NHA XUAT BAN GIAO DUC


BO GlAO DUO VA OAO TAG
LE THONG (Tong Chii bien)
NGUYfiN THI MINH PHUONG (Chu bien)
PHAM VIET HONG - N G U Y E N VIET HUNG - ONG THI DAN THANH
T R A N DUC TUAN - NGUYfiN DUC VU

DIAL!
NANG CAO
(Tai ban lan thu nhat)

NHA XUAT BAN GIAO DUC


Ban quyen thuQc Nha xuat ban Giao due - Bo Giao due va Dao tao
720 - 2007/CXB/664 - 1571/GD

Ma so : NHI 16T8


/:::^

^

Khai quat
nin kinh t i
t h i gidi

hoi

CAC Nirdc


REN THE GI6I


s a TUONG PHAN VG TRINH OO
Bai I

PHAT TRIGN KINH T 6 - XA HOI

CUA CAC NHOM NUOC
Tren the gioi, nhom nuoc phat then va nhom nuoc dang phat then co su
tuong phan ro ret ve trinh do phat then kinh te - xa hoi.

I - SU PHAN CHIA THANH CAC NHOM NUOC
The gioi co tren 200 qude gia va viing lanh tho khae nhau ve tu nhien,
dan eu, xa hoi, trinh do phat trien kinh te va duoe xep vao hai nhom
nuoe : phat trien va dang phat trien.
Cae nuoe phat trien eo tong san pham trong nude binh quan dau nguoi
(GDP/ngudi) eao, dau tu nudc ngoai (FDI) nhieu, ehi sd phat trien eon
ngudi (HDI) d miie cao.
Cae nude dang phat trien thudng ed GDP/ngudi thap, no nude ngoai
nhieu va HDI d miie thap.
Trong nhdm nudc dang phat trien, mdt sd nudc va viing lanh thd da trai
qua qua trinh cdng nghiep hoa va dat duoc trinh dO phat tri^n nhat dinh
ve cdng nghiep goi chung la cac nudc cdng nghiep mdi (NIC^) nhu :
Han Qude, Xin-ga-po, Dai Loan, Bra-xin, Ac-hen-ti-na,...


Hinh 1. Phan bo cac nudc va vung lanh tho tren the gioi theo muc GDP binh quan
dau nguoi (USD/ngudi) - nam 2004
Dua vao hinh 7, nhan xet su phan bo cac nuoc va vung lanh thd tren the
gioi theo muc GDP binh quan dau nguoi (USD/ngudi).


II - su TaONG PHAN Vt KINH TE CUA CAC NHOM NUOC
1. Ve trinh do phat trien kinh te
GDP binh quan dau ngudi cd su chenh lech ldn giiia eae nudc phat trien
va cac nudc dang phat tri6n.
Bang 1.1. GDP binh quan dau ngirdi cda mot so ni/ac tren the gidi - nam
2004, theo gia thuc te
(Oon vi : USD)
Cic nirdc phat trien

Cac nudc dang phat trien

Ten nudc

GDP/ngirbi

Ten nudc

GDP/ngudi

Oan Mach

45008


An-ba-ni

2372

Thuy Oien

38489

C6-l6m-bi-a

2150

Anh

35861

In-do-ne-xi-a

1193

Ca-na-da

30714

An 06

637

Niu Di-ian


24314

E-ti-6-pi-a

112

The gioi : 6393
Dua vao bang I.l, hay nhan xet su chenh lech ve GDP binh quan dau nguoi
gii/a cac nuae phat then va cac nuoc dang phat then.
Bang 1.2. Ca cau GDP phan theo khu vuc kinh te cua cac nhom nuae nam 2004
(Don vi : %)
Co clu GDP phan theo khu vyc kinh te
Nhdm nudc
Khu vuc 1

Khu virc II

Khu vuc III

Phdt then

2,0

27,0

71,0

Oang phat trien

25,0


32,0

43,0

Dua vao bang L2, hay nhan xet va giai thfch ve ca cau GDP phan theo khu
vuc kinh te cua cac nhom nuoc, nam 2004.

Cac nudc phat trien chiem hon 60% gia tri xuat, nhap khau cua the gidi,
ehii yeu xuat khau eae mat hang da qua che bien. O cae nudc dang phat
tn6n, khoang san va hang so che chiem ti le cao trong xuat khau (nam
2001 chiem gan 30%).


Trong nhitng thap nien cudi eua the ki XX, cac nude dang phat trien da
tap trung dau tu nhieu hon vao khu vue II va khu vuc III, tao ra su tang
trudng rd ret d ca hai khu vue nay. Cae nude va viing lanh thd cdng
nghiep mdi, da ed su ehuyen dich ldn eo cau kinh te vdi su phat trien
nhanh vuot bae eua qua trinh cdng nghiep hoa, hudng ve xuat khau.
Nhieu san pham cdng nghiep cd kha nang eanh tranh tren thi trudng
the gidi. Khu vuc dich vu phat tri^n nhanh.
2. Ve dau tu nudc ngoai va no nuoc ngoai
Cac nude phat trien ed gia tri dau tu ra nude ngoai ldn va thuc hien dau
tu dan xen nhau, mdi nude dau tu vao eae nudc khae d linh vue the
manh eua minh. Hien nay, cac nudc phat trien chiem khoang 3/4 gia tri
dau tu ra nude ngoai va nhan khoang 2/3 gia tri dau tu ttr nude ngoai.
Phan ldn cac nude dang phat trien hien deu cd no nude ngoai va nhieu
nude khd cd kha nang thanh toan no.
Bang 1.3. l o n g ng nuae ngoai cua nhom nuae dang phat trien
(Oon vj : ti USD)


Nam

1970

1980

1990

2000

2004

Tong no

610

1200

1310

2498

2724

Ti le no tren tdng GDP eua cac nudc dang phat trien nam 1980 la 21%,
nam 1998 la 37,3%, nam 2004 la 33,8%.
SU TUONG PHAN VE M O T SO KHIA CANH XA HOI
CUA CAC NHOM NUOC
Giua nhdm nudc phat trien va nhdm nude dang phat trien ed su khae

biet ve mdt sd chi sd xa hdi.

Tudi thQ tmng binh (tu6i) - nim 2005 :

- The gioi : 67
- Cac nuoc phat trien : 76
- Cac nuoc dang phat trien : 65. Cac nuoc a chau Phi co tuoi tho trung
Wnh la 52 (trong do 6 khu vyc T^y Phi, 06ng Phi la 47 - thap nhat
the gioi).


Bang 1.4. Chi so HDI cua the gidi va cac nhdm nudc
-—-____^

Nam

2000

2002

2003

Phat trien

0,814

0,831

0,855


Oang phat trien

0,654

0,663

0,694

The gioi

0,722

0,729

0,741

Nhdm nudrc

~~~~~---~-___^_^

Dua vao bang 7.4, ket hap vol thong tin a tren, nhan xet su khae biet ve
chi so HDI va tuoi tho trung binh giua nhom nuae phat then va nhom nuoc
dang phat then.

CAU HOI VA BAi TAP
1. So sanh mot so diem noi bat ve trinh dp phat trien kinh te cua nhom
nuoc phat then voi nhom nLroc dang phat trien.
2. Tai sao nhom nuoc dang phat trien co chi so HDI thap hon nhom
nuoc phat trien ?
3. Diia vao bang so lieu sau :


Gia trj xuat, nhap khau hang hoa cua nhdm nudc dang phat trien va the gid
(Oon vi : ti USD)
N.
Nhdm

Nam
\.

2004

2000

1990
Xuit
khau

Nh$p

Xuat

Nhap

khau

khau

The gidi

3328,0


3427,6

Dang phat trien

990,4

971,6

nudc

\v

khau

Xuit
khau

Nhap
khau

6376,7

6572,1

9045,3

9316,3

2372,8


2232,9

3687,8

3475,6

Hay ve bieu dd edt ehdng \ht hien gia tri xuat, nhap khau hang hoa cua
nhdm nudc dang phat trien so vdi the gidi qua cae nam tren. Riit ra
nhan xet.


CUOC CACH MANG KHOA HQC
Bai 2 VA CONG NGH6 HI€N DAI.
N6N KINH TC TRI T H Q C
Cuoc each mang khoa hoc va cong nghe hien dai vai dac trung la lam xuat
hien va bung no cong nghe cao da tac dong manh me den nen kinh te the
giai, chuyen dan nen kinh te the giai sang mot giai doan phat then moi, dugc
goi la nen kinh te th thuc. Trong do, th thuc, thong tin tra thanh yeu to
quyet dinh nhat doi vol su phat then san xuat; khoa hoc va cong nghe tro
thanh luc lugng san xuat true tiep.

I - CUOC CACH MANG KHOA HOC VA CONG NGH$ HIEN DAI
Cudc each mang khoa hoc va cdng nghe hien dai duoe tien hanh vao
eudi the ki XX, dau the ki XXI. Dac trung cua cudc each mang nay la
su xuat hien va phat tridn nhanh ehdng cdng nghe eao. Day la cac cdng
nghe dua vao nhung thanh tuu khoa hoc mdi, vdi ham luong tri thiic
cao. Cae cdng nghe nay da tac ddng manh me va sau sac de'n phat trien
kinh te - xa hdi. Trong dd, bdn cdng nghe tru cdt tao ra nhieu thanh
tuu nhat.

I
Thinh tiru cua bdn cdng nghe tru CQt trong cupc each mang khoa hoc
v i cdng nghe hifn dai

I

Cdng nghe sinh

Cdng

vat

Cdng nghe nang

Cdng nghe thdng

hoc : tao ra nhijng

lieu : tao ra nhOng

luong : su dung

tin : tao ra cac vi

giong moi khong co

vat

ngay cang nhieu


mach, chip dien tii

trong ty nhien ciing

dung

cac

CO toe dp cao, kT

nhung

nhung tfnh

buoc

tien

nghe
lieu

chuyen

moi,

vol
nang

quan trpng trong


moi

chan doan va dieu

composit, vat lieu

tri benh,...

sieu din,...).

(vat

lieu

lupng

dang
moi

nang
(hat

thuat sd hoa, cap

nhan, mat trdi, sinh

spi quang,... nang

hpe, thuy trieu,...).


cao nang luc cua
con

nguoi

trong

truyen tai, xu li va
luu giu thong tin.

Ttr mdt mang may tinh ndi bd xuat hien dau tien nam 1969 d Hoa Ki,
den nam 1989, mang Internet da phat trien khap noi tren the gidi.
10


Bang 2.1. So' ngudi su dung Internet tren the gidi
(Oon vi : trieu nguoi)
Nam

1993

2000

2006

So nguoi

1

540


1100

Nhan xet so nguai su dung Internet nam 2006 so voi cac nam 1993, 2000
va so vol dan sd toan the giai nam 2006 (khoang 6500 theu nguoi).

II - TAC O O N G C U A C U O C CACH MANG KHOA HQC VA CONG NGH| HIEN
OAI OEN SU PHAT TRIEN KINH TE - XA HOI
Mpt SO tac dpng cua cupc cich mang khoa hpe
v i cdng nghg hiin dai den sir phit trien kinh t4 - xa hpi

Khoa hoc va cong

Xuat

eae

Thay doi co cau lao

Phat trien nhanh

nghe trd thanh luc

nganh cong nghiep

dpng. Ti le nhung

chong

lupng Scin xuat true


CO ham lupng k7

nguoi

quoc te, dau tu eua

tiep, CO the true tiep

thuat cao (san xuat

bang tri 6c de tryc

nude

lam ra sdn pham

vat lieu moi, cong

tiep

pham vi toan eau.

(san

xuat

hien

lam

tao

viec

ra san

phan

nghe gen,...), cac

pham (nhu cac lap
trinh vien, nhung

(bdo

nha thiet ke cong

mem, cac nganh

dich vu nhieu kien

cong nghiep dien

thuc

tu,...).

viin thong,...),...

hiem,


nghe, san

mau dich
ngoai

tren

pham

; tren may tfnh,...)
ngay cang eao.

Hay neu cac vf du cu the de lam ro tac dong cua cuoc each mang khoa hoc
va cong nghe hien dai den su phat then kinh te - xa hoi the giai.

-N^N KINH TE TRI T H U C
Cudc each mang khoa hoe va eong nghe hien dai tac ddng ngay cang
sau sac, lam eho kinh te the gidi chuyen dan tii nen kinh te cdng nghiep
sang mdt loai hinh kinh te mdi dua tren tri thiic, ki thuat, cdng nghe eao,
duoc goi la nen kinh te tri thiie.

11


Bang 2.2. So sanh khai quat mpt so yeu to' ci:ia cac nen kinh te
^~~~~~~--„Nen kinh te

Yeu to ^ ^ ^ ^ - - - . , _ ^


Ndng nghiep

Cdng nghidp

Tri thiirc

Co cau kinh te

Ndng nghiep la
chu yeu

Cdng nghiep va djch
vu la chu yeu

Djch vu la chu yeu,
trong dd cac nganh
can nhieu tri thiic
(ngan hang, tai chfnh,
bao hiem...) chiem uu
the tuyet ddi

Cdng nghe chu yeu de
thuc day phat trien

Su dung sue
vat, CO gioi hoa
don gian

Co gidi hoa, hoa hoc
hoa, dien khf hoa,

ehuyen mdn hoa

Cdng nghd cao, dien
tu hoa, tin hoc hoa,
sieu xa Id thdng tin,...

Ndng dan la
chu yeu

Cdng nhan la chu yeu

Cdng nhan trf thiic la
ehu ydu

<10%

> 30%

> 80%

TSm quan trpng cua
giao due

Nhd

Ldn

RSt Idn

Vai trd cua cdng nghe

thdng tin va truyen
thdng

Khdng Idn

Ldn

Quyet djnh

Co cau lao ddng
Tl le dong gop cua
khoa hpe - cdng nghe
cho tang trudng kinh te

Dua vao bang 2.2, cho biet nen kinh te th thuc khae vol nen kinh te nong
nghiep, kinh te cong nghiep 6 nhfjng diem chu yeu nao ?
Nen kinh te tri thiie bat dau duoc hinh thanh d Bae Mi va mdt sd nude Tay
Au,... O eae nude nay, nhiing nganh kinh te ehu yeu dua vao cdng nghe
thdng tin chiem khoang 45 - 50% GDP. Udc tinh vao khoang nam 2030,
nen kinh te eua eae nudc phat trien deu trd thanh nen kinh te tri thiic.

CAU HOI VA BAI TAP
1. Neu dac trirng va tac dpng cua cuoc each mang khoa hoc va cong
nghe hien dai den nen kinh te the gioi.
2. Trinh bay nhung hieu biet cua ca nhan ve cac thanh tuu khoa hoc
va cong nghe hien dai noi bat cija nhan loai trong the ki XX.
3. Phan tich vai tro to Ion cija khoa hoc va cong nghe hien dai trong
nen kinh te tri thuc.

12



XU HUONG TOAN CAU HOA,

Bai 3 KHU VUC HOA KINH T^

Toan cau hoa va khu vuc hoa la xu huang tat yeu, din den su phu thuoc lan
nhau ngay cang tang giCia cac nen kinh te ; ddng thai, tao ra nhi/ng dong
luc thuc day su tang trudng va phat then kinh te the gidi.

I - XU HUONG TOAN CAU HOA KINH TE
Toan cau hoa la qua trinh hen ket cac qude gia tren the gidi ve nhieu
mat, til kinh te den van hoa, khoa hoe,... Toan cau hoa kinh te cd tac
ddng manh me den moi mat ciia nen kinh te - xa hdi the gidi.
1. Toan cau hoa kinh te
Toan cau hoa kinh te ed nhung bieu hien rd net sau :
a) Thuang mai the gioi phdt trien manh
Tdc do tang trudng cua thuong mai ludn cao hon tdc dd tang trudng eua
toan bd nen kinh te the gidi. Td chiic Thuong mai the gidi (WTO) vdi
150 thanh vien (tinh den thang 1-2007) chiem khoang 90% sd dan, ehi
phdi 95% hoat ddng thuong mai cua the gidi va cd vai trd to ldn trong
viec thiie day tu do hoa thuong mai, lam eho nen kinh te the gidi phat
trien nang ddng hon.
b) Ddu tu nuae ngodi tdng nhanh
Tir nam 1990 den nam 2004 dau tu nudc ngoai da tang tii 1774 ti USD
len 8895 ti USD. Trong dau tu nudc ngoai, Unh vue dieh vu ngay cang
chiem ti trong ldn, trong dd ndi len hang dau la cae hoat ddng tai ehinh,
ngan hang, bao hiem,...
c) Thi truong tdi chinh quae te mo rong
Vdi hang van ngan hang duoc ndi vdi nhau qua mang vidn thdng dien

tii, mdt mang ludi lien ke't tai chinh toan cau da va dang rdng md tren
toan the gidi. Cac td ehiie qude te nhu Quy tien te qude te (IMF),
Ngan hang The gidi (WB) ngay eang ed vai trd quan trong trong phat
trien kinh te toan cau, cung nhu trong ddi sdng kinh te - xa hdi cua
cac qude gia.
13


d) Cdc cong ti xuyen quoc gia co vai trd ngdy cdng lan
Vdi pham vi hoat ddng rdng, d nhieu qude gia khae nhau, eae cdng ti
xuyen qude gia nam trong tay ngudn cua eai vat chat rat ldn va chi phdi
nhieu nganh kinh te quan trong.
Hien nay, toan the gidi cd tren 60 nghin cdng ti xuyen quoc gia vdi
khoang 500 nghin ehi nhanh.
Cac cdng ti xuyen quoc gia chiem 30% tdng gia tri GDP toan the gidi,
2/3 budn ban qude te, hon 75% dau tu true tiep va tren 75% viec
ehuyen giao cdng nghe, khoa hoc ki thuat tren pham vi the gidi.
Hay nhan xet ve vai trd cua cac cdng ti xuyen quoc gia trong nen kinh te
the gidi.

2. He qua ciia viec toan cau hoa kinh te
Toan eau hoa kinh te da thiie day san xuat phat trien va tang trudng
kinh te toan cau, day nhanh dau tu, tang cudng su hop tac qude te. Tuy
nhien, toan cau hoa kinh te eung cd nhiing mat trai eiia nd, dae biet lam
gia tang nhanh chdng khoang each giau ngheo.
II - XU HUONG KHU VljC HOA KINH TE
1. Cac to chuc lien ket kinh te khu vuc
Do su phat trien khdng deu va siic ep canh tranh trong cac khu vue tren
the gidi, nhiing qude gia ed net tuong ddng ve dia U, van hoa, xa hdi
hoac cd chung mue tieu, loi ich phat trien da hen ket vdi nhau thanh cac

td chiie hen ket kinh te dae thu.
Bang 3. Mpt so to chuc lien ket kinh te khu virc

Td chire lien ket
kinh te

Nam
thinh
lip

So dan
Cac nuoc v i viing lanh tho thinh vien
(Tinh den nim 2005)

(trieu
ngixin nam 2005)

GDP
(ti USD nam 2004)

Hiep udc tu do
thuong mai Bae MT
(NAFTA)

14

1994

Hoa Kl, Ca-na-da, Me-hi-cd


435,7

13323,8


Oire, Anh, Phdp, Ha Lan, Bi,
l-ta-ll-a, Lue-xam-bua, Ai-len,
Oan Mach, Hi Lap, Tay Ban Nha,
Lien minh
chau Au (EU)*

1957

Bo Oao Nha, Ao, Phan Lan,
Thuy Oien, See, Hung-ga-ri,

459,7

12690,5

555,3

799,9

2648,0

23008,1

232,4


776,6

Ba Lan, Xld-va-kl-a, Lit-va,
Lat-vi-a, Xld-ve-ni-a, E-xtd-ni-a,
Man-ta, Si'p.

Hipp hdi eae
qude gia Ddng
Nam A

In-dd-ne-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin,
1967

(ASEAN)

Xin-ga-po, Thai Lan, Bru-nay,
Viet Nam, Lao, Mi-an-ma,
Cam-pu-chia.

Bru-nay, In-dd-ne-xi-a, Ma-lai-xi-a,
Phi-lip-pin, Xin-ga-po, Thai Lan,
Dien dan hpp

Hoa Kl, Ca-na-da, Me-hi-cd, Nhat

tac kinh te chSu

Ban, Han Qude, 0-xtray-li-a,

A - Thai Binh


1989

Duong (APEC)

Niu Di-lan, Oai Loan, Trung Qude,
Hdng Cdng (Trung Qude), Pa-pua
Niu Ghi-ne, Chi-le, Pe-ru,
Lien bang Nga, Viet Nam.

Thi trudng
chung Nam MT
(MERCOSUR)**

1991

Bra-xin, Ac-hen-ti-na, U-ru-goay,
Pa-ra-goay.

* Thang 1-2007, EU ket nap them Bun-ga-ri va Ru-ma-ni.
** Thang 6-2006, MERCOSUR ket nap them Ve-ne-xu-e-la.

15


Dua vao bang 3, so sanh sd dan va GDP cua cac to chuc lien ket kinh te khu
vuc. Rut ra nhan xet.

Ngoai eae td chiic kinh te khu vuc, cdn ed cae to chile hen ke't ti6u viing
d cae chau lue nhu : tam giac tang trudng Xin-ga-po - Ma-lai-xi-a In-dd-ne-xi-a (d Ddng Nam A), hen ket vting Ma-xo Rai-no (d EU),...

2. He qua ciia khu vuc hoa kinh te
Cae td ehiie hen ket kinh te khu vue viia hgp tac, vira eanh tranh vdi
nhau da tao nen ddng lire thiie day su tang trudng va phat trien kinh te,
tang eudng tu do hoa thuong mai, dau tu dieh vu trong pham vi khu
vue ciing nhu giua cac khu vuc vdi nhau. Ddng thdi, eung thiie day qua
trinh md cira thi trudng cac qude gia, tao lap nhiing thi trudng khu vuc
rdng ldn, tang eudng qua trinh toan eau hoa kinh te the gidi. Tuy nhien,
xu hudng khu vuc hoa eiing dat ra khdng it van de ddi hdi cac quoc gia
phai quan tam giai quyet, nhu tu ehu ve kinh te, quyen luc qude gia,...

CAU HOI VA BAi TAP
1. Trinh bay cac bieu hien chu yeu cua toan cau hoa kinh te. Xu huong
toan cau hoa kinh te da dSn den nhCrng he qua gi ?
2. Cac to chuc lien ket kinh te khu vuc dupc hinh thanh dua tren
nhung co so nao ?
3. Xac djnh cac nuoc thanh vien cua to chuc EU, ASEAN, APEC,
NAFTA, MERCOSUR tren ban do "Cac nuoc tren the gioi".

16


MOT S6 V A N D 6
Bai 4 MANG TINH TOAN CAU
Cung vdi viec bao ve hoa binh, nhan loai hien nay dang phai ddi mat vdi nhieu
thach thuc mang tfnh toan cau nhu : bung no dan sd, gia hoa dan sd,
d nhiem mdi trudng,... gay ra nhCrng hau qua nghiem trong.

I - DAN SO
1. Bung no dan so
Dan sd the gidi tang nhanh, nhat la d nira sau eua the ki XX. Cang

nhirng nam ve sau, thdi gian dan sd tang them 1 ti ngudi cang nit ngSn.
Nam 2005, sd dan the gidi la 6477 trieu ngudi; hien nay trung binh mdi
nam tang them gan 80 trieu ngudi. Du kien dan sd the gidi ed the dn
dinh vao nam 2025 vdi sd dan khoang 8 ti ngudi.
Su biing nd dan sd hien nay tren the gidi di6n ra ehu yeu d eae nudc
dang phat trien. Cac nudc nay chiem khoang 80% dan sd va 95% sd
dan gia tang hang nam cua the gidi.
Bang 4. Ti suat gia tang dan so tir nhien trung binli nam
(Don vi : %)
^^^^^

Giai doan
1960-1965

1975-1980

Phat trien

1,2

0,8

0,6

0,2

0,1

Dang phat trien


2,3

1,9

1,9

1,7

1,5

The gidi

1,9

1,6

1,6

1,4

1,2

Nhdm nuoc

1985-1990 1995 - 2000 2001 - 2005

^~\^

- Dua vao bang 4, so sanh ti suat gia tang dan sd tu nhien cua nhdm nudc
dang phat then vdi nhdm nudc phat then va toan the gidi.

- Dan sd tang nhanh dan tdi nhi/ng hau qua gi ve mat kinh te - xa hdi ?

2-DL11-NC-A

17


2. Qa hoa dan so
Dan sd the gidi dang cd xu hudng gia di. Trong eo eau theo dd tudi, ti
le ngudi dudi 15 tudi ngay cang thap, ti le ngudi tren 65 tudi ngay cang
eao va tudi tho eua dan sd the gidi ngay cang tang.
Sd ngudi cao tudi hien nay tap trung nhieu nhat d Tay Au. Khu vue
Nam A, Tay A, chau Dai Duong va Ca-ri-be la nhung noi ed sd ngudi
eao tudi dang tang nhanh. Du bao den nam 2020, sd luong ngudi cao
tudi chiem 14% tdng sd dan eua the gidi.
Dan sd gia dan tdi nhi/ng hau qua gi ve mat kinh te - xa hdi 7

•

'•

'

II-MOI TRUONG.
Dudi ap lue ngay cang ldn cua gia tang dan sd va su tang trudng hoat
ddng kinh te, mdi trudng toan eau ngay cang bi d nhiSm va suy thoai
nang ne, gay nhieu hau qua nghiem trong.
1. Bien doi khi hau toan cau va suy giam tang odon
Luong CO2 tang dang ke trong khi quyen gay ra hieu iing nha kinh, lam
cho nhiet dd Trai Dat tang len. Ude tinh trong 100 nam trd lai day, Trai

Dat ndng len 0,6°C. Du bao vao nam 2100, nhiet dd Trai Dat se tang
them tir 1,4°C den 5,8°C.
Viec sir dung nang luong trong cdng nghiep va sinh hoat, dae biet 0 cae
nude phat trien, da dua vao khi quyen mdt luong ldn khi thai, gay ra
mua axit d nhieu noi tren Trai Dat. Ddng thdi, khi thai CFC^ da lam
tang dddn mdng dan va lam Id thung tang dddn ngay cang rdng ra.
Hay neu nhung hau qua do hieu ung nha kfnh, thung tang dddn va mua axit
ddi vdi ddi sdng tren Trai Dat.

2. O nhiem nguon nuoc ngot, bien va dai duong
Chat thai cdng nghiep va chat thai sinh hoat chua duoe xvr U dd true tiep
vao cac sdng, hd da lam d nhi^m nghiem trong ngudn nudc, din den viee
khan hiem nude sach d nhieu noi tren the gidi. Theo Lien hop qude, ed
khoang 1,3 ti ngudi tren toan eau, trong dd hon 1 ti ngudi d cac nudc
dang phat trien bi thieu nudc sach.
Viee dd cac chat thai chua duoe xu h vao sdng ngdi va bien, eiing cac
su cd dam tau, rira tau, tran dau xay ra d nhieu noi dang lam mdi trudng
bien va dai duong chiu nhieu tdn that ldn.
lo

2-DL11-NC-B


Hinh 4. O nhiem dau tren bien
Tai sao khap noi tren the gidi deu co cac hoat ddng bao ve moi trudng f

3. Suy giam da dang sinh vat
Viec khai thac thien nhien qua miic cua con ngudi lam cho nhieu loai
sinh vat tuyet chiing hoac diing trudc nguy co tuyet chiing. Hau qua la
lam mat di nhieu loai sinh vat, cac gen di truyen, ngudn thuc pham,

ngudn thudc chua benh, ngudn nguyen lieu cua nhieu nganh san xuat,...
Dua vao hieu biet cua ban than, hay neu mdt sd loai dong vat d nudc ta hien
dang cd nguy co tuyet chung, hoac cdn lai rat ft.

Ill - M O T SO V A N DE KHAC
Trong nhiing thap men cudi cua the ki XX va nhiing nam dau cua the
kl XXI, xung dot sic tdc, xung ddt tdn giao va nan khiing bd tro thanh
mdi de doa true tiep tdi dn dinh, hoa binh ciia the gidi. Nan khung bd
ngay nay xuat hien d nhieu noi tren the gidi, vdi rat nhieu each thiic
khae nhau (sat hai thii linh chinh tri, bat cdc con tin, huan luyen va
19


sir dung ngudi lam thue vao hoat ddng khung bd,...). Dieu cue ki nguy
hi6m la cac phan tir khiing bd da su dung cac thanh tuu eua khoa hoe,
cdng nghe de thuc hien hoat ddng khung bd (tan cdng bang vii khi sinh
hoa hoe, chat nd, pha hoai mang vi tinh,...).
Ben canh khung bd, hoat ddng kinh te ngam (budn lau vu khi, rira tien,...),
tdi pham hen quan den san xuat, van chuyen, budn ban ma tuy,... ciing la
nhiing mdi de doa ddi vdi hoa binh va dn dinh tren the gidi.
De giai quyet cae van de tren, can phai cd su hop tac tieh cue giua cae
qude gia va toan the cdng ddng quoc te. . V

CAU HOI VA BAI TAP
1. Chijng minh rang tren the gioi, su biJng nd dan so diln ra chu yeu
o nhom nuoc dang phat trien, su gia hoa dan sd diin ra chu yeu 6
nhom nudc phat trien.
2. Nan khung bo gay ra nhung hau qua nghiem trong gi ddi vol hoa
binh va dn dinh cua the gioi ?
3. Hay lap bang trinh bay ve mpt sd van de mdi trudng toan cau theo

gpi y sau :
Van de mdi trudng

Bien ddi khf hau

0 nhidm ngudn nudc ngpt

Suy giam da dang sinh vat

20

Nguyen nhan

Hau qua

Gidi pli^p


Thirc hanh
Bai 5 TIM Hieu MOT SO OAC DIGM
CUA NEN KINH T€ THE GlOl
1. Khai quat hoa nhiing thong tin da cho th^nh dac diem ciia nen kinh te the gioi
- Hoc sinh tu doc nhiing thdng tin dudi day, khai quat hoa thanh dac
diem ehu ye'u eua nen kinh te the gidi.

1. Trong nhung thap nien cuoi ciia the ki XX, y nghTa ciia cac nhan to phat
trien theo chieu rong nhu ngubn nguyen - nhien lieu, nang luong, khoang
san, nguon lao dong gia re... suy giam ro ret. Cac quoc gia chuyen huong
vao viec fim kiem cac bien phap phat trien theo chieu sau nhu nang cao
hieu qua su dung nguyen - nhien lieu, nang lupng ; nghien cuu phat then

cac loai vat lieu moi, cac kT thuat cong nghe cao nhu may ti'nh, dien tii,
vi dien tii, tu dpng hoa, cong nghe sinh hpe...

2. Cupc each mang khoa hoc va cong nghe hien dai da din den su phat
trien manh me cua cac nganh chu yeu nhu dien tu, nang lupng nguyen
tii, cong nghe hoa dau, cong nghe hang khong vu tru, cong nghe sinh
hoc, cong nghe thong tin... va hmh thanh nen nhung phuong thiic, mo
hinh san xuat moi voi nang suat va hieu qua cao hon, thuc day siic san
xuat xa hpi phat then nhanh chong. Trong the kl XX, san xua't cong nghiep
the gioi tang 35 lan trong khi the ki XIX chi tang 3 Tan. Nhung thanh tuu
khoa hpe - cong nghe da va se true tiep di vao qua trinh san xuat trong
khoang thoi gian rat ng^n, tro thanh lire lupng san xuat nong cot va true
tiep ciia xa hpi, tao nen dpng luc chi'nh cua su phat then kinh te the gidi
trong nhung thap nien dau cua the ki XXI.

3. Chat xam, th thirc va thong tin co vai tro ngay cang Idn va mang tfnh
quyet dinh doi vdi cac qua trinh san xuat, phan phoi, tieu thu va dong
gop ti le ngay cang Ion vao tang trudng kinh te ciia mdi quo'c gia. Trong
thdi gian tdi, ta't ca cac nudc se dieu chinh lai co cau kinh te theo hudng
nang cao vai tro chu dao va din dau eiia cac nganh kinh te dua tren cac
cong nghe mdi va cd ham lupng chat xam cao de lam dpng luc thuc day
su phat then nen kinh te.

21


4. Su hoat dpng ciia cac ccng ti xuyen qude gia ve d|ch chuyen vdn, cong
nghe, lao dpng... va sy md rpng nhung quan he kinh te quoc te nhu
thuang mai, dau tu, vay np... ra pham vi toan cau, dang thiic day su hinh
thanh nen mpt thi trudng the gidi thd'ng nha't. Qua trinh tu do hoa thuong

mai va dau tu cung phat trien manh, thuc day xu the toan cau hoa kinh
te phat then.

5. Qua trinh toan cau hoa kinh te da dan de'n su phu thudc lan nhau ngay
cang tang giua nen kinh te cac nudc. Su luan chuyen tu do ciia cac dong
vdn tren thi trudng the gidi ben canh mat tich cue, cdn cd mat tieu cue ;
dd la nguy co gay ra cac bat dn ve tai chi'nh, tien te. Mpt cupc khiing
hoang, neu xay ra d mpt khu vuc, du khdng Idn van cd the lam dieu diing
thi trudng tai chi'nh va kinh te toan cau. Cud'i the ki XX, cupc khiing hoang
kinh te - tai chfnh khu vuc d chau A da anh hudng Idn de'n cac khu vuc
khae va lam cham tdc dp tang trudng ciia toan bp nen kinh te the gidi.

6. Viec kf ket hang loat thoa thuan qud'c te ve mdi trudng, vf du nhu Nghi
dinh thu Ki-d-td cu the hoa Cdng udc khung ciia Lien hpp qude ve bie'n
ddi khf hau, ciing vdi viec td chiic Hpi nghi Thupng dinh toan cau ve phat
then ben vung (Nam Phi, ngay 26/8 den 4/9/2002) eho thay van de
phat trien ben vung da trd thanh md'i quan tam hang dau ciia cpng dong
quoc te. Do vay, trong nhung thap nien tdi, phat then kinh te ben vung
se dan trd thanh lua chpn phd bie'n cua cac qude gia, nham can bang giua
phat then kinh te vdi bao ve mdi trudng tu nhien va giai quyet cac van
6e xa hdi.

Thao luan nhdm de thdng nhat cac dac diem cua nen kmh te the gidi.
2. Trinh bay bao cao
trinh bay eae dac diem eua nen kinh te the gidi vtra duoe nhdm thdng
nhat thanh bao cao cd tieu de : "Mdt sd dae diem eua nen kinh te the
gidi" (khoang 200 - 300 tir).

22



MOT S6 VAN Di CUA CHAU LUC

Bai 6 VA KHU vyc
Tiet 1.

M0t 56 v^n d^ cua chdu Phi
Thai cd dai, chau Phi da tirng cd nen van minh sdng Nin rue rd, do nguai
Ai Cap xay dung. Hon 4 the ki bi thuc dan chau Au thdng tri (the ki XVl - XX),
chau Phi bi eudp bdc ca ve con ngudi va tai nguyen thien nhien. Su thdng
th lau dai cua chii nghfa thuc dan da kim ham cac nudc chau Phi trong ngheo
nan, lac hau.

I - M O T SO VAN DE VE TU NHIEN

CAC

C A N H Q U A N CHiNH

RCmg xfch dao v& nhi^t ddi am
I

I RCrng can nhiet ddi l
I

I Xa van v^ xa van - rtmg

I

I Hoang mac v^ ban hoang mac

cAc KHOANG SAN CHINH
•

Diumlt

0

KhitifnhiSn H

B Cram
Ddng

0 Chi, lC VSng

El Uranium

EI B6xit

[3 Phot phit

•

Sit

m Nilten

^ Kim ci/Ong

krf Mangan

O Coban

Keptaoi

Hinh 6.1. Cae canh quan va khoang san chi'nh a chau Phi

23


Dua vao hinh 6.1 va hieu biet cua ban than, em hay cho biet dac diem khf
hau, canh quan cua chau Phi.

Rian ldn lanh thd chau Phi cd khi hau khd ndng vdi canh quan hoang
mac, ban hoang mac va xa van. Day la nhitng khd khan ldn ddi vdi sir
phat trien kinh te - xa hdi cua nhieu nudc chau Phi.
Khoang san va rirng la nhiing tai nguyen dang bi khai thac manh. Rtmg
bi khai pha qua miie de lay gd, chat ddt va md rdng dien tich canh tac
lam eho dat dai eua nhieu khu vuc bi hoang hoa, nhat la ven cac hoang
mac, ban hoang mac. Viec khai thac khoang san nham mang lai loi
nhuan cao cho nhieu cdng ti tu ban nudc ngoai da lam eho ngudn tai
nguyen nay bi can kiet va mdi trudng hi tan pha.

Hinh 6.2. Hoang mac Xa-ha-ra

Khai thac, sir dung hop h tai nguyen thien nhien va ap dung cae bien
phap thuy loi de han che su khd han la nhiing giai phap cap bach ddi
vdi da sd qude gia d chau Phi.

MOT SO VAN DE VE DAN ca VA XA HOI
Dua vao bang 6.1, so sanh va nhan xet ve cac ch! sd dan sd cua chau Phi
so vdi nhdm nudc dang phat then, nhdm nudc phat trien va the gidi.

Do cd ti suat gia tang dan sd tu nhien cao nen dan sd chau Phi tang rat
nhanh. Tudi tho trung binh eua ngudi dan chau Phi thap.
Chau Phi ehi chiem gan 14% dan sd the gidi nhung tap trung hon 2/3
tdng sd ngudi nhi6m HIV cua the gidi.
Cac eude xung ddt tai Bd Bidn Nga (Cdt Di-voa), Cdng-gd, Xu-dang,
Xd-ma-h,... da eudp di sinh mang eiia hang trieu ngudi.
24