Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI
HS:
GV:
THCS:
THPT:
THM:
KHTN:
VNEN:
EN:
CGC:

HS
GV
Trung Học Cơ Sở
Trung Học Phổ Thông
Trường Học Mới
Khoa học tự nhiên
Mô hình trường học mới Việt Nam
Mô hình trường học kiểu mới
Hiệp hội các nhà trồng cà phê Caldas

1/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
1.

Lí do chọn sáng kiến
Để đáp ứng được nhu cầu phát triển của xã hội, đưa đất nước đi lên bắt kịp
thời đại, đòi hỏi ngành giáo dục phải tạo ra những con người vừa năng động,
vừa sáng tạo, vừa biết tiếp thu những kiến thức GV truyền thụ vừa biết vận
dụng kiến thức đó vào cuộc sống và tự mình tìm ra những tri thức mới, đó là
những thế hệ trẻ tương lai có thể làm chủ đất nước.
Trong dạy học việc truyền thụ được kiến thức giúp cho HS lĩnh hội được kiến
thức một cách linh hoạt, sáng tạo, thì người GV cũng phải tìm tòi, khám phá ra
mọi kỹ năng nhằm giúp cho việc dạy học đạt kết quả cao. Phương pháp dạy học
của GV góp một phần quan trọng trong việc hình thành nhân cách, kĩ năng
tưởng cho HS. Một GV dạy giỏi không chỉ đơn thuần là họ có kiến thức sâu
rộng về chuyên môn mà quan trọng là phương pháp dạy học của GV đó làm thế
nào mà người HS phát huy được hết khả năng học tập của mình, HS không chỉ
hiểu những kiến thức GV truyền thụ mà từ đó say mê khám phá ra những tri
thức mới. Chính vì vậy mà những năm gần đây phương pháp dạy học cũng có
những đổi mới “tư tưởng dạy học tập trung vào người học” (Learner centred
teaching) tức là “dạy học vì HS và được thực hiện bởi HS” (HS là mục đích và
HS là chủ thể)
Phương pháp dạy và học theo mô hình VNEN: Coi quá trình tự học của HS là
trung tâm hoạt động giáo dục, GV là người hướng dẫn, đồng hành với HS, giúp
HS tự tìm hiểu và lĩnh hội kiến thức. Là một trong những hình thức và phương
pháp dạy học đáp ứng được những yêu cầu trên. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh
băn khoăn không biết mô hình này có giúp HS tiếp thu được kiến thức đầy đủ
và hiệu quả hơn cách dạy và học truyền thống của Việt Nam?
Là hình thức dạy học đặt HS vào môi trường học tập tích cực, trong đó HS
được tổ chức thành nhóm một cách thích hợp. Học hợp tác nhóm giúp các em
rèn luyện và phát triển kĩ năng làm việc, kĩ năng giao tiếp, tạo điều kiện cho HS
học hỏi lẫn nhau, phát huy vai trò trách nhiệm, tính tích cực xã hội trên cơ sở
làm việc hợp tác. Thông qua hoạt động nhóm, các em có thể cùng làm việc với
nhau những công việc mà một mình không thể tự làm được trong một thời gian

nhất định. Đối với cấp THCS, việc rèn cho các em các kỹ năng học hợp tác
nhóm là hết sức cần thiết, tạo điều kiện để các em có nhiều cơ hội giao lưu, học
hỏi lẫn nhau, giúp đỡ lẫn nhau, góp phần vào việc giáo dục toàn diện nhân cách
cho HS. Việc dạy học theo nhóm được tổ chức dạy học như thế nào? Những GV
chưa đủ tự tin cũng như kĩ năng để vận dụng vào quá trình dạy học nhóm.
2/37


2.

Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Trong tổ chức lớp học theo mô hình VNEN các HS trong lớp được bố trí chỗ
ngồi theo nhóm cố định, từ 6-8 HS. HS sẽ học theo nhóm dưới sự hướng dẫnvà
hỗ trợ của GV. Việc thiết kế các bài học cũng đi sát với thực tiễn cuộc sống nên
HS không phải nắm bắt và thuộc những kiến thứ hàn lâm mà phát huy được tất
cả vốn hiểu biết thực tế của mình. Cùng nhau hợp tác và phát hiện ra kiến thức.
Tuy nhiên với mô hình nhóm lớn như thế thì sẽ có những HS luôn tích cực và đi
đầu trong tìm hiểu và phát hiện kiến thức. HS còn nhút nhát và lười sẽ không
hợp tác, lâu ngày tạo một thói quen ăn sẵn cho các em. Việc đổi vai trò nhóm
trưởng và thư ký cũng mất nhiều thời gian và khó phát huy năng lực các em ở
các bộ môn khác nhau. Vì thế không nhất thiết là trong khi dạy lúc nào cũng tổ
chức lớp học theo nhóm lớn cố định mà tùy từng đơn vị kiến thức sẽ sử dụng
các hoạt động nhóm khác nhau thì sẽ phát huy tốt hơn năng lực của tất cả HS.
Từ những lí do trên, chúng tôi đã chọn sáng kiến “Sử dụng linh hoạt các
hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương trình Khoa Học Tự
Nhiên lớp 6 Trường Học Mới”
Lịch sử vấn đề
Dạy học theo nhóm nhỏ có một lịch sử lâu đời. Người khởi xướng phương
pháp này là nhà triết học cổ Hi Lạp Socrate. Vì vậy gọi là phương pháp Socrate

hay phương pháp hội thoại - trò chuyện với đặc trưng chủ yếu là dùng hội thoại,
tranh luận để tìm tòi, phát hiện ra chân lý. Phương pháp này đưa người học đến
chỗ tự mình phát hiện ra được cái mình chưa biết và tự đi đến cái cần biết...Ý
nghĩa quan trọng của phương pháp Socrate đối với quá trình dạy học hiện đại là
ở chỗ: người học phải cùng với người dạy làm chủ quá trình lĩnh hội tri thức, rồi
sau đó mới có được tri thức, tức là làm chủ được tri thức bản thân.
Hình thức học tập theo nhóm bắt đầu được áp dụng ở Đức, ở Pháp vào thế kỷ
XVIII. Ở Anh vào cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX hình thức này được sử
dụng dưới hình thức dạy học hướng dẫnviên được gọi là hình thức dạy học
tương trợ, do linh mục Bel và GV D.Lancaster đề ra và sau đó được Girar phát
triển với sắc thái khác.
Cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, với việc xây dựng “kiểu nhà trường hoạt
động”, vấn đề học tập cộng đồng đã được nhiều nhà giáo dục học, tâm lý học
phương Tây chú ý nghiên cứu. Trong số đó, John Dewey đã chú ý phát triển hình
thức học tập theo nhóm và đã đề ra lý thuyết học tập nhóm. Theo ông, môi trường
có ảnh hưởng rất lớn tới sự phát triển nhân cách của trẻ, do đó càng tạo cho trẻ
một môi trường càng gần với đời sống càng tốt. Một trong số môi trường đó là
môi trường làm việc chung sẽ tạo cho trẻ thói quen trao đổi kinh nghiệm, có cơ
hội phát triển lý luận.
3/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Roger Cousinet, nhà giáo dục người Pháp, một phần chịu ảnh hưởng của nhà
xã hội học người Đức, Durkheim, cho giáo dục như là một phương thức để xã
hội hóa Tư tưởng giáo dục của John Dewey cho rằng phải tổ chức nhà trường
trở thành một môi trường mà trẻ có thể sống. Đối với vấn đề này, theo ông sự
làm việc chung thành từng nhóm sẽ là giải pháp thỏa đáng về mặt sư phạm. Ông
đã nghiên cứu một cách cụ thể về ý nghĩa của hình thức học tập theo nhóm, cơ

cấu của nhóm, đặc điểm của nhóm học tập, cách sử dụng nhóm học tập để đạt
được hiệu quả.
Hình thức học tập theo nhóm sau này đã được Peterson, Dottre (Thuỵ Sĩ), Elsa
(Áo), A.Jakul (Ba Lan), Kôtôv (Nga) và những nhà giáo dục khác đã nghiên cứu vận
dụng và phát triển. Hình thức dạy học này được sử dụng rất phổ biến ở các nước
phương Tây.
Ở Nga sau cách mạng tháng Mười đã sử dụng hình thức dạy học này dưới
dạng theo hình thức đội - thí nghiệm một cách không đúng đã dẫn tới hạ thấp vai
trò của người GV và xem nhẹ việc học tập cá nhân của từng HS. Do đó đã bị
phê bình và loại bỏ khỏi nhà trường Xô Viết lúc bấy giờ.
Ở Việt Nam hình thức học tập theo nhóm đã có từ lâu. Ông cha ta đã có câu:
“Học thầy không tày học bạn”. Đặc biệt sau Cách mạng tháng Tám, trong nhà
trường chúng ta có phong trào học tập dân chủ, học tập nhóm. Phong trào đó tồn
tại và phát triển trong suốt những thập kỷ vừa qua dưới những hình thức khác
nhau.
Hiện nay trước yêu cầu đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục nhằm đào
tạo những con người chủ động sáng tạo, thích nghi với môi trường luôn biến
động, nhằm đáp ứng được sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là sự nghiệp
công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, hình thức học tập theo nhóm trong tiết
học đang được đặt ra một cách cấp thiết. Tuy nhiên, việc vận dụng để hình thức
dạy học này cho có hiệu quả tốt đòi hỏi chúng ta phải có sự nghiên cứu tiếp tục.
Vì vậy, việc vận dụng tổ chức hoạt động học tập theo nhóm vào giải quyết nâng
cao chất lượng giảng dạy môn học ở một cấp học cụ thể là điều hoàn toàn mới
và rất có ý nghĩa.

3.
3.1.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích

4/37


3.2.

4.
4.1.

4.2.

5.
5.1.

5.2.

5.3.

Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Nghiên cứu đề xuất các cách tổ chức hoạt động nhóm thích hợp nhằm nâng
cao hiệu quả dạy học chủ đề “Cây Xanh” - Khoa học Tự Nhiên lớp 6, mô hình
Trường Học Mới.
Nhiệm vụ
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến sáng kiến.
Xác định hệ thống các kiến thức có thể tổ chức dạy học theo nhóm và sử dụng
quy trình dạy học theo nhóm.
Xác định phương pháp và biện pháp tổ chức giờ học theo nhóm tại lớp để
nâng cao hiệu quả nhận thức cho HS từ đó thiết kế các cách thức tổ chức dạy
học theo nhóm.
Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra hiệu quả của việc tổ chức dạy học theo

nhóm.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng
Hoạt động học tập theo nhóm chủ đề “Cây Xanh” - Khoa học Tự Nhiên lớp 6,
mô hình Trường Học Mới.
Phạm vi
Trên cơ sở khẳng định vai trò của hoạt động nhóm trong dạy học theo mô
hình Trường Học Mới, chúng tôi đề xuất thêm các hoạt động nhóm khác để linh
hoạt hơn trong các nội dung khác nhau. Vận dụng trong Chủ đề 6: “ Cây xanh”
nhằm phát huy hơn nữa năng lực của tất cả HS theo đặc thù môn KHTN 6.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến sáng kiến như:
- Lý luận về dạy HS học.
- Tài liệu, sách, báo liên quan đến hình thức dạy học theo nhóm
- Tài liệu hướng dẫnchuyên môn, sách giáo khoa...
- Các công trình nghiên cứu về cải tiến phương pháp dạy học.
- Các tài liệu cụ về tập huấn Mô hình Trường Học Mới, bộ môn KHTN của
Bộ Giáo Dục và Đào Tạo.
Phương pháp điều tra
Lập phiếu điều tra để tìm hiểu về thực trạng dạy học chương trình Sinh học
nói chung và chương trình KHTN lớp 6 nói riêng.
Điều tra về việc học tập theo nhóm tại lớp môn KHTN của HS.
Phương pháp chuyên gia

5/37


5.4.
6.


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Gặp gỡ, trao đổi với những chuyên gia có trình độ cao về lĩnh vực nghiên cứu
để được tư vấn, thu thập thông tin định hướng cho việc triển khai nghiên cứu sáng
kiến.
Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Sáng kiến được thực hiện tại lớp 6- Mô hình Trường Học Mới.
Thời gian nghiên cứu
Năm học 2015-2016.

PHẦN 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.
1.1.

I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
Cơ sở lý luận
Khái niệm dạy học theo nhóm

6/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Theo các các tác giả Nguyễn Ngọc Bảo, Hà Thị Đức, Trần Bá Hoành, Trần
Hồng Tâm, Trịnh Thị Bích Ngọc: Dạy học theo nhóm là một hoạt động học tập
có sự phân chia HS theo từng nhóm nhỏ với đủ thành phần khác nhau về trình
độ, cùng trao đổi ý tưởng, một nguồn kiến thức dựa trên cơ sở là hoạt động tích
cực của từng cá nhân. Từng thành viên của nhóm không chỉ có trách nhiệm với
việc học tập của mình mà còn có trách nhiệm quan tâm đến việc học tập của bạn

bè trong nhóm. Cũng có thể hiểu dạy học theo nhóm hợp tác là việc sử dụng
những nhóm nhỏ, qua đó HS cùng nhau làm việc để mở rộng tối đa việc học của
họ và của cả các thành viên khác trong nhóm.
1.2. Đặc điểm dạy học theo nhóm
- Hoạt động dạy học vẫn được tiến hành trên quy mô cả lớp, như mô hình giờ
học truyền thống.
- Việc phân chia nhóm HS vừa tuân theo đặc điểm tâm lý-nhận thức của HS
vừa phụ thuộc vào nhiệm vụ học tập HS phải giải quyết.
- Trong mỗi nhóm phải có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng, phải cùng hợp tác
giải quyết nhiệm vụ chung của nhóm.
- HS phải trực tiếp tham gia các hoạt động, giải quyết các nhiệm vụ học tập
được đặt ra cho mỗi nhóm.
- GV trong các giờ học tổ chức theo nhóm phải là người tổ chức, hướng
dẫnhoạt động cho HS chứ không phải làm thay, không áp đặt. Nhiệm vụ quan
trọng nhất của GV trong các giờ học này là phải căn cứ vào nhiệm vụ của giờ
học mà thiết kế các nhiệm vụ học tập cụ thể và các hoạt động để HS giải quyết
trong mỗi nhóm, đồng thời thiết kế các yêu cầu cụ thể cho mỗi nhóm, thiết kế
các bài tập trắc nghiệm để kiểm tra lại mức độ hiểu, kỹ năng thực hành, hành vi
thái độ cần hình thành ở HS.
- Có thể hiểu tổ chức giờ học theo nhóm là một kiểu tổ chức giờ học trên lớp,
nhưng tùy từng nhiệm vụ của mỗi giai đoạn giờ học, nếu thỏa mãn một số điều
kiện, có thể tổ chức HS thành các nhóm, tiến hành các hình thức học tập khác
nhau để giải quyết bài tập của nhóm mình, qua đó đạt mục tiêu giờ học.
- Trò- chủ thể tích cực chủ động sáng tạo của hoạt động học tập: Dạy học
theo nhóm là sự tác động trực tiếp giữa HS với nhau, sự cùng phối hợp hoạt
động của họ. Với hình thức học tập theo nhóm không diễn ra sự tiếp xúc trực
tiếp giữa GV với HS. Chỉ trong trường hợp cần thiết người GV mới tham gia
vào công việc của nhóm riêng rẽ. Vai trò của người GV thông qua sự chỉ dẫn
bằng ngôn từ được đề ra trước khi tiến hành công tác của nhóm. Trong trường
hợp GV tham gia vào công tác của nhóm nhỏ đó thì sự giao tiếp mang tính chất cá

nhân hơn là tính chất công việc như trong hình thức dạy học chung toàn lớp.
7/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Công tác với toàn lớp trong điều kiện học tập nhóm tại tiết học có tính chất
hoàn toàn khác. Nhóm báo cáo trước toàn lớp công việc của mình. Nội dung
từng báo cáo đó đối với những HS của nhóm khác có thể là những thông tin
mới. Điều đó có nghĩa là những nhóm khác và từng HS riêng rẽ nắm tốt tài liệu
đến mức nào phụ thuộc vào chất lượng thực hiện nhiệm vụ của mỗi nhóm. Với
sự thảo luận các báo cáo, cả tính chất tác động lẫn nhau trong lớp cũng biến đổi.
Nếu với công tác dạy học toàn lớp như thường lệ sự tiếp xúc trực tiếp giữa HS
ít, thì bây giờ khả năng tiếp xúc như vậy tăng lên đáng kể. Và sự đánh giá lẫn
nhau trong công tác với toàn lớp nay có vai trò rất lớn.
Từ đó có thể nói công tác với toàn lớp trong điều kiện học tập nhóm tại lớp là
công tác có tính tập thể như là hình thức công tác độc lập.
- GV - “Người thức tỉnh” tổ chức và đạo diễn: Trong giờ học theo nhóm, GV
dẫn dắt HS khám phá, lĩnh hội kiến thức qua từng bước nhận thức, tổ chức hoạt
động tương hỗ giữa HS với HS, để các nhóm HS tự tiến hành các hoạt động của
họ, qua đó có thể rút ra các tri thức cần thiết cho mình. GV từ vai trò là người
chủ của giờ học trở thành người tổ chức, điều khiển HS tự tiến hành các hoạt
động. Tuy nhiên, để giúp HS tránh những sai lầm, trong tổ chức giờ học theo
nhóm, cần có một khoảng thời gian để GV tổ chức cho HS làm việc, thảo luận
chung cả lớp.
- Nhóm học tập - môi trường, phương tiện để lĩnh hội tri thức, phát triển trí
tuệ và nhân cách của HS: Nhóm học tập là nơi hội tụ và phát huy tiềm năng trí
tuệ của tập thể, trong các nhóm học tập, việc học tập cá nhân cũng có những nét
mới. Đó không còn là sự lĩnh hội tài liệu học tập xuất phát từ hứng thú cá nhân,
hoặc do sợ kiểm tra, mà lĩnh hội có tính tới công tác phối hợp sau này. Vì vậy

mà phương hướng học tập cá nhân thay đổi, nó có phương hướng xã hội nhiều
hơn.
1.3. Vai trò của hình thức học tập theo nhóm
- Sự nỗ lực của HS
Sự hợp tác trong việc hoàn thành mục tiêu chung là yếu tố thúc đẩy mọi thành
viên cùng tiến bộ. Các em học hỏi lẫn nhau và phấn đấu vì mục tiêu chung của
cả nhóm. Các nhà nghiên cứu đã kết luận rằng khi HS cùng hợp tác học, thành
tích và năng suất sẽ cao hơn so với khi HS cạnh tranh hay làm việc riêng lẻ.
- Quan hệ tốt đẹp giữa các HS
Việc học hợp tác yêu cầu mỗi thành viên phải có tinh thần trách nhiệm đối với
công việc chung của cả nhóm. Qua đó đã tạo giữa các em mối quan hệ có trách
nhiệm, đây cũng là yếu tố cần thiết góp phần vào sự thành công của các em sau
này. Trong quá trình hợp tác, tiếp xúc mặt đối mặt, cùng trao đổi thông tin, sự
8/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
quan tâm, giúp đỡ nhau đã vun đắp cho các em tình bạn tốt đẹp. Trong quá trình
này mọi HS đều được đối xử như nhau, không có sự phân biệt về trình độ học
lực, các HS yếu vẫn có thể được yêu mến, coi trọng. Chính những điều này sẽ
tạo cho các em cảm giác được các bạn cùng lớp chấp nhận, góp phần tạo nên
bầu không khí học tập trong lớp học, đây là yếu tố ảnh hưởng lớn đến thái độ và
sự nhận thức tích cực về học tập của HS, mà không ai có thể không thừa nhận
rằng: “HS sẽ khó có thể thành công trong học tập nếu thiếu thái độ và sự nhận
thức tích cực trong học tập”.
- Sự lành mạnh thoải mái về mặt tâm lý
Việc cùng nhau hợp tác học tập sẽ tạo cho các em sự vui tươi, thoải mái, điều
chỉnh được cái tôi sao cho phù hợp với tập thể. HS có điều kiện thực hành, rèn
luyện các kĩ năng giao tiếp hợp tác trong nhóm, nó đòi hỏi HS phải hiểu và tin

nhau, truyền đạt thông tin một cách chính xác, chấp nhận và ủng hộ nhau, biết
giải quyết xung đột theo cách xây dựng. Qua đó giúp HS phát triển khả năng giao
tiếp, phát huy lòng tự trọng, khả năng đương đầu với mọi khó khăn trở ngại và sự
căng thẳng.
- Phát triển toàn diện
Học tập theo nhóm tạo cơ hội cho HS sử dụng các phương pháp, nguyên tắc
diễn đạt ngôn ngữ. Các HS nhút nhát, thường là ít phát biểu trong lớp sẽ có môi
trường động viên để tham gia xây dựng bài. Hơn thế nữa, hầu hết các các hoạt
động nhóm đều mang trong nó cơ chế tự sửa lỗi và HS dạy lẫn nhau, theo đó các
lỗi sai đều được giải đáp, mà thường là trong bầu không khí rất thoải mái. Với
việc thảo luận cùng với các thành viên khác trong lớp và nhóm, nhiệm vụ học
tập được giải quyết dễ dàng hơn. Thông qua trao đổi trong nhóm kết hợp được
sức mạnh của từng cá nhân, dẫn đến sự hỗ trợ và giúp đỡ nhau trong học tập.
Trên cơ sở những hoạt động chung sẽ khơi dậy tinh thần tập thể, vv lợi ích của
nhóm, của cộng đồng và xă hội.

1.4. Các hình thức tổ chức dạy học theo nhóm
Tùy thuộc vào nội dung và thời lượng của tiết học, GV có thể sử dụng các
hình thức tổ chức dạy học nhóm sau:
* Làm việc theo cặp 2 HS
Đây là hình thức HS trao đổi với bạn ngồi kế bên để giải quyết tình huống do
GV nêu ra, trong quá trình giải quyết các tình huống, HS sẽ thu nhận kiến thức
một cách tích cực. Nhóm này thường được sử dụng khi giao cho HS chấm bài,
sửa bài cho nhau (qua phiếu học tập, qua các bài tập lựa chọn trong sách giáo
9/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
khoa...). Ưu điểm của hình thức tổ chức này là không mất thời gian tổ chức,

không xáo trộn chỗ ngồi mà vẫn huy động được HS làm việc cùng nhau.

* Làm việc theo nhóm 4-5 hoặc 7-8 HS
Nhóm 4-5 hoặc 7-8 HS cùng trao đổi một chủ đề mà GV nêu ra. Trong quá
trình này các nhóm có thể trao đổi nội dung cho nhau để phản biện, để so sánh,
góp ý cho nhau.

* Nhóm chuyên gia hay nhóm chuyên sâu
Trước hết, GV chia lớp thành nhiều nhóm (nhóm xuất phát hay nhóm gốc).
Nhóm gốc gồm những HS có trách nhiệm cùng nhau tìm hiểu về những thông
tin đầy đủ, trong đó mỗi HS được phân công tìm hiểu một phần của các thông
tin đó. Sau đó lập nhóm chuyên sâu (nhóm chuyên gia). Nhóm chuyên gia tập
hợp những HS ở trong những nhóm xuất phát khác nhau có cùng chung một
nhiệm vụ tìm hiểu sâu một phần thông tin.
Như vậy, một HS sẽ nhận nhiệm vụ từ nhóm xuất phát và cùng làm việc, trao
đổi kỹ ở nhóm chuyên sâu và sau đó lại trở về nhóm xuất phát để trình bày kết
quả về các thông tin mình đã thu thập được.

Nhóm chuyên sâu

Nhóm chuyên sâu
AA

BB
BB

Nhóm xuất phát
AB
CD


CC

10/37

DD


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Nhóm chuyên sâu
Nhóm chuyên sâu

Ưu điểm của nhóm chuyên gia là việc báo cáo công việc của các nhóm sẽ do
tất cả các thành viên của nhóm đảm nhận chứ không phải chỉ do một HS khá giỏi
đảm nhận. Mỗi HS sẽ nắm một mảng thông tin để lắp ghép thành một thông tin
hoàn chỉnh và sẽ không có một HS nào đứng ngoài hoạt động của lớp học.
* Nhóm kim tự tháp
Đây là cách tổng hợp ý kiến tập thể của lớp học về một vấn đề của bài học.
Đầu tiên GV nêu một vấn đề cho các HS làm việc độc lập. Sau đó ghép 2 HS
thành một cặp để các HS chia sẻ ý kiến của mình. Kế đến các cặp sẽ tập hợp
thành nhóm 8, nhóm 16…Cuối cùng cả lớp sẽ có 1 bảng tổng kết các ý kiến
hoặc một giải pháp tốt nhất để giải quyết một vấn đề. Như vậy, bất kỳ ý kiến cá
nhân nào cũng đều dựa trên ý kiến của số đông.

* Hoạt động trà trộn
Trong hình thức này, tất cả các HS trong lớp phải đứng dậy và di chuyển
trong lớp học để thu thập thông tin từ các thành viên khác. Sự di chuyển khỏi
chỗ ngồi cố định làm cho các HS cảm thấy thích thú, năng động hơn. Đối với
các HS yếu thì đây là cơ hội cho họ hỏi nhiều người khác nhau cùng một câu hỏi
mà không cảm thấy xấu hổ. Cũng bằng cách học này, họ sẽ thấy rằng có thể có

nhiều câu trả lời đúng, nhiều ý kiến, nhiều quan điểm khác nhau cho cùng một
vấn đề. Có thể coi hoạt động trà trộn là bảng “trưng cầu ý kiến” và “khảo sát ý
kiến” của tập thể. Hoạt động này thường được dùng trong phần mở đầu của tiết
học nhằm “khởi động” hoặc kích thích nhận thức của HS trước khi học bài mới.

11/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới

1.5. Quy trình tổ chức dạy học theo nhóm
Quy trình tổ chức giờ học theo nhóm bao gồm 4 bước cơ bản:
- Điểm xuất phát: GV ↔
HS ↔ Đối tượng học tập
- Bước 1: Hướng dẫn – Tự nghiên cứu –
Kinh nghiệm cá nhân
- Bước 2: Tổ chức – Nhóm : HS ↔ HS – Kinh nghiệm cá nhân
(hợp tác, thảo luận)
- Bước 3: Tổ chức – Nhóm ↔ Nhóm
–
Nội dung học tập
(hợp tác, thảo luận)
- Bước 4: Trọng tài, – Tự điều chỉnh kiến – Tri thức cá nhân
cố vấn
thức thu nhận được
Trong 4 bước trên, cần lưu ý trong bước 2 và bước 3, HS làm việc theo
nhóm, còn bước 1 và bước 4 là bước làm việc cá nhân, HS tự suy nghĩ, tìm tòi.
Bước 4 giúp HS tự lĩnh hội, tự điều chỉnh tri thức thu nhận được. Nó giúp cho
kiến thức HS được lĩnh hội vững chắc hơn. Điều này được thể hiện rõ qua các

bước trong quy trình sau:

Các bước

Bước 1

Giáo viên (GV)
- Nêu vấn đề, xác định nhiệm
vụ nhận thức.
- Tổ chức các nhóm, giao
nhiệm vụ cho các nhóm.
- Hướng dẫncách làm việc
theo nhóm.
- Khích lệ HS làm việc,
12/37

Học sinh (HS)
- Nhận xét, phát hiện vấn đề.
- Tham gia vào các nhóm, tổ
chức nhóm.
- Thu thập thông tin, tái hiện tri
thức chuẩn bị làm việc trong
nhóm.
- Tự đặt mình vào các tình


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Các bước
Giáo viên (GV)

Học sinh (HS)
khuyến khích sự tham gia của huống, tự sắm vai đưa ra cách
mỗi cá nhân HS vào các hoạt xử lý tình huống, trao đổi ý
Bước 2
động học tập chung của nhóm. kiến, thảo luận trong nhóm, xử
lý thông tin.
- Đưa ra những câu hỏi gợi ý -Tự ghi lại ý kiến theo chủ kiến
khi thảo luận bế tắc hoặc đi của mình, khai thác những gì
chệch hướng.
đã hợp tác với bạn hoặc tham
khảo thêm ý kiến của GV để
bổ sung sản phẩm ban đầu của
mình
- Yêu cầu mỗi nhóm báo cáo - Đại diện các nhóm trình bày,
kết quả.
bảo vệ sản phẩm của mình trước
lớp.
Bước 3
- Ghi lại những điểm nhất trí - Tỏ thái độ trước những ý kiến
và chưa nhất trí, những khía của các nhóm khác.
cạnh mà các nhóm bỏ qua.
- Khai thác bổ sung ý kiến của
các nhóm khác, điều chỉnh sản
- Tổ chức thảo luận toàn lớp
phẩm của nhóm mình.
- Tóm tắt từng vấn đề.
- So sánh, đối chiếu kết luận
- Đưa ra những nhận xét đánh của GV và của các bạn với sản
Bước 4
giá về kết quả của từng nhóm, phẩm ban đầu của mình.

từ đó đưa ra các kết luận khoa - Tự sửa sai, bổ sung, điều
học
chỉnh những gì cần thiết.
- GV tổng kết, đặt vấn đề tiếp - Tự rút kinh nghiệm về cách
theo
học, cách sử lý tình huống,
cách giải quyết vấn đề của
mình.

2. Cơ sở thực tiễn
2.1. Một vài nét về mô hình trường học kiểu mới (EN)
Mô hình trường học kiểu mới (Escuela Nueva) được hình thành và phát triển
ở khu vực Caldas – một trong 32 thực thể hành chính của Colombia (nơi mà mô
hình này được Ngân hàng thế giới giới thiệu điển hình). Vai trò phát triển giáo
13/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
dục ở đây có sự tham gia của nhà nước gắn bó với Hiệp hội cà phê và các tổ
chức xã hội khác.
Hiệp hội các nhà trồng cà phê Caldas (CGC) đã được thành lập vào năm
1927. Để giải quyết vấn đề nhân lực, vốn chủ sở hữu, tình trạng HS bỏ học và
chất lượng giáo dục thấp trong các trường học nông thôn ở Caldas, các CGC bắt
đầu đầu tư vào giáo dục Tiểu học từ năm 1981 thông qua phương pháp học mới
tại các trường học nông thôn.
Mục tiêu của sáng kiến trường học mới ở Caldas của CGC năm 1981 là tăng
cường giáo dục nông thôn (từ lớp 1 đến lớp 5) và cung cấp một nền giáo dục
năng động hơn. Theo dữ liệu có sẵn từ CGC, chương trình đạt trực tiếp 1.113
trường học trong khu vực Caldas, phục vụ bình quân 50.000 HS hàng năm, đào

tạo được khoảng 3.200 GV để cải thiện cách tiếp cận kiến tạo của họ.
Các nguyên tắc dạy học kiến tạo của mô hình trường học mới :
- HS là trung tâm của quá trình học tập.
- HS thiết lập nhịp điệu và tốc độ của riêng họ cho việc học, với một chương
trình đào tạo đó là tự học và khuyến khích làm việc theo nhóm.
- Phương pháp giảng dạy thúc đẩy tự học, khuyến khích sáng kiến của HS và sự
sáng tạo.
- Mỗi trường thiết lập mối quan hệ chặt chẽ giữa các cộng đồng và trường
học trong đó các thành viên trong gia đình tham gia vào quá trình giáo dục.
- Hội đồng tự quản HS sử dụng các chiến lược để đảm bảo sự tham gia tích
cực của thành viên trong đời sống dân chủ của trường, trong đó tăng cường các
giá trị như hợp tác, tôn trọng và làm việc nhóm.
Mô hình trường học mới là xương sống của tất cả các chương trình hỗ trợ
đổi mới giáo dục của Hiệp hội cà phê. Các CGC đã mở rộng mô hình này và tạo
ra các chương trình mới sau giáo dục Tiểu học cho THCS (lớp 6-9) và THPT
(lớp 10, 11). Tất cả đều sử dụng phương pháp tiếp cận kiến tạo.
2.2. Một vài nét về mô hình trường học mới Việt Nam (VNEN)

14/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Mô hình trường học mới Việt Nam là dự án do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối
hợp với Quỹ hỗ trợ phát triển giáo dục toàn cầu (GPE – Global Partnership for
Education) triển khai ở các trường Tiểu học trên toàn quốc từ 6/2012 đến
6/2015. Mô hình này vừa kế thừa những mặt tích cực của mô hình trường học
truyền thống, vừa có sự đổi mới căn bản về mục tiêu đào tạo, nội dung chương
trình, tài liệu học tập, phương pháp dạy học, cách đánh giá, cách tổ chức quản lí
lớp học, cơ sở vật chất phục vụ cho dạy – học.

Mô hình VNEN là một quá trình chuyển đổi từ mô hình dạy học chủ yếu
truyền thụ kiến thức sang mô hình dạy học, giáo dục hình thành nhân cách và
phát triển năng lực của HS.
Nhìn chung, theo tư tưởng đổi mới của mô hình VNEN, quá trình dạy học và
giáo dục, được hiểu là :
• Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động của HS. Tổ chức các hoạt
động học tập của HS cần phải trở thành trung tâm của quá trình giáo dục.
• Chú trọng rèn luyện phương pháp tự học, phương pháp tư duy và phương
pháp giải quyết vấn đề. Đây là những phẩm chất và điều kiện tốt nhất để có thể
duy trì thói quen học tập thường xuyên và học tập suốt đời.
• Tăng cường học tập của mỗi cá nhân, phối hợp với học hợp tác và học
nhóm. HS là chủ thể của quá trình học, tự mình chủ động chiếm lĩnh kiến thức.
Tạo ra môi trường học tập tương tác, thày - trò, trò - trò vì thế nó có tác dụng rất
tốt để phát huy năng lực của mỗi cá nhân HS.
• Dạy và học chú trọng tới sự quan tâm và hứng thú của HS, nhu cầu và lợi
ích của xã hội. Dạy HS trên những gì các em đã có, tạo hứng thú, óc tò mò, sáng
tạo cho HS. HS phải biết cách làm việc độc lập, sáng tạo, biết tổ chức công việc
để giải quyết các đòi hỏi của xã hội và nhu cầu đa dạng, phức tạp của công việc
sau này.
• Dạy và học coi trọng hướng dẫn tìm tòi, học qua trải nghiệm. GV hướng
dẫn mang tính định hướng mà không có ý áp đặt trong quá trình học của HS.
• Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò, của gia đình, cộng đồng.
Ngoài đánh giá kết quả học (đánh giá kết thúc) rất coi trọng đánh giá bằng nhận
xét qua quá trình học của HS (đánh giá theo tiến trình, đánh giá theo từng phần).
15/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
Qua đấy tôi thấy được vai trò của hoạt động nhóm trong dạy học theo mô

hình THM. Thực tế ở trường chúng tôi THM bắt đầu thực hiện với 1 lớp 6. Lớp
được chia ra 7 nhóm cố định, các nhóm có sự phân bố đồng đều năng lục của
HS. Qua nghiên cứu chương trình sách hướng dẫn học KHTN tôi nhận thấy rằng
để phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của HS không nhất thiết lúc nào
cũng chia lớp thành 7 nhóm. Mà tùy từng hoạt động của các bài để linh hoạt hơn
trong các hoạt động nhóm.

2.3. Cấu trúc nội dung, chương trình KHTN 6 mô hình THM
2.3.1. Cấu trúc chương trình
Khung phân phối chương trình này áp dụng cho lớp 6 theo mô hình trường
học mới, từ năm học 2015 – 2016. Chương trình được thực hiện 35 tuần với
tổng số 105 tiết có cấu trúc gồm 10 chủ đề được phân chia như sau:
Học kì 1:
– Học kì 1 có 54 tiết với 14 tiết học gồm 2 chủ đề chung (từ bài 01 đến bài 04)
và 36 tiết học chủ đề sinh học (từ bài 05 đến bài 18); có 2 tiết ôn tập cuối học kì
1 (sau khi kết thúc bài 17: Vai trò của cây xanh) với 2 tiết kiểm tra cuối kì 1.
– Kết thúc Học kì 1: HS học xong bài17; bài Ôn tập học kì I cần hướng dẫnHS
ôn tập từ bài 1 đến bài 17.
Học kì 2:
– Học kì 2 có 51 tiết với 19 tiết học chủ đề sinh học (từ bài 18 đến bài 22) và 28
tiết học cho chủ đề vật lí, có 2 tiết ôn tập học kì 2 (sau khi kết thúc bài 32) với 2
tiết kiểm tra cuối năm.
– Kết thúc Học kì 2: HS học xong bài 32; bài Ôn tập học kì 2 cần hướng dẫnHS
ôn tập từ bài 18 đến bài 32.
2.3.2. Nội dung chương trình
TT
1

2


Chủ đề
Bài, nội dung
Bài 1: Mở đầu
Chủ đề 1. Mở đầu môn
khoa học tự nhiên
Bài 2: Dụng cụ thí nghiệm và an toàn thí
(7 tiết)
nghiệm
Chủ đề 2. Các phép đo và Bài 3: Đo độ dài, thể tích, khối lượng
kĩ năng thí nghiệm
Bài 4: Làm quen với kĩ năng thí nghiệm
(7 tiết)
thực hành
16/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
TT
Chủ đề
Bài, nội dung
Chủ đề 3. Trạng thái của Bài 5: Chất và tính chất của chất
3
vật chất
Bài 6: Nguyên tử, phân tử, đơn chất, hợp
(8 tiết)
chất.
Bài 7: Tế bào – Đơn vị cơ bản của sự
sống
4 Chủ đề 4. Tế bào (7 tiết)

Bài 8: Các loại tế bào
Bài 9: Sự lớn lên và phân chia của tế bào
Chủ đề 5.
Đặc trưng của cơ thể
Bài 10: Đặc trưng của cơ thể sống
5
sống
(2 tiết)
Bài 11: Cơ quan sinh dưỡng của cây xanh
Bài 12: Trao đổi nước và dinh dưỡng
khoáng ở
cây xanh
Chủ đề 6. Cây xanh
Bài 13: Quang hợp ở cây xanh
6
Bài 14: Hô hấp ở cây xanh
(19 tiết)
Bài 15: Cơ quan sinh sản của cây xanh
Bài 16: Sự sinh sản ở cây xanh
Bài 17: Vai trò của cây xanh
Bài 18: Nguyên sinh vật
Chủ đề 7.
Bài 19: Động vật không xương sống
Nguyên sinh vật và Động
7
Bài 20: Động vật có xương sống
vật
Bài 21: Quan hệ giữa động vật với con
(16 tiết)
người

Chủ đề 8.
8
Đa dạng sinh học
Bài 22: Đa dạng sinh học
(3 tiết)
Bài 23: Sự nở vì nhiệt của các chất rắn,
Chủ đề 9.
lỏng và khí.Ứng dụng.
Nhiệt và tác động của nó Bài 24: Nhiệt độ. Đo nhiệt độ.
9
đối với sinh vật
Bài 25: Sự chuyển thể của các chất
(13 tiết)
Bài 26: Nhiệt đối với đời sống sinh vật
10
Chủ đề 10.
Bài 27: Chuyển động cơ. Vận tốc của
Lực và các máy
chuyển động
cơ đơn giản
17/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
TT
Chủ đề
Bài, nội dung
(15 tiết)
Bài 28: Lực. Tác dụng của lực

Bài 29: Trọng lực
Bai 30: Lực đàn hồi
Bài 31: Lực ma sát
Bài 32: Máy cơ đơn giản

II. THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH
1. Chất lượng
Hiện nay phương pháp hoc theo nhóm được áp dụng rộng rãi trong tất cả các
bộ môn học. Đối với các lớp tổ chức theo mô hình THM hầu hết HS đều rất chủ
động trong việc khám phá kiến thức. So với các lớp học truyền thống các em rất
năng động, thích tìm tòi và khám phá kiến thức qua nhiều phương tiện. Bên
cạnh đó các HS đang có thói quen thụ động thường ngồi im nghe các bạn nói, ít
khi tham gia hợp tác với nhóm. Chính vì thế trong hoạt động nhóm lớn kiến thức
các em có được không được bền vững, việc áp dụng kiến thức vào giải quyết
tình hướng thực tế cũng hạn chế hơn. Vì thế khi dạy các chủ đề theo cách hoạt
động nhóm cố định theo mô hình THM và sau khi áp dụng cách phân chia các
hoạt động nhóm khác nhau trong chủ đề Cây xanh tôi nhận thấy có sự khác nhau
về chất lượng HS. Điều này thể hiện qua 1 bài kiểm tra nhanh 15 phút sau mỗi
chủ đề học như sau:
Có 42 HS tham gia làm bài kiểm tra.
Bài kiểm tra gồm cả kiến thức nhận biết, thông hiểu và vận dụng.
Chủ đề
Tế bào
( theo
nhóm cố
định)
Cây xanh

Giỏi


Khá

Trung
bình

Yếu

Kém

25 chiếm
59,5 %

15 chiếm
35,7%

2 chiếm
4,8%

0

0

36 chiếm

7 chiếm

1 chiếm

0


0

18/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
( linh hoạt
cách chia
85,7%
16,7%
2,4%
nhóm)
2. Nhận thức
Rất GV sử dụng phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của
HS. Sử dụng hoạt động nhóm trong dạy học đã được áp dụng nhưng với tỷ lệ
thấp, chủ yếu chỉ ở những tiết học ngoại khóa, các tiết thực hành và giao bài tập
về nhà cho từng nhóm với mục đích giúp HS dễ hòa nhập, học hỏi lẫn nhau và
khơi dậy tinh thần tập thể.
Một số ít GV đã cố gắng cải tiến phương pháp, chú ý sử dụng các thí nghiệm,
các phương tiện dạy học trong dạy HS học, chú ý phát huy tính tích cực của HS
qua hệ thống câu hỏi đàm thoại, gợi mở dẫn dắt tư duy HS. Bên cạnh đó việc
hoạt động nhóm cũng có một số trở ngại như sau:
- Một số HS ở trạng thái luôn thụ động.
- GV khó giữ được trật tự lớp vì sĩ số HS nhiều.
- Phải chuẩn bị cho tiết dạy rất công phu và khó tổ chức. Dễ bị "cháy"
giáo án nếu không giới hạn được thời gian cho thảo luận…., nói chung là GV
gặp nhiều khó khăn trong tổ chức cho HS học tập theo nhóm cũng nhưng phân
chia lớp ra các loại nhóm khác nhau.


19/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới

III. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO NHÓM TRONG
CHỦ ĐỀ CÂY XANH - CHƯƠNG TRÌNH KHTN LỚP 6 THM
1. Các kiến thức trong chủ đề “Cây xanh” có thể sử dụng phương pháp
dạy học theo nhóm khác nhau
Trên cơ sở phân tích cấu trúc, nội dung chủ đề “Cây xanh”, chúng tôi nhận
thấy trong sách Hướng dẫnhọc THTN 6- tập 1 đã có hướng dẫn chi tiết. Hầu hết
các phần đều dùng cho hoạt động nhóm, nhưng với các đơn vị kiến thức khác
nhau thì sử dụng cho hoạt động nhóm 6-8 chưa hợp lí lắm. Vì thế chúng tôi đã
lựa chọn được các nội dung có thể được tổ chức dạy học theo nhóm khác nhau
như sau:
TÊN BÀI
NỘI DUNG
HÌNH THỨC TỔ
CHỨC THEO NHÓM
Rễ cây
Nhóm cặp 2 HS
Cơ quan dinh
Thân cây
Nhóm kim tự tháp
Nhóm kim tự tháp
dưỡng của cây xanh Lá cây
Các biến dạng của rễ, thân, lá
Nhóm kim tự tháp
Tìm hiểu vai trò của nước và

Nhóm kim tự tháp
muối khoáng với cây xanh
Trao đổi nước và Tìm hiểu con đường lấy nước
Nhóm 6-8HS
dinh dưỡng khoáng và muối khoáng của cây xanh
Tìm hiểu các nhân tố ảnh
Nhóm chuyên gia
ở cây xanh
hưởng đến sự trao đổi nước và
dinh dưỡng khoáng
20/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
TÊN BÀI
NỘI DUNG
HÌNH THỨC TỔ
CHỨC THEO NHÓM
Vẽ tranh màu thể hiện cây cần
Nhóm 6-8 HS
nước và ánh sáng.
Thí nghiệm phát hiện tinh bột
Nhóm 6-8 HS
bằng thuốc thử iôt
Quang hợp ở cây
Thí nghiệm:Cây cần ánh sáng
Nhóm cặp 2 HS
xanh
để làm gì ?

Quan sát hình vẽ thí nghiệm,
Nhóm cặp 2 HS
tìm hiểu chất khí được phóng
ra qua quá trình quang hợp
Thí nghiệm thổi vào nước vôi
Nhóm 6-8 HS
trong
Thí nghiệm tìm hiểu cây có hô
Nhóm cặp 2 HS
Hô hấp ở cây
hấp không
xanh
Quan sát hình vẽ thí nghiệm
Nhóm cặp 2 HS
tìm hiểu thực vật lấy khí gì khi
hô hấp
Hoa
Nhóm kim tự tháp
Quả
Cơ quan sinh sản
Hạt
của cây xanh

Nhóm kim tự tháp
Nhóm chuyên gia

Phát tán của hạt và quả
Hoạt động khởi động
Tìm hiểu hình thức sinh sản vô
Sự sinh sản ở cây tính của thực vật- hình thức

xanh
sinh sản sinh dưỡng
Tìm hiểu hình thức sinh sản
hữu tính
Tìm hiểu vai trò của cây xanh
Vai trò của cây với khí hậu và môi trường
Vai trò của cây xanh với dộng
xanh
vật và con người

Nhóm kim tự tháp
Nhóm cặp 2 HS
Nhóm kim tự tháp

Nhóm cặp 2 HS
Hoạt động trà trộn
Hoạt động trà trộn

1.1. Các kiến thức có thể tổ chức theo hình thức nhóm 2 HS
- Rễ cây. (Bài 11 - KHTN 6).
- Thí nghiệm: Cây cần ánh sáng để làm gì ? (Bài 13 – KHTN 6).
21/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
- Quan sát hình vẽ thí nghiệm, tìm hiểu chất khí được phóng ra qua quá trình
quang hợp (Bài 13 – KHTN 6).
- Quan sát hình vẽ thí nghiệm tìm hiểu thực vật lấy khí gì khi hô hấp (Bài 54KHTN 6)
- Hoạt động khởi động ( Bài 16- KHTN 6).

- Tìm hiểu hình thức sinh sản hữu tính ( Bài 16- KHTN 6).
Đây là các kiến thức đơn vị nhỏ, hoặc thiên về định nghĩa và khái niệm, mỗi
cá nhân HS (HS) đều phải hiểu để làm cơ sở tiếp thu các kiến thức tiếp theo,
nhưng lại là các kiến thức đòi hỏi HS phải hình thành được trong thời gian ngắn.
Tổ chức nhóm 2 HS để trong thời gian ngắn HS có thể trao đổi, huy động kinh
nghiệm đã có, cùng suy nghĩ nhằm giải quyết các tình huống đi đến hình thành
các định nghĩa và khái niệm đảm bảo thời gian của tiết học.
1.2. Các kiến thức có thể tổ chức theo hình thức nhóm 4-5 hoặc 7-8 HS
* Hoạt động trao đổi
- Tìm hiểu con đường lấy nước và muối khoáng của cây xanh (Bài 12KHTN 6).
- Vẽ tranh màu thể hiện cây cần nước và ánh sáng. (Bài 13- KHTN 6).
- Thí nghiệm phát hiện tinh bột bằng thuốc thử iôt. (Bài 13- KHTN 6).
Các bài học này dung lượng kiến thức lớn nhưng kiến thức có liên quan
đến thực tế cuộc sống. Mặc khác, các kiến thức này có thể phân thành những
đơn vị kiến thức tương đương và độc lập nhau. Tổ chức hoạt động trao đổi, chia
cho mỗi nhóm giải quyết 1 phiếu học tập rồi có sự trao đổi (báo cáo kết quả của
các nhóm) giữa các nhóm. Hoặc đối với các hoạt động thí nghiệm, thực hành
cần có sự hợp tác của nhóm lớn, việc phân công nhiệm vụ và thực hiện thì
nghiệm sẽ có hiệu quả hơn.
* Hoạt động so sánh
- Thí nghiệm thổi vào nước vôi trong (Bài 14- KHTN 6).
Đây là các kiến thức trọng tâm, khó hoặc thí nghiệm, đòi hỏi tất cả người
học phải có trách nhiệm tìm hiểu. Tổ chức hoạt động so sánh nhằm huy động
hoạt động của mọi cá nhân trong các nhóm cùng tìm hiểu chung các vấn đề học
tập, sau đó sẽ có sự so sánh cách giải quyết của các nhóm và cuối cùng thống
nhất được cách giải quyết của tất cả các nhóm.Các nhóm cùng đồng thời tiến
hành cùng 1 thí nghiệm rồi so sánh kết quả của các nhóm để tìm ra kết quả tốt
nhất. Hoạt động này còn phát triển được các năng lực bộ môn trong thí nghiệm
như: quy tắc an toàn phòng thí nghiệm, sử dụng thành thạo thiết bị thí nghiệm,
tìm lỗi và tối ưu hóa thiết bị thí nghiệm...

1.3. Các kiến thức có thể tổ chức theo hình thức nhóm chuyên gia
22/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
- Tìm hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến sự trao đổi nước và dinh dưỡng khoáng
(Bài 12 - KHTN 6).
- Hạt ( Bài 15- KHTN 6).
Các kiến thức lý thuyết này phức tạp, và mỗi kiến thức có thể chia nhỏ
thành các đơn vị kiến thức nhỏ tương đương để phân công các thành viên trong
nhóm có trách nhiệm giải quyết, nhưng các đơn vị kiến thức nhỏ này lại liên
quan với nhau, quy về kiến thức chung mà mọi thành viên đều phải hiểu biết
mới có khả năng giải quyết bài tập tổng thể các kiến thức. Mặc dù mỗi thành
viên giải quyết mỗi vấn đề học tập khác nhau nhưng các thành viên trong nhóm
lại biết được những vấn đề của các thành viên khác phải giải quyết. Chỉ bằng
cách ghép các “chuyên gia” lại với nhau mới giải quyết được nhiệm vụ sau cùng
của cả nhóm.
1.4. Các kiến thức có thể tổ chức theo hình thức nhóm kim tự tháp
- Thân cây ( Bài 11 - KHTN 6).
- Lá cây (Bài 11 - KHTN 6).
- Các biến dạng của rễ, thân, lá (Bài 11 - KHTN 6).
- Tìm hiểu vai trò của nước và muối khoáng với cây xanh (Bài 12 - KHTN 6).
- Hoa ( Bài 16- KHTN 6).
- Quả ( Bài 16- KHTN 6).
- Phát tán của hoa và quả ( Bài 16- KHTN 6).
Các kiến thức này được lựa chọn tổ chức hoạt động nhóm kim tự tháp do ta
có thể chia nhỏ các kiến thức này để thiết kế các tình huống học tập theo thứ tự
thang bậc hiểu biết từ dễ đến khó. Các vấn đề dễ này lại là cơ sở để HS khám
phá ra các vấn đề học tập tiếp theo. Vì giới hạn không gian lớp học và thời gian

tiết học nên thông thường ta tổ chức cho HS hoạt động từ 2 HS đến nhóm 4
HS ...đến 8 HS, tức có thể mở rộng nhóm 3 lần là kết thúc.
1.5. Các kiến thức có thể tổ chức theo hình thức hoạt động trà trộn
- Tìm hiểu vai trò của cây xanh với khí hậu và môi trường (Bài 17 - KHTN 6).
- Vai trò của cây xanh với dộng vật và con người (Bài 17 – KHTN 6).
Đây là những kiến thức sở dĩ được chọn lựa để tổ chức hoạt động trà trộn
vì là các kiến thức bao gồm những vấn đề rộng liên quan nhiều đến thực tế và
các kiến thức cũ, các kiến thức này phải được thiết kế sao cho bất kỳ thành viên
nào trong lớp cũng có thể giải quyết được một vài nhiệm vụ học tập. Các HS sẽ
hỏi bạn mình về những vấn đề chưa biết (cùng một câu hỏi có thể hỏi được
nhiều bạn) để hoàn thiện nội dung học tập ở phiếu giao việc. Đây là hình thức
học tập rất tích cực, mỗi cá nhân HS phải có trách nhiệm cao về bản thân mình
và thể hiện được sự hợp tác rất cao trong học tập.
23/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
2. Tổ chức dạy học theo nhóm khác nhau trong chủ đề “Cây xanh”

-

-

2.1. Tổ chức nhóm 2 HS
Ví dụ: Thí nghiệm:Cây cần ánh sáng để làm gì ?
GV sẽ làm chuẩn bị trước thí nghiệm:
HS cả lớp đọc các bước làm thí nghiệm rồi theo dõi GV thực hiện các thao tác
tiếp theo nhằm phát hiện ở phần nào của chiếc lá có tinh bột theo sách hướng
dẫn học.


GV làm tiếp các thao tác:
+ Gỡ bỏ băng giấy đen trên bề mặt lá.
+ Cho lá đó vào cốc nhỏ đựng cồn 90o.
+ Đặt cốc nhỏ đó vào cốc lớn đựng nước.
+ Đặt cốc lớn đó lên kiềng rồi đun cách thủy bằng bếp đèn cồn cho đến khi lá
mất màu xanh (chất diệp lục ở lá bị tẩy hết).
+ Dùng kẹp gắp lá ra khỏi cốc nhỏ đựng cồn, nhúng lá vào cốc nước ấm để
rửa sạch cồn.
+ Đặt lá vào trong đĩa petri, nhỏ vài giọt dung dịch iốt loãng lên bề mặt lá .

24/37


Sử dụng linh hoạt các hoạt động nhóm để dạy chủ đề Cây xanh trong chương
trình Khoa Học Tự Nhiên lớp 6 Trường Học Mới
GV yêu cầu HS quan sát hiện tượng xảy ra và thảo luận nhóm cặp 2 HS điền
chú thích màu sắc vào hình vẽ trong sách HS. Phần được chiếu sáng có màu
xanh tím (hoặc nâu đen), phần không được chiếu sáng có màu nâu vàng (của
iốt).
- HS thảo luận nhóm cặp 2 HS trả lời câu hỏi:
+ Tại sao 2 phần của chiếc lá có màu khác nhau?
+ Qua thí nghiệm này em rút ra được kết luận gì?
- HS điền từ vào chỗ trống trong câu khuyết ở sách HS.
Câu đầy đủ sẽ là:
Lá cây chế tạo ra tinh bột khi được chiếu sáng.
2.2. Thiết kế hình thức dạy học theo nhóm 6-8 HS
2.2.1. Hoạt động trao đổi
Ví dụ: Thí nghiệm phát hiện tinh bột bằng thuốc thử iôt.
- GV yêu cầu HS hoạt động theo nhóm 6-8 HS dựa vào hoạt động 2. Thí

nghiệm phát hiện tinh bột bằng thuốc thử iôt trong sách HS.
- Các nhóm trưởng lên lấy khay thí nghiệm về cho nhóm mình rồi đọc hướng
dẫn làm thí nghiệm cho cả nhóm và phân công thứ tự các bạn làm thí nghiệm.
Đảm bảo cho tất cả HS trong nhóm đều được làm thí nghiệm.
- Nội dung của hướng dẫn làm thí nghiệm phát hiện tinh bột bằng thuốc thử
iôt:
+ Cắt 1 lát khoai tây hoặc khoai lang dày khoảng 0,5 cm.
+ Nhỏ 1 giọt dung dịch iốt loãng lên lát khoai.
+ Quan sát màu của lát khoai sau khi nhỏ i ốt.
- HS trao đổi kết quả với các bạn khác trong nhóm và các nhóm khác.
- GV điều khiển các nhóm trưởng báo cáo lại kết quả thí nghiệm và rút ra kết
luận để HS:
Khi nhỏ iôt vào tinh bột sẽ có màu xanh tím ( xanh đen) nên người ta có thể
dùng iốt làm thuốc thử tinh bột.
2.2.2.Hoạt động so sánh
Ví dụ: Thí nghiệm thổi vào nước vôi trong
- GV chuẩn bị sẵn các khay thí nghiệm cho tất cả các nhóm để chuẩn bị cho
hoạt động của HS.
Mỗi khay có: các ống nghiệm hoặc cốc thủy tinh đựng nước vôi trong (số
ống hoặc cốc bằng số cặp trong mỗi nhóm), các ống nhựa (có thể lấy ống uống
nước giải khát) 1 bản Hướng dẫnlàm thí nghiệm thổi vào nước vôi trong in và ép
plastic.
25/37