nhân văn. Họ là những nam
thanh nữ tú đang phát triển về cả thể lực và trí lực, có nhiều ước mơ và hoài
bão lớn, luôn luôn khao khát sống và cống hiến hết mình, năng động và sáng
tạo. Nhưng cũng ở lứa tuổi này, kinh nghiệm thực tiễn và vốn sống còn ít
nên khi gặp khó khăn dễ tỏ ra bi quan, chán nản, trạng thái tâm lý dễ bị tổn
thương, thậm chí còn có những suy nghĩ tiêu cực. Đồng thời, những phẩm


14


chất xã hội như: ý thức chính trị, đạo đức, niềm tin và lý tưởng đang ở bước
đầu phát triển chứ chưa thực sự vững chắc và chín muồi, nên họ cũng là đối
tượng dễ bị dụ dỗ, lôi kéo, kích động hoặc sa ngã vào các tệ nạn xã hội.
Về mặt xã hội: sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
đến từ nhiều vùng miền khác nhau trên cả nước: miền Bắc, miền Trung và
miền Nam, không phân biệt nam nữ, dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo,… Đây có
thể được coi là một môi trường đa văn hóa, qua đó sinh viên có thể giao lưu
và học hỏi, tích hợp và lan tỏa các giá trị văn hóa từ những vùng văn hóa
khác nhau. Song, nếu không có sự định hướng họ cũng dễ bị lệch lạc. Mặt
khác, môi trường giáo dục ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Đại học Quốc gia Hà Nội cũng có tính đặc thù riêng; trong đó, nội dung,
chương trình đào tạo mang đặc trưng của các ngành khoa học xã hội. Đó là
những điều kiện rất thuận lợi cho sinh viên thể hiện, phát triển không chỉ tài
năng, sự sáng tạo, mà cả phẩm chất chính trị và nhân cách của mình.
Ngoài ra, sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đều
được học tập, sinh sống tại các quận, huyện nội thành tấp nập, sầm uất của
Thủ đô Hà Nội - trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học,… của cả
nước. Do vậy, họ được thụ hưởng kết quả của quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước và Thủ đô; họ được tiếp cận với nhiều nguồn thông tin
mới thông qua các hệ thống truyền thông. Đây là điều kiện thuận lợi cho sinh
viên học tập, nghiên cứu khoa học và hội nhập quốc tế. Nhưng chính môi
trường xã hội đó với tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường, ảnh hưởng
tiêu cực của quá trình mở cửa, giao lưu và hội nhập quốc tế, cùng với đó,
đây lại là nơi tập trung sự chống phá của các thế lực thù địch bằng chiến
lược “diễn biến hòa bình” chống phá cách mạng Việt Nam,… Vì thế, ở những
khía cạnh nhất định vấn đề này đã, đang có ảnh hưởng tiêu cực đến tư tưởng,
ý thức chính trị, tâm - sinh lý và lối sống của một bộ phận không nhỏ sinh

15



viên trên địa bàn nói chung và sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn nói riêng.
Mặt bằng đầu vào của sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn tương đối cao, thuộc vào tốp đầu trong số các trường đại học trên
cả nước. Hơn nữa, ngay từ khi còn nhỏ họ đã được gia đình giáo dục về tình
cảm đối với gia đình, quê hương và đất nước. Khi lớn lên, họ được nhà
trường và xã hội giáo dục bồi dưỡng các kiến thức về đường lối chính sách
của Đảng và Nhà nước, về tư tưởng Hồ Chí Minh,… Đó chính là nền tảng
thuận lợi để phát triển ý thức chính trị của họ trong quá trình học tập và công
tác sau này.
Từ quan niệm về ý thức chính trị và đặc điểm của sinh viên ở trường
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, bước đầu có thể quan niệm: Ý thức
chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại
học Quốc gia Hà Nội là tổng hòa các yếu tố về nhận thức chính trị, tình cảm,
niềm tin và ý chí quyết tâm chính trị, phản ánh trình độ giác ngộ, thái độ,
trách nhiệm chính trị của họ trước Tổ quốc, chế độ xã hội chủ nghĩa, Đảng,
Nhà nước và nhân dân cùng các vấn đề chính trị - xã hội đang diễn ra, được
hình thành, phát triển trong quá trình học tập, rèn luyện tại trường.
Như vậy, nội dung ý thức chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn bao gồm:
Nhận thức chính trị của sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn thể hiện ở trình độ nhận thức về mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội, hệ thống lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh; đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhiệm vụ
chính trị của đất nước; hiểu biết và tự giác thực hiện chủ trương, chính sách
của Đảng, pháp luật của Nhà nước; nhận thức đầy đủ về đặc điểm, tình hình
và xu hướng phát triển của thời đại ngày nay, về những thuận lợi, khó khăn,


16


thời cơ, thách thức của cách mạng nước ta; hiểu biết lịch sử, truyền thống, bản
sắc, giá trị văn hóa dân tộc; nhận thức được trách nhiệm của thanh niên trong
sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, về
quyền lợi và nghĩa vụ chính trị của mình; hiểu biết về tình hình chính trị trong
nước, quốc tế và nhận thức được những âm mưu, thủ đoạn của chủ nghĩa đế
quốc và các thế lực thù địch đang chống phá cách mạng Việt Nam nói chung
và chống phá thế hệ thanh niên, sinh viên nói riêng, v.v.. Đây là những nội
dung cơ bản nhất trong ý thức chính trị của sinh viên ở trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội. Nếu không hiểu và được
giác ngộ một cách đúng đắn, sinh viên sẽ dễ bị các đối tượng xấu, các thế lực
thù địch lợi dụng, lôi kéo chống phá Đảng và Nhà nước. Ngoài ra, nhận thức
chính trị còn được biểu hiện thông qua khả năng vận dụng các kiến thức về
chính trị vào việc giải quyết các vấn đề chính trị xã hội.
Nhận thức chính trị bao gồm hai cấp độ: nhận thức chính trị mang tính
thực tiễn và nhận thức chính trị mang tính lý luận. Nhận thức chính trị mang
tính thực tiễn là những tri thức chính trị thông thường phản ánh trực tiếp
những vấn đề chính trị xã hội diễn ra hàng ngày. Qua quá trình học tập và
sinh hoạt hàng ngày, sinh viên chứng kiến những vấn đề chính trị - xã hội từ
đó hình thành nên những tri thức chính trị mang tính kinh nghiệm thực tiễn
thông thường. Ở cấp độ cao hơn, nhận thức chính trị mang tính lý luận là sự
phản ánh những vấn đề chính trị - xã hội đạt tới trình độ lý luận khoa học.
Những tri thức chính trị mà sinh viên đạt được qua quá trình nhận thức chính
trị là quá trình biện chứng từ thấp đến cao, từ chưa đầy đủ đến đầy đủ hơn.
Hai cấp độ của nhận thức chính trị không có ranh giới nhất định mà giữa
chúng có sự tác động, tương tác qua lại, bổ sung cho nhau. Trong quá trình
học tập tại trường, sinh viên sẽ được học các môn học liên quan đến nhận
thức chính trị của chính mình như: triết học Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí


17


Minh, Nhà nước và Pháp luật,… nhằm bổ sung các kiến thức về mặt lý luận.
Nhưng nếu chỉ biết về mặt lý luận mà không áp dụng được vào thực tế thì
những kiến thức đó chỉ mang tính lý luận suông. Nó chỉ thực sự bền vững khi
sinh viên biết vận dụng những kiến thức, hiểu biết đó vào hoạt động thực tiễn,
giải quyết các vấn đề chính trị - xã hội có liên quan đến bản thân mình.
Tình cảm, niềm tin chính trị của sinh viên trường Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn trước hết được biểu hiện ở tình cảm chính trị đúng đắn. Tình
cảm ấy phải được thể hiện một cách sâu sắc qua lòng yêu nước nồng nàn,
lòng tự hào, niềm tự tôn dân tộc, trân trọng những truyền thống vẻ vang mà cha
ông ta để lại; là yêu Đảng, yêu chế độ xã hội chủ nghĩa; lòng trung thành với
sự nghiệp cách mạng, với Đảng, với Tổ quốc, nhân dân; căm thù kẻ xâm lược,
chống phá và làm tổn hại đến lợi ích dân tộc, lợi ích đất nước và cuộc sống
nhân dân; đoàn kết, yêu thương nhân dân, yêu thương con người; có tinh thần
nhân đạo sâu sắc; dũng cảm đấu tranh với cái xấu, cái sai, cái ác để bảo vệ cái
đúng, lẽ phải và bảo vệ chân lý; có tình cảm quốc tế trong sáng trong thế giới
hội nhập. Tình cảm chính trị do tri thức chính trị chi phối, quy định, song nó
tác động mạnh mẽ trở lại, thúc đẩy sự vận động, biến đổi của tri thức chính trị
và hành vi chính trị. Khi đã hình thành tình cảm chính trị sâu sắc sẽ thôi thúc
mạnh mẽ mỗi người nói chung, mỗi sinh viên nói riêng học tập, nghiên cứu,
sáng tạo trong những lĩnh vực mà họ tham gia.
Cùng với tình cảm chính trị đúng đắn là niềm tin khoa học. Đó là tin
tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, vào khả năng điều hành và quản lý
của Nhà nước; tin tưởng vào sự tất thắng của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa
cộng sản ở nước ta cũng như trên phạm vi toàn thế giới; tin tưởng vào sức
mạnh của nhân dân, của dân tộc và thời đại; tin tưởng vào thắng lợi của sự
nghiệp đổi mới đất nước do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Đồng thời, mỗi

sinh viên phải tin tưởng vào khả năng, vào sức lực và trí tuệ của bản thân để

18


vững vàng tiến thân vào con đường khoa học, sẵn sàng hội nhập.
Niềm tin chính trị được hình thành và phát triển trên cơ sở không ngừng
củng cố những tri thức chính trị, bồi dưỡng tình cảm chính trị trong quá trình
học tập, công tác và rèn luyện. Khi đã có niềm tin chính trị sâu sắc, người cán
bộ nói chung và sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại
học Quốc gia Hà Nội nói riêng sẽ có sức đề kháng cao hơn, khả năng tự miễn
dịch mạnh hơn, khó tự diễn biến hơn trước mọi âm mưu chống phá nham
hiểm của kẻ thù.
Ý chí quyết tâm chính trị của sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn là ý thức tự giác và quyết tâm cao, là suy nghĩ và hành động theo
một khuynh hướng nào đó trước một sự kiện chính trị, vấn đề chính trị xảy ra
trong xã hội, trong nhà trường hoặc vấn đề chính trị liên quan đến quyền lợi,
nghĩa vụ của Tổ quốc, giai cấp, chế độ và bản thân.
Ý chí quyết tâm chính trị được biểu hiện rõ nét ở thái độ, trách nhiệm,
cố gắng và kiên quyết vượt qua mọi khó khăn, thử thách trong học tập và
trong cuộc sống hàng ngày; không ngại gian khổ, sẵn sàng nhận và hoàn
thành mọi nhiệm vụ của người thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc. Ngoài ra, ý chí chính trị còn được thể hiện thông qua sự kiên định
trong lập trường và tư tưởng của bản thân sinh viên, luôn vững vàng, không
hoang mang dao động trước những diễn biến phức tạp của tình hình trong
nước và thế giới, cũng như trước sự chống phá quyết liệt của kẻ thù. Điều này
giúp cho sinh viên tránh được sự lợi dụng, lôi kéo, kích động của các đối
tượng xấu, phản động.
Các yếu tố cấu thành ý thức chính trị của sinh viên trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn có mối quan hệ biện chứng với nhau, nhưng vị

trí, vai trò của chúng không ngang bằng nhau; trong đó, nhận thức chính trị có
vai trò nền tảng, quyết định đến sự hình thành và phát triển ý thức chính trị

19