BỘ LAO ĐỘNG THƢƠNG BINH & XÃ HỘI
TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ CHU LAI – TRƢỜNG HẢI

------***-------

GIÁO TRÌNH

Mơn học: THIẾT BỊ BẢO DƢỠNG VÀ
SỬA CHỮA Ơ TƠ
Nghề: CƠNG NGHỆ Ơ TƠ
TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP NGHỀ
Tác giả: Huỳnh Kim Trạng

Tài liệu lƣu hành nội bộ
Quảng Nam, năm 2016


MỤC LỤC
Bài 1: HỆ THỐNG KHÍ NÉN ....................................................................................................................................1
1.1. Hệ thống khí nén xưởng dịch vụ..................................................................................................................1
1.2. Các bộ phận của hệ thống khí nén xưởng dịch vụ .........................................................................................1
1.2.1. Máy nén khí .........................................................................................................................................1
1.2.2. Bình chứa khí nén ................................................................................................................................3
1.2.3. Bộ làm mát khí nạp ..............................................................................................................................5
1.2.4. Bộ tách ẩm...........................................................................................................................................5
1.2.5. Các bộ lọc ............................................................................................................................................6
1.2.6. Các loại van trên hệ thống khí nén ........................................................................................................7
1.2.7. Bộ cấp dầu ...........................................................................................................................................9
1.2.8. Đường ống và đầu nối ........................................................................................................................9
1.3. Lắp đặt, vận hành và an tồn hệ thống khí nén ......................................................................................... 10
1.3.1. Lắp đặt hệ thống khí nén .................................................................................................................. 10

1.3.2. Vận hành và an tồn khi vận hành hệ thống khí nén .......................................................................... 12
1.4. Kiểm tra, bảo dưỡng hệ thống khí nén ...................................................................................................... 12
1.4.1. Bảo dưỡng hàng ngày..................................................................................................................... 12
1.4.2. Bảo dưỡng hàng tuần ..................................................................................................................... 12
1.4.3. Bảo dưỡng hàng tháng ................................................................................................................... 12
1.4.4. Bảo dưỡng hàng qu{ ...................................................................................................................... 12
1.4.5. Bôi trơn ........................................................................................................................................... 13
Bài 2. HỆ THỐNG CHIẾU SÁNG ............................................................................................................................ 14
2.1. Các yêu cầu đối với hệ thống chiếu sáng nhà xưởng .................................................................................. 14
2.2. Một số đặc điểm chính của các loại đèn chiếu sáng ............................................................................. 14
2.2.1. Đèn sợi đốt ..................................................................................................................................... 15
2.2.2. Đèn huznh quang ........................................................................................................................... 15
2.2.3. Đèn huznh quang compact ............................................................................................................ 16
2.2.4. Đèn thủy ngân cao áp .................................................................................................................... 16
2.2.5. Đèn LED ......................................................................................................................................... 17
Bài 3. THIẾT BỊ NÂNG HẠ..................................................................................................................................... 19
3.1. Chức năng của thiết bị nâng hạ................................................................................................................. 19
3.2. Phân loại và phạm vi ứng dụng của thiết bị nâng hạ .................................................................................. 19
3.3. Thiết bị nâng hạ có độ cao thấp ................................................................................................................ 19


3.3.1. Con đội thủy lực ................................................................................................................................ 19
3.3.2. Kích thủy lực cá sấu ........................................................................................................................... 20
3.4. Thiết bị nâng hạ các vật nặng trong nhà xưởng cần độ cao lớn và không gian di chuyển rộng ..................... 22
3.4.1. Mô tả................................................................................................................................................ 22
3.4.2. Phân loại và phạm vi ứng dụng .......................................................................................................... 22
3.4.3. Hướng dẫn vận hành an toàn và kiểm tra bảo dưỡng pa- lăng ............................................................ 25
3.5. Cầu nâng ................................................................................................................................................. 25
3.5.1. Chức năng của cầu nâng .................................................................................................................... 25
3.5.2. Phân loại ......................................................................................................................................... 25

3.5.3. Hướng dẫn vận hành ...................................................................................................................... 30
3.5.4. Quy định về an toàn ....................................................................................................................... 31
3.5.5. Bảo dưỡng định kz cầu nâng .......................................................................................................... 35
Bài 4. THIẾT BỊ PHÒNG SƠN XƯỞNG DỊCH VỤ ..................................................................................................... 37
4.1. Tổng quan phòng sơn xưởng dịch vụ ........................................................................................................ 37
4.2. Các thiết bị phòng sơn xưởng dịch vụ ....................................................................................................... 40
4.2.1. Phòng sơn ....................................................................................................................................... 40
4.2.2. Đèn sấy sơn .................................................................................................................................... 41
Bài 5. THIẾT BỊ CHUYÊN DỤNG ............................................................................................................................ 42
5.1. Khái niệm thiết bị chuyên dụng ................................................................................................................ 42
5.2. Các thiết bị chuyên dụng .......................................................................................................................... 42
5.2.1. Thiết bị cân bằng bánh xe ................................................................................................................. 42
5.2.2. Thiết bị kiểm tra đèn pha................................................................................................................... 52
5.2.3. Thiết bị kiểm tra độ trượt ngang ...................................................................................................... 54
5.2.4. Thiết bị kiểm tra lực phanh ............................................................................................................ 56
5.2.5. Thiết bị kiểm tra sai số đồng hồ tốc độ ............................................................................................... 58
5.2.6. Thiết bị thay dầu phanh ..................................................................................................................... 59
5.2.7. Máy thông rửa và thay dầu hộp số tự động........................................................................................ 62
5.2.8. Thiết bị hút dầu thải động cơ ............................................................................................................. 80
5.2.9. Thiết bị vặn bu lông ........................................................................................................................... 81
5.2.10. Thiết bị bơm mỡ ............................................................................................................................. 85


Bài 1: HỆ THỐNG KHÍ NÉN
1.1. Hệ thống khí nén xƣởng dịch vụ
Hệ thống khí nén đầy đủ trong xƣởng dịch vụ gồm có các bộ phận: Máy nén khí, bình
chứa khí nén, bộ làm mát khí nén, đƣờng ống khí nén, bộ tách ẩm, bộ lọc, điều áp và bơi
trơn và đƣờng ống cung cấp cho các thiết bị.

Hình 1.1. Hệ thống khí nén cơ bản

Hệ thống khí nén xƣởng dịch vụ thƣờng có một máy nén chính và một máy nén dự phịng.
Hệ thống đƣờng ống dẫn khí nén thƣờng lắp đặt trên cao để thuận tiện cho việc bố trí thiết
bị trên mặt bằng bị sử dụng khí nén.
Tại mỗi vị trí kết nối với thiết bị khí nén có một bộ lọc cuối, điều áp và bơi trơn. Khí nén
đƣợc lấy ra từ đây qua các khớp nối nhanh.
1.2. Các bộ phận của hệ thống khí nén xƣởng dịch vụ
1.2.1. Máy nén khí
+ Chức năng của máy nén khí: Hút và nén khơng khí từ ngồi trời đến áp suất cao (khoảng
0.7 đến 0.8 Mpa) để cung cấp cho các thiết bị công tác (khoảng 0.4 to 0.6 Mpa).
+ Mơ tả máy nén khí: Thƣờng là loại máy khí kiểu piston, đƣợc dẫn động từ động cơ điện
3 pha. Khơng khí đƣợc hút vào xi-lanh qua ống nạp có lắp bộ lọc để lọc bụi và nén đến áp suất

1


cao, đi qua bộ làm mát vào bình chứa, rồi đƣợc đƣa đến bộ phận công tác thông qua các van,
đƣờng ống.

Hình 1.2. Hệ thống khí nén đơn giản
+ Cấu tạo máy nén khí 1 cấp:
Máy nén khí 1 cấp có 1 piston đƣợc dẫn động từ trục khuỷu thơng qua thanh truyền để hút
và nén khí vào bình chứa. Phần đầu máy nén khí có các cánh để tản nhiệt, trên đƣờng ống hút có
van hút, trên đƣờng ống đẩy khí có van đẩy làm nhiệm vụ đóng mở khi máy nén hoạt động.
Van hút

Van đẩy

Đường hút

Đường đẩy


Cánh tản
nhiệt

Piston

Xi lanh

Thanh
truyền

Trục khuỷu

Cac te

Hình 1.3. Máy nén khí 1 cấp

2


+ Cấu tạo máy nén khí 2 cấp:
Máy nén khí 2 cấp đƣợc sử dụng khi hệ thống cần tạo áp suấtcao, khơng khí đƣợc nén qua
2 cấp. Máy nén khí 2 cấp có ƣu điểm là tiết kiệm điện tuy nhiên giá thành cao. Cấu tạo máy nén
khí 2 cấp đƣợc thể hiện ở hình 1.5.

Hình 1.4. Máy nén khí 2 cấp
1.2.2. Bình chứa khí nén
Bình chứa khí nén là loại bình chịu áp lực đƣợc làm bằng thép, có dạng hình trụ trịn,
ở hai đầu của hình trụ tròn là hai chõm cầu. Kết cấu nhƣ vậy giúp cho bình khí nén chịu
đƣợc áp suất cao đảm bảo an tồn sử dụng. Bình chứa khí nén thƣờng có các hình dạng nằm

ngang (hình 1.5a), đứng (hình 1.5b).

3


a)

b)

Hình 1.5. Bình chứa khí nén
a)Bình chứa khí nén kiểu nằm ngang; b) Bình chứa khí nén kiểu đứng
Trên bình chứa khí nén thƣờng có lắp một rơ le áp suất (hình 1.8) nối với mạch điện cơng
tắc từ đóng ngắt nguồn điện đến động cơ điện dẫn động máy nén.
Khi áp suất trong bình vƣợt giá trị áp suất điều chỉnh, khí nén sẽ đẩy tay địn trong rơ le áp
suất để ngắt điện qua công tắc từ qua đó ngắt điện đến động cơ điện, làm động cơ điện ngừng
quay.
Trên bình chứa khí nén cịn có lắp van an tồn để xả khí khi áp suất vƣợt q giá trị cài đặt,
hoặc để xả khí bằng tay.

Hình 1.6. Rơ le áp suất

4


1.2.3. Bộ làm mát khí nạp
Khí nén sau khi ra khỏi máy nén khí có áp suất và nhiệt độ cao, nên đƣợc đƣa qua bộ làm
mát để hạ thấp nhiệt độ nhằm giúp hơi nƣớc trong khí nén dễ ngƣng tụ và tăng khối lƣợng riêng
để tăng lƣợng khí dự phịng cho hệ thống.
Bộ làm mát khí nạp gồm một bộ trao đổi nhiệt cấu tạo từ các ống nhỏ để cho dịng khí đi
qua và các cánh tản nhiệt gắn chung quanh các ống nhỏ để tăng cƣờng hiệu quả truyền nhiệt từ

dịng khí bên trong ra dịng khí bên ngồi đi qua bộ làm mát nhờ lực đẩy của cánh quạt gắn trên
động cơ. Động cơ đƣợc dẫn động bằng điện hoặc bằng khí nén trích từ đƣờng ra của máy nén khí.

Hình 1.7. Bộ làm mát khí nén
1.2.4. Bộ tách ẩm
Trong hệ thống khí nén, bộ tách ẩm thƣờng đƣợc lắp sau bộ làm mát.
Bộ tách ẩm thƣờng có hai kiểu là kiểu ly tâm và kiểu vách ngăn.

a)

b)
Hình 1.8. Bộ tách ẩm
a) Bộ tách ẩm kiểu ly tâm; b) Bộ tách ẩm kiểu vách ngăn
5


Khí nén mang hơi ẩm từ đầu ra bộ làm mát hoặc đầu ra máy nén khí đi vào bộ tách ẩm sẽ
đổi hƣớng do vách ngăn hoặc tấm dẫn hƣớng dạng xoắn. Khi dịng khí đổi hƣớng, lực qn tính ly
tâm làm các giọt hơi ẩm rất nhỏ va chạm và tích tụ trên vách ngăn và trên thành bộ tách ẩm. Hơi
ẩm tích tụ thành giọt lớn, lắng xuống đáy bộ tách ẩm và đƣợc xả ra ngoài bằng van khóa.
1.2.5. Các bộ lọc
- Bộ lọc bụi máy nén khí
Bộ lọc trên máy nén khí gồm thân lọc và phần
tử lọc.
Phần tử lọc đƣợc làm bằng giấy gấp nhiều lớp
và có lỗ nhỏ cho khơng khí đi qua nhƣng những
hạt bụi sẽ đƣợc giữ lại.
Hình 1.9. Bộ lọc bụi của máy nén khí
Bộ lọc bụi lắp ở đầu đƣờng hút của máy nén khí nhằm bảo vệ bụi bám vào các chi tiết
chuyển động trƣợt trong máy gây mài mòn và ngăn bụi bám vào các nấm van nạp, van xả

làm giảm hiệu quả tăng áp của máy nén khí.
- Bộ lọc hạt bẩn và tách nƣớc:
Bộ lọc và tách nƣớc thƣờng đƣợc gắn trên đƣờng ống dẫn khí nén.
Cấu tạo của bộ lọc nhƣ trên hình vẽ. Bên trong thân lọc phần tử lọc để lọc các hạt bẩn. Khí
nén khi đi qua phần tử lọc bên trong thân lọc sẽ đƣợc lọc sạch các hạt bẩn và hơi nƣớc sẽ đƣợc
ngƣng tụ và đọng lại ở đáy lọc. Phía dƣới đáy lọc có bố trí khóa để định kỳ xả nƣớc ngƣng tụ.

Hình 1.10. Bộ lọc hạt bẩn và tách nƣớc
6


1.2.6. Các loại van trên hệ thống khí nén
Hệ thống khí nén có nhiều loại van với các chức năng khác nhau nhƣ sau:
+Van an tồn

Hình 1.11. Van an tồn
Van an tồn thƣờng đƣợc gắn trên bình chứa khí nén. Cấu tạo của van an toàn bao gồm
thân van và các chi tiết khác. Bên trong thân van có bố trí một pit-tơng đƣợc ép vào mặt trên đế
van bằng lò xo. Độ căng lò xo đƣợc điều chỉnh bằng bu- lơng chỉnh áp suất. Giới hạn áp suất an
tồn đƣợc điều chỉnh bằng cách siết chặt hay nới lỏng bu-lông.
Khi áp suất tác động vào mặt dƣới của van vƣợt quá giới hạn điều chỉnh, nó sẽ lớn hơn sức
căng lị xo nên sẽ đẩy pit-tơng và chốt dịch chuyển lên phía trên, khí nén sẽ thốt ra ngồi qua một
lỗ trên thân van và làm áp suất trong hệ thống giảm xuống.
Trên van có vịng xả tay để xả khí nén trong trƣờng hợp cần thiết bằng cách kéo vịng xả
và chốt lên phía trên.
+ Van xả tự động

7



Van xả tự động thƣờng đƣợc gắn trên đƣờng ống để
tách và tự động xả nƣớc ra khỏi hệ thống.
Cấu tạo của van xả bao gồm thân van bên ngoài.
Bên trong thân van có bố trí một phao nằm trên lỗ thoát và
một đĩa giới hạn để giới hạn dịch chuyển lên phía trên của
phao cũng nhƣ ngăn dịng khí nén đi xuống khoang dƣới.
Lƣợng hơi nƣớc trong khí nén khi đi qua van sẽ ngƣng tụ
và chảy xuống, tích tụ ở ngăn dƣới. Khi lƣợng nƣớc lớn
hơn một lƣợng nhất định, phao sẽ nổi lên và nƣớc thốt ra
ngồi qua lỗ thốt. Sau khi nƣớc thốt ra ngồi, phao sẽ
đóng lỗ thốt lại dƣới tác dụng của trọng lƣợng của nó.

Hình 1.12. Van xả tự động.

+ Van điều chỉnh áp suất
Van điều chỉnh áp suất thƣờng đƣợcgắn ở đầu ra của đƣờng ống, trƣớc thiết bị sử dụng
cần áp suất khác với áp suất đƣờng ống.
Cấu tạo của van điều chỉnh áp suất nhƣ trên hình vẽ. Bên trong thân van có bố trí một pittơng đƣợc ép vào mặt dƣới lỗ thơng ngăn cách khí vào và khí ra nhờ lò xo dƣới. Ốc điều chỉnh áp
suất đầu ra thay đổi độ căng lò xo điều chỉnh qua đó đẩy màng ngăn và thay đẩy đi xuống phía
dƣới, ép pit-tơng đi xuống mở lỗ thơng để tạo dịng khí và áp suất đầu ra mong muốn.
Văn ốc điều chỉnh vào càng nhiều thì lỗ thơng mở càng lớn và áp suất đầu ra càng lớn.
Trên thân van có lắp đồng hồ báo áp suất khí ở đầu ra để thuận tiện cho việc điều chỉnh.

Hình 1.13. Van điều chỉnh áp suất

8


+ Van khóa:
Van khóa đƣợc lắp trên hệ thống khí nén để cách ly các phần của hệ thống khi kiểm tra,

sửa chữa...hoặc vì mục đích vận hành một phần của hệ thống.
Số lƣợng và vị trí của van khóa trong hệ thống tùy thuộc vào bố trí cụ thể của từng hệ
thống khí nén và nhu cầu vận hành của hệ thống
1.2.7. Bộ cấp dầu
Bộ cấp dầu thƣờng đƣợc bố trí cuối đƣờng ống khí nén, phía trƣớc các thiết bị sử dụng khí
nén có u cầu bơi trơn thƣờng xuyên nhƣ súng hơi, máy mài cầm tay dùng khí nén...
Cấu tạo của bộ cấp dầu nhƣ trên hình vẽ, bên trong có ngăn chứa dầu và ống dẫn dầu.
Dịng khí đi vào qua lỗ hẹp tạo nên áp suất chân không (ống Venturi) ở khoang trên và hút dầu từ
ngăn chứa dầu đi lên qua đƣờng ống dẫn dầu và hịa trộn vào dịng khí ở dạng hạt rất nhỏ, đi vào
bôi trơn cho thiết bị.
Trên thân bộ cấp dầu có vít điều chỉnh để điều chỉnh độ chân khơng, qua đó điều chỉnh
lƣợng dầu hịa trộn vào dịng khí.
Hiện nay, ngƣời ta thƣờng sử dụng bộ lọc tích hợp cả ba chức năng: lọc bụi và tách nƣớc,
điều áp và cấp dầu thành một (Filter, Regulator, Lubricator) để thuận tiện cho lắp đặt và sử dụng.

Hình 1.14. Cấu tạo bộ cấp dầu
1.2.8. Đƣờng ống và đầu nối
- Đƣờng ống:

9


Đƣờng ống khí nén tại khu vực bố trí các đầu ra thƣờng đƣợc lắp thành mạch vòng để áp
suất và lƣu lƣợng khí đến các thiết bị đƣợc đồng đều.
Kích thƣớc đƣờng kính ống tỉ lệ với lƣu lƣợng khí qua ống để giảm thiểu sự giảm áp do
lực cản khí động của đƣờng ống. Vì vậy tiết diện ống ở mạch chính thƣờng gấp 2-4 lần tiết diện
ống ở mạch nhánh.
- Đầu nối cuối:
Thƣờng sử dụng đầu nối tháo lắp nhanh để thuận tiện cho việc sử dụng dụng cụ, thiết bị ở
nhiều vị trí khác nhau.

1.3. Lắp đặt, vận hành và an tồn hệ thống khí nén
1.3.1. Lắp đặt hệ thống khí nén
+ Máy nén khí:
- Máy nén khí và bình chứa nên đƣợc bố trí ở nơi có nền chắc chắn, thơng thống, ít bụi
bẩn và khơng có tia nắng chiếu trực tiếp để tăng tuổi thọ và hiệu quả nén khí.
- Cơng suất động cơ dẫn động máy nén khí và thể tích bình chứa khí nén đƣợc chọn theo
nhu cầu sử dụng khí nén của xƣởng.
Đoạn co

Hình 1.15. Sơ đồ lắp đặt hệ thống khí nén

10


Hình 1.16. Sơ đồ lắp đặt hệ thống khí nén
-

Các đại lƣợng đặc trƣng của nguồn điện cung cấp nhƣ số pha, điện áp và tần số phải
tuân thủ giá trị ghi trong tài liệu kỹ thuật hoặc trên nhãn của động cơ.

-

Bố trí của dây đai thẳng hàng, vng góc với động cơ và độ căng đai theo hƣớng dẫn
kỹ thuật .

+ Đường ống dẫn khí:
Đƣờng ống phải đƣợc bố trí sao cho chiều dài từ bình chứa đến thiết bị sử dụng khí nén là
ngắn nhất, đồng thời đƣờng kính ống dẫn khí nén phải có kích thƣớc tƣơng ứng với lƣu lƣợng khí
nén đi qua đoạn ống đó để giảm chi phí đầu tƣ và giảm sụt áp cho hệ thống.
Trên hệ thống đƣờng ống phải bố trí các van khóa ở vị trí hợp lý để thuận tiện khi cách ly các

đoạn ống phục vụ cho việc sửa chữa
Ống dẫn khí là loại ống chịu đƣợc áp lực, ống dẫn khí chính đƣợc lắp đặt trên cao để
cung cấp khí nén đến các thiết bị cơng tác. Tại các vị trí trích khí nén từ đƣờng ống chính
thƣờng lắp đoạn co cao hơn so với đƣờng ống dẫn khí chính để ngăn chặn nƣớc vào ống phụ
(hình 1.15). Các đoạn ống đƣợc kết nối với nhau bằng ren và có su non làm kín. Tại các đầu
trích xuất khí nén đƣợc lắp van nối nhanh và có 01 bộ van khóa.
Thơng thƣờng đƣờng ống lắp có độ nghiêng 1:100, vị trí cao nhất từ phía máy nén khí để
tránh đọng nƣớc trong đƣờng ống. Phía cuối dốc có lắp bộ tách và xả nƣớc.
11


1.3.2. Vận hành và an toàn khi vận hành hệ thống khí nén
Khi sử dụng máy nén khí cần đảm bảo các yêu cầu an toàn sau:
+ Sử dụng bảo hiểm đai để kín hồn tồn dây đai và có thể đặt hƣớng về phía bức
tƣờng, khoảng cách tối thiểu thuận tiện cho việc bảo dƣỡng là 2 feet (khoảng 610mm).
+ Ngắt công tắc điện khi không làm việc để tránh máy khởi động ngoài mong muốn.
+ Xả hết áp lực khí nén trong hệ thống trƣớc khi bảo trì sửa chữa đề đảm bảo an toàn
+ Khi lắp điện khơng đƣợc bỏ qua rơ le bảo vệ dịng q tải của động cơ.
+ Không đƣợc thay đổi việc cài đặt làm ảnh hƣởng tới hoạt động của van an tồn.
+ Khi neo móc thiết bị để di chuyển khơng làm quá căng các đƣờng ống, dây điện.g
1.4. Kiểm tra, bảo dƣỡng hệ thống khí nén
1.4.1. Bảo dƣỡng hàng ngày
+ Kiểm tra và duy trì mức dầu nằm giữa kính thăm dầu.
+ Xả bình chứa khí 4 tiếng hay 8 tiếng mỗi lần phụ thuộc vào độ ẩm của không khí
+ Kiểm tra rung động và tiếng ồn bất thƣờng.
1.4.2. Bảo dƣỡng hàng tuần
+Làm sạch bộ lọc khí. Bộ lọc bị nghẹt sẽ ảnh hƣởng trực tiếp đến năng suất máy và dẫn
đến quá nhiệt và giảm tuổi thọ nhớt.
+ Làm sạch tất cả linh kiện bên ngoài của máy. Đảm bảo các ống giải nhiệt ở hai đầu
máy nén sạch sẽ. Máy bị dơ sẽ tạo ra nhiệt độ cao khác thƣờng và dầu bị các bon hoá ở các

linh kiện van bên trong.
+ Kiểm tra hoạt động van an tồn bằng cách kéo vịng hay cần.
1.4.3. Bảo dƣỡng hàng tháng
+ Kiểm tra rị rỉ của hệ thống khí.
+ Kiểm tra dầu, thay nếu cần thiết.
+ Kiểm tra độ căng dây đai, tăng nếu cần.
1.4.4. Bảo dƣỡng hàng quý
+ Thay dầu.
+ Kiểm tra các van. Làm sạch các van và đầu máy.
12


+ Kiểm tra và siết tất cả các bu lông, đai ốc.
+ Kiểm tra chế độ không tải của máy.
1.4.5. Bôi trơn
+ Sử dụng nhớt SAE 20 vào mùa đông, SAE 30 vào mùa hè. Sử dụng nhớt hợp lý thì
tốc độ (vịng/ phút) của máy sẽ đạt đƣợc nhƣ mong muốn, nằm trong tốc độ giới hạn. Duy trì
mức dầu luôn nằm ở giữa giới hạn và giới hạn dƣới của kính thăm dầu.
+ Ngừng máy, cho dầu vào.
+ Không đƣợc đổ dầu cao hơn giới hạn trên và không đƣợc vận hành máy khi dầu
dƣới giới hạn dƣới.

13


Bài 2. HỆ THỐNG CHIẾU SÁNG
2.1. Các yêu cầu đối với hệ thống chiếu sáng nhà xƣởng

 Bảo đảm đủ độ rọi và ổn định
Độ rọi là cƣờng độ sáng tại khu vực làm việc, với xƣởng dịch vụ, độ rọi nên ở khoảng

giá trị từ 300 đến 500 lux.

 Bảo đảm độ đồng đều của ánh sáng trên khu vực làm việc.
Độ đồng đều là tỷ lệ chiếu sáng tối thiểu so với chiếu sáng trung bình. Độ đồng đều
về cƣờng độ sáng nên giữ ở mức >0,7 và tỷ lệ hợp lý của không gian so với chiều cao đƣợc
xác định để đảm bảo tính đồng đều về cƣờng độ chiếu sáng.
 Khơng có ánh sáng chói trong vùng nhìn của mắt

 Tạo ra ánh sáng gần giống ánh sáng ban ngày
 Tiết kiệm năng lượng
Chọn sử dụng loại đèn thích hợp tùy theo điều kiện mơi trƣờng chung quanh, tần suất
sử dụng, chi phí điện năng...và chọn độ cao thích hợp vì cƣờng độ chiếu sáng tỉ lệ nghịch với
bình phƣơng khoảng cách chiếu sáng.
Ở những khu vực cần chiếu sáng cục bộ hoặc tần suất sử dụng ánh sáng chênh lệch
nhiều so với hệ thống chiều sáng chung thì nên bố trí các thiết bị phù hợp để đảm bảo
tiêu chí tiết kiệm nhiên liệu.
2.2. Một số đặc điểm chính của các loại đèn chiếu sáng

a)

b)
Hình 2.1. Các loại đèn chiếu sáng

a) Đèn sợi đốt; b) Đèn huỳnh quang; c) Đèn compact

14

c)



2.2.1. Đèn sợi đốt
Theo nguyên lý của ánh sáng sợi đốt là dùng nhiệt, nên ánh sáng liên tục dù mạnh
yếu khác nhau (phải đủ nhiệt mới phát sáng). Điện năng chuyển hóa thành 95% là nhiệt
năng, chỉ 5% chiếu sáng do đó khơng tiết kiệm điện nhƣng mức giá khá rẻ.
Đặc trƣng của bóng đèn sợi đốt:
• Cơng suất P = 25 - 150 Watt
• Hiệu suất = 11 - 19 lm/W
• Tuổi thọ trung bình = 1.000 giờ
Ƣu điểm:
- Chi phí đầu tƣ rẻ.
- Bóng đèn duy trì liên tục, ánh sáng tự nhiên, không bị ngắt nhƣ các loại bóng
huỳnh quang do đó bảo vệ mắt khi sử dụng lâu dài.

Nhƣợc điểm:
-Tỏa nhiệt gây khơ, nóng khó chịu cho ngƣời dùng khi làm việc sẽ bị khó chịu,
chóng mệt mỏi, nhức mắt, bị chói lóa bởi ánh sáng không phủ đều trên một mặt
phẳng.
- Tiêu hao điện năng, vì tới 80% điện năng chuyển thành nhiệt.
- Độ bền thấp, khơng thích hợp di chuyển các vị trí vì dễ làm đứt dây tóc.
2.2.2. Đèn huỳnh quang
Đèn huỳnh quang có hiệu suất và tuổi thọ lớn hơn nhiều so với đèn sợi. Dịng điện
chạy qua chất khí hoặc kim loại bay hơi có thể gây ra bức xạ điện từ tại những bƣớc sóng
nhất định tuỳ theo thành phần cấu tạo hố học và áp suất khí.
Hiện nay ngƣời ta thƣờng sử dụng bóng đèn huỳnh quang ống dài đƣờng kính 16mm.
Loại bóng nhỏ này có hiệu suất tăng hơn 7% so với loại đƣờng kính 26 mm.
Đặc trƣng của bóng huỳnh quang 16 mm:
• Cơng suất P =14 - 80 Watt
• Hiệu suất = 80 - 100 lm/W
• Tuổi thọ trung bình = 8.000 giờ


15


2.2.3. Đèn huỳnh quang compact
Đèn huỳnh quang compact (còn gọi là đèn compact hoặc đèn tiết kiệm năng lƣợng),
có tuổi thọ lên đến từ 8 đến 10 năm. Trong những năm gần đây, bóng đèn compact dùng phổ
biến cho chiếu sáng văn phịng hoặc khu vực có diện tích nhỏ. Một trong những nhƣợc điểm
chính của đèn compact là chúng chứa thủy ngân và do đó làm cho vấn đề an tồn, xử lý gặp
khó khăn.
Loại bóng đèn này gắn liền với chấn lƣu và đui ngạnh hoặc xoáy để cắm thẳng vào ổ
cắm của bóng sợi đốt tiêu chuẩn.
Đặc trƣng cơ bản của bóng huỳnh quang compact:
• Cơng suất P =3 - 23 Watt
• Hiệu suất = 30 - 65 lm/W
• Tuổi thọ trung bình khoảng 10.000 giờ
Ƣu điểm:
- Tiết kiệm điện năng vƣợt trội so với đèn sợi đốt.
- Chi phí khơng q cao.
Nhƣợc điểm:
- Đèn compact theo nguyên tắc phóng điện từ hai cực với tần số nhất định nên
có độ “rung” và nhấp nháy mà mắt thƣờng khó nhận biết, điều này gây tác hại cho thị
lực cho ngƣời làm việc liên tục, thƣờng xuyên dƣới ánh đèn.
- Loại đèn này cũng là tác nhân giảm thiểu thị lực và gây cận thị bởi độ sáng
và màu giảm theo thời gian.
- Chứa thủy ngân và các kim loại có hại nên có nguy cơ mất an toàn.
2.2.4. Đèn thủy ngân cao áp
Đèn thủy ngân cao áp có tuổi thọ cao và chi phí ban đầu thấp, nhƣng đèn có hiệu suất
kém và phát ra ánh sáng màu xanh yếu.
Do có hiệu suất thấp và ảnh hƣởng không tốt lên môi trƣờng do chứa thủy ngân nên
loại bóng đèn này hiện đã trở nên lỗi thời.

Đặc trƣng cơ bản của đèn thủy ngân cao áp:
• Cơng suất P = 50 – 1.000 Watt
• Hiệu suất = 32 – 60 lm/W
• Tuổi thọ trung bình khoảng 10.000 đến 24.000 giờ
16


2.2.5. Đèn LED
Bóng đèn LED (Light Emitting Diode - điốt phát quang) là loại bóng đèn tiết kiệm
năng lƣợng nhất. Đèn LED phát ra ánh sáng nhìn thấy đƣợc ở dải quang phổ rất hẹp, và tạo
ra ánh sáng trắng.
Đặc trƣng cơ bản của đèn LED:
• Cơng suất P = 50 – 1.000 Watt
• Hiệu suất = 90-112 lumen/watt
• Tuổi thọ trung bình khoảng 40.000 đến 100.000 giờ.
Ƣu điểm:
- Kết hợp đƣợc yếu tố chất lƣợng của đèn sợi đốt và tính tiết kiệm điện năng
của đèn huỳnh quang, cộng thêm cơng nghệ chống chói lóa, tăng tuổi thọ của đèn và
thân thiện với mơi trƣờng, khơng có các tác nhân gây hại cho ngƣời dùng.
- Siêu tiết kiệm điện nhờ có hiệu năng cao nhất trong các loại bóng đèn điện kể
trên.
Nhƣợc điểm:
- Mức giá khá cao.

a)

b)
Hình 2.2. Các loại đèn chiếu sáng
a) Đèn thủy ngân cao áp; b) Đèn LED


17


Đánh giá chung:
Bóng đèn LED tiêu thụ năng lƣợng ít nhất và có tuổi thọ dài nhất, kéo dài đến 40
hoặc 50 năm. Đèn LED có giá đắt hơn so với các loại khác. Loạibóng đèn này hiệu quả năng
lƣợng và thân thiện mơi trƣờng, vì nó khơng chứa thủy ngân hoặc chì nhƣ đèn huỳnh quang.
Quang phổ màu của LED hiện đang đƣợc nghiên cứu phát triển. Đến nay,đèn LED chỉ có
hai loại: ánh sáng trắng mát và ánh sáng trắng ấm. Ánh sáng trắng mát đƣợc sử dụng trong
việc chiếu sáng phục vụ văn phòng, nhà xƣởng còn ánh sáng trắng ấm áp dụng cho chiếu
sáng trang trí. Nhƣợc điểm lớn với đèn LED là giá cả.

18


Bài 3. THIẾT BỊ NÂNG HẠ
3.1. Chức năng của thiết bị nâng hạ
Thiết bị nâng hạ dùng trong xƣởng dịch vụ chủ yếu là các cầu nâng loại 2 trụ, 4 trụ hoặc
cắt kéo tùy theo loại xe cần sửa chữa bảo dƣỡng để nâng hạ các xe trong quá trình kiểm tra, bảo
dƣỡng và sửa chữa.
Ngồi ra có một số thiết bị nâng hạ đơn giản nhƣ pa-lăng có chức năng dùng để tháo dỡ
các bộ phận nhƣ động cơ, hộp số ra khỏi xe để di chuyển đến vị trí bảo dƣỡng, sửa chữa và ngƣợc
lại.
3.2. Phân loại và phạm vi ứng dụng của thiết bị nâng hạ
Thiết bị nâng hạ có nhiều kiểu khác nhau từ đơn giản đến phức tạp và đƣợc ứng dụng
trong rất nhiều các hoạt động để nâng vật có các khối lƣợng khác nhau.
- Dựa vào công dụng, thiết bị nâng hạ được chia thành các loại:
+ Thiết bị nâng hạ có độ cao nâng thấp: Con đội, kích cá sấu.
+ Thiết bị kéo hạ các vật nặng trong nhà xƣởng cần độ cao lớn và khơng gian di chuyển
rộng: pa-lăng xích, pa – lăng cáp.

+ Thiết bị nâng hạ ô tô trong quá trình kiểm tra, bảo dƣỡng và sửa chữa: Cầu nâng 2 trụ,
cầu nâng 4 trụ, cầu nâng cắt kéo.
3.3. Thiết bị nâng hạ có độ cao thấp
3.3.1. Con đội thủy lực
+ Chức năng của con đội: Con đội thủy lực dùng áp suất thủy tỉnh để nâng đỡ các vật có
khối lƣợng từ 5 tấn đến 100 tấn, nhƣ gầm ơ tơ, bệ máy trong q trình lắp ráp, sửu chữa. Hành
trình di chuyển của con đội thủy lực ngắn, phù hợp để thực hiện nâng hạ các vật nặng ở tầm thấp,
không gian chật hẹp.
+ Mô tả con đội

Hình 3.1. Con đội thủy lực
19


Con đội thủy lực hình 3.1 có dạng hình trụ, gồm có một piston lắp vào một xi lanh định vị
trên một đế có độ cứng vững cao. Trên đầu piston có đế để nâng đỡ vật nặng. Để thực hiện nâng
vật nặng, con đội có một cái bơm tay có cán ngắn để thực hiện q trình bơm dầu. Để thực hiện
quá trình hạ độ cao vật nâng, con đội có một van xả dầu ở phần đế của con đội.
+ Hƣớng dẫn sử dụng và an toàn khi làm việc với con đội

Hình 3.2. Sử dụng con đội thủy lực
- Con đội thủy lực cần đặt tại những nơi bằng phẳng, khơng lún, sụt.
- Khơng sử dụng kích thủy lực ở trạng thái quá tải
- Nếu sử dụng kích thuỷ lƣ̣c phải chịu tải trong thời gian dài, cần sử dụng các
vật kê chắc chắn.
- Tránh để kích hoạt động vƣợt ngƣỡng an toàn bằng cách sử dụng các cục kê
hợp lý.
- Sau khi sử dụng cần vệ sinh kích con đội thủy lực, tránh bụi bẩn, đất cát bám
dính ở cổ xi lanh, gây xƣớc trục, hỏng thân kích.
3.3.2. Kích thủy lực cá sấu

+ Chức năng của kích thủy lực cá sấu: Kích thủy lực cá sấu, dùng áp suất thủy tỉnh để nâng
hạ các vật nặng có khối lƣợng tƣơng đối nhỏ, có tầm với để nâng các vật nặng ở khơng gian chật
hẹp. Kích cá sấu có thể dùng để nâng đỡ và di chuyển vật nặng trọng phạm vị nhỏ.
+ Mơ tả kích thủy lực cá sấu

20


Hình 3.3. Kích thủy lực cá sấu
Kích cá sấu hình 3.3 có hình dạng dài giống nhƣ con cá sấu hốc mồm. Loại kích này
thƣờng đƣợc dùng trong sửa chữa ô tô rất tiện lợi và gọn nhẹ giúp nâng lên và hạ xuống các
chi tiết của xe một cách dễ dàng, ngồi ra kích cá sấu cịn có bánh xe để di chuyển.
Đối với những kích thủy lực thẳng đứng một chiều có nhƣợc điểm là thời gian nâng
vật lên dài và rất tốn công sức và khả năng cân bằng thấp. Cịn với kích thủy lực cá sấu khắc
phục đƣợc hết nhƣợc điểm trên do đƣợc thiết kế dựa trên nguyên tắc cánh tay đòn. Bởi vậy
nên thời gian nâng cũng đƣợc rút ngắn, diện tích tiếp xúc lớn nên rất chắc chắn khi nâng
kích. Ngồi ra, kích cá sấu còn đƣợc trang bị thêm hệ thống bánh xe để dễ dàng di chuyển
đến vị trí cần thiết và có hệ thống khóa chốt để đảm bảo an tồn và dùng tay để đặt đúng vị
trí.
+ Hƣớng dẫn sử dụng và an tồn khi làm việc với kích thủy lực cá sấu:

21


Hình 3.4. Sử dụng kích cá sấu
- Khơng đƣợc sử dụng kích cá sấu đơn lẻ mà phải sử dụng cùng với sự hỗ trợ của mễ
kê xe hay nhiều nơi cịn gọi là ngựa kê xe. Bởi vì khi nâng lên đến 1 độ cao nhất định kích
phải giữ tải trọng trong một thời gian rất dài dẫn đến dầu, nhớt có thể bị chảy ra ngồi gây
nguy hiểm.
- Kích thủy lực đƣợc phân theo từng tải trọng khác nhau nên không đƣợc nâng quá tải

trọng cho phép.
- Không đƣợc đặt ở những nơi có bề mặt lồi lõm, kích chỉ hoạt động tốt nhất trên nền
mặt phẳng.
- Khơng để kích nâng vật có tải trọng q tải trong một thời gian dài.
- Sau khi sử dụng cần vệ sinh thƣờng xuyên để bụi bẩn không bám vào thiết bị.
3.4. Thiết bị nâng hạ các vật nặng trong nhà xƣởng cần độ cao lớn và không gian di chuyển
rộng
3.4.1. Mô tả
Thiết bị kéo hạ các vật nặng trong nhà xƣởng cần độ cao lớn và không gian di chuyển rộng
thƣờng là các pa – lăng. pa-lăng dùng để kéo các vật, bao gồm dây (cáp hoặc xích) vắt qua các
puli nhƣ 1 chiếc dòng dọc giúp con ngƣời nâng hạ các vật nặng một cách đơn giản và nhẹ
nhạng hơn.
3.4.2. Phân loại và phạm vi ứng dụng
a) Pa lăng xích kéo tay
Đây là loại pa lăng đƣợc sử dụng phổ biến nhất bởi các tính năng vƣợt trội nhƣ :

22