no GI.Ao DIJC vA eAo T~o
D~I HOC QUOC GJA THANH PHO HO CHi MINH
TRUONG D~I HOC KINH TE

LE Till TUYET HOA

-- NHU'NG GIAI PHAP NHAM
THlJC
BIEN
cAc Dffiu KIEN
HiNH
•
•
•
THANH THI• TRUONG CHUNG
KHOAN TAl
VIETNAM
•
•

CHUYEN NGANH: TAl CHlNH- LUU ffiONG nEN 'It VA TiN Dl)NG
MA

SO : 5.02.09

NGUOI HU'ONG DAN KHOA HOC: !"
x
1t• ~d !19C
I

oyu cGt A -~ P.hG/1:

.

;·

---.

GS - PTS NGUYEN THAfHUf~N!9g_ KWH 1f~

--- -- ---. -"

'

)
!

· •.·.

____ J.TJHf
VIPJ!1 ,.f~ h~ l'J r:(; ~\A1'~,'(Jfi)I 1
1.
i .. ,.

rftR_,J...

I

:111

"'


J

!
!

L-·-----------·--------...}

'

,..,

~

~

THANH PHO HO CHI MINH - 1996

I••

,;-f---·•r j

....

..

I

--



LOICAMDOAN
Toi xin cam doan day Ui cong trinh nghien cuu ciia
rieng toi. Cac s6 li~u va ke't qua neu trong lu~n an la
trung tht!c va chua tUng du'<;Jc ai cong b6 trong hilt kl cong
trinh nao khac.


CHU THICH
Trang khi trlnh bay,

Lu~n

an

c6 dung clJm til' viet tift nhu sau :
TTCK : Thi truong chang khoan.


Ml)C Ll)C
'

?

~

LOIM<1DAU

VE THJ TRVONG CHUNG KHOAN

4


1 -Khai htqc ljch sit hlnh thanh thi truong chdng khoan tren the' gidi
1.1
Khai ni<$m thi tnrong chung khmin
1.2
Lich sd' hlnh th~mh thi tnrong chung khmin d m
4

CHVdNG 1 :TONG QUAN

1.3

nu'oc tren the gioi
Thi tru'ong chung khmin - Nhu cffu cffn thiet khach quan
cda n~n san xua't hang h6a phat tri€'n .

2 • Vai tro cua thi trliong chung khoan va xu hlidng cua thi trliong
chung khmin the' giO'i trong thOi gian gdn dfty
2.1
2.2

Vai tro cda thi trttong chung khoan d6i voi n~n kinh te
Xu huang cda thi truong chung khoan the gioi
trong thoi gian gffn day .

3- Hang hoa- di~u ki~n tien quye't cho srf t6n t~i va phat triin ctia
thi truong chung khoan
3.1
3.2

3.3
3 .4
3.5

c6 phieu
Trai phieu
Chung quy€n
Chung khe
Hqp d6ng quy~n lq'a chQn .
4 - T6 chuc va ho~·t dQng ctia thi truong chung khoan
4.1
Cd ca'u cda thi tru'ong chung khoan
4.2
Phan lo~i thi truong chung khoan
4.3
Chu th€' tham gia ho~t dnhan quan trQng ca'u thanh t6 chile ho~t dchung khoan
4.4
Nguyen Hie din ban v~ t6 chile ho~t dchung khoan
4.5
E>i€'m qua thi trttong chung khoan cda m
4
G

9
A5 .
-15

~0

~T-

.2E
33
~7-

3g
~g

39

3.5
42.. o<.'

4g

Sd...

56


~

?

...,

'


'

CHVdNG 2 : EHEU KI~N VA KHA NANG HINH THANH
THl TRUONG CHUNG KHOA.N TAI V$T NAM

6o

1 - Nhu cftu v6n cho k€ hoQ.ch phat triin kinh t€- xa hQi
5 nam 1996- 2000 va tfnh buc xuc cua vi~c thitt ·~p

6o

A

'

thj tru(/ng chUng khoan d Vi~t Nam
1.1
1.2

Ke' ho~ch ph at trie' n kinh te' xa hNhu cffu vo'n cho phat tri€'n kinh te' xa h1996 - 2000 va tinh bll'c xtic ctia vit%c thiet l~p thi tnrong
chll'ng khoan d Vit%t Nam

2- Th\fc trQ.ng v~ nhiing di~u ki~n va kha nang hlnh thanh
thj trrt(/ng chung khoan d Vi~t Nam
2.1
2.2

2.3
2.4

6o
{;2..

GS

Thlfc tr~ng v~ kinh te'- xa hQi
Thlfc tr~ng v~ tien trlnh t~o l~p hang h6a cho mthi tntong chll'ng khoan t:trdng laid Vit%t Nam
Thlfc tr~ng v~ di~u kit%n phap ly
Thlfc tr~ng v~ di~u kit%n con nguoi
-

?

,

?

,...,

\,

CHUdNG 3 : NHUNG GIAI PHAP CHU YEU NHAM
THl,Jc H$N cAc EHEU KI~N HINH THANH
THI TRUONG CHUNG KHOA.N
~
E>AU TIEN d VJJ;:T NAM

t

A

?

A.

1 - Dq kitn v~ mQt ti&'n trlnh xac I~p th1 tru(/ng chung khoan

ddu tien d Vi~t Nam.
1.1

1.2
1.3

Giai do~n thll' nhfft: Chuffn bi va hoan thit%n cac
di~u kit%n cho slf ra doi ctia thi truong chll'ng khoan
Vit%t Nam (1996- 1997)
Giai do~n thll' hai: Hlnh thanh thi truong chll'ng khoan (1998)
Giai do~n ba: Phat trie'n thi tru'ong chll'ng khoan (tll' 1999).

2- Thqc thi cac giai phap cdn thi&'t nhiim titp tl}C giii vung nhjp dQ
tang trudng va 6n djnh n~n kinh t€Vi~t Nam- Di~u ki~n ti~n d~
xuyen su6t ti€n trlnh hlnh thanh va phat triin thj trrt(/ng chung
khoan (J Vi~t Nam
2.1
2.2
2.3


Cac ghli phap t~o v6n dffu ttrphat trie'n
Cac gi:ii phap chti yeu v~ 1Inh vlfc khoa hQc va cong nght%
Cac giai phap v~ ngu6n nhan life cho slf tang tru'dng

-too
/tDD
--1_ 6 .1.

·1c-:1.

A ts£

.Ao·i-


2.4

Ho~ch dinh dung di\n va thl;fc thi c6 hi~u qua chinh

2.5

sach ti€n t~ qu6c gia
Tht;(c hi~n cac giai phap din bAng ngan sach

3- Cac giiii phap chu ye'u nhlim dap ung nhu c~u v~ hang boa
cho thj truang chung khoan
3 .1· Tie'p ~c tie'n h~tnh khiin tntdng va m~nh me
qua trlnh c6 phftn h6a cac doanh nghi~p nha mtoc
3.2
Khuye'n khich phat tri€'n b€n vung cong ty c6 phftn d~i chting

3.3
Tang cttC1ng ho~t d3.4
Xay dt;(ng quy che' md rt?ng vi~c lttu dcht1'ng khoan hi~n c6.
)
4- T~o hjp moi truang phap Iy d6ng bQ va hoan chinh cho ,
ho~t d9ng ciia thi tntC1ng chung khoan
4.1
Hlnh thanh cac van ban phap ly ciia Chinh phd
v€ cht1'ng khoan va giao dich cht1'ng khoan
4.2
Xay dt;(ng cac dl;f lu~t cong khai hoa thong tin
chung khoan
4.3
Ban hanh lu~t di€u chinh ho~t dQng kinh doanh ttt viln chung khoan A33
4.4
Ban hanh lu~t di€u chjnh cac ho~t d9ng lien quan
A~
tOi ky thac va ke' toaiftfo~i cht1'ng khoan.
5- Cac giai phap v~ nhan srf. do'i vdi vi~c hlnh thftnh thj truang
chdng khoan d Vi~t Nam
5.1
B6i voi ngttC1i tham gia ho~t d9ng dftu ttt cht1'ng khoan
5.2
B6i voi ngttC1i quan ly, chi d~o va tac nghi~p tren thi
trttC1ng chung khoan.
6- Cac giai phap khac h3 trq cho vi~c hlnh thanh thi truang
chung khoan d Vi~t Nam .
6.1

Tie'p ~c cling c6 va hoan thi~n h~ th6ng ngan hang
thttdng m~i, tUng bttoc tie'p c~n voi mv~ lien quan de'n giao dich chung khoan.
6.2
Xuc tie'n vi~c thanh l~p mt?t s6 cong ty chung khoan
thu9c sd huu nha nttoc
6.3
Xay dt;(ng cac quiche' khuye'n khich thanh l~p cac quy dftu ttt.
A47
6.4
Thanh l~p cong ty ki€'m toan dQc l~p
A4i;


-1-

'

?

~

LOIMODAU
Tu' tu'dng co ban cua chie'n lu'qc phat tri~n kinh te'- xa h<)i d Vi~t Nam til' nay
de'n nam 2.000 va nhung nam tie'p theo cua the'ky 21 Ia tang tru'dng kinh te' nhanh,
hi~u qua cao va b€n vung.

Cac nha kinh te' da dt,t bao r~ng, muO'n d:;tt t6ng san phffm trong nu'oc (GDP)
tfnh theo d~u nguoi la 2000 USD vao nam 2020, thi phai c6 tO'c d9 tang tru'dng
GDP hang nam la 10% trong suO't 25 nam toi.

f)~ d:;tt duqc m1,1c tieu do, ye'u tO' tru'oc tien la c~n phai c6 dii vO'n cho d~u tu'

phat tri~n. Bdi le, vO'n luon luon la "nht,ta sO'ng" nuoi du'ong n€n kinh te' tang
tnl'dng.
Theo tfnh toan cua B<) ke'ho:;tch va d~u tu', giai do:;tn 1996-2000 c~n khoang
45-50 ty USD vO'n d~u tu', blnh quan m6i nam 9 cy USD, tang gffp 03l~n giai do:;tn
1991-1995.
Bay la bai toan vua buc bach l:;ti vua nan giai.
Theo u'oc tinh, chung ta c6 th~ thu hut lu'qng vO'n d~u tu' nu'oc ngoai (Bao
g6m ca ngu6n ODA va FDI) khoang 50%. V~y, con 50% nua phai khai thac tu
ngu6n trong nu'oc.
v€ phu'ong di~n ly lu~n va tu kinh nghi~m tht,tc ti8n cua cac nu'oc tren the'
giOi, c6 th~ kh~ng dinh dng, trong sO' cac kenh t:;to vO'n trong nu'oc thl thi tru'ong
chung khoan Ia kenh c6 vi trf quan trQng nha't.
Nhung, dang tie'c, cho de'n nay, thi tru'ong chung khoan d Vi~t Nam vfrn chi

Ia "trong mo" ! Vi sao v~y ? Phai chang Vi~t Nam chua c~n c6 m<)t thi tru'ong
chung khoan d~ t:;to vO'n ? Khong ! Roan toan khong ! Ron luc nao he't chung ta
dang ra't c~n st,t hi~n di~n cua n6 trong co che' n€n kinh te' thi tru'ong Vi~t Nam.
Hay vi chua c6 st,t quan tam cua Nha nu'oc ? Cong b~ng rna n6i, Nha nu'oc ciing da
c6 sv quan tam, song, muc d<) "li€u lu'qng" chua tho a dang. Chfnh vi the', chua
khffn tru'o~g du'a ra nhung chu tru'ong bi~n phap c1,1 th~ d~ xuc tie'n vi~c th~mh l~p


- 2-

thi tntong chung khmin d Vi~t Nam.

Thi tntong chung khmin Ia m<)t dinh che' tai chinh d~u tu trvc tie'p, c6 co che'
v~n hanh ra't phuc tC;tp va c6 mue dQ anh hudng ra't sau r<)ng' toi h~u he't cac linh


VVC hOC;tt d<)ng khac eua n€n kinh te'-

Xa hQi. Vl

V~y, Vi~c thie't l~p thi trll'ong

chung khoan phai tren nguyen Hie he't sue th~n trQng. Tuy nhien, th~n trQng khong
c6 nghia la ng6i cho cac di€u ki~n cftn va du eho vi~e thie't l~p thi truong ehung
khoan tv phat hlnh thanh ho~c hoan thi~n. C~n phai c6 bi~n phap thich hqp, tich
CVC, ehu d<)ng d£y nhanh qua trlnh thve hi~n eae di€u ki~n c~n thie't, tC;tO CO Sd eho
sv hlnh thanh thi truong chung khoan d Vi~t Nam.
VOi tU duy d6, toi mC;tnh dC;tn chQn d€ tai cua lu~n an la : "Nhii'ng giai phap
nh~m thve hi~n cac di€u ki~n hlnh thanh thi truong chung khoan tC;ti Vi~t Nam".

Voi y d6 mong mu6n dong g6p m<)t ph~n sue lvc va tri tu~ cua mlnhvao vi~c tlm
ra cac giai phap huu hi~u d€ thuc d£y tie'n trlnh tC;to l~p thi truong chung khoan 6
Vi~tNam.

* Mv.c dich nghien cuu cua d~ tai :
-Thong qua trlnh bay c6 chQn lQc nhung kie'n thuc co ban nha't v€ thi truong
ehung khoan da duqc t6ng hqp trong qua trlnh hlnh thanh va phat tri€n thi trl1ong
ehung khoan tren the' giOi, lam sang to

y nghia va nhung tac d<)ng tich eve cua thi

truong ehung khoan d6i voi n€n kinh te' thi truong n6i chung va qua trlnh phat
tri€n n€n kinh te' Vi~t Nam n6i rieng. Tu d6 khclng dinh tfnh ta't ye'u cua vi~e hlnh
thanh thi truong chung khoan 6 Vi~t Nam.
- Tren co sd phan tich nhung


thu~n

lqi, kh6 khan va thach thuc cua moi

truong kinh te'- xa h<)i Vi~t Nam d6i voi vi~c thie't l~p thi truong chung khoan, d€
ra nhii'ng giai phap thich hqp nh~m g6p ph~n thvc hi~n cac di€u kit%n e~n thie't
hlnh thanh thi truong chung khoan d Vi~t Nam.


-3-

* Phttdng phap nghien cuu:
B€ dam bao tinh khoa hQC, khach quan va tinh kha thi cda d€ tai, trong qua
trinh nghien cuu,

lu~n

an stl'

d~ng

phttdng phap duy

v~t bi~n

chung. Nghien cuu

thi trttong chung khoan trong trl;lng thai dqng, trong m6i quan h~ qua ll;li voi cac
m~t kinh te', xa hQi, ky thu~t ... Tu d6, nit ra dttqc nhii'ng ye'u tO" cd ban thu

ban cha't, lol;li bonhii'ng bi~u hi~n xuyen tl;lc ban cha't st;t v~t d~ c6 nhii'ng kie'n
nghi dung dii:n. Vi~c nghien cuu dttqc xua't phat ttl' di€u kien c~ th€ Vi~t Nam,
song khong xem nhy kinh nghi~m cda cac nttoc tren the' gioi, d~c bi~t la nhii'ng
mtoc c6 di€u ki~n tttdng d6i gftn gi6ng voi Vi~t Nam.
Ke't hqp phttdng phap lu~n ciia chd nghia duy v~t bi~n chung va chd nghia
duy v~t Jich stl' voi nhii'ng phttdng phap c~ th~ nhtt: phttdng phap th6ng ke, phttdng
phap phan tich, phttdng phap t6ng hqp ... ,nh~m h6 trq cho qua trinh nghien cuu,
phan tich , dttqc thu~n lqi, khoa hqc, tl;lo ra nhii'ng cd sd mang tinh thuye't phqc va
kha thi d6i voi cac lu~n ell' se dtta ra trong lu~n an.

* Noi dung nghien cuu :
Ngoai ph~n

mo d~u va ke't lu~n, n9i dung cua lu~n an g6m 03 chu'dng :

CHUONG I

Tdng quan v€ thi trttong chung khoan.

CHUONG II

Bi€u ki~n va kha nang hlnh thanh thi trttong chung
khoan tl;li

CHu'ONGill

Vi~t

Nam.


Nhii'ng giai phap chu ye'u nh~m tht;tc hi~n cac di€u
ki~n hlnh thanh thi trttong chung khoan dftu tien d
Vi~tNam.


-4-

CHUONG 1:
TONG QUAN VE Till TRUONG CHUNG KHOAN
1. KHAI LUOC LICH siJ HINH THANH THI TRUONG CHUNG KHOAN TREN
THE GIOI:

Thi tntong chung khmin (TICK) Ia m()t dinh che' Uti chfnh dffu tu' tr\fc tie'p,
c6 vai tro he't sue to IOn d6i voi s\f phat tri~n ciia n~n kinh te' thi tru'ong.

Tit Hiu, Ci hffu he't cac nuoc tren the' gioi, TICK da trCi thanh m()t ph~m tru
kinh te' quen thu()c trong doi s6ng kinh te', khong chi d6i voi gioi doanh nghi~p rna
ca voi quang d~i quffn chung.
Song, cho de'nnay, d Vi~tNam ,TTCK v§:n dang conla m()tph~m tru xa 1~, it
nguoi bitt de'n. N6i each khac, n6 v§:n con la m()t khai ni~m chua d\fng dffy r§:y
nhung di~u bi ffn chua du'f)~ c6 th~ v~n d1,1ng du'
c6 tffm quan trQng chie'n lu't6c d() tang tru'dng n~n kinh te', thl m()t yeu cffu rift quan trQng tru'oc tien dura , d6 la vi~c tlm hi~u nhii'ng kie'n thuc ly lu~n khoa h9c, cfing nhu' kinh nghi~m
thvc ti€n trong ho~t d()ng TTCK Ci cac nu'oc tren the' gioi.
D~ tie'p c~n voi kho tang nhung kie'n thuc khoa h9c v~ linh vvc TTCK, c6
th~ xua"t pha t tit nhung hu'ong khac nhau. Song se la m()t trlnh t\1' h

hi~u v~ TICK bilt dffu tu c()i ngu6n, g6c r€ ciia n6 :TICK la gl? tie'n trlnh lich sii'

hlnh thanh TICK nhu' the' nao ? Co sCi ciia s\f hlnh thanh d6 ra sao?

1.1. Khai ni~m tbl tru'ong chti'ng khoan :
Xung quanh khai ni~m TICK c6 nhi~u y kie'n khac nhau.
- Thti' nha't : Ong Neil.F.Stapley trong cu6n "Stock Market A guide for the
private investor" da dua ra khai ni~m v~ TTCK m()t each don gian : "La m()t

thi

tru'ong phuc t~p, cao ca"p rna hang h6a du'Qc giao dich mua ban Ia nhung c6 phie'u
va c6 phffn"


-5-

- Thuhai: Tac gia Tdn Xuan Kiem trong cuO'n "Hoi dap v~ thi tntC5ng chung
khoan va cong ty

c6 phftn" da trlnh bay : "Thi tn.tC5ng chung khoan chila noi giao

dich, (J d6 hang ngan ngu'C5i mua vao va ban ra cac c6 phftn mdi ngay thong qua
cac

d~i

ly cua hQ, la nhung ngu'C5i moi giOi chung khoan (Broker)"

- Thu ba: Ong Young Jackim- Nghien cuu vien phong nghien cuu chung

khoan, sd giao dich chung khoan Han quO'c cho ra.ng : "Thi tru'C5ng chung khoan la
m<)t thi tniCJng truu tu'qng ndi cac chung khoan du'qc phat hanh va giao dich giua
ngu'C5i mua va ngu'C5i ban".

- Thu tu' : Tai li~u "Longman dictionary of business English" da n6i v~
TICK nhu' sau:" La m<)t TTCK c6 t6 chuc , noi cac chung khoan du'qc mua va ban
tuan theo nhung nguyen Hie da du'qc a"n dinh" (An organized market where securities are bought and sold under fixed rules).
Voi quan di~m thu nha't va quan di~m thu hai v~ khai ni~m TICK, cho tha'y
hang h6a mua ban (J tren thi tru'C5ng nay chid~ c~p de'n c6 phie'u. Trong khi d6,
thl,l'c te' cho tha"y, hang h6a cua TICK ra"t phong phu da d~ng khong chi c6

c6

phie'u rna con trai phie'u va cac lo~i chung khoan khac nhu' : chung quy~n. chung
khe', quy~n h,ia ch<;>n ... (se tlm hi~u (J phftn sau). V oi quan di~m thu ba v~ khai
ni~m TTCK chota tha"y TTCK la m<)t thi tru'C5ng truu tu'qng. Nhu'ng thl,ic te' chung

ta tha'y, TICK khong chi c6 thi tru'C5ng tritu tu'qng, phi hi~n huu (nhu' thi tru'C5ng
O.T.C) rna con c6

thi tntC5ng Cl,l th~' hi~n hliu (nhu' sd giao dich chung khoan)

...

Quan di~m thu tu' cho ding TICK la m<)t thi tru'C5ng c6 t6 chuc ho~t d<)ng tren
co sd tuan thu nhung nguyen t~c da duqc a"n dinh, khai ni~m nay chi phu hqp voi
lo~i TICK t~ p trung, TICK c6

t6 chuc - Con gQi la

sd giao dich chung khoan.

Trong thl,ic te', TICK c6 th~ c6 3 lo~i : TTCK t~ p trung (c6
t~p

t6 chuc) , TTCK ban

trung ,TTCK phi t~p trung (TICK thu 3).
Han nua, trong ta"t ca nhung khai ni~m v~ TTCK neu tren, chung ta tha'y,

khong d~ c~p de'n tinh cha"t thC5i h~n cua lo~i chung khoan duqc du'a ra giao dich


- 6-

tren thi tntang- rn()t d~c tntng rieng c6 d€ phan bi~t TICK voi thi tntang ti€n t~.
Vl v~y, c~n phai c6 rn()t khai ni~rn v€ TTCK rn()t each chung nha't cho rn9i
lo~i TTCK va th€ hi~n du'<;1c d~c tru'ng rieng c6 cua n6.

Theo toi: Thi truang chungkhoan Ia noi di~n ra cac ho~t d()ng phat hanh va
giao dich rnua ban cac lo~i chung khoan trung va dai h~n , theo nhung nguyen Hie
da du'Qc a'n dinh.
1.2. Lfch sti' hinh thimh thf tru'ong cht.i'ng khmin fJ m()t s6 mt6'c tren the' gi6'i :
Theo cac tai li~u ijch sti'- kinh te', nhi€u tac gia cho r~ng, nhung da'u hi~u cua
m()t TTCK so khai da xua't hi~n ngay

tu thai trung c6 xa xua.

Vao khmlng giua the' ky XV, a cac nu'oc phuong tay , t~i nhung thanh pho'
Ion, nhung trung tarn giao htu thuong rn~i, cac thuong gia thuang g~p go tie'p xuc

VOi nhau trong CaC quan cafe , CaC CaU l~c bQ ... d€ tie'n hanh CaC CUQC thu'dng
lu<;1ng v€ vi~c trao d6i, mua ban cac lo~i hang nhu': Nong lam san, khoang san,
ngo~i ho'i va ca gia khmin dong san ...
•

Bi€u dang htu y la :a nhung khu "ch<;1" rieng nay, tuy~t nhien khong c6 rn()t
lo~i san philrn hang h6a nao du'QC tie'n hanh trao d6i trl:{c tie'p. Nghia la, ke't qua

CUa nhung CUQC thu'dng lu'Qng chi la d€ di de'n nhung thoa thu~n VOi nhau v€ cac
h<;1p d6ng, giao keo rnua ban, trao d6i, tru'oc rna:t ho~c trong tu6ng lai rna thoi.
Thai ky d~ u, nhung cu()c thuong lu<;1ng nhu tren hff u nhu' chi bao g6rn nhung
nh6rn nho va du'QC tie'n hanh t~i cac khu "ch<;1" phan tan a nhi€u dia di€rn. Cho
de'n cuo'i the' ky XV, cac khu ch<;1 nay da tra thanh rn()t "thi tru'ang" voi s6lu<;1ng
nguai tharn gia IOn han, thai gian

g~p

go thuang xuyen han va

d~c bi~t

Ia ; nguai

ta da di toi nhung qui uoc tho'ng nha't rnang tinh nguyen ta:c rna rn9i nguai tharn gia
phai tuan thu trong cac CUQC thu'dng lu'Qng.
Niirn 1453, lffn dffu tien phien "ch<;1" voi qui rnolOn da di~n ra t~i lu quan gia
dlnh Vanber c3 Bruges (Bi). T~i lu quan nay, nguai ta treo rn()t ta'rn bang hi~u hlnh
tui da kern theo tU "Bourse" (tie'ng Phap), c6 nghia Ia "m~u dich tru'ang" hay con

- 7-

gQi la "Sd giao dich ".
"M~u

dich tntong" Ia ten gQi chung cua bang hi<$u lu qmin gia dlnh Vanber,

con 3 tui da tu'<;ing tru'ng cho 3 n9i dung hog.t d9ng chu ye"u cua m~u dich tru'ong,
do la : M~u dich tru'ong hang hoa,

m~u

dich tru'ong ngog.i t<$ va

m~u

dich tru'ong

gia khoan dong san.
?

Be'n nam 1547, m~u dich tru'ong tg.i th~mh ph6Bruges bi suy Sl;lp khi Bruges
ma't h~n di slf ph6n vinh vl eo bi~n dfrn tau be vao thi tra'n bi cat lffp ma't. M~u dich
tru'ong du'Qc d~i de"n thi trffn A;t.Vers (Bi), noi co m9t hai cang IOn va la m9t trung
tam giao lu'u thu'ong mg.i kha ph6n vinh. Chinh vl v~y, m~u dich tru'ong nay da phat
tri~n ra't nhanh chong, va cling tu kinh nghi<$m cua no, m~u dich tru'ong d cac nu'oc

khac (nhu'Phap'

Y, Hue va m9t s6 nu'oc Ba:c Au) ba:t dffu hlnh thanh va phat tri~n

dffn.

* T~i London: Vao khoang gitl'a the"ky XVIII, m9t m~u dich tru'ong da du'Qc
thie"t l~p theo ki~u m~u dich tru'ong AnVers gQi la Stock Exchange. Cling chinh
noi day, sau nay du'<;ic gQi la sd giao dich chung khoan London.
Cling voi qua trlnh phat tri~n nhanh chong cua cac giao lu'u kinh te" trong
tung qu6c gia, cling nhu' giua cac qu6c gia voi nhau, cac m~u dich tru'ong khong
con kha nang chua dlfng trong do voi 3 n9i dung khac nhau nhu' luc no hlnh thanh.
Do do, ngu'oi ta da lffn lu'Qt tach rieng : Cac giao dich hang hoa thanh cac khu
thu'ong mg.i, cac giao dich ngog.i t<$ tach thanh thi tru'ong h6i doai, cac giao dich v€
gia khoan d9ng san du'Qc tach thanh cac hog.t d9ng TTCK, cac giao dich h<;ip d6ng
cho tu'ong lai du'<;ic tach ra thanh "thi tru'ong tu'ong lai" (hay thi tru'ong ky vQng).
Nhu' v~y, mffm m6ng so khai cua hog.t d9ng TTCK da xua't hi<$n tu khoang
gitl'a the' ky XV va hlnh thanh d6ng thoi voi slf hlnh thanh cU. a thi tru'ong h6i doai
va m9t s6 thi tru'ong khac.
Theo thoi gian, TICK cling da lffn lu'Qt xua't hi<$n d nhtl'ng nu'oc kha~ tren the"

giOi.


- 8-

* (j Hoa ky : Vao nam 1789, lffn dffu tien quO'c h()i da cho phep chinh phil
phat hanh dqt cong trai (Goverrnment bonds) voi t6ng mt$nh gia 80 trit$u Dollar d6
thanh to an nhung m6 n nq kh6 ng 16 trong cuq c chi€n tranh ghl nh
d()c

l~p.

Vai nam sau, cac lo~i trai phie"u ngan hang, cong ty bao hi6m cling da ba:t
dffu duqc phat hanh tren

thi truang. Trang giai do~n nay chua hlnh thanh TTCK

chinh thuc, nguai ta mua ban chung khoan trgc tie"p voi nhau, giO'ng nhu ki6u mua
ban chung khoan khong qua quffy (over the Counter) ngay nay.
Ngay 17 thang 5 nam 1792, d6 t~o di€u kit$n cho cac ho~t d()ng giao dich
chung khoan phat tri6n m()t cac thu~n lqi va d6 ngan chi.}.n vit$c dffu co dich V\1 gia
h~, cac nha moi giOi da t\1 hQp duoi m()t gO'c cay khuy (Buttonwood) d6 ky ke"t voi

nhau m()t thoa uoc c6 ten la "Thoa uoc gO'c cay khuy"(Buttonwood Tree Agreement), trong d6 vit$c tranh ban da"u gia va tho a thu~n muc hoa h6ng mua ban chung
khoan la 1/4 % se dUQC thlfc hit$n.
Ngay nay, nguai ta ghi

nh~n,

ngay ky thoa uoc tren coi nhu ngay khai sinh

TICK New york.
Cho toi nam 1817,voi da phat tri6n ngay cang m~nh me cua ho~t d()ng phat
hanh va mua ban chung khoan tren thi truang, cac nha moi gioi da thoa
nhau v€ vit$c gi.}.p go giao dich thuang

kY

thu~n

voi

vao nhii'ng ngay gia da du<;1c a"n dinh

truoc. B6ng thai, nguai ta cling xuc tie"n vit$c so~n thao di€u It$ cho m()t TICK (J
·New york di.}.t tr\1 sCi t~i Wall Street. Sau nay, vao nam 1862, noi day duqc nguai ta
di.}.t ten la sCi giao dich chung khoan New york (New york Stock Exchange).

* (j Nh~t Ban: TICK Tokyo du<;1c thanh l~p nam 1878. Tuy nhien, so voi
cac TICK cling thai CJ cac nuoc khac tren the" gioi, thi truang Tokyo chua c6 gl
n6i hon. Phai toi sau chie'n tranh the" gioi lffn II n6 moi du<;1c nhi€u nguai chu y tOi.
Khach hang tren thi truang nay khong chi Ia nhii'ng nha dffu tu ke"ch xu, cac ngan
hang, cac cong ty co Ion rna con ra"t nhi€u nhii'ng nha dffu tu nho. Nguoi ta cho


- 9-

ding, voi slf len gia cua d6ng yen tren thi tntang qu6c te', Tokyo se trd thanh "La
ph6i tai chinh" m(.lnh, ch~ng nhii'ng thu hut du'<;Jc cac nha d~u tu' Han Qu6c, E>ai
Loan, Singapore, Sudney ... rna con la d6i thu dang gam cua nhi€u TTCK khac
tren the" giOi, trong do tru'oc he't Ia New york va London. Boi le, no se tranh ma't
khach hang cua hai

thi tnl'ang Ion nay cling nhi€u khu Vl,l'C khac tren the' gioi.

Tren day, ta vua diSm qua m()t s6 net khai quat v€ qua trlnh xua't hi~n TTCK
tu thai xa xu'a t(.li mot s6 nu'oc tren the' gioi. Va cling chinh nhii'ng noi do , ngay nay
dang t6n t(.li nhii'ng TICK thu()c t~m co hang d~u the' gioi.
Tom l(,li, lich sii' phat triSn TICK cac nu'oc tren the' giOi tnH qua mot qua
trlnh co tinh thang tr~m. Thai ky du'<;Jc coi la huy hoang nha't, do la vao nhii'ng nam
1875 -1913, cling voi Slf phat triSn m(,lnh cua kinh te' the' giOi tu'ban, TICK cling
du'QC md mang nhanh chong ca v€ s6lu'Qng Va qui mo.

The' r6i, ngay 29/1011929, ngay mo d~u CUQC khung hoang TTCK New york
- "Ngay thu nam den t6i" da de'n , keo theo slf khung hoang day chuy€n d6i voi
cac TICK Tay, B~c Au va Nh~t Ban. Ho(.lt d()ng TICK t(.lm thai l~ng xu6ng sau
chie'n tranh the' gioi l~n II, cac TTCK du'Qc ph1;tc h6i va phat triSn trd l(,li , nhu'ng
r6i cu()c khung hoang tai chinh nam 1987, mot l~n nii'a l'.li lam cho cac TTCK lam
vao tr(,lng thai dao dien. Va muc d() h~u qua cua no du'QC cac nha nghien cuu danh
gia COn trffm trQng han SO VOi CUQC khung hoang thai k)' nam 1929.
Bu'oc vao th~p ky 90, TICK the' gioi da d~n d~n di vao giai do(.ln 6n dinh va
phat triSn. Cho de'n nay, o h~u he't cac qu6c gia du'<;Jc danh gia la co n€n kinh te'
phat triSn, d€u da hlnh thanh ho(.lt d()ng TICK .TTCK thlfc sl,l' da du'<;Jc xem nhu' la
m()t dinh che' tai chinh quan trQng, khong thS thie'u v~ng trong dai s6ng kinh te' xa h()i, cua cac qu6c gia quan ly kinh te' theo co che' thi tru'ang.

1.3. Thi tru'ong chung khmin - Nhu cftu cftn thie't khach quan cua n~n
san xua't hang boa phat tri~n.
Nghien cuu lich sii' hlnh thanh va phat triSn cua TICK giup taco nhung diSn


- 10-

hlnh thl,l'c te' d€ minh chung cho m()t va'n d6 c6 tinh ly thuye't d6 la : Sl! ra doi, t6n
t~i va phat tri€n TICK la nhu cffu cffn thie't khach quan cua n6n san xua't va trao

d6i hang h6a phat tri€n.
C6 th€ khAng dinh r~ng, sl,l' xua't hi~n cua TTCK ba:t ngu6n tu hai ly do chu
ye'u sau day:

1.3.1- Mau thuftn trong quan h~ cung c§u v~ v6n ti~n t~ -Nguyen nhan
mang tinh ti~n d~ cho stf. xua't hi~n cua thi tru'ong chti'ng khmin :

* Thti' nha't : C§u vO'n ti~n t~ :

Th?t v?y, c6 th€ d€ dang nh?n tha'y, trong n6n kinh te'- xa h()i, c6 hai chu th€
IOn thu'ong xuyen c6 nhu du v6n ti6n t~ d€ b6 xung cho sl,l' thie'u ht;tt cua rnlnh
nh~m duy trl sl,l' t6n t~i va phat tri€n, d6 la Nha nuoc va doanh nghi~p. Vl sao rna

cac chu th€ nay l~i xua't hi~n nhu cffu vO'n b6 sung?
- DO'i voi Nha nuoc : Toan b() cac khoan chi tieu kh6ng 16 cua Nha nuoc, bao
g6m: Cac khoan chi cho mt;tc dich duy trl b() may hanh chinh, cho an ninh, qu6c
phong 'cho xay dl,l'ng co sd h~ tffng' cho phuc l<;ji cong c()ng ... d6u trong cho vao
cac khoan thu c6 h~n cua ngan sach (trong d6 chu ye'u la cac lo~i thue'). Tuy
nhien, m()t hi~n tu<;1ng tht;l'c te' kha ph6 bie'n la Ci hffu he't cac qu6c gia tren the' gioi,
ngan sach Nha nuoc d6u bi tham ht;tt (thu Nh?t Ban :12.680 ty JPY,Hoa Ky :228,7 ty USD nam 1991, Philippin: 2,5 ty USD
nam 1995, Malaixia ; 7,1 cy USD nam 1995,Indonexia ;7,5 ty USD nam 1995,
ThaiLan 13,1 ty USD nam 1995.
- DO'i voi doanh nghi~p: Nhu cffu tht;l'c hi~n qua trlnh tai san xua't md r()ng Ia
thuong xuyen.

D€ c6 th€ d~t du<;jc mt;tc tieu nay, hQ cffn v6n b6 xung d€ mua them

may m6c thie't bi, xay dt;t'ng co sCi, nha xudng, kho tang ... Han nfi'a, trong n6n kinh
te' thi truong , d€ c6 th€ dung vfi'ng trong c~nh tranh, cac doanh nghi~p cffn c6 vO'n
b6 XUng them d€ tie'n hanh d6i moi trang thie't bi, ap dt;tng tie'n bQ khoa hQC

ky ,

thu?t nh~m t~o ra du<;jc nhfi'ng san ph§:m c6 ttu the' trong c~nh tranh. Dc1ic bi~t, dO'i


- 11-

voi cac doanh nghi~p c6 mo hlnh qmln ly theo cd che' cong ty c6 phffn, ngoai
nhfi'ng nhu cffu v€ v6n nhu' d6i voi mqi doanh nghi~p blnh thu'ong da neu tren, hQ
con c6 nhu cffu t~o v6n di€u 1~ ngay tu bu6i ban dffu khi moi thanh l~p.

* Thu hai : Cung vO'n ti~n t~ :
- £>6i voi cac doanh nghi<$p : Kha nang cung v€ v6n c6 th~ xua't hi<$n tit cac
ngu6n nhu': QUi kha"u hao co ban sir d~ng, cac qui tich lfiy tu lqi nhu~n chua sir
d~ng

...
- Ngoai doanh nghi~p , m<)t lo~i chu th~ c6 kha nang cung ling m<)t kh6i

lu'Qng v6n ti€n t<$ ra"t IOn , d6 Ia dan chung tu ngu6n thu nh~p thu'ong xuyen cua
rnlnh (lu'ong, ph~ ca"p, hu'u b6ng ... ) hQ phai thl,l'c hi~n cac khoan chi cho m~c tieu
truoc ma:t (nhu' : an Ci, di l~i. hqc t~p ... ), hQ phai danh l~i m<)t phffn duoi d~ng tich
liiy d~ d€ phong ba"t tra:c, d~ mua sa:m trong tu'ong lai. Bay Ia ngu6n cung ca'p ra"t
quan trqng va c6 xu huang ngay cang gia tang cung voi slj tang tru'dng GDP (J m6i
qu6c gia.
- Ngoai ra , m()t ngu6n cung ciing c6 vi tri kha quan trqng d6 la ngu6n tu
ngoai nu'oc ' bao g6m tu cac qu6c gia va tit cac t6 chuc qu6c te' thong qua cac hlnh

thuc vi<$n trQ va tin

d~ng.

T6m l~i , cung cffu v6n ti€n t~ xua"t hi~n va t6n t~i la m<)t thl,l'c te' khach quan
, doi hoi phai du'QC giai quye't hQp ly va hi~U qua d~ t~O di€u ki~n cho n€n kinh te'
' cho xa h<)i t6n t~i va pha t tri~n.
B~ giai quye't mau thufin trong m6i tu'ong quan gifi'a cung va cffu v6n ti€n t~

, c6 th~ bAng nhi€u bi~n pha p khac nhau : Ho~c thong qua vi~c sli' d~ng cac dinh
che' tai ch!nh trung gian nhu': Ngan hang, cong ty tai ch!nh, ciing nhu' cac dinh che'
tai ch!nh trung gian khac. Ho~c sir d~ng mo hlnh dinh che' tai ch!nh trljc tie'p - d6
chlnh la TICK (Securities Market). Va, day ciing ch!nh la ly do rna thi tru'ong nay
con du'QC ngu'oi ta gQi la thi tru'ong v6n (Capital Market). Voi co che' ho~ t d<)ng cua

thi tru'ong v6n, ll,l'c lu'Qng cung va cffu v€ v6n ti€n t~ c6 th~ g~p go nhau tn,tc tie'p


- 12-

d~ dap ling yeu cffu cua nhau. Nho v?y, mau thu~n tntdc mAt t~m thoi da du<;1c

giai quye't, d~ r6i l~i XUftt hi~n nhil'ngt mau thu~n mdi doi hoi phai dUQC tie'p t\lC
giai quye't. C6 th~ n6i, day chinh la ngu6n "nang lu<;1ng" d~ duy trl va phat tri~n
ho~t·d()ng

cua TTCK.

1.3.2- St! xua't hi~n cua cac lo:;ti chung khoan -Nguyen nhan trtfc tie'p
quye't dfnh stf ra dOi cua thi tru'ong chung khoan.

* V~ phfa Nha nu'6'c:
Nhu da trlnh bay Ci phffn tren, khi ngan sach Nha nude bi tham h\lt, ciing c6
nghia la cffu v€ vO'n ti€n t~ xua"t hi~n, Chinh phu c6 th~ sii' d1,mg nhi8u bi~n phap
khac nhau d~ t~o ra ngu6n bu dAp cho slf tham h\lt d6.
Trang nhil'ng th?p kY trudc day, nhi€u quO'c gia tren the' giOi con coi cong C\1
phat hanh ti8n la m()t bi~n phap "cong hi~u" d~ t~o ngu6n bu dAp tham h\lt ngan
sach. Theo thoi gian , h9 da phat hi~n ra nhil'ng "tac d\lng ph1,1" (l~i ra"t nguy
hi~m) khi dung lo~i "thuO'c cong hi~u' nay- d6 chinh Ia l~m phat- vdi nhil'ng h?u

qua clfc ky tai h~i. Chinh vl v?y, ngay nay Chinh phu cac nude da phai cO' gAng
"do~n tuy~t'' Vdi cong Cl,l nay (m~C du V~n chua hoan toan he't luye'n tie'c no)
b~ng each "go cii'a" cac dinh ch€ tai chinh trung gian , trudc he't Ia Ngan hang.

Song, cac Ngan hang (chu ye'u Ia Ngan hang thuong m~i), vdi ngu6n vO'n c6 h~n,
vdi nhil'ng quy ch€ tin d1,1ng ng~t ngheo, da khong th~ dap ling du nhu cffu vO'n
ti€n t~ kh6ng 16 cua tham h1,1t ngan sach Nha nude , bu<)c Nha nude phai tlm
ngu6n tai tr<;1 tu cac dO'i tac nude ngoai. Tuy nhien , d~ nh?n du<;1c ngu6n tai tr<;1 tu
cac dO'i tac nude ngoai cling khong phai don gian. Nhil'ng di€u ki~n tai trQ cua h9
con ng~t ngheo han cua nhil'ng dO'i tac trong nude' d6 la chua k~ de'n nhil'ng ye'u
tO' rang bu<)c nha"t dinh v8 kinh t€ , chinh tq ... kern theo dudi m9i hlnh thlic.
CuO'i cling m<)t bi~n phap c6 th~ du<;1c coila tO'i u'u , d6 la , Nha nude trlfc tie'p
vay n<;1 dO'i vdi m9i tffng lOp dan cu cling nhu cac chu th~ khac trong n8n kinh t€
dudi hlnh thlic tin d1,1ng Nha nude , b~ng each phat hanh cac lo~i trai phie'u Nha


- 13-

ntl'oc (tin phie'u, tnii phie'u Kho b~c , cong tnii , ... )- gQi la chung khmin. Thong qua
bi~n phap nay, Nha nuoc da thu hut du
xa h<)i 'trong n€n kinh te', nh~m bu diip khmln tham hl;lt ngan sach cua mlnh.
Trong quan

h~

nay, m<)t ben la Nha nuoc, dong vai tro nguoi di vay, phia

ben kia bao g6m cac chu th~ khac trong n€n kinh te'- Ia nguoi cho vay, nguoi sCi

hfi'u chung khoan va trd thanh chu nQ d6i voi Nha nuoc.
Slf xua't hi~n cua tin dl;lng Nha nuoc va cac lo~i chung khoan Nha nuoc c6
m<)t vi tri vo cling quan trQng d6i voi ngan sach Nha nuoc cua h~u he't cac qu6c
gia tren the' giOi.
hanh cac

lo~i

d Buc nam 1986, s6 ti€n Chinh phil lien bang vay b~ng each phat

chung khoan Nha nuoc la 149,7 ty DEM (Mac E>uc) va nam 1988

lentOi 177,9 ty DEM.

d Nh~t, nam 1875- nam d~u tien Chinhphu Nh~tphathanh

trai phie'u d~ bu diip tham hl;lt ngan sach Nha nuoc- s6 ti€n vay la 2.092 ty JPY. Va
muoi m<)t nam sau, nam 1986 con

s6 d6 da len toi 6.135 ty JPY (yen Nh~t) ...

* v~ phfa cac doanh nghi~p
Sau Nha nuoc, lo~i chu th~ thu hai cling c6 nhu cfru ra't IOn va thuong xuyen
v€ v6n ti€n t~, d6 Ia cac doanh nghi~p, ba't lu~n doanh nghi~p d6 thu<)c lo~i hinh
t6 chuc theo mo hinh quan ly nao. Doanh nghi~p tu nhan , cong ty lien doanh hay
cong ty c6 ph~n. Tuy nhien, lien quan nhi€u toi ho~t d<)ng phat hanh chung khoan
tren thi trltong' d day xin d€ c~p toi lo~i hinh cong ty c6 ph~n.
Cong ty c6 phfrn (Corporation) con dltQc gQi - theo m<)t trong nhfi'ng d~c di~m
cua n6 - Ia cong ty trach nhi~m huu h~n (Limited Liability). Ban than n6 la m<)t
phap nhan, t6n t~i d<)c l~p voi nhung nguoi sCi hfi'u n6. Nhung nguoi nay du<;1c gQi

la nhfi'ng c6 dong (Stock holders). V€ m~t lich sii', lo~i cong ty nay moi dltQC ra
doi Va phat tri~n trong vong hai the' ky nay, nh~m khiic phl;IC IDQt

s6 di~m bfft lQi

cua hai lo~i hinh cong ty da t6n t~i lau doi la: Cong ty tunhan (Proprietorship) va
cong ty hQp doanh (Partmership ).
Cac cong ty c6 ph~n khi moi thanh l~p, c~n phai hinh thanh v6n di€u I~ ban


- 14-

dffu' ho~c tang them v6n di~u 1~ khi cffn md r()ng quy mo, hQ se phat h~tnh cac lo:;ti
c6 phie'u. D6ng thai , khi cffn b6 sung v6n ti~n t~ t:;tm thai thie'u m()t thai gian trong
qua trlnh san xua't kinh doanh , ngoai ngu6n v6n duqc tlm kie'm tu cac t6 chuc tai
chinh trung gian ( Ngan hang thuong m:;ti va cac t6 chuc tin dl;lng khac), cong ty
c6 phffn se phat hanh cac lo:;ti trai phie'u cong ty d~ huy d()ng v6n, bu d~p S\1' thie'u
h1,1t t:;tm thai ciia rnlnh. Cac lo:;ti c6 phie'u va trai phie'u do cong ty phchinh la chung khoan.
Lich sU' da chung minh r~ng, sv xua't hi~n ciia cac lo:;ti chung khoan hoan
toan la yeu cffu cffn thie't khach quan. Vffn d~ quan trQng la : Lam the' nao d~
chung khoan phat hanh ra duqc nguai dffu tlt chffp nh~n ? DO'i voi nguai dftu tlt
di~u rna hQ quan tam khi dffu tlt v6n d6 la ti~n lOi thu dlt<;:fc tu ho:;tt d()ng dffu tlt
nhi~u hay it, kha nang thanh khoan nhu the' nao ... Ne'u dffu tlt vao chung khoan,

kha nang thanh khoan cua chung k:hoan ph\1 thu()c vao kha nang mua ban chung
k:hoan - D~ t:;to ra dlt<;:fc kha nang d6 , con duang duy nhfft h<;:fp ly Ia phai hlnh thanh
cd che' cua m()t thi trltang rieng bi~t - m()t lo:;ti thi trltang chuyen mon h6a cac giao

dich mua ban nhil'ng lo:;ti san ph~m tai chinh cac lo:;ti chung khoan trung va dai

h:;tn.
Minh chung di~u nay., Ba Venite Van Caspel (nguai My) , tac gia cua cu6n
"Nang d()ng ti~n t~ trong nhil'ng nam 1990" - Da mo ta v~ qua trlnh hlnh thanh sd
giao dich chung khoan New York nhlt sau : "Sd giao dich chung khmin New York
la sd giao dich lau dai nhfft va Ion nhfft nltoc ta. N6 xua't hi~n m()t each khong
chinh thuc va gffn nhlt cung m()t hie voi nltoc ta khi ong B() trltdng ngan kh6 dffu
tien cua nltoc ta tlm each xay dt;(ng m()t h~ thO'ng ti~n t~. f)~ c6 dlt<;:fc m()t h~ thO'ng
ti~n t~

d dfft nuoc moi thanh l~p nay , cffn phai c6 nhi~u ngan hang, cffn phai c6

nhi~u c6 dong bo v6n ra dffu tlt. Nhltng khong ai chiu bo v6n ra dffu tltmua c6 phffn

cua Ngan hang ne'u hQ khong c6 each nao ban l:;ti nhil'ng c6 phffn d6 khi hQ mu6n.
Va d~ t:;to ra m()t thi trltang cho nhil'ng c6 phie'u d6 cua Ngan hang va nhil'ng lo:;ti


. 15.

c6 phie'u khac da phat h~mh, m<)t nhom ngu'Cii da t1,1 t~p tc;ti m<)t du'Cing phO' d
New York gQi Ia "Wall" d~ buon ban voi nhau voi tu' each Ia nhii'ng dc;ti ly cho
khach hang cua hQ. Sau do, hQ da vao trong nha d~ tie'p t1,1c buon ban. Va tu bu6i
dffu khiem tO'n do da hlnh thanh sd giao dich New York the' hfc ngay nay" 1 •
Tom lc;ti, tu nhung va'n d€ da du'qc trlnh bay (J tren , co th~ ke't lu~n ding :
TICK phoi thai da du'qc xufft hi~n tren the' giOi tu kha lau. Co sd khach quan cua
sv hlnh thanh va phat tri~n TTCK xua't phat tu quan h~ cung cffu vO'n ti€n t~ (danh
cho d~u tu'), xua't phat tu sv xua't hi~n cua cac loc;ti chung khoan cfing voi qua trlnh
thu'ong mc;ti hoa chung.
Ngay nay, sv tang tru'dng kinh te' voi tO'c d<) cao, doi hoi cung cftu dftu tu'ngay
cang gia tang, cang doi hoi cac hoc;tt d<)ng phat hanh va mua ban chung khoan tang

len nhanh chong. E>o vua la yeu cftu vua la ti€n d€ d~ cac dinh che' dffu tu'tai chinh
trvc tie'p 'ngay cang md r<)ng v€ quy mo, da dc;tng v€ hlnh thuc va ho~m thi~n han
v€ ky thu~t nghi~p

Vl,l.

2. VAl TRO CUA TID TRUONG CHUNG KHOAN VA. XU HUONG CUA THI
TRUONG CHUNG KHOAN THE GIOI TRONG THOI GIAN GAN DAy

2.1. Vai tro cua thj tru'ong chung khmin do'i voi n~n kinh te' :
Thi tru'Cing chung khoan la m<)t dinh che' tai chinh ta't ye'u cua m<)t n€n kinh te'
thi tru'Cing phat tri~n. La chie'c cftu vo hlnh nO'i 1i€n giii'a cung va cftu vO'n trong n€n
kinh te'. Voi m<)t TTCK Ianh mc;tnh va hoc;tt d<)ng co hi~u qua se tc;to di€u ki~n khai
thac tO't cac ti€m nang cua n€n kinh te' ' tc;to ra sv lanh mc;tnh trong vi~c thu hut va
phan phO'i vO'n trong n€n kinh te' m<)t each co hi~u qua nha't. Hay noi each khac
,TICK, chinh ban than no co vai tro d~c bi~t quan trQng dO'i voi n€n kinh te' thi
tru'ong. Vai tro doth~ hi~n qua nhii'ng n<)i dung co ban sau day:

2.1.1 - Thi tru'ong chung khmin - Cong ct;t tai trq vO'n cho n~n kinh te'
Trude day cac don vi kinh te' d€u 1~ thuoc vao ngan hang d~ co vO'n hoc;tt
dong. N gay nay, tc;ti hff u he't cac nude, cac don vi kinh te' cfing nhu' Nha nu'oc da co

1. Sach da d~n :Thi tntC1ng chung khoan diiu co gl kh6 hieu- Tac gia Le Minh E>uc NXB TP.HCM
1111988 -Trang 8


. 16.

th~ huy d9ng v6n tn;t'c tie'p tu cac ngu6n tie't ki~m b~ng each phat hanh chung

khmin thong qua TICK. Nho c6 TTCK, c6 phie'u cua m9t don vi kinh te' c6 th~
phat hanh ban r9ng rai cho cong chung. Ngu6n v6n huy d<)ng du'QC dam bao va
du<;c sii' d1,mg Hiu dai, don vi kinh te' khong phai lo Ia:ng v6 thoi gian hoan tra nhu'
di vay ngan hang. Do d6, giai ph6ng ap h,tc tam ly n~ng n6 bHii va v6n vay ngan hang.
TTCK la ngu6n cung ca'p v6n trung va dai h~n cho Chfnh phil Trung u'ong
ho~c dia phu'ong thong qua vi~c phat hanh cac trai phie'u qu6c gia hay tnii phie'u

dia phu'ong nh~m tai trQ cho cac cong trlnh c6 t~m co qu6c gia va qu6c te' ' tu d6
tac dong m~nh de' sv phat tri~n kinh te' qu6c gia n6i chung va dia phu'ong n6i
rieng.
Hon the' nua, TICK con la cong

Cl,l

thu hut v6n d~u tu' nu'oc ngoai. Chung ta

ai cling c6 th~ d~ dang nh~n ra r~ng, v6n d~u tu' trong nu'oc du IOn de'n dau cling
c6 gioi hq.n. Do v~y, v6n d~u tu' nu'oc ngoai c6 vai tro eve ky quan trQng, d~c bi~t
d6i voi nhung nu'oc dang phat tri~n. C6 nhi6u hlnh thuc thu hut v6n d~u tu' nu'oc
ngoai nhu': E>~u tu' theo h<;p ddng, d~u tu' lien doanh, d~u tu' 100%. M6i lo~i hlnh
d6u c6 m~t tfch eve va tieu qtc rieng cua n6. Tuy nhien , du loq.i hlnh nao, d6u doi
hoi phai thoa man di6u ki~n d6 la thong tin d~y du va chfnh xac. Khong c6 thong
tin d~y du va chfnh xac thl du thua v6n cling khong ai dam d~u tu'. TTCK ho~t
d<)ng theo nguyen ta:c cong khai ( cong khai cac thong tin lien quan de'n gia

tri

chung khoan 'mua ban chung khoan' kha nang tai chfnh cua cac chu th~ phat
hanh chung khoan ... ). Do d6, kha:c ph1,1c du'<;c tlnh tr~ng thie'u thong tin ho~c

thong tin khong trung thl,l'c. TICK Ia m9t ta'm gu'ong kh6ng 16 phan chie'u cha't
lu'Qng hoq.t d9ng san xua't kinh doanh cua tung doanh nghi~p c6 chung khoan
du<;c lu'u thong tren thi tru'ong. Thong qua TICK, cac nha d~u tu' nu'oc ngoai c6
th~ quan sat theo doi va nh~n dinh tlnh hlnh ho~t dQng san xua't kinh doanh cua

cac nganh, cac t6 chuc kinh te' trong nu'oc. Nho d6, hQ thl,l'c hi~n vi~c d~u tu' c6


- 17-

hi~u

qua.
Nhln h;ti qua trlnh phat triSn cua TTCK, dmg minh chung ding day la mot

cong Clf tai trQ v6n cffn thie't cho ho~t dong cua n€n kinh te'. Nhi€u TTCK trong
khu vlfc, m~c du moi thanh l~p trong nhung nam 1960-1970, nhung v6n huy dong
da phat triSn dang kS :

- Thi truong E>ai B~c

119

tyUSD

- Thi tru'ong Seol

114

cyUSD

- Kuala Lumpua

58

tyUSD

-Singapore

41

cyUSD

- Bankok

27

tyUSD

-Jakarta

3

ty USD (thanh l~p 1977)

E>O'i voi cac thi tru'ong ky clfu nhu'New York, London, Tokyo, ... s6 v6n huy
dong con IOn hdn nhi€u ( Tren 100 ty USD )
2.1.2- Thi tru'ong chung khmin cung ca'p thj tru'ong dftu tu' cho cong chong
tii do t~o th6i quen dftu tu'.
Thi tru'ong chung khoan du'a de'n cho cong chung nhung cong Clf moi da

d~ng phong phu, phu h
v oi

ca mot h~ th6ng g6m hang Ch\lC lo~i chung khoan khac nhau, cua nhi€u nganh
kinh te' khac nhau, ngu'oi tie't ki~m c6 thS t1f mlnh llfa ch<;m ho~c thong qua nhung
nha tai chinh chuyen man llfa chQn nhung hlnh thuc thich hnhan r6i trong xa hoi se du'cang ldch thich y thuc tie't ki~m trong cong chung.

d cac nu'oc cong nghi~p phat

triSn nhu'My, Nh~t, Anh, E>uc, Phap, ... phong trao ngu'oi tie't ki~m thlfc hi~n dffu
tu', phat triSn rfft m~nh qua hlnh thuc "quy dffu tu". Voi hlnh thuc nay giup cho
nhung ca nhan chi c6 mot ti€n tie't ki~m ho~c dS danh nho cung c6 thS tham gia
dffu tu' b~ng each gop v6n vao quy dffu tu' va quy se t~p trung s6 ti€n tie't ki~m d6
thanh khoan ti€n Ion dS mua chung khoan treJl thi trgong.
.
OAI HOC QUOC GIA lP.hCI~~
i ·r
TRlftTtiG 8 ~ \ ~10C KINli I1:
•.•

II

\

"

f'

,

d Thai Lan hi~n nay c6

- · · · ·---·-- .... _________ _

·

---------.:·:

,

·--~.....:...-.--• _.._w.

\

.
I

I

H\!J Vlf HSAll B!d HOP.

I____: ______---· ...

L___

---.~~~---------_j

- 18-

tren 70 quy dffu tu', d Anh qu6c c6 gffn 100 quy, d Nh~t Ban, phong tr~w quy dffu
tu' duqc th~mh l~p tir tru'oc d:,1i chi8n th8 gioi lffn thu hai va hi~n nay phat tri~n ra't
m:,1nh me, khong du'di 10 tri~u nguoi c6 c6 phitu quy dffu tu'.
Ro rang , TTCK la noi cung ca'p cac co h()i dffu tu' c6 ll;l'a ch<;>n cho cong
chung , tit d6 nang cao ti8t ki~m qu6c gia , t:,1o di€u ki~n v€ v6n cho sl;l' nghi~p
phat tri~n kinh t8 qu6c dan.

2.1.3 - Thi tru'ong chung khmin Ia cong Ct;l giup Chinh phii thtfc hi~n cac
chfnh sach kinh te' vi mo.
N€n kinh t8 ciia m()t qu6c gia tang tru'dng hay suy thoai tru'oc h8t phv thu()c
vao chinh sach kinh t8 vi mo va bi~n phap can thi~p ciia Nha nu'oc.
Mcong cv tai chinh

Cl;l

tht,tc hi~n va quan ly kinh t8 vi mo sa:c ben la cac

a tren TICK.

- Thong qua vi~c phat hanh trai phitu kho b:,1c, trai phitu Chinh phii, trai
phie'u chinh quy€n dia phu'ong d tren TICK, t:,1o di€u ki~n cho Nha nu'oc thu hut
v6n dap ung nhu cffu chi tieu ciia ngan sach phvc vv chu'ong trlnh phat tri~n kinh
t8 xa h()i. Khong c6 TICK, Nha nude ciing viin phat hanh duqc trai phitu, nhung
se kh6 khan hon nhi€u, d~c bi~t d6i voi lo:,!i trai phitu trung va dai h:,!n, vl kha
nang thanh khoan ciia trai phitu bi h:,1n cht. Nho c6 TICK t~p trung, nho c6 vi~c
mua di ban l:,1i trai phitu theo dung tinh cha't thi tru'ong, vi~c phat hanh trai phitu

ciia Nha nu'oc duqc

thu~n

lqi hon.

-Thong qua TICK, Nha nude c6 th~ thl;l'c hi~n mvc tieu ki~m soat l~m phat,
6n dinh ti€n t~, 6n dinh kinh t8 b~ng each ngan hang trung uong cac nu'oc, thong
qua vi~c mua ban trai phitu chinh phii tren TICK d~ di€u ti8t kh6i lu'qng ti€n t~
trong lu'u thong, di€u ti8t gia chung khoan tren

thi tru'ong.

Khi cffn born ti€n vao lu'u thong , ngan hang trung u'ong tung ti€n ra mua trai
phie'u chinh phii, nguqc l:,1i, khi cffn thu hut ti€n tir lu'u thong v€, giam ap ll;l'c l:,1m
phat, nga~ hang trung uong ban trai phitu chinh phii ra. Khi gia trai phitu tren thi


- 19-

tntong giam ngan hang trung u'ong tung ti€n ra mua tnii phie'u, lam cho cffu v€ tnii
phie'u tang len, do d6 gia trai phie'u tren thi tru'ong tang len. Nguqc l<;ti, khi gia trai
phie'u tren thi tru'ong tang mu6n giam gia, 6n dinh ti€n t~, ngan hang trung u'ong
tung trai phie'u dl,l' trii' ra ban thu ti€n v€.
Nhu'v~y, chinh nho c6 TICK, cac nha SO<;tn thao chinh sach kinh te' cua chinh

phu c6 th€ sii' dl;lng chung k.hoan d€ thl,l'c hi~n chinh sach tai chinh va ti~n t~ thong
qua vi~c mua ban trai phie'u chinh phu d€ bu d~p thie'u hl;lt ngan sach, ki€m soat
l<;tm phat- t<;to di€u ki~n cho n€n kinh te' phat tri€n.

2.1.4- Thi truong chung khmin- Cong Cl}. danh gia ho~t dQng kinh doanh va
Ia phong vii bi~u ciia n~n kinh te'.
Thi tru'ong chung k.hoan la m9t chi s6 dang tin c~y n6i len tlnh tqng cua cac
doanh nghi~p va cua n€n kinh te' mQt da"t nu'dc.
Cac thi gia chung k.hoan duqc th€ hi~n thuong xuyen tren thi tru'ong phan
anh gia

tri phffn tai san c6 du'qc giao dich tren TTCK, v6n c6 phffn cua cac doanh

nghi~p va phffn vay b~ng trai phie'u. Stf hlnh thanh thi gia chung k.hoan da bao

ham S\1' danh gia thl,l'c tr<;tng CUa cac doanh nghi~p va cua n€n kinh te', VI no can CU
vao hang lo<;tt cac phan tich danh gia cua cac giao dich vien tren thi tru'ong d6i vdi
m6i lo<;ti chung khoan rna hQ giao dich. Thi gia c6 phie'u cao hay tha"p, bi€u hi~n
mile dQ dffu tu', tai chinh, tr<;tng th~i kinh te' cua cac doanh nghi~p, d~c bi~t la th€
hi~n

kha nang cua cac doanh nghi~p trong vi~c c6 thoa man cho cac c6 dong v€

thu nh~p ( c6 tlic va gia th~ng du' cua c6 phie'u) hay k.hong. Chi c6 nhii'ng doanh
nghi~p lam an lanh m<;tnh, c6 hi~u qua cao, hua h¥n tri~n v<;>ng tu'ong lai t6t thl gia

tri thi tru'ong cua chung k.hoan cong ty (d~c bi~t Ia c6 phie'u) mdi cao.
Nhu' v~y, thtfc tr<;tng hay tri€n VQng tu'ong lai cua cac doanh nghi~p du'qc th€
hi~n trl,l'c tie'p tren

thi gia va di€n bie'n thi gia chung k.hoan cua cong ty.

Ngoai sl,l' danh gia cac doanh

nghi~p,

TICK con dtf dmin tru'dc va Ia "phong

vu bi€u" cua n€n kinh te'. Giup nhil'ng ngu'oi dffu tu' c6 co sCi danh gia tu'ong lai cua