-1-

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH DPSIR XÂY DỰNG
CHỈ THỊ MÔI TRƢỜNG KHU DU LỊCH
SUỐI KHOÁNG MỸ LÂM, HUYỆN YÊN SƠN,
TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên Khoa học môi trường

Thái Nguyên – 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu
/>

-2-

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH DPSIR XÂY DỰNG
CHỈ THỊ MÔI TRƢỜNG KHU DU LỊCH
SUỐI KHOÁNG MỸ LÂM, HUYỆN YÊN SƠN,
TỈNH TUYÊN QUANG
Chuyên ngành: Khoa học môi trường.

Mã số ngành: 60440301

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên Khoa học môi trường

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
PGS. TS. ĐẶNG VĂN MINH

Thái Nguyên – 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

-3-

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề ....................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................... 3
4. Yêu cầu của đề tài........................................................................................... 3
5. Ý nghĩa của đề tài ........................................................................................... 3
5.1. Ý nghĩa khoa học ......................................................................................... 3
5.2. Ý nghĩa thực tiễn ......................................................................................... 4
CHƢƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Cơ sở pháp lý ............................................................................................... 5
1.1.1. Cơ sở pháp lý ............................................................................................ 5
1.1.2. Một số khái niệm ...................................................................................... 6
1.2. Tổng quan về mô hình DPSIR .................................................................... 7
1.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển mô hình DPSIR .................................... 7

1.2.2. Mô hình DPSIR ...................................................................................... 10
1.2.3. Ứng dụng mô hình DPSIR trong xây dựng chỉ thị môi trường .............. 12
1.2.4. Vai trò và ý ngĩa của việc xây dựng chỉ thị môi trường ......................... 13
1.2.5. Tình hình ứng dụng mô hình DPSIR trên thế giới và ở Việt Nam ........ 15
1.2.5.1. Tình hình ứng dụng mô hình DPSIR trên thế giới .............................. 15
1.2.5.2. Tình hình ứng dụng mô hình DPSIR ở Việt Nam ............................... 16
1.3. Giới thiệu về khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm, huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang ............................................................................................................. 21
1.3. Tình hình môi trường khu vực xã Phú Lâm .............................................. 25
CHƯƠNG II: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 26
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

-4-

2.2. Thời gian, địa điểm nghiên cứu ................................................................. 26
2.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................. 26
2.4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 27
2.4.1. Phương pháp điều tra, thu thập thông tin ............................................... 27
2.4.2. Phương pháp phân tích, thống kê, xử lý số liệu ..................................... 28
2.4.3. Phương pháp kế thừa .............................................................................. 29
2.4.4. Phương pháp tổng hợp, đánh giá ............................................................ 30
2.4.5. Phương pháp ứng dụng mô hình DPSIR để xây dựng chỉ thị môi
trường ............................................................................................................... 30
CHƢƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội xã Phú Lâm, huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang ............................................................................................................. 31
3.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................. 31

3.1.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................... 31
3.1.1.2. Địa hình và thổ nhưỡng ....................................................................... 32
3.1.1.3. Khí hậu ................................................................................................ 33
3.1.1.4. Thủy văn .............................................................................................. 33
3.1.1.5. Tài nguyên thiên nhiên ........................................................................ 33
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ....................................................................... 34
3.1.2.1. Điều kiện kinh tế ................................................................................. 34
3.1.2.2. Điều kiện xã hội .................................................................................. 36
3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội.......................... 37
3.1.3.1. Thuận lợi.............................................................................................. 37
3.1.3.2. Khó khăn ............................................................................................. 38
3.2. Phân tích mô hình DPSIR cho khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm ............ 38
3.2.1. Các động lực (D – Driving force) chi phối tới môi trường khu vực
nghiên cứu. ................................................................................................................ 38
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

-5-

3.2.1.1. Trình độ dân trí .................................................................................... 38
3.2.1.2. Dân số .................................................................................................. 40
3.2.1.3. Du lịch, dịch vụ, xây dựng cơ sở hạ tầng ............................................ 42
3.2.1.4. Thành phần kinh tế .............................................................................. 43
3.2.2. Những áp lực (P – Pressure) từ các động lực đến môi trường khu vực
nghiên cứu ................................................................................................................. 45
3.2.2.1. Trình độ dân trí .................................................................................... 45
3.2.2.2. Dân số .................................................................................................. 46
3.2.2.3. Du lịch, dịch vụ và xây dựng cơ sở hạ tầng ........................................ 49
3.2.2.4. Nông nghiệp ........................................................................................ 51

3.2.3. Hiện trạng môi trường (S – State) khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm.... 52
3.2.3.1. Hiện trạng môi trường nước ................................................................ 52
3.2.3.2. Hiện trạng môi trường đất ................................................................... 57
3.2.3.3. Hiện trạng môi trường không khí ........................................................ 60
3.2.4. Phân tích tác động (I – Impact) ô nhiễm môi trường khu du lịch suối
khoáng Mỹ Lâm ........................................................................................................ 63
3.2.4.1. Tác động của ô nhiễm môi trường đến sức khỏe con người ............... 63
3.2.4.2. Tác động ô nhiễm môi trường đến các vấn đề kinh tế - xã hội ........... 64
3.2.4.3. Tác động ô nhiễm môi trường đối với các hệ sinh thái ....................... 65
3.2.5. Phân tích các đáp ứng (R - Response) của xã hội và con người nhằm
giảm thiểu các tác động áp lực gây lên môi trường .................................................. 66
3.3. Xây dựng bộ chỉ thị môi trường cho khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm ... 68
3.3.1. Các chỉ thị về động lực (D) phát triển kinh tế - xã hội, thương mại, dịch
vụ du lịch gây áp lực đối với môi trường .................................................................. 68
3.3.2. Các chỉ thị về áp lực (P) ......................................................................... 69
3.3.3. Các chỉ thị về hiện trạng ( S) môi trường ............................................... 71
3.3.4. Các chỉ thị về tác động (I) của ô nhiễm môi trường............................... 73
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

-6-

3.3.5. Các chỉ thị đáp ứng (R) của nhà nước xã hội và con người nhằm giảm
thiểu các tác động áp lực gây lên môi trường ........................................................... 75
3.3.6. Tổng hợp chỉ thị môi trường khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm ............ 76
3.4. Đề xuất một số giải pháp về quản lý, bảo vệ môi trường và phát triền bền
vững khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm .................................................................... 77
3.4.1. Giải pháp về quản lý ............................................................................... 77
3.4.2. Giải pháp về kinh tế - xã hội .................................................................. 77

3.4.3. Giải pháp về tuyên truyền, giáo dục và đào tạo ..................................... 78
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận ........................................................................................................ 79
2. Kiến nghị ...................................................................................................... 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

-7-

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Hiện trạng sử dụng đất của xã Phú Lâm .......................................... 30
Bảng 3.2. Bảng tỷ lệ giàu – nghèo của xã Phú Lâm ........................................ 34
Bảng 3.3. Chất lượng nguồn nước khoáng Mỹ Lâm – Tuyên Quang .............. 39
Bảng 3.4. Số liệu điều tra trình độ học vấn của các hộ gia đình, cá nhân được
phỏng vấn .................................................................................................................. 39
Bảng 3.5. Tổng lượng khách du lịch đến KDL suối khoáng Mỹ Lâm từ
2007 -2013 ....................................................................................................... 42
Bảng 3.6. Số liệu điều tra về mức độ quan tâm đến các vấn đề về môi trường
của các tổ chức, hộ gia đình kinh doanh và cá nhân, hộ gia đình khu vực điều tra .... 46
Bảng 3.7. Số liệu điều tra nguồn tiếp nhận nước thải của các hộ gia đình, cá
nhân và tổ chức được điều tra ................................................................................... 47
Bảng 3.8. Số liệu điều tra nguồn tiếp nhận rác thải của các hộ gia đình, cá
nhân và tổ chức được điều tra .................................................................................. 48
Bảng 3.9. Số liệu điều tra nguồn nước cấp sinh hoạt, kinh doanh của các hộ
gia đình, cá nhân và tổ chức được điều tra ........................................................ 52
Bảng 3.10. Kết quả phân tích mẫu nước ngầm tại KDL suối khoáng Mỹ Lâm54
Bảng 3.11. Kết quả phân tích mẫu nước thải tại KDL suối khoáng Mỹ Lâm . 55

Bảng 3.12. Kết quả phân tích mẫu đất tại KDL suối khoáng Mỹ Lâm ............ 59
Bảng 3.13. Số liệu điều tra về chất lượng môi trường không khí ...................... 61
Bảng 3.14. Kết quả phân tích mẫu không khí tại KDL suối khoáng Mỹ Lâm62
Bảng 3.15. Danh mục các chỉ thị “ Động lực” KDL suối Khoáng Mỹ Lâm ... 69
Bảng 3.16. Bảng chỉ thị về các“ Áp lực” KDL suối Khoáng Mỹ Lâm ........... 70
Bảng 3.17. Bảng chỉ thị về hiện trạng môi trường (S) KDL suối Khoáng Mỹ
Lâm............................................................................................................................ 71
Bảng 3.18. Bảng chỉ thị về tác động môi trường (I) KDL suối khoáng Mỹ
Lâm .................................................................................................................. 73
Bảng 3.19. Bảng chỉ thị về đáp ứng (R) KDL suối khoáng Mỹ Lâm .............. 75
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

-8-

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Mô hình DPSIR của OECD................................................................ 9
Hình 1.2. Sơ đồ mô hình DPSIR ...................................................................... 10
Hình 1.3. Mô hình DPSIR về ô nhiễm không khí đô thị ở Việt Nam của GS.
TSKH Phạm Ngọc Đăng tháng 1/2005 ..................................................................... 13
Hình 1.4. Mô hình áp lực/hiện trạng/đáp ứng của OECD trong tiếp cận vấn đề
môi trường ................................................................................................................. 16
Hình 1.5. Sơ đồ quy hoạch Khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm ........................ 23
Hình 3.1. Vị trí địa lý xã Phú Lâm, huyện Yên Sơn ........................................ 31
Hình 3.2. Sơ đồ phân tích chuỗi DPSIR cho động lực chi phối “Trình độ dân trí”40
Hình 3.3. Sơ đồ phân tích chuỗi DPSIR cho động lực chi phối “Dân số”.............. 41
Hình 3.4. Sơ đồ phân tích chuỗi DPSIR cho động lực chi phối “ Du lịch” ...... 43
Hình 3.5. Sơ đồ phân tích chuỗi DPSIR cho động lực chi phối “ Nông nghiệp”. 44
Hình 3.7. Sơ đồ tổng hợp chỉ thị môi trường khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm

theo mô hình DPSIR ................................................................................................. 77

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

-9-

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Trình độ học vấn của các hộ gia đình, cá nhân được phỏng vấn . 41
Biểu đồ 3.2. Mức độ quan tâm đến các vấn đề về môi trường của các tổ chức,
hộ gia đình kinh doanh và cá nhân, hộ gia đình điều tra, phỏng vấn ........................ 46
Biểu đồ 3.3. Nguồn tiếp nhận nước thải của các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân
điều tra ....................................................................................................................... 48
Biểu đồ 3.4. Nguồn tiếp nhận rác thải của các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân
điều tra ....................................................................................................................... 49
Biểu đồ 3.5. Nguồn nước cấp cho sinh hoạt cho các hộ gia đình, cá nhân và tổ
chức được điều tra ..................................................................................................... 53
Biểu đồ 3.6. Chất lượng nguồn nước sinh hoạt của cá hộ gia đình, cá nhân và
tổ chức điều tra .......................................................................................................... 53
Biểu đồ 3.7. Biểu đồ về các nguyên nhân sẽ gây suy giảm chất lượng đất của
hộ gia đình, cá nhân được điều tra ............................................................................ 60
Biểu đồ 3.8. Biểu đồ về chất lượng môi trường không khí Khu lịch suối
khoáng Mỹ Lâm ........................................................................................................ 61
Biểu đồ 3.9. Biểu đồ đánh giá về cảnh quan KDL suối khoáng Mỹ Lâm của
khách du lịch ............................................................................................................. 62

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>


- 10 -

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DPSIR

Mô hình thể hiện mối quan hệ tương hỗ giữa Động lực (D) –
Áp lực (P) – Hiện trạng (S) – Tác động (I) – Đáp ứng (R)

D

Driving Forces (Động lực chi phối)

P

Pressure (Áp lực)

S

State (Hiện trạng)

I

Impact (Tác động)

R

Response (Đáp ứng)


EEA

Tổ chức môi trường Châu Âu

OECD

Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế

EU

Liên minh Châu Âu

HTMT

Hiện trạng môi trường

KT - XH

Kinh tế - Xã hội

UBND

Ủy ban nhân dân

KDL

Khu du lịch

BVTV


Bảo vệ thực vật

QCVN

Quy chuẩn Việt Nam

TNMT

Tài nguyên môi trường

MT

Môi trường

HTMT

Hiện trạng môi trường

HST

Hệ sinh thái

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not

read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....