QUY TRÌNH KỸ THUẬT NHÂN GIỐNG NẤM ĐÙI GÀ TẠI HÀ TĨNH
(
Phần I: THÔNG TIN CHUNG
Cơ quan tác giả: Công ty cổ phần sản xuất và phát triển nấm Việt Nam
1.
2.

Nguồn gốc xuất xứ: Từ kết quả dự án Ứng dụng KHCN nâng cao năng lực
sản xuất giống nấm tại Hà Tĩnh”
Phạm vi áp dụng: Trên cả nước

Phần II: QUY TRÌNH KỸ THUẬT
I.Giới thiệu chung về Nấm Đùi Gà:
Nấm đùi gà là loại Nấm Sò (Bào Ngư) lớn nhất trong giống nấm Sò, xuất xứ
vùng địa Trung Hải, Bắc Phi. Quả thể dày,thịt trắng, mũ nhỏ mau nâu, tuổi thọ
dài.Thuộc chi pleurotus, họ pleurotaceae, bộ Agaricales, lớp Hymenomycetes,
ngành phụ Basidiomycotina, giới nấm Fungi.
Đặc điểm chính của nấm đùi gà:
Quả thể nấm đùi gà mọc chùm hoặc mọc đơn, màu trắng ngà, cuống nấm to, dài
khoảng 5-10cm, mũ nấm khi còn non lồi phẳng, đường kính mũ nấm rộng khoảng
3-8 cm. Quả thể có thể hình thành ở nhiệt độ từ 10-16 độ C, điều kiện nuôi trồng
tốt nhất vào mùa đông (từ tháng 12 đến tháng 2 dương lịch). Nuôi trong nhà lạnh
có thể trồng quanh năm.

II. Quy trình nhân giống nấm đùi gà cấp 1:
1. Nguyên liệu: công thức định lượng cho 1 lít môi trường nhân giống
Khoai tây: 200g, Đường glucose: 20g, Agar: 20g
Nước cất: 1 lít ; pH = 7,0
Ngoài những thành phần trên một số môi trường thường bổ sung thêm một số
nguyên tố khoáng: K, P, Mg…dưới dạng muối vô cơ, các thành phần này bổ sung

với liều lượng khoảng 1-3g/ lít môi trường, cũng có khi bổ sung thêm vào môi
trường tỉ lệ nhỏ các loại vitamin, kháng sinh…
2. Các bước tiến hành
- Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ
Nồi Autoclave, tủ ấm, tủ cấy vô trùng; Bếp gas ( hoặc bếp từ, lò vi sóng); Nồi nấu
môi trường; Cốc thủy tinh, ống đong, ống nghiệm, chai thủy tinh, đũa thủy tinh;
Cân kỹ thuật; Máy đo pH, giấy đo pH; Phễu, giá rót môi trường, rổ, vợt, vải lọc,
dao cắt; Bông không thám nước, giấy báo, nilon, dây cao su.
- Chuẩn bị nguyên liệu
Nước cất
Khoai tây: loại tốt, không bị hư hỏng, không nảy nầm
- Chuẩn bị hóa chất
Agar; Đường Glucose ( hoặc Sachrose); Muối khoáng, vitamin, kháng sinh (nếu
cần bổ sung)
3. Pha chế môi trường cấp I
Tạo môi trường dinh dưỡng nhân giống nấm cấp I từ hỗn hợp các thành phần
theo công thức hỗn hợp trên
Sau khi tạo hỗn hợp môi trường xong, phân môi trường vào các ống nghiệm và đậy
bằng nút bông không thấm nước
*Thao tác thực hiện:
Bước 1: Kiểm tra lại các dụng cụ, nguyên liệu cần thiết
Bước 2: Chiết chất dinh dưỡng từ khoai tây
Khoai tây gọt vỏ, rửa sạch, cắt thành khối có kích thước 1-2cm2
Cân chính xác 200g khoai tây đã cắt thành hình khối cho vào nồi nấu môi trường
Đổ 600ml nước cất vào nồi và đun sôi trên bếp ga (hoặc bếp từ)


Đun cho đến khi khoai tây hơi mềm: dùng dũa bẻ đôi khối khoai tây, đến khi khối
khoai tây gãy đôi là được

Lọc qua rổ thu dịch lọc
Bước 3: Chuẩn bị dung dịch nước đường
Đặt cân về vị trí cân bằng, đầy dủ ánh sáng
Điều chỉnh cân về vị trí cân bằng
Cân chính xác 20g đường glucose cho vào cốc thủy tinh
Đong 100ml nước cất cho vào cốc đã có đường
Khấy tan đường
Bước 5: Nấu môi trường
Cân 20g agar cho vào dung dịch khoai tây
Khấy cho agar hòa tan
Thêm nước cất cho đến khi thể tích đúng 1000ml
Đun sôi môi trường 3-5 phút (lưu ý: khi nấu agar phải khuấy đều, để agar không bị
lắng dưới đáy, dễ bị khét)
Thêm dung dịch nước đường vào, ta thu được môi trường cấp I
Bắt xuống, để nguội
Bước 6: Phân phối môi trường vào ống nghiệm hoăc chai thủy tinh
Đổ môi trường cấp I vào các cốc có miệng để dễ rót vào ống nghiệm, chai
Dùng phễu phân nhanh môi trường vào các ống nghiệm hoặc chai thủy tinh: đối
với ống nghiệm lượng môi trường chiếm khoảng 1/5 ống nghiệm (6-7 ml/1 ống
nghiệm), đối với chai thủy tinh từ 5-10 ml, nấu đổ vào ống nghiệm thì phễu được
cố định trên một giá đỡ.
Bước 7: Làm nút bông cho ống nghiệm, chai thủy tinh đã có môi trường


Lấy một lượng bông vừa đủ: sao cho nút bông sau khi làm xong không quá chắt
hay quá lỏng, phần nút bông trong ống nghiệm tròn đều, phần ngoài không bị xơ
Bước 8: Chuyển các ống nghiệm, chai thủy tinh có môi trường vào nồi khử trùng
4. Khử trùng môi trường cấp I
Mục đích khử trùng là để tiêu diêt hoàn toàn các nguồn tạp nhiễm trong môi
trường, môi trường sau khi hấp khử trùng xong phải đảm bảo vô trùng tuyệt đối và

không làm giảm chất lượng môi trường
Thiết bị thường áp dụng là nồi hấp Autoclave 1210C/25 phút. Sau khi hấp
thanh trùng kết thúc môi trường đang còn ở trạng thái lỏng ta tiến hành làm thạch
nghiêng ngay.
*Cách tiến hành:
-Bước 1: Bó ống nghiệm đã có môi trường thành các bó nhỏ: khoảng 7-10 ống
nghiệm/bó.
-Bước 2: Buộc đầu nút bông các bó ống nghiệm, miệng chai thủy tinh bằng giấy
báo hoặc giấy nilon để hạn chế sự thấm nước vào nút bông trong quá trình hấp khử
trùng.
-Bước 3: Xếp môi trường vào các dụng cụ đưa vào nôi Autoclave hấp khử trùng
1210C/25 phút.
-Bước 4: Lấy môi trường ra khỏi nồi và tiến hành làm thạch nghiêng.
Dùng que gỗ mỏng đặt lên trên một mặt phẳng có thể dùng giá nghiêng đã được
thiết kế cho tạo môi trường thạch nghiêng.
Lấy từng ống môi trường sau khi đẫ khử trùng còn nóng đặt nghiêng trên que gỗ
nghiêng 1 góc 40-450
Cứ tiến hành cho đến hết các ống môi trường còn lại
Hình 2.4 Làm thạch nghiêng
-Bước 5: Để nguội môi trường trong khoảng thời gian 1-2 giờ


-Bước 6: Kiểm tra vô trùng môi trường trước khi sử dungj trong nhân giống:các
ống, chai môi trường sau khi đông rắn ta tiến hành chyển vào tủ ấm ở nhiệt độ 35370C ít nhất sau 7 ngày, kiểm tra nếu môi trường không thấy có mặt các vi sinh vật
mọc trong môi trường, màu môi trường không thay đổi thì môi trường đạt yêu cầu.
Các ống nghiệm, chai môi trường được đặt vào tủ lạnh, nhiệt độ 2-100C để dùng
dần.
5. Cấy chyền giống nấm cấp I
Cấy chuyền giống nấm cấp I là quá trình chuyển giống nấm từ các ống giống
gốc sang các ống nghiệm, chai thủy tinh chứa môi trường cấp I đã được vô trùng

và thao tác cấy chuyền được thực hiện trong điều kiện vô trùng.
a. Kiểm tra phòng cấy, tủ cấy và dụng cụ cấy giống
Trước khi tiến hành thao tác cấy chuyền giống yêu cầu: phòng cấy phải được
khử trùng nhằm hạn chế sự xâm nhập nguồn tạp nhiễm vào giống nấm trong quá
trình cấy chuyền.
-Phòng cấy: phải luôn sạch sẽ, vì vậy cần phải:
Quét dọn lau sạch sàn, xung quanh tường bằng nước sạch trước và sau mỗi lần cấy
giống
Bậc quạt thông gió
-Tủ cấy:
Dùng bông thấm cồn lau sạch tủ bên trong, ngoài tủ
Phủ màn tối kín tủ
Bật đèn tử ngoại, quạt trong thời gian 15-30 phút
Lấy màn che khỏi tủ
Tắt đèn tử ngoại sau thời gian 15-30 phút để đẩy hết khí ozon ra khỏi tủ
Bật đèn sáng
Tiến hành cấy giống:


Dụng cụ cấy: các dụng cụ sử dụng trong phòng cấy giống (bình tam giác, que cấy,
panh cấy, kéo…) được bao gói và hấp khử trùng ở nhiệt độ 160-1700C, sau khi
khử trùng xong phải để vào vị trí sạch sẽ nếu chưa sử dụng ngay.
Cấy chuyền từ ống gốc sang môi trường cấp I
Cách cấy chuyền giống được thực hiện theo các bước sau:
-Bước 1: Mang bảo hộ: áo bluse, khẩu trang
-Bước 2: Khử trùng tay: dùng bông thấm cồn lau từ khủy tay đến các ngón tay, kẽ
tay
-Bước 3: Kiểm tra lại các ống (chai) giống gốc và các ống (chai) môi trường cấp I
và dùng bông thấm lau cồn xung quanh các ống ( chai) giống và ống (chai) môi
trường trước khi đưa vào tủ.

-Bước 4: Chuyển bộ dụng cụ cấy giống, đèn cồn, bình tam giác có chứa cồn, khay
đựng dụng cụ cấy vào tủ cấy và bố trí sao cho tiện trong quá trình thao tác trong tủ.
-Bước 5:Ngồi vào vị trí và vệ sinh tay lại một lần nữa bằng cồn và đợi cho tay khô
hết cồn.
-Bước 6: Đốt đèn cồn để đèn cồn cháy tự do trong thời gian 2-3 phút, ngọn lửa đèn
cồn không nên để quá lớn hoặc quá nhỏ, nên cao từ 3-4cm.
-Bước 7: Khử trùng lại các dụng cụ cấy bằng cách nhung vaò cồn và đốt trực tiếp
trên ngọn lửa đèn cồn, thao tác lặp lại 2-3 lần, sau đó để nguội
-Bước 8: Mở nút bông và giữ nút bông của ống gốc và ống môi trường bằng kẽ tay
út và áp út, hơ miệng ống nghiệm trên ngọn lửa đèn cồn, chỉ mở quanh ngọn lửa
đèn cồn và ở tư thế nằm ngang, quay miệng về hướng ngọn lửa.
-Bước 9: Dùng que cấy chuyển một mẫu giống từ ống giống gốc sang ống (chai)
môi trường cấp I
b)Chuyển mẫu giống gốc
a) Lấy giống gốc
c)Chuyển giống gốc vào môi trường


-Bước 10: Hơ miệng ống nghiệm trên ngọn lửa đèn cồn và hơ nhanh nút bông của
ống môi trường và đậy nút bông lại.
-Bước 11: Thao tác cứ tiến hành cho đến khi hết lượng giống trong ống giống gốc.
Trung bình một ống giống gốc như vậy ta cấy được khoảng 30-40 ống giống cấp I
-Bước 12: Dùng giấy báo bọc đầu nút bông của ống giống lại.
-Bước 13: Ghi tên loại giống, ngày giờ cấy.
-Bước 14: Xếp các ống giống cấp I trên các giá và chuyển toàn bộ vào phòng nuôi
sợi để trên các giàn kệ nuôi sợi giống.
-Bước 15: Vệ sinh tủ cấy và phòng cấy sau khi cấy giống xong
2.4.Nuôi sợi giống nấm cấp I
Kiểm tra điều kiện phòng nuôi
Phòng sạch sẽ không có bụi bẩn, rác thải, không bị ẩm mốc

Phòng càng ít ánh sáng càng tốt,khô thoáng, có đầy đủ hệ thống điện
Có hệ thống điều chỉnh nhiệt độ khi cần, thường nhiệt độ thích hợp cho việc nuôi
sợi ở nấm Linh Chi là 260C +_2 và thời gian ăn kín ống nghiệm là 10 +_1
Chọn nhiễm và phân lập giống nấm cấp I
Tốc độ sinh trưởng và phát triển hệ sợi nấm cấp I của nấm Linh Chi sẽ phụ thuộc
vào trạng thái sinh lý, chất lượng, độ tuổi giống đem nhân giống cũng như thành
phần môi trường và điều kiện nuôi sợi. Sau thời gian nhất định có những ống giống
sợi nấm phát triển mạnh, ăn kín toàn bộ bề mắt thạch, sợi nấm ăn khỏe và có một
màu đồng nhất, với những ống như vậy ta sử dụng trực tiếp hoặc chuyển sang bảo
quản. Tuy nhiên cũng có những ống giống không đạt yêu cầu:
Bị nhiễm vi sinh vật khác
Sợi nấm bị thoái hóa hay lão hóa
Sợi sinh trưởng kém
Giống cấp I thường nhiễm các loại:


Nhiễm khuẩn: Trên môi trường thạch có những vết trắng đục như sữa
Nhiễm mốc: Trên môi trường xuất hiện những chấm nhỏ nhiều màu, sợi giống nấm
không phát triển được.
Nguyên nhân giống nấm bị nhiễm:
+ Hấp khử trùng môi trường không tốt: Môi trường đã khử trùng, để ở nhiệt độ
bình thường trong khoảng 3-4 ngày có hiện tượng nhiễm khuẩn là do nồi hấp bị
hỏng hoặc chế độ khử trùng không đảm bảo.
+ Ống gốc bị nhiễm: Tất cả các ống cấp I được cấy từ ống giống này đều bị nhiễm
+ Do thao tác cấy: Trong khi cấy các ống nghiệm để gần ngọn lửa đèn cồn sẽ làm
cho giống chết, thạch bị chảy ra và rất dễ nhiễm khuẩn.
+ Có thể do tủ cấy không đảm bảo vô trùng hoặc phòng cấy không thường xuyên
khử trùng
+ Có thể bị lây nhiễm từ ngoài vào trong quá trình nuôi sợi. Việc lây nhiễm này
chủ yếu là do phòng nuôi sợi, ống nghiệm, nút bông bị ẩm và bị nhiễm bẩn…

Một số biểu hiện của sợi nấm bị thoái hóa?:
+ Sợi nấm co lại không phát triển, hệ sợi nấm dày, màu sợi nấm mờ
+ Tơ tiết có màu từ trắng chuyển sang vàng trong
+ Sợi nấm đổi màu: bình thường sợi nấm màu trắng chuyển sang màu tối, xám tro,
màu nâu
+ Thời gian ăn kín ống nghiệm quá lâu
III. Quy trình nhân giống nấm đùi gà cấp 2 :
1.

Nguyên vật liệu:

Giống cấp II có thể áp dụng nhiều công thức khác nhau, nhưng tất cả đều là môi
trường xốp với nguyên liệu chính: thóc, ngũ cốc, mùn cưa, cám gạo, bột ngô. . .
Đối với linh chi, môi trường nhân giống cấp II là môi trường dạng hạt.
2.

Tiến hành:


+ Thóc luộc
+ Bột nhẹ (CaCO3): 1%
- Các bước tiến hành
Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, nguyên liệu và hoá chất
* Thiết bị, dụng cụ:
– Nồi Autoclave hoặc hệ thống nồi thanh trùng
– Máy trộn nguyên liệu
– Bếp gas công nghiệp, nồi luộc, que khuấy
– Quạt công nghiệp
– Chai thủy tinh 500m1, chai nhựa, nắp nhựa, thau nhựa, rổ
– Cân đồng hồ, ẩm kế

– Bông không thấm nước, dây cao su, giấy báo, giấy nilon
* Nguyên liệu
– Nước sạch: pH: 7,0
– Thóc tẻ: có chất lượng tốt, không mốc, không bị sâu mọt đục phá,
– Mùn cưa từ các loại gỗ mềm, không có tinh dầu, hoá chất, để nhân giống nên
chọn mùn cưa cao su, bồ đề là tốt nhất.
Ngoài ra còn chuẩn bị một số phụ gia bổ sung: cám gạo, bột ngô
* Hoá chất
– Vôi sống: hàm lượng CaO > 60%
– Cồn công nghiệp
– Bột nhẹ: có chất lượng tốt, pH<9.


– Phân vô cơ: urê, DAP, MgSO4, chất khoáng…
Chuẩn bị môi trường nhân giống nấm cấp II
* Chuẩn bị môi trường nhân giống theo công thức (tạo môi trường nhân giống cấp
II từ nguyên liệu thóc)
Bước 1: Xử lý nguyên liệu thóc
– Cân khối lượng thóc cần làm đổ vào thau nhựa
– Rửa nhiều lần bằng nước sạch để loại bỏ bụi, đất và các hạt thóc lép
– Ngâm thóc trong nước sạch 12 – 16 giờ, để thóc ngâm nước
– Thóc sau khi ngâm, tiến hành đãi, rửa sạch để khử hết mùi chua
– Cho thóc vào nấu và tiến hành luộc, khi vỏ trấu mở khoảng 1/3, kiểm tra không
còn lõi trắng ở giữa là đạt yêu cầu.
– Vớt thóc ra các dụng cụ chứa để thoát nước như: rá, rổ,… và để cho bay hết hơi
nước (có thể dùng quạt để hơi nước bay nhanh hơn), độ ẩm còn khoảng 70 – 75%
là được.
* Chú ý khi luộc thóc: trong quá trình luộc phải thường xuyên khuấy trộn để độ nở
các hạt thóc đồng đều nhau.
Bước 2: Khi trộn bột nhẹ vào thóc đã luộc

– Cân chính xác lượng thóc và bột nhẹ theo tỉ lệ công thức
– Trộn đều để bột nhẹ bám vào vỏ hạt thóc đồng đều bằng tay hoặc bằng máy trộn.
– Kiểm tra độ ẩm: 65- 70% là đạt yêu cầu.
Bước 3: Phân phối thóc đã phối trộn vào các chai thủy tinh hoặc chai nhựa
Thóc được đổ vào các chai thủy tinh hoặc chai nhựa, lượng thóc cho vào mỗi chai
từ 300 — 350g (hình 2.7).
Bước 4: Tiến hành làm nút bông (hình 2.8)


– Lấy một lượng bông vừa đủ với miệng chai
– Tạo đầu nút bông tròn
– Đưa vào cổ chai: phần bông trong cổ chai khoảng 3 – 4cm, phần bông bên ngoài
khoảng 1–2 cm.
Bước 5: Đậy nắp chai môi trường
Dùng nắp nhựa đậy kín miệng chai, hoặc dùng túi nilon, giấy báo bọc kín dùng nút
bông để chống hút ẩm trong quá trình hấp khử trùng (hình 2.9).
Bước 6: Chuyển các chai môi trường vào nồi hấp khử trùng.

3. Khử trùng môi trường nhân giống nấm cấp II
Để khử trùng môi trường cấp II, người ta thường sử dụng nồi Autoclave hoặc hệ
thống nồi hơi (nếu sản xuất quy mô lớn). Sử dụng nhiệt của hơi nước bão hòa để
khử trùng môi trường, chế độ khử trùng: áp suất 1,2-1,5 atm, thời gian 90-120
phút.
Khi hấp xong, chuyển các chai giống vào phòng chờ, xêps lên bàn hoặc các giàn
kệ, mở ngay bao nilon hoặc nắp đậy ra khỏi chai giống để nút bông khô một cách
tự nhiên. Để ngụi sau thời gian khoảng 24-48 giờ mới tiến hành cấy giống cấp I
vào.
4. Cấy chuyền giống nấm cấp II
- Kiểm tra phòng cấy, tủ cấy và dụng cụ cấy giống.
Trước khi tiến hành thao tác cấy chuyền yêu cầu: phòng cấy, tủ cấy, dụng cụ cấy

phải được khử trùng nhằm hạn chế sự xâm nhiễm nguồn tạp nhễm vào giống nấm
trong quá trình cấy chuyền.
Phòng cấy: yêu cầu phải sạch sẽ, vì vậy phải quét dọn, lau sạch sàn và xung quanh
tường bằng nước sạch (có thể xông focmol để khử trùng trước đó vài ngày), bật
quạt thông gió, điều hòa (nếu có).
Tủ cấy: phải vô trùng tuyệt đối. Cách tiến hành:


Dùng bông thấm cồn lau sạch tủ bên trong, ngoài tủ
Phủ màn tối kín tủ
Bật đèn tử ngoại, quạt trong thờigian 15-30 phút
Lấy màn che ra khỏi tủ
Tắt đènt tử ngoại đợi sau thời gian 15-30 phút, để đẩy hết khí ozon ra khỏi tủ
Bật đèn sáng
Tiến hành vào làm việc.
*Chú ý: Khi sử dụng đèn tử ngoại:
Trong thời gian bật đèn tử ngoại, không được làm việc trong phòng
Không được nhìn trực tiếp vào đèn khi đang bật.
Đúng thời gian bật, tắt đèn tử ngoại theo quy định mới được vào làm việc.
Dụng cụ cấy: Các dụng cụ sử dụng trong cấy giống (bình tam giác, que cấy đầu
bẹp, panh cấy, kéo, giấy bạc…) được bao gói và khử trùng khô ở nhiệt độ 1601700C, thời gian 1,2-2 giờ, hoặc hấp khử trùng hơi nước trong nồi Autoclave, dụng
cụ sau khử trùng xong phải để vào vị trí sạch sẽ nếu chưa sử dụng ngay.
4. Cấy chuyền giống từ giống cấp I sang môi trường nhân giống cấp II
Quá trình cấy chuyền giống thực hiện tương tự các bước giống như việc cấy
chuyền giống gốc sang ống môi trường cấp I.
Thứ tự theo các bước sau:
-Bước 1: Mang bảo hộ: áo bluse, khẩu trang
-Bước 2: Khử trùng tay: dùng bông thấm cồn lau từ khủy tay đến các ngón tay, kẽ
tay
-Bước 3: Kiểm tra lại các ống giống cấp I và các chai môi trường nhan giống cấp II

(chai giống không bị bể)


-Bước 4: Đưa bộ dụng cụ cấy giống, đèn cồn, bình tam giác có chứa cồn, khay
dụng cụ cấy vào tủ cấy và bố trí sao cho tiện trong quá trình thao tác trong tủ
*Chú ý: Các dụng cụ bình tam giác, đèn cồn, khay phải được lau cồn trước khi đưa
vào tủ
-Bước 5: Vào vị trí làm việc và vệ sinh tay lại một lần nữa bằng cồn và đợi khô cồn
trên tay.
-Bước 6: Đốt đèn cồn để đèn cồn cháy tự do trong thời gian 2-3 phút, ngọn lửa đèn
cồn không nên để quá lớn hoặc quá nhỏ, nên cao từ 3-4 cm.
-Bước 7: Khử trùng lại các dụng cụ cấy bằng cách nhúng cồn và đốt trực tiếp trên
ngọn lửa đèn cồn, thao tác tiến hành 2-3 lần và để nguội.
-Bước 8:Mở nút bông và giữ nút bông của ống giống cấp I và ống môi trường cấp
II bằng kẽ tay út và áp út, hơ miệng ống nghiệm và chai môi trường trên ngọn lửa
đèn cồn, chỉ mở nút bông tquanh ngọn lửa đèn cồn và ở tư thế nằm ngang, quay
miệng về hướng ngọn lửa.
-Bước 9: Dùng que cấy chấn 1/2-1/3 phần giống trong ống giống cấp I và chuyển
phần giống đó sang chai môi trường cấp II, nếu giống trên các chai thủy tinh, thì
cũng dùng que cấy lấy một đường có kích thước 1-2 cm .
*Chú ý trong quá trình chuyền giống:
Thao tác phải thực hiện trên hoặc quanh ngọn lửa đèn cồn và ngang tầm lửa, trong
khu vực bán kính 10 cm so với ngọn lửa đèn cồn.
-Bước 10: Hơ miệng chai giống trên ngọn lửa đèn cồn và hơ nhanh nút bông của
chai môi trường cấp II và giữ nút bông lại
-Bước 11: Thao tác cứ tiến hành cho đến khi hết lượng giống cấp I
-Bước 12: Dùng giấy báo bọc đầu nút bông chai giống cấp II lại để hạn chế sự tạp
nhiễm vào môi trường nuôi sợi nấm
-Bước 13: Ghi lại tên giống, ngày giờ cấy trên chai giống
-Bước 14: Xếp các chai giống cấp II vào rổ hoặc xe đẩy và chuyển toàn bộ vào

phòng nuôi sợi, các chai xếp cách nhau 5 cm, hàng cách hàng 5 cm.


-Bước 15: Vệ sinh tủ cấy và phòng cấy sau khi hoàn thành công việc.
*Chú ý: Nếu trong quá trình cấy phát hiện ống giống bị nhiễm cần phải nhanh
chóng đậy nút bông lại và chuyển ra khỏi khu vực cấy giống và tiến hànhh công
việc khử trùng lại tủ cấy, dụng cụ cấy giống như ban đầu.
5. Nuôi sợi giống nấm cấp II
Kiểm tra điều kiện môi trường phòng nuôi sợi
Phòng nuôi sợi cho các loại giống nấm khác nhau thì khác nhau, nói chung phải
đảm bảo yêu cầu sau đây:
Phòng sạch sẽ không có bụi bẩn, rác thải, không bị ẩm mốc
Phòng phải tối, khô thoáng
Có đầy đủ hê thống điện
Có hệ thống điều chỉnh nhiệt độ khi cần, thường nhiệt độ thích hợp cho việc nuôi
sợi ở các loại nấm khác nhau thì khác nhau:
Phòng nuôi giống chịu nhiệt (nấm rơm): nhiệt độ trong phòng được duy trì ổn định
ở 28-300C.
Phòng nuôi giống chịu nhiệt độ thấp (giống nấm sò, linh chi, mộc nhĩ,…) nhiệt độ
trong phòng được duy trì ổn định ở 22-250C.
Phòng nuôi giống nấm chịu lạnh (giống nấm kim châm, nấm trà tân, nấm mỡ…):
nhiệt độ trong phòng được duy trì từ 15-160C.
6. Chọn nhiễm và phân lập giống nấm cấp II
Trong thời gian nuôi sợi cấp II, phải thường xuyên theo dõi nhiệt độ nuôi và loại
bỏ những chai giống bị nhiễm và không đạt chất lượng
Sau khi cấy giống từ 2-3 ngày, ta tiến hành chọn nhiễm khuẩn trên khối giống cấp I
và tốc độ lan sợi của khối giống vào trong khối môi trường cấp II trong chai giống.
Nếu thấy khối giống cấp I bị chuyển màu và sợi không phát triển ăn vào khối môi
trường cấp II, thì cần phải xem lại nhiệt độ và kiểm tra lại giống cấp I, môi trường
nhân giống.



Từ ngày thứ 4-6, tiến hành chọn nhiễm trong môi trường nhân giống cấp II, chai
giống bị nhiễm thường có biểu hiện trong chai giống: hạt thóc thường chảy nước
đục hoặc rỉ nhựa.
Từ ngày thứ 6-10, tiến hành chọn nhiễm mốc trên bề mặt và xung quanh chai
giống, biểu hiện: trong chai giống có các chấm đen, xanh, vàng hoa cau hoặc sợi bị
rối.
– Sau ngày thứ 10, tiền hành loại bỏ những chai giống bị lẫn sợi, tốc độ phát triển
của sợi quá nhanh hoặc quá chậm.
– Sau thời gian nhất định có những chai giống sợi phát triển mạnh, ăn kín toàn bộ
khối môi trường trong chai giống, sợi nấm ăn khỏe và có một màu đồng nhất, với
những chai giống như vậy ta sử dụng trực hoặc chuyển sang bảo quản. Còn đối với
những chai giống bị nhiễm không đảm bảo yêu cầu thì đưa đi xử lý


Phụ lục 2
QUY TRÌNH KỸ THUẬT NUÔI TRỒNG NẤM ĐÙI GÀ
Phần I: THÔNG TIN CHUNG
1.
2.
3.

Cơ quan tác giả: Trung tâm Công nghệ sinh học thực vật – viện Di truyền
nông nghiệp
Nguồn gốc xuất xứ: Từ kết quả dự án “Phát triển một số giống nấm chất
lượng cao giai đoạn 2006-2010”
Phạm vi áp dụng: Trên cả nước

Phần II: Quy trình kỹ thuật

1.Nguyên liệu nuôi trồng nấm đùi gà
Nguyên liệu nuôi trồng là nguồn phế thải như mòun cưa, rơm rạ, bông phế loại…
Năng suất đạt khoảng 25 – 30 kg nấm tươi trên 100 kg nguyên liệu khô với giá bán
từ 50.000-60.000đ/kg. Có thể trồng nấm đùi gà trên các loại mùn cưa khác nhau,
không dùng mùn cưa bị mốc, dính dầu máy, mùn cưa của cây gỗ cứng và mùn cưa
của cây gỗ có tinh dầu. Tốt nhất là mùn cưa cao su và bồ đề. Mùn cưa mới, dùng
ngay là tốt nhất, nếu dùng cần phải phơi khô, bảo quản cẩn thận, tránh để ẩm mốc,
đóng tảng; dùng bột ngô, cám gạo.
2.Tiến hành:
2.1 Phối trộn nguyên liệu:
Đổ mùn cưa ra nền sạch, sau đó dúng bình ô doa tưới đều nước vôi trong lên mùn
cưa, vừa tưới, vừa đảo (tỷ lệ 1 kg mùn cưa khô trộn với 1,2 lít nước). Sau khi tưới
đủ nước, dùng xẻng đảo đều từ 3-4 lần rồi ủ thành đống, che đậy bằng nilon để
mùn cưa ngấm đủ nước và trương nở tế bào gỗ. Thới gian ủ khoảng từ 2-4 ngày.
Đối với bòn xử lý bằng cách ngâm bông nhanh trong dung dịch nước vôi trong 1%,
vắt nhẹ, ủ lại thành đống (chú ý đống ủ phải để trên kệ, kệ có khe hở để nước
không bị đọng ở đáy đống ủ), che phủ kín đống ue bằng nilon hoặc bao tải dứa.
Thời gian ủ từ 24-36 giờ.
Công thức phối trộn:
34% mùn cưa + 50% bông xé nhỏ + 5% cám ngô + 10% cám gạo + 1% bột nhẹ.
Cách trộn nguyên liệu: Trộn đều bột nhẹ với bột ngô và cám gạo (để bột nhẹ khỏi


bị vón cục). Sau đó, rắc đều lên đống mùn cưa và bông đã trộn với nhau. Dùng
xẻng đảo đi đảo lại 3 – 4 lần là được.
Đóng túi nilon chịu nhiệt, kích thước 18 – 19 x 33cm; vòng cổ, chun vòng, bông
nút, nắp đậy. Khử trùng bằng lò thủ công xây gạch, kích thước 2m x 2m x 3m.
Khoang dưới cùng để đốt than hoặc củi, có bố trí 1 ống khói phía sau lò. Tiếp đến
chảo gang có đường kính 1,2m. Phía trên có vỉ tre để cách mặt nước trong chảo
7cm. Trên cùng là khoang chứa bích nguyên liệu (khoang này phải có cửa cao 1,3

m, rộng 0,8 m để vận chuyển bịch ra vào. Giữa khoang này bố trí một lỗ nhỏ để đặt
nhiệt kế hoặc đồng nhiệt. Trên nóc lò có một van xả khí (đường kính 25cm). Mỗi
lò hấp chứa khoảng 800-1.000 bích nguyên liệu. Thời gian khử trùng từ 10 – 12
giờ, nhiệt độ phải đạt 100 độ C. Bịch hấp xong phải có mùi thơm, không bị chua
do lên men. Chuyển bịch vào phòng cấy đã thanh trùng. Để nguội, cấy giống.
Phòng cấy giống phải sạch, thoáng mát. Trước khi cấy phải thanh trùng phòng
bằng cách phun foocmol (0,5%) xung quanh phòng hoặc đốt lưu huỳnh rồi đóng
kín cửa từ 12 – 24 giờ. Mở cửa để hết múi mới được ào cấy.
4. Cấy giống

Khi đã chuẩn bị đủ mọi điều kiện, tiến hành cấy giống theo các bước sau:
Dùng bông cồn vệ sinh sạch chai giống; dụng cụ cấy và xung quanh hộp gỗ. Đốt
kỹ que cấy trên ngọn lửa đèn cồn. Để que cấy nguội, mở nút chai giống từ từ trên
ngọn lửa đèn cồn, khều bỏ lớp giống cũ trên bề mặt chai giống. Đặt chai giống nằm
nghiêng trên khay cấy. Mở nút tưới nguyên liệu từ từ dưới ngọn lửa đèn cồn. Cấy
khoảng 6 – 7g giống vào bề mặt túi nguyên liệu, đậy nắp bông lại. Khi cấy giống
xong, chuyển bịch vào phòng nuôu để ươm sợi. Trong thời gian nuôi sợi tuyệt đối
không được tưới nước, hạn chế vận chuyển bịch nhiều lần (nếu vận chuyển nhiều
sợi nấm dễ bị tổn thương). Trong thời gian này cần kiểm tra loại bỏ bích nhiễm,
nếu phát hiện thấy nhiễm cần loại bỏ ngay ra khỏi khu vực nuôi để tránh lấy lan
sang bịch khác.
5. Ươm sợi:

Thời gian nuôi sợi kéo dài 30 – 35 ngày.
Khi sợi nấm mọc kín túi nguyên liệu, thảo mọc cổ nút và nút bông, dùng thìa nhỏ
hoăc tay cào đi lớp giống mỏng ở trên bề mặt túi nấm để kích thích sự hình thành
quả để nám đồng đều và hạn chế hạt thóc giống gây nhiễm bề mặt túi.


6. Chăm sóc thu hái:


Để các túi nấm đã xử lý xong lên giàn ngay tại phòng nuôi sợi khoảng 4 – 5 ngày,
khi sợi nấm phục hồi lại thì chuyển sang phòng chăm sóc cho ra quả thể. Phòng ra
quả thể phải đảm bảo từ 12-15 độ C. độ ẩm 85-95%. Sau 1 vài ngày những quả thể
nhỏ hình thành trong miệng túi nilon, 8-10 ngày sau quả thể nấm chui ra khỏi
miệng túi. Nếu thấy nấm mọc thành chùm thì cần cắt tỉa bớt, chỉ để mỗi bịch 2 – 3
quả. Khi mũ quả thể phẳng và có màu sáng hơn, lúc này nấm có vị ngon nhất. Đây
là thời điểm thu hái nấm thích hợp nhất. Nếu thu hoạch sớm quá sẽ làm giảm năng
suất nấm, thu muộn quá sẽ làm giảm gá trị của sản phẩm.