16.11.2016

VIỆN NGÂN HÀNG – TÀI CHÍNH
Bộ môn Lý thuyết Tài chính Tiền tệ

GIỚI THIỆU CHUNG VỀ MÔN HỌC LÝ
THUYẾT TÀI CHÍNH TIỀN TỆ 1

1

Thông tin giảng viên
•

Họ và tên/học vị/chức danh

• Địa chỉ:
– Bộ môn Lý thuyết Tài chính Tiền tệ: Phòng 304, Nhà 7
– Viện Ngân hàng – Tài chính: Phòng 303, Nhà 7
• Website:
• Số điện thoại của giảng viên (có thể có hoặc không)
• Địa chỉ Email của giảng viên

1


16.11.2016

Kế hoạch giảng dạy
Chƣơng

Tiết

Lý thuyết

Chƣơng 1
Chƣơng 2
Chƣơng 3

5
3
5

3
2
3

Bài tập,
thảo luận,
kiểm tra
2
1
2

Chƣơng 4
Chƣơng 5
Chƣơng 6
Chƣơng 7
Chƣơng 8
Tổng cộng

4

7
7
7
7
45

3
4
5
5
5
30

1
3
2
2
2
15

Phƣơng pháp đánh giá
Sinh viên đủ điều kiện dự thi nếu:
• Tham dự ít nhất 75% thời gian học trên lớp
• Điểm bài kiểm tra định kỳ đạt từ 5 điểm trở lên (tính theo
thang điểm 10/10)
• Ngoài ra:
– Tham gia đầy đủ các buổi thảo luận
– Hình thức thi kết thúc học phần: thi trắc nghiệm kết hợp tự
luận
• Cách tính điểm học phần:

– Điểm chuyên cần: 10%
– Điểm kiểm tra: 30%
– Điểm thi: 60%
4

2


16.11.2016

VIỆN NGÂN HÀNG – TÀI CHÍNH
Bộ môn Lý thuyết Tài chính Tiền tệ

CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI
CHÍNH – TIỀN TỆ

5

MỤC TIÊU
Sinh viên cần nắm đƣợc:
• Khái niệm về tài chính – tiền tệ

• Sự khác biệt giữa tài chính và tiền tệ
• Chức năng của tài chính và tiền tệ
• Sự phát triển của tiền tệ
• Các chế độ bản vị tiền tệ

3



16.11.2016

1.1. Các vấn đề cơ bản về tiền tệ
1.1.1. Sự ra đời của tiền tệ
Nghiên cứu sự ra đời của tiền tệ là nghiên cứu về các
hình thái biểu hiện giá trị trong trao đổi

Giản đơn/
Ngẫu nhiên

Mở rộng/
Toàn bộ

Giá trị
chung

Tiền tệ

7

Các hình thái biểu hiện giá trị trong trao đổi
• Hình thái giá trị giản đơn/ngẫu nhiên
1 rìu = 20kg thóc
• Hình thái giá trị toàn bộ/mở rộng
20kg thóc
1 rìu =
10 kg ngô
23kg bông
• Hình thái giá trị chung
• Hình thái tiền tệ

8

4


16.11.2016

1.1.2. Bản chất của tiền tệ
Là bất cứ cái gì đƣợc chấp nhận chung trong việc
thanh toán để nhận hàng hóa, dịch vụ, hoặc trong việc
trả nợ ( F.S. Mishkin)

9

1.2. Chức năng của tiền tệ
1.2.1. Quan điểm của Karl Marx:
 thƣớc đo giá trị
 phƣơng tiện lƣu thông
 phƣơng tiện thanh toán
 phƣơng tiện cất trữ
 tiền tệ quốc tế

10

5


16.11.2016

1.2. Chức năng của tiền tệ

1.2.2. Quan điểm của những nhà kinh tế học hiện đại
thƣớc đo giá trị
 phƣơng tiện trao đổi
 phƣơng tiện cất trữ

11

1.3. Sự phát triển các hình thái tiền tệ
1.3.1. Tiền bằng hàng hoá
1.3.2. Tiền giấy
1.3. 3. Tiền ghi sổ
1.3.4. Tiền điện tử

12

6


16.11.2016

1.4. Chế độ tiền tệ
1.4.1. Khái niệm
Chế độ tiền tệ là hình thức tổ chức quản lý, lƣu thông và
sử dụng tiền tệ của một quốc gia đƣợc quy định bằng
luật pháp

1.4.2. Các yếu tố cấu thành
 Đơn vị tiền tệ
 Bản vị tiền tệ
 Hình thức lƣu thông

13

Các chế độ bản vị tiền tệ
• Chế độ song bản vị
• Chế độ bản vị tiền vàng

• Chế độ bản vị vàng thỏi
• Chế độ bản vị vàng hối đoái
• Chế độ bản vị ngoại tệ
• Chế độ bản vị tiền giấy không chuyển đổi ra vàng
14

7


16.11.2016

1.5. Khối tiền tệ
1.5.1. Khái niệm
1.5.2. Cách đo lƣờng
– Khối tiền tệ M1
– Khối tiền tệ M2
– Khối tiền tệ M3
– Khối tiền tệ L

15

1.6. Bản chất của tài chính
1.6.1. Sự ra đời của phạm trù tài chính
• Sự ra đời


• Khái niệm: Tài chính là tổng hợp các mối quan hệ kinh tế
biểu hiện dƣới hình thái tiền tệ, thông qua quá trình tạo lập và
sử dụng các quỹ tiền tệ của các chủ thể trong nền kinh tế

16

8


16.11.2016

1.6. Bản chất của tài chính
1.6.2. Bản chất của tài chính
Tài chính là sự vận động tƣơng đối của tiền tệ, với chức năng
phƣơng tiện thanh toán và phƣơng tiện tích lũy trong lĩnh vực

phân phối, nhằm tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ trong nền
kinh tế

17

1.7. Chức năng của tài chính
1.7.1. Phân phối
•

Phân phối lần đầu

•


Phân phối lại

1.7.2. Giám đốc
Tổ chức kiểm tra sự vận động của các nguồn tài chính về
mục đích, quy mô và tính hiệu quả của quá trình tạo lập và
sử dụng các quỹ tiền tệ
18

9


16.11.2016

Thuật ngữ
• Tiền tệ
• Tài chính
• Chế độ tiền tệ
• Bản vị tiền tệ
• Khối tiền tệ

19

VIỆN NGÂN HÀNG – TÀI CHÍNH
Bộ môn Lý thuyết Tài chính Tiền tệ

CHƢƠNG 2: HỆ THỐNG TÀI CHÍNH

20

10



16.11.2016

MỤC TIÊU
Sinh viên cần nắm đƣợc:
• Khái niệm, chức năng, vai trò của hệ thống tài chính
•

Cấu trúc của hệ thống tài chính

• Tại sao Chính phủ cần điều hành hoạt động của hệ thống

tài chính?
• Việc quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống tài chính đƣợc thực
hiện nhƣ thế nào?

2.1. Tổng quan về hệ thống tài chính
2.1.1. Khái niệm

11


16.11.2016

2.1.2. Mô hình hệ thống tài chính trong nền kinh tế
Gián tiếp
Trung gian
tài chính
Tiền


Chứng
khoán
Người tiết kiệm

Thị trường
tài chính

Người đi vay

Trực tiếp
Tiền / vốn
Chứng khoán/ công cụ tài chính

2.1.3. Cấu phần của hệ thống tài chính
HTTC gồm 2 bộ phận chính
• Thị trƣờng tài chính: thực hiện chức năng tài chính
trực tiếp
• Trung gian tài chính: thực hiện chức năng tài chính
gián tiếp

12


16.11.2016

THỊ TRƢỜNG TÀI CHÍNH
• Hoạt động tài chính trực tiếp trên thị trƣờng tài chính
đƣợc thực hiện thông qua việc ngƣời cần vốn bán cho
ngƣời có vốn các loại chứng khoán và các GTCT


VẤN ĐỀ ĐỐI VỚI TÀI CHÍNH TRỰC TIẾP
Tài chính
trực tiếp
Thông tin bất
đối xứng

Chi phí giao dịch
Lựa chọn đối
nghịch

Rủi ro đạo đức

Tài chính gián tiếp

13


16.11.2016

TRUNG GIAN TÀI CHÍNH
2 nhóm trung gian tài chính:
• Các tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng
• Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng

2.2. Chức năng và vai trò của hệ thống
tài chính
2.2.1. Chức năng của hệ thống tài chính
• Cung cấp các phƣơng tiện thanh toán cho nền kinh tế, giúp
cho các hoạt động kinh tế diễn ra hiệu quả hơn

• Chu chuyển vốn từ ngƣời tiết kiệm tới ngƣời vay vốn.
• San sẻ rủi ro, hạ thấp chi phí giao dịch và hạn chế vấn đề
thông tin không cân xứng

2.2.2. Vai trò của hệ thống tài chính

14


16.11.2016

2.3. Quản lý Nhà nƣớc đối với hệ thống
tài chính
2.3.1. Mục tiêu

Điều hành của
Chính phủ

Tăng cƣờng cung
cấp thông tin cho
nhà đầu tƣ
Đảm bảo hoạt động
lành mạnh của
trung gian tài chính

2.3. Quản lý Nhà nƣớc đối với hệ thống
tài chính
Hệ thống tài chính là lĩnh vực đƣợc quản lý một cách chặt chẽ nhất
trong nền kinh tế do:
• Hệ thống tài chính hoạt động kém hiệu quả sẽ gây ra tình trạng

đầu cơ, sự sai lệch thông tin dẫn đến những hậu quả nghiêm
trọng cho nền kinh tế
• Các trung gian tài chính, đặc biệt là hệ thống ngân hàng thƣơng
mại cần đƣợc giám sát chặt chẽ để bảo vệ lợi ích của ngƣời tiết
kiệm

15


16.11.2016

2.3. Quản lý Nhà nƣớc đối với hệ thống
tài chính
2.3.2. Nội dung quản lý
- Quy định về vốn
- Thanh tra giám sát

- Bảo hiểm tiền gửi

Thuật ngữ
• Thông tin không cân xứng

• Tài chính trực tiếp

• Chi phí giao dịch

• Tài chính gián tiếp

• Lựa chọn đối nghịch


• Trung gian tài chính

• Rủi ro đạo đức

• Các tổ chức nhận tiền gửi
• Đa dạng hóa

16


16.11.2016

VIỆN NGÂN HÀNG – TÀI CHÍNH
Bộ môn Lý thuyết Tài chính Tiền tệ

CHƢƠNG 3: NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC

33

MỤC TIÊU
Sinh viên cần nắm đƣợc:
• Khái niệm, vai trò của NSNN
• Các nguồn thu của NSNN
• Các khoản chi tiêu NSNN
• Phân tích nguyên nhân và tác động của vấn
đề thâm hụt NSNN tới nền kinh tế xã hội
• Mục tiêu và công cụ của chính sách tài khóa

17



16.11.2016

3.1. Tổng quan về Ngân sách Nhà nƣớc
3.1.1. Khái niệm: NSNN là toàn bộ các khoản thu chi của nhà
nƣớc, đã đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và
đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức
năng và nhiệm vụ của Nhà nƣớc
( trích Điều 1 – Chƣơng 1 – Luật NSNN/2002/QH11 )
- NSNN theo Luật NSNN ban hành 25/6/2015?

3.1.2. Vai trò của Ngân sách Nhà nƣớc
* Điều tiết trong lĩnh vực kinh tế
* Điều tiết trong lĩnh vực xã hội
* Điều tiết trong lĩnh vực thị trƣờng

18


16.11.2016

Điều tiết trong lĩnh vực kinh tế
Sử dụng các công cụ nhằm điều tiết lĩnh vực kinh tế
- Công cụ thuế
- Chính sách và quy định của Nhà nƣớc

Điều tiết trong lĩnh vực xã hội
- Cung cấp hàng hóa công cộng
- Duy trì hoạt động của bộ máy Nhà nƣớc


- An ninh quốc phòng
- An ninh xã hội
- Hoạt động văn hóa, y tế, giáo dục, v.v…
- Phân phối thu nhập

19


16.11.2016

Điều tiết trong lĩnh vực thị trƣờng
- Ổn định giá cả
• Điều chỉnh chính sách thuế
• Sử dụng “quỹ” dự trữ về hàng hóa và tài chính

- Kiểm soát lạm phát
• Điều chỉnh chính sách thuế
• Thắt chặt chi tiêu NSNN

3.2. Thu ngân sách Nhà nƣớc
3.2.1. Khái niệm
Thu NSNN là các quan hệ phân phối nảy sinh trong quá trình
Nhà nƣớc dùng quyền lực chính trị của mình tập trung một bộ
phận tổng sản phẩm quốc dân để hình thành quỹ tiền tệ tập
trung nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu Nhà nƣớc
3.2.2. Đặc điểm
- Gắn liền với chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc
- Gắn với các quá trình kinh tế và sự vận động của các phạm
trù giá trị


20


16.11.2016

3.2.3. Nội dung
Thu trong nƣớc
Theo phạm vi
Thu ngoài nƣớc
THU NGÂN
SÁCH
Theo tính chất
cân đối ngân
sách

Thu trong cân
đối
Thu ngoài cân
đối

THU TRONG NƢỚC

Nguồn thu trong khâu
sản xuất
Nguồn thu trong khâu
lƣu thông – phân phối
Nguồn thu từ hoạt
động dịch vụ

21



16.11.2016

THU NGOÀI NƢỚC

Nguồn thu từ vay nợ

Nguồn thu từ viện trợ

THU TRONG CÂN ĐỐI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC

Thuế
Phí, lệ phí
Các hoạt động kinh tế
của nhà nƣớc
Các khoản thu khác

22


16.11.2016

THU NGOÀI CÂN ĐỐI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC

VAY TRONG
NƢỚC

VAY NƢỚC
NGOÀI


3.3. Chi ngân sách Nhà nƣớc
3.3.1. Khái niệm
Chi NSNN là quá trình phân phối, sử dụng quỹ NSNN theo
những nguyên tắc nhất định cho việc thực hiện các chức năng,
nhiệm vụ của Nhà nƣớc
3.3.2. Đặc điểm
- Gắn với nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội
- Là các khoản cấp phát không hoàn trả trực tiếp

23


16.11.2016

3.3.3. Nội dung
Chi kiến thiết kinh tế
Chi văn hóa xã hội
Theo chức
năng, nhiệm
vụ nhà nƣớc

Chi quản lý hành chính
Chi an ninh quốc phòng

CHI NGÂN
SÁCH

Chi khác


Theo tính
chất các
khoản chi

Chi thƣờng xuyên
Chi đầu tƣ

Chi thƣờng xuyên: Những khoản chi có tính chất thƣờng xuyên
để duy trì “ đời sống quốc gia”


Chi sự nghiệp kinh tế



Chi cho y tế



Chi cho giáo dục, đào tạo



Chi cho văn hóa, xã hội



Chi quản lý nhà nƣớc, đảng, đoàn thể




Chi cho an ninh, quốc phòng



Chi duy trì hoạt động của các cơ quan, bộ máy Nhà nƣớc

24


16.11.2016

Chi đầu tƣ: Các khoản chi làm tăng thêm tài sản quốc gia
hoặc tạo ra những lợi ích trong tƣơng lai

– Chi cho tu bổ, kiến thiết và xây dựng mới
– Chi thành lập các doanh nghiệp nhà nƣớc, góp vốn vào
công ty
– Chi phí đầu tƣ liên quan đến sự tài trợ của Nhà nƣớc

3. 4. Thâm hụt ngân sách Nhà nƣớc
3.4.1. Khái niệm
Là tình trạng xảy ra khi tổng các khoản chi ngân sách vƣợt quá
các khoản thu trong cân đối của ngân sách
Các chỉ tiêu phản ánh thâm hụt
• Mức thâm hụt ngân sách = Thu trong cân đối – (Chi thƣờng
xuyên + Chi đầu tƣ phát triển)
• Tỷ lệ thâm hụt ngân sách
Mức thâm hụt NS
Tỷ lệ thâm hụt NS = ------------------------- x 100%

GDP

25