ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
NĂM HỌC 2006 - 2007
Tên đề tài
“ Một số ý kiến về việc phát hiện và bồi dưỡng
học sinh giỏi môn Lịch Sử Trường THPT”
Đề tài thuộc lĩnh vực chuyên mônLịch Sử
Họ và tên: Trịnh Thị Hải Ngọc
Chức vụ: Giáo viên.
Sinh hoạt chuyên môn: Tổ Sử - Địa -GDCD.
1
I.- ĐẶT VẤN ĐỀ :
Môn lịch sử là một trong những môn quan trọng trong trường phổ thông, qua môn
này học sinh hiểu biết vế quá khứ, cội nguồn của dân tộc, đất nước. Ngoài ra còn giáo
dục cho học sinh ý thức trách nhiệm, gìn giữ, bảo tồn phát huy các giá trị truyền
thống, ý thức trách nhiệm với bản thân, quê hương, đất nước. Học sinh học lịch sử
không phải là để biết quá khứ, hay để biết những câu chuyện đời xưa mà phải biết lấy
“chuyện xưa răn đời nay”, “lịch sử là tấm gương soi”. Trong việc hội nhập với cộng
đồng thế giới hiện nay chúng ta cần có ý thức hơn về dân tộc mình “khép lại quá khứ
chứ không thể quên quá khứ”.
Thời gian gần đây qua trao đổi với các đồng chí đồng nghiệp cùng bộ môn chúng
tôi nhận thấy học sinh muốn học được lịch sử, biết và hiểu lịch sử là rất khó, và từ
những hiểu biết đơn giản để học giỏi lịch sử, và trở thành học sinh giỏi môn lịch sử lại
càng khó hơn. Để thúc đẩy quá trình nhận thức và nâng cao trình độ nhận thức của
học sinh để các em có được những năng lực cần thiết của một học sinh giỏi môn lịch
sử việc phát hiện và bồi dưỡng là rất quan trọng với các trường trung học phổ thông
trong toàn quốc đặc biệt đối với các Trường miền núi như Trung học phổ thông Võ
Nhai lại càng quan trọng hơn.
Trong những năm qua vấn đề phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi môn sử được
nhà Trường THPT Võ Nhai hết sức quan tâm: Nhà trường chỉ đạo các Tổ, Nhóm môn
nói chung và môn lịch sử nói riêng xây dựng kế hoạch phát hiện và bồi dưỡng học
sinh giỏi, phân công giáo viên có năng lực ôn luyện, tổ chức ôn luyện cho học sinh

vào các buổi học trong tuần. Học sinh khối sáng ôn buổi chiều, học sinh khối chiều ôn
buổi sáng, với thời lượng nhất định: 40 tiết/ Khối 12, 30 tiết với khối 10,11.
Làm thế nào để phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi môn sử, để các em nắm
vững kiến thức bước vào kỳ thi học sinh giỏi cũng như các kỳ thi khác là vấn đề quan
trọng hiện nay của các nhóm bộ môn.Vì vậy tôi xin mạnh dạn viết sáng kiến kinh
2
nghiệm với tên đề tài : “ Một số ý kiến về việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi
bộ môn Lịch Sử đối với học sinh Trường THPT »
II. NỘI DUNG
1/ MÔ TẢ THÔNG TIN ĐIỀU TRA KHẢO SÁT THỬ NGHIỆM :
Bộ môn Lịch Sử là một trong những bộ môn ít giờ trong một tuần, sự tiếp xúc
giữa thầy và trò trên lớp rất ít thời gian. Cụ thể : (lớp 10 có 2 tiết/ tuần, lớp 11có1 tiết/
tuần, lớp 12 có 2 tiết/ tuần) .
Thực tế hiện nay của các em học sinh đó là biết không đúng lịch sử hoặc như
chúng ta thường nói là không thuộc sự kiện, một yếu tố đầu tiên quan trọng đối với
việc học lịch sử. Trong học lịch sử nếu chỉ biết thôi chưa đủ mà quan trọng hơn là
phải hiểu lịch sử. Dĩ nhiên không biết thì không thể hiểu, nhưng không phải biết đã là
hiểu. Biết để hiểu, có hiểu thì mới biết sâu sắc, vững chắc, từ đó mới có thể học, học
giỏi và thông qua quá trình bồi dưỡng của giáo viên và tự bồi dưỡng của bản thân
mới có thể trở thành học sinh giỏi môn lịch sử.
Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy nếu giáo viên chỉ sử dụng phương pháp
truyền thống, áp đặt sẽ gây cho học sinh cảm giác thụ động, biết nhưng không hiểu và
hứng thú bộ môn giảm đi, học sinh không thích học môn sử, thậm chí có những suy
nghĩ sai lầm lệch lạc như « học sử chỉ cần học thuộc lòng, không đòi hỏi trí thông
minh », « không cần bài tập, thực hành ».Do đó việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh
giỏi môn sử sẽ gặp nhiều khó khăn.
Nhưng ngược lại trong quá trình giảng dạy Lịch Sử với phương pháp dạy học
lấy học sinh làm trung tâm, giáo viên vận dụng các phương pháp linh hoạt nhuần
nhuyễn không chỉ thử nghiệm ở các lớp nâng cao, mà còn thử nghiệm ở một số lớp
đại trà.Tôi nhận thấy giáo viên đã thổi vào bài giảng vốn khô khan với những con số

và sự kiện một linh hồn, một sức hút rồi từ đó không những gây hứng thú học tập bộ
môn mà còn phát huy năng lực và trí tuệ của học sinh. Từ đó phân loại năng lực nhận
thức của học sinh, đối với các em có nhận thức Khá, Giỏi không chỉ dừng lại ở những
3
hiểu, biết đơn thuần các sự kiện lịch sử, mà có ý thức mở rộng hiểu biết với trình độ
tư duy, phân tích, tổng hợp khái quát hoá cao để đạt đến ngưỡng của học sinh giỏi
môn Lịch Sử. Do đó quá trình phát hiện và bồi dưỡng học sinh diễn ra có hiệu quả
hơn.
2/ KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC :
Các hoạt động phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi được tiến hành ở một số lớp :
* LỚP THỬ NGHIỆM :
LỚP TỔNG
SỐ
NHẬN THỨC
NHANH (%)
NHẬN THỨC TRUNG
B ÌNH (%)
KHÔNG
NHẬN THỨC ĐƯỢC (%)
10A2 36 17 (47,2 %) 15 (41,6% ) 4 (11,1%)
12A5 44 22 (50%) 15 (34,1%) 7 (15,9%)

* LỚP ĐỐI CHỨNG :
LỚP TỔNG
SỐ
NHẬN THỨC
NHANH (%)
NHẬN THỨC
TRUNG B ÌNH (%)
KHÔNG

NHẬN THỨC ĐƯỢC (%)
10A3 39 7 (18 %) 18 (46,1%) 14 (35,8%)
12A3 45 8 (17,8%) 20 (44,4%) 17 (38,8%)
Nhận xét kết quả thu được: Đối với lớp 10a3, 12a3 không tiến hành thử nghiệm với
kết quả nhận thức nhanh của học sinh chưa cao. Ngược lại đối với 2 lớp 10a2, 12a5
được tiến hành thử nghiệm kết quả nhận thức của học sinh có sự chuyển biến rõ rệt.
Rất nhiều em nhận thức nhanh chứng tỏ các em không chỉ nắm được những kiến thức
lịch sử cơ bản mà còn biết đánh giá, nhận xét, phân tích sự kiện lịch sử. Qua đó tạo
cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập, các em thích quan sát, tìm hiểu các
sự vật hiện tượng xảy ra xung quanh mình, trên cơ sở của việc phát hiện giáo viên sẽ
tiến hành bồi dưỡng học sinh giỏi sẽ có hiệu quả
4
Kết quả cụ thể :Với việc phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi và kinh nghiệm của
bản thân trong những năm học vừa qua tôi dã đạt được kết quả như sau :
- Năm học 2002- 2003 có 1 học sinh giỏi đạt giải ba trong kỳ thi học sinh giỏi cấp
huyện và cấp tỉnh (lớp 9).
- Năm học 2005 - 2006 có 3 em học sinh đạt giải ba trong kỳ thi học sinh giỏi cấp
tỉnh ( lớp 11).
- Năm học 2006 -2007 có 1 em học sinh đạt giải ba trong kỳ thi học sinh giỏi cấp
tỉnh (lớp 12).
3/ PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
1. Phát hiện học sinh giỏi môn lịch sử : Đối với học sinh THPT Võ Nhai việc phát
hiện học sinh có năng khiếu đối với môn Lịch Sử, bản thân tôi dựa vào các yếu tố sau:
- Thứ nhất : Qua tổng hợp kết quả học tập của học sinh ở cấp dưới.
- Th ứ hai: Qua sự thăm dò của giáo viên bộ môn và giáo viên chủ nhiệm.
- Thứ ba :Qua các giờ học ở trên lớp học sinh phải thể hiện mình yêu thích
môn Lịch Sử, có năng khiếu bộ môn lịch sử. Cụ thể:
+ Trong quá trình nghe giảng học sinh biết điều chỉnh, chọn lọc kiến thức cần
thiết để ghi chép, những phần nào giáo viên mở rộng kiến thức mà không có trong
sách giáo khoa, học sinh ghi nhanh vào quyển sổ tay để nhớ.

+ Đối với các em học sinh miền núi việc lựa chọn và phát hiện học sinh giỏi bộ
môn lịch sử cần phải lựa chọn các em học sinh nắm vững được kiến thức cơ bản trong
chương trình phổ thông của các em và những kiến thức mở rộng phù hợp với điều
kiện thực tế ở quê hương, đất nước.
Ví dụ: Khi học về cách mạng Việt Nam trong giai đoạn 1930- 1945 các em học sinh
ở Võ Nhai có thể liên hệ ngay tới địa phương của mình có sự kiện: Cứu quốc quân II
được thành lập tại khu rừng Khuôn Mánh (Tràng Xá - Võ Nhai) ...
5
+ Khi giáo viên đặt tình huống có vấn đề từ dễ đến khó bằng kiến thức lịch sử
đã học ở các lớp trước đây các em giải quyết các vấn đề đặt ra.Tôi nhận thấy với
những học sinh trung bình các em tự bằng lòng với những câu đã trả lời được, ngược
lại với những em có năng khiếu, và hứng thú học tập bộ môn các em không dừng lại ở
đó và tiếp tục đặt ra tình huống có vấn đề, đồng thời tìm hiểu sự kiện lịch sử ở các
góc độ khác nhau.
Trong quá trình học ở lớp cũng như ở nhà các em luôn phải tự đặt ra các câu
hỏi «Tại sao? », «Như thế nào? », « Để làm gì? »
Ví dụ: khi học bài «Cuộc đấu tranh bảo vệ và xây dựng chính quyền dân chủ nhân
dân (1945 - 1946) » (Lịch Sử Lớp 12 tập 2). Học sinh có thể tự đặt ra câu hỏi ( tình
huống có vấn đề) : Tại sao chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt chính phủ Việt Nam dân
chủ cộng hoà ký với đại diện chính phủ Pháp bản Hiệp định Sơ bộ 6- 3-1946 và tạm
ước 14- 9-1946 ? Nếu như không ký bản hiệp định sơ bộ 6- 3-1946 và tạm ước 14- 9-
1946 thì vận mệnh của đất nước ta sẽ đi đến đâu?
Học sinh tự đặt ra câu hỏi và bằng kiến thức đã học tự giải quyết câu hỏi ( có thể
chưa hoàn thiện nhưng phải đúng và chính xác). Với việc tự đặt ra câu hỏi như vậy,
kết hợp kiến thức đã học, lớp đang học và kiến thức tham khảo ... Học sinh sẽ hiểu
vấn đề một cách kỹ càng hơn.
- Thứ tư : Trong quá trình học cũng như làm bài kiểm tra, phát hiện những em có
khả năng viết (Lời văn hay, cách dùng từ chính xác lập luận chặt chẽ lô gíc.)
phân tích đánh giá tổng hợp những kiến thức đã học, trình bày rõ ràng mạch lạc,
đúng trọng tâm vấn đề được đặt ra. Từ đó tạo ra một bức tranh lịch sử sinh động

chính xác như bản thân nó đã tồn tại, đồng thời hiểu rõ và nắm vững khái niệm và
những sự kiện có liên quan. Biết vận dụng những kiến thức đã học vào học tập và đời
sống ( Rút ra những bài học kinh nghiệm, nguyên nhân thành công hay thất bại ...)..
Trong quá trình làm đề ra đề giáo viên nên đổi mới cách ra đề ví dụ như : các
dạng đề, các kiểu đề, đề dành cho đối tượng học sinh lực học trung bình, đặc biệt đề
6
dành cho đối tượng học sinh lực học khá - giỏi nên có những câu hỏi đòi hỏi trình độ
tư duy, khái quát phân tích, tổng hợp … để từ đó phân loại học sinh và có kế hoạch
bồi dưỡng học sinh.
Ví dụ : Trong chương trình lịch sử lớp 11 :Với đề « Bản chất , kết quả của cuộc
cải cách Minh Trị. Tại sao lại coi chính sách giáo dục là nhân tố « chìa khoá » của
công cuộc hiện đại hoá đất nước ? »
Bằng kiến thức đã học, kết hợp tài liệu tham khảo, tài liệu đọc thêm, với những tư
liệu được giáo viên cung cấp học sinh học sinh đánh giá phân tích, chứng minh và
giải quyết đề bài trên.
Thứ năm : Phát hiện học sinh giỏi thông qua hoạt động ngoại khoá : Thi kể
chuyện lịch sử, trò chơi lịch sử, hoặc sưu tầm tư liệu theo chủ đề...
Đối với các em có năng khiếu, có ý thức học tập bộ môn Lịch Sử tôi nhận thấy
bản thân các em khi học ở trên lớp cũng như học bài ở nhà các em luôn ghi lại và tìm
hiểu những nội dung khó hiểu nhất là các thuật ngữ và khái niệm lịch sử ... Các em
còn đọc và ghi chép tóm tắt những vấn đề cơ bản trong sách giáo khoa, trong tài liệu
tham khảo, mở rộng thêm kiến thức lịch sử khi các em có ý thức đọc các tài liệu văn
học, lịch sử như các tác phẩm của chủ tịch Hồ Chí Minh qua các giai đoạn phát triển
của cách mạng Việt Nam trong kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ.....
Sau khi phát hiện những em có yêu cầu trên, giáo viên cho các em thi tuyển, chọn
ra một đội tuyển để bồi dưỡng. Trong mỗi cấp học, phải thành lập đội tuyển học sinh
giỏi ngay từ đầu cấp, để từ đó bồi dưỡng phát triển tri thức và phát triển năng lực cho
các em.
2. Bồi dưỡng học sinh giỏi bộ môn lịch sử.
a. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi bộ môn đối với từng khối.

b. Sử dụng các phương pháp bộ môn để hướng dẫn các em nắm vững kiến thức
cơ bản.
7