Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất nước ta đang trong thời kỳ hội nhập và mở rộng giao lưu với các nước
trên thế giới; tiếp thu những giá trị tinh hoa văn hóa tốt đẹp của nhân loại. Vì vậy,
đòi hỏi chúng ta phải biết chọn lọc những giá trị phù hợp với văn hóa truyền thống
của dân tộc mình. Để làm được điều này, trước hết mỗi vùng, miền, địa phương
cần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa riêng của mình. Đây cũng là nhiệm vụ đặt
ra cho các thư viện tỉnh, thành phố trong cả nước. Bởi thư viện tỉnh, thành phố là
trung tâm văn hóa của một vùng, là nơi tàng trữ, thu thập và phục vụ thông tin cho
nhân dân; góp phần nâng cao trình độ dân trí; giáo dục lòng yêu quê hương đất
nước; khai thác hợp lý các nguồn tài nguyên sẵn có của địa phương; góp phần phát
triển văn hóa – kinh tế – xã hội. Công tác địa chí có nhiệm vụ cung cấp đầy đủ
thông tin để giải quyết những công việc đó. Có thể khẳng định rằng công tác địa
chí là một hoạt động đặc thù của thư viện tỉnh, thành phố, thể hiện sự khác biệt của
nó với các loại hình thư viện khác. Nếu không có công tác địa chí thì mọi công tác
tổ chức và hoạt động của thư viện sẽ không hoàn chỉnh.
Với vị trí đặc biệt của Thủ đô, hoạt động địa chí ở TVHN càng trở nên quan
trọng, nó không chỉ đơn thuần phục vụ tìm hiểu, nghiên cứu chuyên sâu về Thủ đô,
mà còn bám sát phục vụ những nhiệm vụ chính trị, những chủ trương, chính sách
của Đảng và Nhà nước nói chung, của Đảng bộ Thành phố Hà Nội nói riêng. Vì
vậy sự phát triển của Thư viện Thành phố chính là tấm gương phản ánh sự phát
triển của Thủ đô Hà Nội, bộ mặt của đất nước, niềm tự hào của dân tộc.
Để đáp ứng tốt nhu cầu nghiên cứu, học tập và tìm hiểu về Hà Nội của bạn
đọc trong và ngoài thư viện, thì công việc xây dựng được kho tài liệu địa chí phong
phú về nội dung và đa dạng về hình thức là hết sức cần thiết. Muốn làm được điều
đó, đòi hỏi thư viện phải có kế hoạch bổ sung, thu thập, xử lý và tổ chức vốn tài
Trường ĐH KHXH-NV

-1-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

liệu sao cho khoa học, hợp lý nhằm đáp ứng đầy đủ nhất, kịp thời nhất các nhu cầu
của bạn đọc trong và ngoài nước.
Hiện tại, trong kho địa chí của TVHN có rất nhiều tài liệu có giá trị và quý
hiếm như: kho sách Hán Nôm, các thư tịch cổ… Đây là những di sản văn hóa, là
nhân chứng lịch sử của dân tộc ta, nó góp phần không nhỏ vào kho tàng văn học
nghệ thuật cũng như nền văn hóa đậm đà bản sắc Việt Nam. Qua đó, nhằm giới
thiệu với bạn bè quốc tế về đất nước Việt Nam, về nền văn hiến Thăng Long –
Đông Đô – Hà Nội, và cũng là nguồn tư liệu quan trọng phục vụ cho các cơ quan
nghiên cứu, những người có nhu cầu tìm hiểu về Hà Nội. Nhưng số lượng và chất
lượng vốn tài liệu quý này không chỉ dừng lại ở đó, mà nằm tản mát ở rất nhiều
nơi, cả trong và ngoài nước. Vì vậy mà đòi hỏi Thư viện cần có những kế hoạch cụ
thể để thu thập, xử lý, tổ chức và bảo quản lâu dài nguồn tài liệu này.
Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, đã có nhiều chỉ thị, nghị quyết về
bảo tồn, tôn tạo, sưu tầm và lưu giữ vốn văn hóa cổ Hà Nội nhằm xây dựng một bộ
sưu tập tương đối đầy đủ về Thủ đô của chúng ta.
Trong những năm vừa qua, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về mảng
tài liệu địa chí ở thư viện tỉnh, thành phố, vấn đề này tuy không còn mới mẻ nhưng
nó vẫn mang tính thời sự và được khá nhiều người quan tâm. Xuất phát từ những
lý do nêu trên, thông qua khảo sát thực tiễn về kho địa chí tại TVHN, tôi đã chọn
đề tài: “Công tác bổ sung, xử lý và tổ chức vốn tài liệu đia chí tại Thư viện

Thành phố Hà Nội” làm đề tài khóa luận của mình. Với kiến thức đã được học ở
trường, với sự tiếp thu học hỏi kế thừa tri thức của những người đi trước và đặc
biệt là sự hướng dẫn nhiệt tình của thầy giáo – TS Chu Ngọc Lâm. Tôi hy vọng đề
tài của mình sẽ góp phần đánh giá đúng thực trạng bổ sung, xử lý và tổ chức tài
liệu địa chí tại TVHN, từ đó đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng cho công
tác này.

Trường ĐH KHXH-NV

-2-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

2. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Khóa luận được trình bày dựa trên quan điểm duy vật biện chứng và đường
lối chính sách của Đảng và nhà nước ta về văn hóa nói chung và về công tác thông
tin – thư viện nói riêng. Trong quá trình nghiên cứu tôi đã sử dụng các phương
pháp: phân tích và tổng hợp tài liệu, khảo sát thực tiễn, thống kê số liệu, phỏng vấn
trực tiếp để làm sáng tỏ nội dung đề tài.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: là vốn tài liệu địa chí tại TVHN.
Phạm vi nghiên cứu: Công tác bổ sung, xử lý và tổ chức vốn tài liệu địa chí
tại cơ sở 1 TVHN (47 Bà Triệu – Quận Hoàn Kiếm – Hà Nội).
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích: Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng công tác

bổ sung, xử lý và tổ chức vốn tài liệu địa chí tại TVHN.
* Nhiệm vụ:
- Giới thiệu khái quát về TVHN.
- Làm sáng tỏ vai trò của tài liệu địa chí trong hoạt động của TVHN.
- Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng vốn tài liệu địa chí của TVHN.
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác bổ sung, xử lý và
tổ chức vốn tài liệu địa chí của TVHN.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của khóa luận
* Ý nghĩa khoa học:
- Đề tài góp phần làm rõ vai trò của tài liệu địa chí đối với sự phát triển của
TVHN và phục vụ sự phát triển của Thủ đô.
- Cung cấp những cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng một kho tư liệu địa
chí về Hà Nội phong phú và đa dạng.

Trường ĐH KHXH-NV

-3-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

* Ý nghĩa thực tiễn:
Khóa luận đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng công tác bổ sung,
xử lý, tổ chức và khả năng đáp ứng nhu cầu tin về tài liệu địa chí của độc giả ngày
càng tốt hơn. Qua đó góp phần phục vụ sự nghiệp phát triển của Thủ đô.
6. Kết cấu của khóa luận

Ngoài lời mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận gồm 3
chương sau:
Chương 1: Thư viện Hà Nội với công tác bổ sung, xử lý và tổ chức vốn tài
liệu địa chí.
Chương 2: Thực trạng công tác bổ sung, xử lý và tổ chức vốn tài liệu địa
chí tại Thư viện Thành phố Hà Nội.
Chương 3: Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng công tác bổ sung, xử
lý và tổ chức vốn tài liệu địa chí tại Thư viện Hà Nội.

Trường ĐH KHXH-NV

-4-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

Chương 1: THƯ VIỆN HÀ NỘI VỚI CÔNG TÁC BỔ SUNG, XỬ LÝ VÀ
TỔ CHỨC VỐN TÀI LIỆU ĐỊA CHÍ
1.1. Khái quát về Thư viện Thành phố Hà Nội
1.1.1. Quá trình hình thành và phát triển
TVHN là một trong những hệ thống thư viện tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương, được thành lập ngày 15/10/1956 với tên gọi ban đầu “Phòng đọc
sách nhân dân”. Thư viện đã qua nhiều lần thay đổi địa điểm: lúc ở bên bờ hồ
Hoàn Kiếm, khi về Mai Dịch, Lò Đúc, Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Đến tháng
1/1959, thư viện chính thức “định đô” tại 47 Bà Triệu và mang tên “Thư viện nhân
dân Hà Nội”, nay là “Thư viện Thành phố Hà Nội”.

Những ngày đầu mới thành lập, Thư viện chỉ có 4 cán bộ, với vốn sách nhỏ
bé vài ngàn cuốn được chuyển từ kháng chiến về, ngoài ra là một số báo, tạp chí,
cơ sở vật chất của thư viện còn nghèo nàn.
Đến năm 1973, khi có Quyết định 178/CP của Hội đồng Chính phủ, việc
thành lập kho tư liệu địa chí đã được đề cập và bàn bạc. Năm 1973, Ban giám đốc
Sở Văn hóa – Thông tin Hà Nội đã quy định rõ quy định và chức năng, đồng thời
tiến dần lên phục vụ khoa học kỹ thuật bằng công tác địa chí và tư liệu”. Năm
1983 phòng Địa chí và Thông tin – thư mục của Thư viện được chính thức thành
lập và tổ chức hoạt động với mục đích phục vụ bạn đọc tìm hiểu nghiên cứu về
Thủ đô. Có thể nói đây là quyết định hết sức đúng đắn của TVHN, nó đánh dấu
một bước ngoặt – bước phát triển mới của hoạt động thư viện Thủ đô.
Năm 1975, kháng chiến chống Mỹ thắng lợi, đất nước thống nhất, được sự
quan tâm của thành ủy, UBND, HĐND, Sở Văn hóa Thông tin Hà Nội, TVHN
từng bước hoàn thiện cơ sở vật chất, bổ sung thêm đội ngũ cán bộ có trình độ cao,
tăng cường vốn tài liệu, đồng thời phát huy tốt công tác phục vụ bạn đọc thông qua
một số hình thức tuyên truyền giới thiệu sách.

Trường ĐH KHXH-NV

-5-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

Ngày 10/10/2008, công trình xây dựng mới TVHN cao 9 tầng mang dáng
dấp của một cuốn sách mở tại 47 Bà Triệu - Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội, đã chính

thức được khánh thành nhân dịp kỷ niệm 54 năm ngày Giải phóng Thủ đô. Đây
cũng là một công trình văn hoá trọng điểm của Thành phố hướng tới kỷ niệm 1000
năm Thăng Long - Hà Nội. Xây dựng trên 1.347m2 của trụ sở cũ, trụ sở mới của
TVHN được đầu tư xây dựng hiện đại, gồm 8 tầng nổi và 1 tầng hầm, cao trình
29,7m, diện tích sàn 6.161m2 với hệ thống trang thiết bị đồng bộ, phụ trợ tốt cho
hoạt động phục vụ người đọc.
Sau gần 55 năm hoạt động, TVHN đã góp phần đáng kể vào sự nghiệp xây
dựng, phát triển và bảo vệ thủ đô cũng như “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài”. Vì thế, Thư viện đã vinh dự được Đảng và Nhà nước trao tặng
nhiều phần thưởng cao quý như: 3 Huân chương Lao động (hạng nhất 2001, hạng
nhì 1996, hạng ba 1990); Huân chương Độc lập hạng ba (2006), được Thủ tướng
Chính phủ tặng Bằng khen ba năm liền (1977, 1978, 1979). Bên cạnh đó, TVHN
cũng được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) và
UBND Thành phố tặng nhiều bằng khen và Cờ thưởng luân lưu “Đơn vị thi đua
xuất sắc dẫn đầu ngành thư viện toàn quốc” (các năm 1997, 2000, 2002, 2004 và
2005); được Nhà nước công nhận là Thư viện Hạng I cấp Quốc gia (1998) và
nhiều bằng khen khác. Hiện nay, Thư viện đang lưu giữ một kho tàng thư tịch khá
đồ sộ của Thủ đô và nhân loại, nhiều loại hình tài liệu cho người sáng và người
khiếm thị; đặc biệt có phòng tra cứu, phòng địa chí về Thăng Long - Hà Nội.
Năm 2008, Quốc hội thông qua Nghị quyết điều chỉnh mở rộng địa giới
hành chính Thủ đô Hà Nội. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng từng khẳng định: "Việc
mở rộng địa giới hành chính vừa bảo đảm không gian cho Hà Nội phát triển bền
vững trong giai đoạn trước mắt cũng như trong tương lai lâu dài, vừa tạo điều kiện
cho Hà Nội phát triển toàn diện, xứng đáng là trung tâm đa chức năng là yêu cầu
cấp thiết hiện nay”.
Trường ĐH KHXH-NV

-6-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện



Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

Chính vì việc mở rộng địa giới hành chính của Hà Nội, nên mọi công việc
hợp nhất các tổ chức, cơ quan đoàn thể giữa Hà Nội cũ và Hà Tây đều được gấp rút
thực hiện để đi vào hoạt động có hệ thống. Và hoạt động thư viện cũng không là
ngoại lệ. Sau sự kiện 1/8/2009, TVHN chính thức được hợp nhất và hiện nay có 2
trụ sở làm việc. Đó là tại 47 Bà Triệu – Hà Nội và tại 2B Quang Trung - Hà Đông
(Thư viện Hà Tây cũ).
TVHN qua hơn nửa thế kỷ xây dựng và phát triển đã không ngừng lớn mạnh
xứng đáng là một địa chỉ văn hóa quen thuộc và đáng tin cậy của bạn đọc Thủ đô
và cả nước.
1.1.2. Vị trí, chức năng và nhiệm vụ của thư viện Hà Nội
Cũng như các cơ quan thông tin – thư viện khác, TVHN có vị trí, chức năng
và nhiệm vụ đặc thủ của mình.
 Vị trí:
TVHN là thư viện công cộng lớn nhất của Thủ đô, trung tâm thông tin văn
hóa, giáo dục quan trọng của thành phố, là trung tâm đầu ngành của mạng lưới thư
viện ở Thủ đô. Thư viện có vị trí đặc biệt quan trọng của Quốc gia (Theo điều 14,
Mục 2 Nghị định số 72/2002/NĐ-CP ngày 6 tháng 8 năm 2002 của Chính phủ).
 Chức năng:
TVHN là đơn vị sự nghiệp có thu, có chức năng thu thập, bảo quản, tổ chức
khai thác và sử dụng chung các tài liệu được xuất bản tại Hà Nội và nói về Hà Nội,
các tài liệu trong nước và nước ngoài phù hợp với đặc điểm, yêu cầu xây dựng và
phát triển Thủ đô Hà Nội về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng
trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
 Nhiệm vụ:

1. Xây dựng và trình Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố
Hà Nội quy hoạch phát triển, kế hoạch hoạt động dài hạn, hằng năm của Thư viện
và tổ chức thực hiện sau khi được phê duyệt.
Trường ĐH KHXH-NV

-7-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

2. Tổ chức phục vụ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người đọc sử dụng
vốn tài liệu thư viện thông qua các hình thức đọc tại chỗ, mượn về nhà hoặc phục
vụ ngoài thư viện phù hợp với nội quy thư viện.
Phục vụ miễn phí tài liệu thư viện tại nhà cho người đọc cao tuổi, người tàn
tật bằng hình thức gửi qua bưu điện hoặc thư viện lưu động theo quy định của Pháp
lệnh Thư viện.
3. Xây dựng và phát triển vốn tài liệu phù hợp với đặc điểm tự nhiên – kinh
tế - văn hóa của Hà Nội và đối tượng phục vụ của thư viện như:
- Thu thập, tàng trữ và bảo quản lâu dài các tài liệu được xuất bản tại Hà Nội
và viết về Hà Nội.
- Bổ sung, trao đổi, nhận biếu tặng tài liệu của cá nhân, tổ chức trong và
ngoài nước theo quy định của pháp luật.
- Nhận các xuất bản lưu chiểu tại Hà Nội, các bản sao khóa luận, luận văn,
luận án của sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh các trường đại học tại Hà
Nội, các công trình nghiên cứu khoa học của Hà Nội và các nghiên cứu về Hà Nội.
- Xây dựng bộ phận tài liệu dành cho trẻ em, người khiếm thị, tài liệu bằng

tiếng dân tộc phù hợp với đặc điểm dân cư trên địa bàn Thành phố.
- Tăng cường nguồn lực thông tin thông qua việc mở rộng sự liên thông giữa
thư viện với các thư viện trong nước và nước ngoài bằng hình thức trao đổi, cho
mượn và kết nối mạng máy tính.
- Lưu trữ các tài liệu có nội dung quy định tại Khoản 1, Điều 5, Pháp lệnh
Thư viện và phục vụ người đọc theo quy định của Pháp luật.
- Thực hiện việc thanh lọc ra khỏi kho các tài liệu không có giá trị sử dụng
theo quy định.
4. Tổ chức thực hiện công tác tuyên truyền giới thiệu kịp thời, rộng rãi vốn
tài liệu thư viện đến mọi người, đặc biệt là các tài liệu phục vụ công cuộc phát triển
kinh tế – văn hóa – xã hội Thủ đô; xây dựng phong trào đọc sách, báo sâu rộng
Trường ĐH KHXH-NV

-8-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

trong nhân dân.
5. Biên soạn và xuất bản các ấn phẩm thông tin – thư mục, thông tin có chọn
lọc phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và đối tượng phục vụ của thư viện.
6. Thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động thư viện, tham gia
xây dựng và phát triển mạng thông tin – thư viện của hệ thống thư viện công cộng.
7. Hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ cho các thư viện quận, huyện và cơ sở
trên địa bàn thành phố bằng các phương thức: biên soạn tài liệu, đào tạo, bồi
dưỡng, tổ chức hội nghị, hội thảo về nghiệp vụ thư viện theo sự phân công của Sở

Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Hà Nội.
8. Hợp tác quốc tế về lĩnh vực thư viện: tham gia các tổ chức quốc tế về thư
viện; xây dựng và tiếp nhận các dự án tài trợ tài liệu, trang thiết bị và dự án bồi
dưỡng cán bộ thư viện do các thư viện, tổ chức nước ngoài tài trợ hoặc tổ chức; tổ
chức hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm hoạt động; triển lãm tài liệu theo quy định của
Pháp luật.
9. Tổ chức các hoạt động, dịch vụ có thu phù hợp với chức năng, nhiệm vụ
được giao và phù hợp với quy định của pháp luật.
10. Quản lý tổ chức bộ máy, biên chế, hồ sơ tài liệu; thực hiện chính sách,
chế độ đối với cán bộ, viên chức và người lao động thuộc phạm vi quản lý theo
quy định của pháp luật và phân cấp quản lý của Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và
Du lịch thành phố Hà Nội.
11. Quản lý, sử dụng tài chính, tài sản được giao và các nguồn thu khác theo
quy định của Pháp luật.
12. Thực hiện các nhiệm vụ khác được Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và
Du lịch thành phố Hà Nội giao.
1.1.3. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ
 Cơ cấu tổ chức:
Cơ cấu tổ chức của TVHN gồm: Ban giám đốc, Hội đồng khoa học và các
Trường ĐH KHXH-NV

-9-

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến


phòng ban chuyên môn.
Ta có thể khái quát qua mô hình sau:
Hội đồng khoa học

Ban giám đốc

Các Phòng ban
chuyên môn

P. Hành

P. Bổ sung

P. Phục

P. Địa chí

P. Tin

P. Nghiệp

chính-Tổng

và xử lý kỹ

vụ

và

học


vụ và

hợp

thuật

bạn đọc

Thông tin

phong

tra cứu

trào cơ sở

P. Đọc

P. Đọc

báo -Tạp

tổng hợp

chí

P.Mượn

P. Đọc


P. Thiếu

Các phòng

dành cho

nhi

đọc chuyên

người

biệt

khuyết tật

Ghi chú:
Quan hệ chỉ đạo
Quan hệ phối hợp
 Đội ngũ cán bộ:
Theo số liệu thống kê, hiện nay thư viện có 75 cán bộ. Trong đó có 56 cán
Trường ĐH KHXH-NV

- 10 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp


Nguyễn Thị Mến

bộ thuộc diện biên chế, 19 cán bộ thuộc diện hợp đồng. Trong năm vừa qua, Thư
viện có sự thay đổi về đội ngũ nhân sự điều hành thư viện. Đội ngũ cán bộ nhân
viên trong Thư viện đều là những người cần cù và tâm huyết với nghề.
Trình độ của cán bộ thư viện được tổng hợp như sau:
STT
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Trình độ
Tiến sỹ
Thạc sĩ
Đại học chuyên ngành thư viện
Đại học chuyên ngành CNTT
Đại học chuyên ngành ngoại ngữ
Đại học chuyên ngành khác
Trung cấp
Chưa qua đào tạo

Số lượng
01
09

46
07
01
03
01
06

1.1.4. Nguồn lực thông tin của thư viện
Tài liệu của thư viện chủ yếu là tài liệu dạng truyền thống: sách, báo, tạp chí,
xuất bản phẩm. Các tài liệu hiện đại hầu như ít xuất hiện tại thư viện.
Thư viện tiến hành kiểm kê từ 1/3/2011 đến hết 15/5/2011 (dự kiến) sau một
quãng thời gian dài chưa tiến hành. Tính đến trước thời điểm kiểm kê, nguồn lực
thông tin của thư viện được thống kê như sau:
 Sách:
Từ khi mới thành lập cho đến nay, TVHN đã có một số lượng sách là
600.000 cuốn được phân theo các phòng với nhiều môn loại: sách chính trị xã hội,
sách kinh điển, sách khoa học cơ bản và khoa học tổng hợp, sách văn học nghệ
thuật sách y học, thể thao...
 Báo, tạp chí:
Báo, tạp chí là những tài liệu cập nhật thông tin nhất, mới nhất phản ánh tất
cả các mặt của đời sống xã hội: kinh tế - xã hội, văn hoá chính trị, nghệ thuật, thể
dục thể thao,... Hiện nay, ở TVHN có khoảng 530 loại báo, tập chí (có 458 loại

Trường ĐH KHXH-NV

- 11 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện



Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

tiếng Việt, 72 loại ngoại văn - chủ yếu là Tiếng Anh và Tiếng Pháp). Số lượng báo,
tạp chí mỗi loại được bổ sung ít nhất là 2 tờ, nhiều nhất là 4 tờ cho một số.
 Tài liệu địa chí
Tổng số vốn tài liệu địa chí ở TVHN gồm khoảng 13.510 bản.
- Sách là vốn tài liệu có giá trị của TVHN gồm:
+ Sách Tiếng Việt: 7.759 cuốn
+ Tài liệu ngoại văn: 222 cuốn
- Báo, tạp chí: 500 tập với 1887 cuốn (báo đóng bìa). TVHN lưu giữ được
cả báo, tạp chí xuất bản trước và sau năm 1954
Ngoài sách, báo, tạp chí TVHN còn lưu giữ một kho tàng các tài liệu quý
hiếm như Tổng hợp Thư mục địa chí tư liệu Hà Nội với 10.300 tư liệu, 475 cuốn
hương ước, 1682 bản dập văn bia; 850 bản Thư tịch Hán Nôm; 55 tờ bản đồ, 45
băng đĩa và khoảng 200 ảnh có nội dung về Hà Nội.
 Tài liệu phục vụ người khiếm thị
+ Sách chữ nổi: 2000 cuốn
+ Đĩa CD và băng casette: 589 băng, đĩa
 Bách khoa toàn thư, từ điển
- TVHN có 5 bộ bách khoa toàn thư chuyên ngành trong đó có Bách khoa
toàn thư về văn học cổ điển Trung Quốc như: Lịch sử triết học Trung Quốc,
Đương đại truyền kỳ,... Ngoài ra, còn có bách khoa thư của Việt Nam như: Bách
khoa thư Việt Nam, Bách khoa thư Hà Nội.
- Từ điển: Số lượng từ điển của TVHN tương đối lớn khoảng 200 cuốn chủ
yếu đó là từ điển ngôn ngữ và từ điển nghệ thuật.
Hằng năm, TVHN bổ sung trung bình từ 6.000-8. 000 cuốn sách với khoảng
1.500 tên sách khác nhau.
Là một thư viện lớn của Thủ đô, do vậy Thư viện luôn quan tâm đầu tư phát

triển vốn tài liệu của mình. Nguồn tư liệu của thư viện thường xuyên được bổ sung
Trường ĐH KHXH-NV

- 12 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

làm mới để phục vục bạn đọc dưới nhiều hình thức, đồng thời chú trọng ứng dụng
CNTT, xây dựng bộ máy tra cứu truyền thống và hiện đại với 6 CSDL với hơn
174.000 biểu ghi. Liên kết phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tin – thư viện,
các ban ngành, các tổ chức kinh tế – văn hóa – xã hội, tăng cường mở rộng quan hệ
hợp tác quốc tế, chia sẻ nguồn lực thông tin, nâng cao hiệu quả hoạt động thư viện
cả về quy mô và chất lượng.
1.1.5. Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin về tư liệu địa chí Hà Nội
Để hiểu rõ tình hình cụ thể của địa phương, công tác địa chí ở thư viện đóng
một vai trò vô cùng quan trọng, tư liệu địa chí thực sự là có ý nghĩa đối với sự phát
triển của địa phương về mọi mặt. Bởi lẽ tư liệu địa chí là cơ sở chủ yếu để khai
thác các thông tin về địa phương nhằm phục vụ cho công tác lãnh đạo, quản lý,
nghiên cứu khoa học, phục vụ sản xuất và tăng cường sự hiểu biết về địa phương
của lãnh đạo các cấp, các ngành cũng như của nhân dân địa phương. Mặt khác, tư
liệu địa chí cũng rất quan trọng đối với các nhà đầu tư, các doanh nghiệp trong và
ngoài nước, bởi muốn đầu tư đạt hiệu quả, họ không thể thiếu thông tin về địa
phương. Điều này cho thấy, nhu cầu về tư liệu địa chí của các thành phần bạn đọc
khác nhau ngày càng phong phú, đa dạng.
Người dùng tin là người tiếp nhận và sử dụng thông tin, người tham gia hoạt

động thông tin, là người xử lý thông tin.
Nhu cầu tin là đòi hỏi khách quan của con người đối với việc tiếp nhận và sử
dụng thông tin để duy trì và phát triển các hoạt động của con người.
Trong thực tế, mỗi người không chỉ có một dạng hoạt động mà còn có nhiều
dạng hoạt động khác nhau như học tập, giảng dạy, nghiên cứu, lao động sản xuất,
giải trí. Bất kỳ dạng hoạt động nào cũng nảy sinh từ nhu cầu thông tin. Do vậy, ở
từng con người có thể có nhiều dạng nhu cầu thông tin.
Nhu cầu thông tin địa chí bị chi phối bởi nhiều yếu tố mà trước hết đó là
những nhiệm vụ kinh tế xã hội của địa phương. Tiếp đó là sự phát triển không
Trường ĐH KHXH-NV

- 13 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

ngừng của xã hội do tác động của các yếu tố: Sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật,
nguồn tin ngày càng phong phú đa đạng đã tạo nên những thay đổi lớn trong quan
hệ sản xuất và các giai tầng xã hội kéo theo sự thay đổi về tính chất ngành nghề
của người lao động… Từ những lý do đó có thể nói rằng các yếu tố trên có tác
động một cách mạnh mẽ, sâu sắc đến quá trình tâm lý của người dùng tin và cũng
tác động, ảnh hưởng làm thay đổi tính chất nhu cầu tin, nhu cầu đọc của họ.
TVHN tổ chức tài liệu địa chí cho bạn đọc có nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu
về Thủ đô trên nhiều lĩnh vực như: kinh tế, văn hóa, lịch sử, địa lý tự nhiên, các
đặc điểm sản xuất của Hà Nội…
Qua việc trao đổi với CBTV ở phòng địa chí, tôi thấy nhu cầu sử dụng tài

liệu địa chí ở TVHN rất đa dạng. Bạn đọc có nhu cầu sử dụng tài liệu địa chí ở
TVHN đa số là những người có trình độ văn hóa và chuyên môn cao. Các tài liệu
mà họ tìm đọc thường là những tài liệu đòi hỏi khái quát, tổng hợp hoặc chuyên
sâu từng lĩnh vực.
Để nắm bắt tình hình sử dụng người dùng tin một cách chính xác, cần phân
loại đối tượng người dùng tin. Việc phân loại đối tượng người dùng tin địa chí sẽ
giúp Thư viện phục vụ, cung cấp thông tin có mục đích, có chọn lọc phù hợp với
nhu cầu thông tin tư liệu đa dạng của từng đối tượng đọc. Căn cứ vào nghề nghiệp,
trình độ học vấn, lứa tuổi, tâm sinh lý, thói quen và nhu cầu, sở thích đọc của
người dùng tin địa chí khác nhau. Chỉ có phân loại chính xác các nhóm đối tượng
người dùng tin thì thư viện mới có căn cứ khoa học xây dựng vốn tài liệu có nội
dung đầy đủ và phù hợp. Vì vậy chúng ta có thể chia người dùng tin tư liệu địa chí
ra các nhóm đối tượng chính sau:
 Nhóm những người dùng tin làm công tác lãnh đạo, quản lý:
Lãnh đạo, quản lý vừa là một khoa học vừa là một nghệ thuật. Là một khoa
học vì nó phải tuân theo các quy trình công nghệ nhất định, phải hiểu được đối
tượng quản lý và môi trường quản lý. Muốn đưa ra quyết định đúng đắn, người
Trường ĐH KHXH-NV

- 14 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

lãnh đạo ở địa phương phải nắm được các thông tin địa chí. Là một nghệ thuật vì
phải quản lý trực tiếp con người, mỗi con người là một thế giới riêng, có nhu cầu

riêng phù hợp với các đặc điểm tâm sinh lý, phong tục tập quán ở từng địa phương.
Các đối tượng thuộc nhóm này gồm: các cán bộ lãnh đạo địa phương, các
nhà hoạch định chiến lược phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, các nhà đầu tư xây
dựng, các doanh nhân trong và ngoài nước. Nhóm bạn đọc này có nhu cầu tìm hiểu
về địa phương và những yếu tố liện quan đến địa phương đó cũng như các vùng lân
cận về mọi mặt: điều kiện địa lý tự nhiên, văn hóa, xã hội, quá trình hình thành và
phát triển,… khả năng phát triển kinh tế, điều kiện phát triển sản xuất. Họ quan
tâm đến kết quả của các công trình nghiên cứu khoa học, các đề tài đã và đang tiến
hành, các nguồn thông tin có thể truy cập được thuộc chuyên ngành hoặc các
ngành có liên quan. Để có kết quả nghiên cứu đạt được mục đích, họ yêu cầu các
tư liệu địa chí có nội dung phản ánh toàn diện, đầy đủ, chính xác, cụ thể và kịp thời
nhất. Đặc biệt lưu ý những tài liệu gốc về địa phương.
Trong nhóm người dùng tin này thì đặc biệt quan tâm là các nhà lãnh đạo
thành phố và lãnh đạo Sở Thông tin – Truyền thông Hà Nội. Đây là đối tượng bạn
đọc thường xuyên và quan trọng của Thư viện vì những thông tin về địa phương
giúp họ có những đối sách thích hợp điều chỉnh chủ trương, kế hoạch phát triển
mọi mặt hay từng mặt. Ví dụ trong Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội
vừa qua, có rất nhiều chương trình tôn tạo, tu bổ những di tích văn hóa lịch sử, văn
hiến của Thủ đô, và những thông tin địa chí Thăng Long – Hà Nội là vô cùng quan
trọng. Vì vậy, tư liệu địa chí Hà Nội là một phần không thể thiếu được trong công
tác lãnh đạo, quản lý của họ.
Với đặc điểm người dùng tin như vậy, cách thức phục vụ chủ yếu của đối
tượng này là phục vụ thư mục bài trích về địa phương, cho mượn tài liệu về nhà
theo yêu cầu hoặc bạn đọc chuyển yêu cầu xuống, thư viện phân tích, trả lời kèm
theo tài liệu gốc, để lãnh đạo kiểm chứng. Có thể nói đây là đối tượng bạn đọc có
Trường ĐH KHXH-NV

- 15 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện



Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

yêu cầu cao, đòi hỏi độ chính xác, nhanh chóng, toàn diện, yêu cầu rộng về mọi
lĩnh vực và Thư viện luôn luôn phải đáp ứng được yêu cầu bằng mọi cách, không
được phép trả lời không. Đó cũng là cách TVHN tự khẳng định với các nhà lãnh
đạo về vai trò của vốn tư liệu địa chí đối với sự phát triển của Thủ đô.
 Nhóm người dùng tin là các nhà nghiên cứu về địa phương:
Hoạt động thông tin địa chí cung cấp cho cán bộ nghiên cứu những thông tin
về địa phương liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, giúp họ giải quyết nhanh chóng
những vấn đề thiết thực của địa phương, rút ngắn thời gian từ nghiên cứu đến triển
khai, ứng dụng. Hoạt động địa chí là một bộ phận quan trọng của nghiên cứu khoa
học về địa phương. Việc sưu tầm, thu thập tài liệu và thông tin đầy đủ, kịp thời
những tài liệu về địa phương sẽ giúp các nhà nghiên cứu tiết kiệm được thời gian
sưu tầm tài liệu, nắm bắt được tình hình, hiện trạng nghiên cứu về địa phương, từ
đó lựa chọn những đề tài phù hợp, thiết thực với địa phương, tránh được hiện
tượng trùng lặp với các công trình nghiên cứu trước đây và đẩy nhanh việc ứng
dụng các thành tựu nghiên cứu khoa học kỹ thuật vào đời sống.
Các nhà nghiên cứu về địa phương đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc
khai thác có hiệu quả vốn tài liệu địa chí. Số lượng đối tượng bạn đọc này sẽ quyết
định đến số lượng sản phẩm địa chí của địa phương.
Tài liệu địa chí đóng vai trò vô cùng quan trọng và cần thiết đối với người
làm công tác nghiên cứu văn hóa – xã hội. Tài liệu này là công cụ không thể thiếu
của họ, tài liệu đó không chỉ để trích dẫn, chứng minh mà còn góp phần làm sáng
tỏ những lập luận, khơi gợi, phát hiện, khám phá những góc cạnh vấn đề còn tiềm
ẩn trong các sự kiện.
 Nhóm người dùng tin là sinh viên, học viên cao học, cán bộ nghiên cứu

khoa học:
Nhóm người dùng tin này việc đọc của họ gắn với một đề tài ổn định như
viết khóa luận, luận văn, đề tài nghiên cứu thường là các vấn đề về Hà Nội hoặc có
Trường ĐH KHXH-NV

- 16 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

liên quan đến Hà Nội. Ngoài ra còn có rất nhiều sinh viên, học viên cao học
chuyên ngành văn hóa, lịch sử, Hán văn… đã sử dụng tài liệu địa chí về Hà Nội
của Thư viện. Đây là điều đáng mừng vì nó là động lực thúc đẩy phát triển nghiên
cứu về địa phương và đẩy mạnh công tác địa chí của chính thư viện.
Nhu cầu tin của nhóm bạn đọc này rất đa dạng và tài liệu xám là một trong
những tài liệu mà họ rất cần, để kế thừa và tránh sự trùng lặp trong nghiên cứu.
 Nhóm người dùng tin nước ngoài:
Nhu cầu tin của bạn đọc là người nước ngoài cũng rất phong phú và đa dạng.
Nó bao quát tất cả các lĩnh vực như tìm hiểu phong tục tập quán, lễ hội dân gian
truyền thống, các di tích lịch sử, các danh lam thắng cảnh, những ngành nghề thủ
công… của Hà Nội. Chính tài liệu địa chí cung cấp cho họ những thông tin về các
lĩnh vực mà họ đang nghiên cứu như tìm hiểu về thị trường, thói quen tập tục để
hướng đầu tư phát triển vào Thủ đô.
Thời gian gần đây, số lượng các nhà nghiên cứu nước ngoài đến với thư viện
có chiều hướng gia tăng, như TVHN đã từng phục vụ Philippe Papine làm đề tài
tiến sĩ về “Lịch sử Hà Nội”, phục vụ một sinh viên người Pháp sang làm đề tài về

“Đường phố Hà Nội”. Đối với những đối tượng bạn đọc này, việc phục vụ tài liệu
địa chí cho họ có tác dụng to lớn. Vì nhu cầu đọc của họ được xác định rõ ràng, sản
phẩm của họ bao giờ cũng có vì việc đọc gắn với mục đích nào đó như thực hiện
các công trình nghiên cứu hay viết về sách, báo. Nói cách khác, sản phẩm của họ
sẽ tuyên truyền về Hà Nội và về Việt Nam ra nước ngoài.
Để phục vụ, đáp ứng tốt được nhu cầu của họ thì tài liệu cần phong phú, bộ
máy tra cứu tốt – họ có thể tự biết họ cần những gì? Họ tự sử dụng bộ máy tra cứu
để tìm tài liệu. Và ngược lại, họ còn hỗ trợ rất nhiều cho công tác thu thập tài liệu.
Vì vậy, Thư viện cũng có thể mời họ làm cộng tác viên rất tốt cho phòng Địa chí.
 Nhóm người dùng tin địa chí phổ thông:
+ Nhu cầu học tập, tìm hiểu:
Trường ĐH KHXH-NV

- 17 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

Các đối tượng của loại nhu cầu này là người dùng tin địa chí phổ thông bao
gồm quảng đại quần chúng: công nhân, nông dân, học sinh, sinh viên, bộ đội, cán
bộ hưu trí. Trình độ văn hóa ở mức trung bình. Nhu cầu sử dụng tài liệu địa chí rất
đa dạng, không ổn định, họ có thể đọc tất cả những tài liệu nói về lĩnh vực nào của
địa phương. Các tài liệu này đối với họ ít nhằm mục đích nghiên cứu mà chủ yếu
phục vụ học tập, mở mang tri thức và những vấn đề của địa phương mình đang
sống. Cán bộ địa chí cần theo dõi, nắm bắt, phân tích nhu cầu thông tin của bạn
đọc, định hướng cho họ để điều chỉnh từ nhu cầu giải trí sang các nhu cầu phục vụ

cho sự hiểu biết, nâng cao trách nhiệm với địa phương.
+ Nhu cầu giải trí:
Trong cuộc sống con người, giải trí là một nhu cầu thực tế. Xã hội càng phát
triển, nhu cầu giải trí của con người càng phong phú, sinh động trở thành một nhu
cầu to lớn và cần thiết. Giải trí là một hình thức thay đổi tính chất lao động nhằm
giải tỏa mệt mỏi, ức chế và phục hồi sức khỏe, đưa con người trở lại trạng thái
mạnh khỏe toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần. Nhu cầu giải trí nằm trong cả bốn
nhóm đối tượng trên. Nhu cầu của họ không hẳn là đọc một cuốn sách cụ thể, mà
thường có nhiều câu hỏi phong phú, có thể là một sự kiện lịch sử hoặc một nhân
vật nào đó.
Như vậy, để đáp ứng tốt những nhu cầu của bạn đọc tới thư viện nghiên cứu
tài liệu địa chí, bắt buộc cán bộ phòng địa chí của TVHN phải hiểu được đặc điểm
của từng nhóm đối tượng để có những hình thức phục vụ thích hợp nhằm thỏa mãn
các nhu cầu của bạn đọc một cách nhanh nhất, có hiệu quả và chất lượng nhất.
1.2. Những vấn đề chung về bổ sung, xử lý và tổ chức vốn tài liệu địa chí
 Địa chí – địa phương:
Khái niệm địa chí với nội dung và ý nghĩa khoa học của nó, được các cuốn
từ điển, các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước giải thích như sau:
Trường ĐH KHXH-NV

- 18 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

Theo “Từ điển Từ nguyên” do Nhà xuất bản Thượng Hải (Trung Quốc) xuất

bản năm 1914 thì địa chí là sách ghi chép về địa dư bao gồm hình thể, núi sông,
phong tục, sản vật của một vùng đất.
Theo “Giản yếu Hán Việt từ điển”, GS. Đào Duy Anh, quan niệm: “địa” là
đất, một khu vực trên mặt đất, miền, nơi chốn, địa phương. “Chí” là ghi lấy, bài
văn chép, sách biên chép của sự vật, ghi chép. “Địa chí là sách biên chép dân
phong, sản vật, địa thế các địa phương”
Theo từ điển Bách khoa Việt Nam thì địa chí là loại sách ghi chép, biên soạn
về địa dư, phong tục, nhân vật, sản vật hoặc giới thiệu địa lý, địa lý lịch sử, văn
hóa của một địa phương. Ngày nay địa chí được hiểu rộng ra là sách chuyên khảo
về địa lý, lịch sử kinh tế, văn hóa của một địa phương.
Theo GS. Trần Quốc Vượng, địa chí là một loại chuyên khảo về một vùng
có lãnh thổ và bản sắc văn hóa xác định.
Địa phương: là một phần nhất định của đất nước, được phân chia theo khu
vực hành chính – lãnh thổ hiện tại (tỉnh, thành phố).
 Khái niệm tài liệu địa chí:
Trong “công tác địa chí của Thư viện tỉnh” – tài liệu nghiệp vụ do thư viện
quốc gia biên soạn và xuất bản đã đưa ra khái niệm “tư liệu địa chí” với nghĩa là:
tư liệu có nội dung đề cập đến lịch sử, hiện trình thuộc mọi lĩnh vực của địa
phương, các nhân vật lỗi lạc của địa phương và những triển vọng phát triển của nó.
Trong “Cẩm nang nghề thư viện” của TS. Lê Văn Viết định nghĩa tài liệu
địa chí: Đó là tất cả các ấn phẩm tài liệu không công bố (viết tay, đánh máy, đồ
họa), các tài liệu nghe nhìn, các vật mang tin đọc máy (băng từ, đĩa compac,…)
hoàn toàn nói về địa phương, vùng đất hoặc có nhiều tin tức (theo khối lượng hoặc
giá trị) về vùng đó, không phụ thuộc vào loại hình và phương pháp in ấn (sản
xuất), số lượng bản, ngôn ngữ, nội dung xuất bản hay chế tạm, xu hướng chính trị
và tư tưởng.
Trường ĐH KHXH-NV

- 19 -


Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

Sau này, Hội nghị công tác địa chí của thư viện tỉnh, thành phố trong thời kỳ
đổi mới được tổ chức tại Phú Yên trong hai ngày 25-26/6, Thư viện Quốc gia có
thông báo kết quả hội nghị, trong đó nhắc lại quan điểm thống nhất về tài liệu địa
chí là: tài liệu viết về đất nước con người của địa phương được xuất bản trên bất cứ
vật mang tin nào, bằng bất cứ ngôn ngữ gì, được công bố ở bất cứ đâu trong nước
và trên thế giới.
Trên đây là một số khái niệm về tài liệu địa chí, tuy nhiên vấn đề này hiện
nay còn nhiều tranh luận, vẫn chưa có quan điểm nào đi đến thống nhất khái niệm
về tài liệu địa chí. Mỗi khái niệm trên có những cách diễn đạt khác nhau nhưng đều
khẳng định: tài liệu địa chí là tài liệu có nội dung đề cập đến địa phương.
Tóm lại, có thể hiểu tài liệu địa chí là những tài liệu (xuất bản phẩm) có nội
dung nói về địa phương hoặc liên quan đến địa phương, không kể chúng do ai viết,
được xuất bản, công bố ở đâu, thời kỳ nào, bằng ngôn ngữ gì.
 Công tác địa chí:
Theo nghĩa rộng, công tác địa chí là nghiên cứu toàn diện về địa phương,
vùng, khu vực của quốc gia, bao gồm các khâu công việc như: Biên soạn và xuất
bản những tài liệu có nội dung liên quan đến địa phương; Sưu tầm, tập hợp, xử lý,
tổ chức, bảo quản và khai thác tài liệu địa chí phục vụ cho nhu cầu nghiên cứu địa
phương; Tuyên truyền, phổ biến những kiến thức địa phương chí cho người dân.
Mục đích của nghiên cứu địa phương là tìm ra nét riêng, đặc thù và độc đáo của
mỗi vùng đất. Công tác nghiên cứu địa phương không chỉ có ý nghĩa quốc gia mà
cả quốc tế, vì thông qua hoạt động này, các địa phương có thể quảng bá về đất
nước, quê hương của mình đến với bạn bè khắp thế giới.

Theo nghĩa hẹp, công tác địa chí trong thư viện là một bộ phận của công tác
địa chí, được hình thành dựa trên hoạt động địa chí và công tác thư viện, có nhiệm
vụ phát hiện, sưu tầm, thu thập, xử lý, tổ chức và bảo quản lâu dài vốn tài liệu địa
chí và xuất bản phẩm địa phương, khai thác, sử dụng và phổ biến rộng rãi vốn tài
Trường ĐH KHXH-NV

- 20 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

liệu này tới các đối tượng bạn đọc, tuyên truyền kiến thức về địa phương thông qua
các phương tiện thư viện – thư mục, nghiên cứu khoa học và hướng dẫn phương
pháp công tác địa chí cho thư viện địa phương.
Trong điều kiện hiện nay, cùng với sự đổi mới, CNH – HĐH đất nước, công
tác địa chí thư viện ngày càng thể hiện vai trò và ý nghĩa của mình đối với sự phát
triển kinh tế, văn hóa, xã hội.
 Công tác bổ sung tài liệu:
Công tác bổ sung tài liệu là bổ sung vốn tài liệu trong quá trình sưu tầm,
nghiên cứu và lựa chọn những tài liệu có nội dung tư tưởng tốt, có giá trị khoa học
thực tiễn, nghệ thuật cao để đáp ứng các nhu cầu đọc và thông tin của người dùng
chính thư viện đó và của xã hội.
 Công tác xử lý tài liệu:
Xử lý thông tin là tập hợp tất cả các công đoạn khác nhau nhằm biến đổi
thông tin thu thập được thành dạng thể hiện mới phù hợp với mục đích của hệ
thống thông tin cụ thể.

Công tác xử tài liệu địa chí, tùy thuộc vào từng thư viện sẽ bao gồm các
khâu như: mô tả tài liệu, phân loại tài liệu, định chủ đề và định từ khóa tài liệu, tóm
tắt, chú giải tài liệu...
 Tổ chức vốn tài liệu địa chí:
Tổ chức vốn tài liệu là phương thức sắp xếp tài liệu sao cho khoa học, hiệu
quả. Tổ chức vốn tài liệu một cách khoa học, hợp lý, tiện lợi trong sử dụng và bảo
quản là nhiệm vụ, mục tiêu quan trọng trong chu trình đường đi của tài liệu. Có hai
quan điểm tổ chức kho địa chí đang tồn tại trong các thư viện tỉnh, thành phố:
+ Tổ chức vốn tài liệu địa chí thành một bộ phận địa chí nằm trong kho đọc
tổng hợp, kho chính như Thư viện Nam Định, Thư viện Hà Tây (cũ).

Trường ĐH KHXH-NV

- 21 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

+ Đối với các thư viện tỉnh, thành phố có diện tích kho rộng rãi và các trang
thiết bị cần thiết cùng biên chế cán bộ và số lượng tư liệu địa chí phong phú thì tổ
chức thành kho địa chí riêng.
1.3. Vai trò của vốn tài liệu địa chí đối với hoạt động của Thư viện Hà Nội
Tài liệu địa chí là tài liệu rất quý giá, nó phản ánh những nét đặc thù, những
tiềm năng, thế mạnh của địa phương, phản ánh đa dạng các yếu tố về tự nhiên,
kinh tế, khoa học, phong tục tập quán và các truyền thống văn hóa quý báu của địa
phương. Là cơ sở cho chúng ta kiểm tra, khảo sát, quy hoạch, phân vùng kinh tế để

xây dựng và phát triển nền kinh tế, văn hóa của địa phương. Thật khó mà dựng lại
lịch sử một ngành, một địa phương, những đóng góp và thành tựu của nó trong sự
nghiệp xây dựng và phát triển của đất nước nếu không có những tư liệu này ghi lại,
các nhà chuyên môn khó mà kế thừa những thành tựu của những người đi trước.
Vì vậy, tài liệu địa chí chiếm một vị trí quan trọng trong hoạt động của thư
viện tỉnh, thành phố. Đồng thời, tài liệu này cũng gắn bó được thư viện với địa
phương, khẳng định vị trí quan trọng của thư viện địa phương. Có thể nói rằng
“Công tác địa chí là một nội dung rất đặc biệt và không thể thay thế trong hoạt
động của các thư viện tỉnh, thành phố”.
Như vậy, tài liệu địa chí là yếu tố tiên quyết của công tác địa chí, một trong
những hoạt động đặc thù và có vai trò hết sức quan trọng đối với bất kỳ thư viện
tỉnh, thành phố nào. Điều này lại càng quan trọng hơn đối với TVHN – kinh thành
lâu dài nhất trong lịch sử dân tộc. Hà Nội vừa là Thủ đô, trung tâm chính trị, văn
hóa, khoa học, giao dịch của cả nước. Nơi hội tụ những hiền tài, các trường đại
học, các viện nghiên cứu, các cơ quan đầu não của quốc gia. Đồng chí Phạm Văn
Đồng đã từng nói: “Hà Nội là nơi hội tụ những tinh hoa của dân tộc để từ đây tỏa
ra cả nước. Hà Nội là biểu tượng khí phách anh hùng của lương tri phẩm giá con
người trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm và xây dựng đất nước”.

Trường ĐH KHXH-NV

- 22 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến


Đối với hoạt động thông tin thư viện ở TVHN, tài liệu địa chí đóng một vai
trò hết sức quan trọng.
- Vốn tài liệu địa chí phong phú, đa dạng của thư viện được coi là nguồn lực
thông tin đặc biệt quan trọng, là bức tranh toàn cảnh, chân thực về địa phương. Thể
hiện được tiến trình phát triển, sự vận động lịch sử của địa phương, của đời sống
người dân địa phương, với tất cả những thay đổi, thành tựu, thăng trầm trên nhiều
lĩnh vực khác nhau bằng vốn tư liệu địa chí mà thư viện lưu giữ được.
- Hoạt động địa chí và vốn tài liệu địa chí, với tính chất đặc biệt của mình,
thường xuyên cung cấp những thông tin phong phú, đa dạng, quý giá về vùng lãnh
thổ, phục vụ đắc lực cho việc phát triển kinh tế, văn hóa, khoa học của địa phương.
- Thông qua vốn tài liệu địa chí và hoạt động thông tin địa chí, Thư viện đã
góp phần tích cực vào việc giải quyết những vấn đề quan trọng của địa phương
như: phân vùng quy hoạch kinh tế, nhận biết và khai thác đúng mức những tiềm
năng thiên nhiên, đất nước, con người, bảo vệ môi trường, phục vụ đắc lực sự
nghiệp CNH – HĐH ở địa phương.
- Vốn tài liệu địa chí của thư viện đã góp phần quan trọng vào việc tuyên
truyền, giáo dục tư tưởng nhận thức, tình cảm của nhân dân đối với quê hương đất
nước, khơi dậy niềm tự hào trong nhân dân về địa phương, thôi thúc thế hệ trẻ
hăng say hoạt động. Đồng thời ngăn ngừa loại bỏ những xu hướng và biểu hiện
xấu, tiêu cực…
Nguồn tư liệu địa chí toàn diện về Thủ đô Hà Nội có được nhờ nhiều thế hệ,
giúp nhận diện được rõ thực trạng của Thủ đô về nhiều mặt, là nguồn tài liệu chân
thật, quý giá để giúp cho các cơ quan nghiên cứu, những nhà sưu tầm, những người
cần tìm hiểu về Thủ đô trong và ngoài nước có được những nguồn sử liệu quan
trọng, những tri thức và hiểu biết đáng tin cậy trong công việc cụ thể của mình.

Trường ĐH KHXH-NV

- 23 -


Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỔ SUNG, XỬ LÝ VÀ TỔ CHỨC
VỐN TÀI LIỆU ĐỊA CHÍ TẠI THƯ VIỆN THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1. Công tác bổ sung vốn tài liệu địa chí tại Thư viện Hà Nội
2.1.1. Tiêu chí lựa chọn tài liệu địa chí
Vấn đề liên quan đến các tiêu chí xác định là tài liệu địa chí nói chung tuy là
phần lý luận, đang còn được tranh luận chưa thống nhất, nhưng lại rất quan trọng
và nó sẽ là cẩm nang, là công cụ cho cán bộ làm nhiệm vụ bổ sung tài liệu địa chí.
Sau đây là một số tiêu chí được căn cứ vào những nguyên tắc chung về hoạt động
của TVHN do các thế hệ đi trước để lại, và qua tham khảo tài liệu chỉ đạo nghiệp
vụ của TVQG Việt Nam về công tác địa chí trong hệ thống thư viện công cộng.
• Về ranh giới địa lý – hành chính:
Khi lựa chọn tài liệu địa chí, lấy ranh giới địa lý – hành chính hiện tại làm
căn cứ chính. Tuy nhiên, ranh giới địa lý – hành chính của Hà Nội đã thay đổi rất
nhiều qua các thời kỳ lịch sử, do đó khi bổ sung tài liệu địa chí Hà Nội cần nghiên
cứu, xem xét địa giới Thủ đô qua các giai đoạn lịch sử dân tộc để thu thập đầy đủ
vốn tài liệu địa chí về Hà Nội. Đây là công việc hết sức khó khăn và đòi hỏi phải
tốn nhiều thời gian và công sức đối với các cán bộ làm công tác lựa chọn, bổ sung.
• Tài liệu có nội dung liên quan trực tiếp tới địa phương:
Điều đó có nghĩa là những tài liệu đó phải đề cập trực tiếp những vấn đề với
địa chỉ đúng tên địa danh, con người của địa phương đó. Cụ thể:
 Các tài liệu có nội dung về tất cả hay phần lớn các khía cạnh của Hà Nội.
Đó có thể về lịch sử hình thành và phát triển của cả Hà Nội. Đó cũng có thể
là những tài liệu nói về tất cả hay nhiều lĩnh vực của Hà Nội như kinh tế, xã hội,

văn hóa, khoa học…
Cần đặc biệt chú ý tới các tài liệu của Đảng, Nhà nước, Chính phủ đề cập về
địa phương. Mảng tài liệu này chúng ta thường gọi là tài liệu chỉ đạo.

Trường ĐH KHXH-NV

- 24 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Mến

Đây là những tài liệu hết sức quý giá vì thông thường trong các tài liệu đó
nêu lên những đánh giá về những tiềm năng, đóng góp của địa phương đối với đất
nước và đưa ra những phương hướng phát triển của địa phương trong thời gian tới.
Các tài liệu này có thể là Nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương, Bộ chính trị
và của các cơ quan khác của Đảng Cộng Sản Việt Nam về địa phương; các Đạo
luật, Pháp lệnh của Quốc hội, Nghị quyết của Chính phủ… Những tài liệu này là
hết sức quan trọng cho việc nghiên cứu về địa phương, nghiên cứu lịch sử, hiện
trạng và mục tiêu phát triển kinh tế - văn hóa, xã hội của địa phương đó.
 Các tài liệu đề cập trực tiếp đến một khía cạnh nào đó của Hà Nội: lịch sử,
kinh tế, văn hóa, xã hội…
Đây là mảng tài liệu chiếm số đông trong kho tài liệu địa chí của bất cứ thư
viện cấp tỉnh nào bởi vì các vấn đề được phản ánh hết sức phong phú, đa dạng: từ
những cái hay, cái đẹp trong đời sống, sản xuất đến những thói hư tật xấu trong
sinh hoạt hằng ngày.
 Các tài liệu nói về nhân vật địa phương:``

- Là những người không sinh ra ở địa phương nhưng sống, lập nghiệp, công
tác, hoạt động gắn bó mật thiết cả đời người và có những đóng góp cho địa
phương.
Như vậy, có những nhân vật không chỉ là nhân vật địa phương của một tỉnh
mà còn có thể là nhân vật địa phương của nhiều tỉnh, thành phố khác nhau. Chính
sự phức tạp như vậy đã gây nên những khó khăn trong tìm kiếm, thu thập tài liệu
về những nhân vật dạng này. Và để nghiên cứu một cách toàn diện về nhân vật các
tỉnh, thành phố nên sưu tầm một cách đầy đủ những tác phẩm của nhân vật và về
nhân vật đó.
Về tài liệu có các nhân vật mang tính phản diện: thực tế các nhà nghiên cứu
cũng cần nghiên cứu loại tài liệu này để so sánh, đối chiếu và đưa ra những kết
luận phù hợp.
Trường ĐH KHXH-NV

- 25 -

Lớp K52 Thông tin – Thư viện