MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................................................................ii
1. Lí do chọn đề tài........................................................................................................................................1
2. Lịch sử vấn đề............................................................................................................................................3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................................................................6
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................................................................7
5. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................................................................7
6. Ngữ liệu nghiên cứu...................................................................................................................................8
7. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................................................................10
8. Bố cục của luâ ân án...................................................................................................................................10
Chương 1: CƠ SỞ LÍ THUYẾT........................................................................................................................11
1.1 Tổng quan về văn bản thư tín thương mại.............................................................................................11
1.1.1 Đă ăc điểm của văn bản thư tín thương mại....................................................................................11
1.1.2 Nhâ ăn diê ăn văn bản thư tín thương mại.........................................................................................13
1.2 Các mô hình lý thuyết được vâ ân dụng...................................................................................................24
1.2.1 Phương pháp phân tích thể loại...................................................................................................25
1.2.2 Ngữ vực.........................................................................................................................................29
1.3 Tiểu kết..................................................................................................................................................35
Chương 2: CÁC NGUYÊN TẮC XÁC LẬP VÀ XÂY DỰNG MÔ HÌNH VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG
MẠI TIẾNG ANH.............................................................................................................................................37
2.1 So sánh cấu trúc tổ chức thư tín.............................................................................................................37
2.1.1 Hình thức trình bày (letter-layout)...............................................................................................37
2.1.2 Lời chào đầu thư...........................................................................................................................38
2.1.3 Chào hỏi đầu thư và cuối thư.......................................................................................................39
2.2 So sánh cấu trúc thể loại và đă âc điểm ngôn ngữ....................................................................................40
2.2.1 Thư bán hàng................................................................................................................................40
2.2.2 Thư xin viê ăc...................................................................................................................................58
2.2.3 Thư từ chối viê ăc làm.....................................................................................................................71

i

2.3 Tiểu kết..................................................................................................................................................84
Chương 3: PHƯƠNG PHÁP CHUYỂN DỊCH VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI (Anh-Việt, Việt-Anh)
...........................................................................................................................................................................88
3.1 Cơ sở lí thuyết và thực tiễn của viê âc chuyển dịch.................................................................................88
3.1.1 Phân tích thể loại cho mục đích chuyển dịch...............................................................................88
3.1.2 Đă ăc điểm của thể loại văn bản thư tín thương mại trong chuyển dịch........................................88
3.1.3 Các tiêu chuẩn chuyển dịch..........................................................................................................97
3.2 Các thủ pháp chuyển dịch....................................................................................................................102
3.2.1 So sánh cấu trúc sơ đồ giữa thư tín tiếng Việt và tiếng Anh.......................................................102
3.2.2 Chuyển đổi cấu trúc sơ đồ...........................................................................................................112
3.2.3 Mô hình thể hiê ăn và chuyển đổi ngữ vực....................................................................................119
3.2.4 Nghiên cứu chuyển dịch tình huống...........................................................................................138
3.3 Tiểu kết................................................................................................................................................143
KẾT LUÂâN.....................................................................................................................................................145
TÀI LIÊâU THAM KHẢO...............................................................................................................................152
PHỤ LỤC........................................................................................................................................................167
PHỤ LỤC I: CẤU TRÚC VÀ HÌNH THỨC TRÌNH BÀY VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI.............168
PHỤ LỤC II: NGỮ PHÁP KINH NGHIÊâM, THUÂâT NGỮ VÀ MÔâT SỐ MÔ HÌNH NGỮ PHÁP TRONG
VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI...........................................................................................................171
PHỤ LỤC III: THUÂâT NGỮ CHUYÊN NGÀNH LIÊN QUAN ĐẾN VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI
.........................................................................................................................................................................180
PHỤ LỤC IV: NGỮ LIÊâU THƯ BÁN HÀNG...............................................................................................185
PHỤ LỤC V: NGỮ LIÊâU THƯ XIN VIÊâC TIẾNG ANH CỦA NHÂâT.......................................................208
PHỤ LỤC VI: NGỮ LIÊâU THƯ TỪ CHỐI VIÊâC LÀM..............................................................................223
PHỤ LỤC VII: NGỮ LIÊâU THƯ XIN VIÊâC TIẾNG ANH và TIẾNG VIÊâT...............................................242

ii



DANH SÁCH BẢNG BIỂU
Chương 1: CƠ SỞ LÍ THUYẾT
Bảng 1.1: Các thể loại thư tín thương mại .....................................................................................................18 ﾧ
Bảng 1.2: So sánh ngữ vực trong sử dụng từ, biểu ngữ và câu .....................................................................20 ﾧ
Bảng 1.3: Mô hình cấu trúc bước thoại trong thể loại thuyết phục ...............................................................21 ﾧ
Bảng 1.4: Mô hình cấu trúc bước thoại và chiến lược của thể loại thông tin ................................................22 ﾧ
Bảng 1.5: Cấu trúc bước thoại trong thể loại thông tin xấu ...........................................................................22 ﾧ
Bảng 1.6: Cấu trúc bước thoại trong thể loại thiện chí ..................................................................................23 ﾧ
Bảng 1.7: Mối quan hệ giữa văn bản và ngữ cảnh tình huống ......................................................................31 ﾧ

Chương 2: CÁC NGUYÊN TẮC VÀ MÔ HÌNH VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI TIẾNG ANH
DÀNH CHO NGƯỜI PHƯƠNG ĐÔNG
Bảng 2.1: So sánh hình thức trình bày thư tín của Anh-Mỹ và Nhật..............................................................38 ﾧ
Bảng 2.2: Nguyên tắc viết lời chào đầu thư tiếng Anh ..................................................................................38 ﾧ
Bảng 2.3: Tỷ lê â sử dụng lời chào đầu thư của Anh-Mỹ và Nhâ .ât...................................................................39 ﾧ
Bảng 2.4: Tỷ lê â chào hỏi đầu thư và cuối thư trong thư tín của Nhâ ât và Anh-Mỹ.........................................39 ﾧ
Bảng 2.5: Mô hình cấu trúc 07 bước thoại trong thư bán hàng của Bhatia ...................................................41 ﾧ
Bảng 2.6: Mô hình so sánh bước thoại trong thư bán hàng của luâ ân án.........................................................42 ﾧ
Bảng 2.7: Phân tích đường biên giữa các bước thoại và chiến lược sử dụng.................................................43 ﾧ
Bảng 2.8: Mô tả tần số xuất hiện và tỉ lệ phần trăm của Bước thoại và chiến lược.......................................44 ﾧ
Bảng 2.9: So sánh các chiến lược trong Bước thoại 2....................................................................................46 ﾧ
Bảng 2.10: So sánh Bước thoại 3 trong thư của Anh-Mỹ và Nhâ ât.................................................................50 ﾧ
Bảng 2.11: Số lượng từ nhân xưng trong bước thoại 6 của thư bán hàng......................................................56 ﾧ
Bảng 2.12: Tỉ lê â sử dụng hành động lời nói trực tiếp và gián tiếp..................................................................57 ﾧ
Bảng 2.13: Mô hình cấu trúc 11 bước thoại trong thư xin viê âc .....................................................................59 ﾧ
Bảng 2.14: Mô hình 15 bước thoại trong thư xin viê âc của luâ ân án................................................................63 ﾧ
Bảng 2.15: Kết quả so sánh các bước thoại trong thư xin viê âc tiếng Anh......................................................65 ﾧ
Bảng 2.16: Bảng thống kê các că âp đô âng từ, danh đô âng từ, tính từ và trạng từ...............................................69 ﾧ
Bảng 2. 17: So sánh các thì (tenses) sử dụng trong thư xin viê âc....................................................................71 ﾧ

Bảng 2.18: Mô hình so sánh cấu trúc thể loại thư từ chối viê câ làm................................................................73 ﾧ
Bảng 2.19: Tỉ lê â các bước thoại trong thư từ chối của Anh-Mỹ và Nhâ .ât.......................................................74 ﾧ
Bảng 2.20: Tỉ lê â các hình thức mở đầu trong thư tín của Mỹ.........................................................................78 ﾧ
Bảng 2.21: Tỉ lê â các hình thức mở đầu thư từ chối của Nhâ .ât........................................................................78 ﾧ
Bảng 2. 22: Tỉ lê â các hình thức từ chối trong thư tín của Mỹ.........................................................................79 ﾧ
Bảng 2.23: Tỉ lê â giải thích và từ chối trong thư tín của Mỹ............................................................................79 ﾧ

iii


Bảng 2.24: Tỉ lê â từ chối trực tiếp và gián tiếp trong thư tín Mỹ.....................................................................80 ﾧ
Bảng 2.25: Mô hình từ chối trong thư của Nhâ ât.............................................................................................82 ﾧ
Bảng 2.26: Tỉ lê â sử dụng chiến lược bù đắp thể diê ân trong thư tín Anh-Mỹ..................................................83 ﾧ

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP CHUYỂN DỊCH VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI (Anh-Việt, ViệtAnh)
Bảng 3.1: Các biểu thức tập quán trong thư tín thương mại...........................................................................89 ﾧ
Bảng 3.2: Cấu trúc bước thoại của thư xin viê âc tiếng Viê .ât..........................................................................101 ﾧ
Bảng 3.3: Tần số xuất hiê ân và tỉ lê â bước thoại trong thư xin viê âc tiếng Viê...............................................103
ﾧ
ât
Bảng 3.4: Cấu trúc bước thoại của thư xin viê âc tiếng Anh ..........................................................................104 ﾧ
Bảng 3.5: Tần số xuất hiê nâ và tỷ lê â bước thoại trong thư xin viê câ tiếng Anh
..............................................106 ﾧ
Bảng 3.6: Bản dịch 1- Giữ nguyên cấu trúc thể loại của văn bản nguồn.....................................................112 ﾧ
Bảng 3.7: Bản dịch 2: Chuyển đổi cấu trúc thể loại.....................................................................................116 ﾧ
Bảng 3.8: Ngữ nghĩa kinh nghiê âm của từ “hàng hóa”..................................................................................120 ﾧ
Bảng 3.9: Các biểu ngữ thể hiện ngữ nghĩa liên nhân ................................................................................128 ﾧ
Bảng 3.10: Các ngữ vựng thể hiện nghĩa liên nhân .....................................................................................128 ﾧ
Bảng 3.11: Tỷ lê â sử dụng hành động lời nói trực tiếp và gián tiếp trong thư xin viê âc tiếng Anh và tiếng Viê ât
......................................................................................................................................................................131 ﾧ

Bảng 3.12: Bản dịch 1- Không chuyển đổi cấu trúc thể loại.......................................................................137 ﾧ
Bảng 3.13: Bản dịch 2- Chuyển đổi cấu trúc thể loại...................................................................................140 ﾧ

iv


DANH SÁCH SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Chương 1- CƠ SỞ LÍ THUYẾT
Sơ đồ 1.1: Các mức độ biến thiên ngữ vực trong thư tín ...............................................................................19 ﾧ
Sơ đồ 1.2: Mô hình phân tích văn bản theo phương pháp chức năng hê â thống ............................................24 ﾧ
Sơ đồ 1.3: Ảnh hưởng của ngữ cảnh văn hóa và xã hô âi đến hình thức ngôn ngữ .........................................30 ﾧ

Chương 2- CÁC NGUYÊN TẮC VÀ MÔ HÌNH VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI TIẾNG ANH
DÀNH CHO NGƯỜI PHƯƠNG ĐÔNG
Sơ đồ 2.1 Chiến lược thuyết phục..................................................................................................................54 ﾧ
Sơ đồ 2.2: Chuẩn bị cho viê âc từ chối .............................................................................................................76 ﾧ

Sơ đồ 2.3: Mô hình từ chối .........................................................................................................77 ﾧ
Biểu đồ 2.1: So sánh tần số xuất hiê ân các chiến lược trong Bước thoại 2.....................................................49 ﾧ
Biểu đồ 2.2: So sánh các chiến lược sử dụng trong bước thoại 3...................................................................52 ﾧ
Biểu đồ 2.3: So sánh bước thoại trong thư bán hàng của Anh-Mỹ và Nhâ ât...................................................55 ﾧ
Biểu đồ 2.4: So sánh bước thoại trong thư xin viê âc của Nhâ ât và Phương Tây...............................................69 ﾧ

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP CHUYỂN DỊCH VĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI (Anh-Việt, ViệtAnh)
Sơ đồ 3.1: Duy trì tính thống nhất về thể loại trong chuyển dịch...................................................................95 ﾧ
Sơ đồ 3.2: Mô hình đối dịch Anh-Viê ât, Viê ât Anh văn bản thư tín thương mại.............................................143 ﾧ

v



DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
 [số ...: số ...]

Nguồn tài liệu tham khảo: Số tài liệu trích dẫn (in thẳng), số trang (in nghiêng) và các số
được viết cách nhau bằng dấu hai chấm (:). Nội dung tham khảo được trích dẫn nguyên

 [số ...]

văn và viết trong ngoặc kép (“...”). Thí dụ: [99: 4].
Nguồn tài liệu tham khảo: Số tài liệu trích dẫn (in thẳng). Nội dung tham khảo được viết

 [số…; số…]
 [số, tr…]

tóm lược lại dựa vào các nội dung của tài liệu, không viết trong ngoặc kép. Thí dụ: [18].
Số các tài liệu tham khảo được viết cách nhau bằng dấu chấm phẩy (;). Thí dụ: [30; 78].
Nguồn tư liệu trích dẫn thí dụ minh họa: số tài liệu trích dẫn (in thẳng), số trang các số

được viết cách nhau bằng dấu phẩy (,). Thí dụ: [19, tr.314].
 [x. …]
xem …
 ( ) (Bước thoại) lựa chọn


:

Trâ ât tự bắt buô âc




Trâ ât tự có thể đảo



[ ] : Khống chế trâ ât tự



A:

(Stating Availability) Nêu thời gian có thể đảm nhâ ân công viê âc



AD:

(Referring to a Job Advertisement) Đề câ âp nguồn thông tin viê âc
làm



BT

Bước thoại



CA:

(Offering Candidature) Bày tỏ nguyê ân vọng




CL

Chiến lược



CW:

(Conveying Wishes) Chúc mừng



D:

(Determination) Bày tỏ quyết tâm



DPT:

(Describing Personal Traits) Mô tả đă âc điểm các nhân



EA:

(Expressing Appreciation) bày tỏ cảm ơn




EAA:

(Expressing Appreciation Again): Lă âp lại cảm ơn



EAB:

(Emphasizing Academic Background): Nhấn mạnh trình đô â học
vấn



EC:

(Establishing Credential): Tạo sự tin tưởng



EN:

(Enclosing Documents) Gửi kèm giấy tờ



ESP:


(English for Specific Purpose): tiếng Anh chuyên ngành



GSP

Generic structure Potential: Phương pháp tiềm năng cấu trúc thể
loại



IBE:

(Introducing Background of Education): Giới thiê âu trình đô â học
vấn



IC:

(Introducing Candidature): Giới thiê âu ứng viên



IC: (Introducing Candidature) Giới thiê âu ứng viên



IFC:


(Indicating Further Contact) Yêu cầu liên lạc sau này



LD:

(Lyricalizing the Desire): Thể hiê ân mong muốn



MAR:

(Making a Resolve): Thể hiê ân cam kết

vi




O:

(Opening)

Mở đầu



P:

(Promoting the Candidate) Giới thiê âu khả năng




PE: (Polite Ending) Kết thúc lịch sự



PG: (Polite Greeting) Chào hỏi đầu thư



PI: (Personal Information) Thông tin cá nhân



R:

(Naming Referees) Nêu tên người giới thiê âu



RA:

(Stating Reasons for Applying) Nêu lý do ứng tuyển



RPR:

(Referring to the Position Requirements) Đề câ âp đến yêu cầu của

vị trí tuyển dụng



RR:

(Referring to the Resume) Đề câ âp đến sơ yếu lý lịch



SO: (Signing Off) Lời chào cuối thư



SPLIS:

(Specifying the Purpose of the Letter & Infonnation Source): Nêu
mục đích bức thư và nguồn thông tin viê âc làm



SR: (Soliciting Response) Thúc giục phản hồi



SS



TC: (Stipulating Terms and Conditions of Employment) Nêu yêu cầu


(Schematic Structure): Phương pháp cấu trúc sơ đồ
về điều kiê ân làm viê âc

vii


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thế kỷ XXI đánh dấu sự toàn cầu hóa về nhiều phương diện như khoa học, kỹ thuật, văn hóa xã hội
và kinh tế, với vai trò nổi bật của tiếng Anh trong giao tiếp quốc tế. Mặc dầu tiếng Anh được sử dụng như
một ngôn ngữ thứ ba để kết nối quá trình giao tiếp giữa người Việt và các doanh nghiệp nước ngoài, nhưng
thực tế cho thấy để quá trình này diễn ra suôn sẻ đòi hỏi các bên tham gia giao tiếp không những phải nắm
vững ngôn ngữ mà còn phải am hiểu văn hóa ứng xử của nhau nhằm nhận thức được đúng các hành vi được
thể hiện qua lời nói, văn bản của đối tác.
Vấn đề thứ nhất được đặt ra là, các giáo trình được sử dụng để giảng dạy môn thư tín thương mại
tiếng Anh tại các trường đại học ở Việt Nam hiện nay hầu hết là các giáo trình của Anh-Mỹ với mục đích
giao tiếp, bước thoại tu từ, chiến lược lịch sự… đều theo quan điểm văn hóa Anh-Mỹ chỉ thích hợp cho việc
giao dịch với Phương Tây. Trong khi thực tế cho thấy, đối tượng giao tiếp chính của các doanh nghiệp Việt
Nam lại đến từ Phương Đông. Theo số liệu từ Cục Việc làm, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội ngày
16/7/2013 [38], số lượng người nước ngoài làm việc tại Việt Nam tính đến tháng 5/2013 lên tới hơn 74.000
người, đến từ hơn 60 quốc gia, trong đó, khoảng 58% đến từ châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc,
Malaysia…, mang quốc tịch châu Âu chiếm khoảng 28,5% như Anh, Pháp… và các nước khác chiếm
khoảng 13,5%. Như vậy, nội dung đào tạo môn thư tín thương mại tiếng Anh rõ ràng là chưa đủ do các giáo
trình thư tín này không định hướng đến đối tượng giao tiếp Phương Đông với các quan điểm về văn hóa hoàn
toàn khác. Việc áp đặt quan điểm Anh-Mỹ trong giao tiếp thương mại với người Phương Đông có thể gây
phản cảm, sốc văn hóa do hiểu lầm hoặc đôi khi phát sinh bất đồng giữa các bên.
Như vậy, việc xây dựng giáo trình văn bản thư tín thương mại tiếng Anh dành cho người Phương
Đông tại các trường đại học, nhằm giúp người sử dụng áp dụng phù hợp hơn với thực tế là nhu cầu bức thiết
trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng hiện nay.

Xuất phát từ lý do trên mà luận án đã chọn đề tài Nghiên cứu phương pháp xây dựng văn bản thư
tín thương mại tiếng Anh dành cho người Phương Đông (trên cơ sở đối chiếu văn bản thư tín thương mại
tiếng Anh của Phương Tây và Phương Đông) nhằm tìm ra các nguyên tắc viết và mô hình văn bản cho đối
tượng này, làm cơ sở thiết kế các giáo trình thư tín tại các trường đại học, giúp người sử dụng đạt được hiệu
quả giao tiếp cao hơn với các đối tác đến từ vùng văn hóa Phương Đông.
Vấn đề thứ hai là toàn cầu hóa về kinh tế khiến thư tín thương mại tiếng Anh trở thành một phương
tiện giao tiếp hữu hiệu và phổ biến trong đời sống kinh tế. Tuy nhiên, trong thực tế, năng lực và trình độ giao
tiếp thư tín thương mại bằng tiếng Anh của các doanh nghiệp Việt Nam còn hạn chế. Cũng theo số liệu khảo
sát của Cục Việc làm, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, số nhân sự Viê ât Nam tại các doanh nghiệp có
giao dịch với nước ngoài có khả năng sử dụng trực tiếp tiếng Anh để giao tiếp chỉ chiếm 12,5% trong tổng số
nhân sự tại các doanh nghiê âp [38] và thực tế này làm phát sinh nhu cầu chuyển dịch thư tín thương mại AnhViệt, Việt-Anh khi giao dịch với các đối tác nước ngoài. Từ lý do này, luận án đã chọn đề tài Phương pháp


chuyển dịch văn bản thư tín thương mại làm cơ sở lý thuyết cho việc giảng dạy môn dịch thuật tại các
trường đại học ở Việt Nam.
Có thể nói, hai vấn đề trên có mối quan hê â rất mâ ât thiết với nhau do đây là nô âi dung giảng dạy tại
hầu hết các trường đại học khối kinh tế ở Viê ât Nam. Xét về góc đô â lí thuyết phân tích thể loại, người dịch chỉ
có thể chuyển dịch tốt văn bản thư tín khi đã hiểu rõ sự khác biê ât giữa mô hình cấu trúc thư tín thương mại
tiếng Anh dành cho người Phương Đông và Phương Tây. Nói khác, kiến thức về thể loại thư tín tiếng Anh và
tiếng Viê ât sẽ giúp người sử dụng chuyển dịch hiê âu quả văn bản thư tín từ tiếng Anh qua tiếng Viê ât hoă âc
ngược lại.
Từ những nhu cầu thực tế trên, vấn đề “Phương pháp xây dựng và chuyển dịch văn bản thương
mại Anh-Việt, Việt-Anh” đã được lựa chọn làm đề tài nghiên cứu của luận án.
2. Lịch sử vấn đề
2.1 Tình hình nghiên cứu trên thế giới về diễn ngôn thư tín thương mại

Có thể nói, diễn ngôn thư tín thương mại tiếng Anh từ lâu đã được nghiên
cứu rất nhiều trên thế giới do những đòi hỏi rất thiết thực trong thực tế giao tiếp
thương mại [40], [51],


[59], [63],

[68],[76],

[78], [80], [121],

[130], [172]. Các học giả

Anh-Mỹ đã xây dựng khá nhiều giáo trình thư tín thương mại chuẩn mực và đã đưa
ra các mô hình cấu trúc thể loại cho từng kiểu loại thư tín nhằm cung cấp cho người
sử dụng các nguyên tắc, chiến lược viết trong giao tiếp kinh doanh như chiến lược
lịch sự, chiến lược lấy người đọc làm trung tâm, nguyên tắc tạo lòng tin cho người
đọc. Chẳng hạn, Bhatia [51] trong tác phẩm “Analyzing genre: language use in professional settings” đã
sử dụng phương pháp thể loại, phân tích khá chi tiết về diễn ngôn thương mại tiếng Anh. Trong tác phẩm
này, ông cũng đã đưa ra mô hình 7 bước thoại dành cho thư bán hàng và thư xin việc tiếng Anh. Henry và
Roseberry [94] khi nghiên cứu thể loại thư tín thương mại của người Anh-Mỹ, đã đưa ra mô hình 14 bước
thoại trong thư xin việc.

Bovee [21, tr.65] khi nghiên cứu về thư tín thương mại tiếng Anh cũng đưa
ra phương pháp lấy người đọc làm trung tâm “You Approach”, với các nguyên tắc
viết: nhấn mạnh chiến lược lịch sự dương tính, tránh phân biệt về giới tính (sex
disicrimination), nhấn mạnh hành văn trực ngôn (direct arrangement) …trong thư
tín thương mại tiếng Anh.
Về phong cách viết thư tín của người Nhật,

Kitao [113], Saigo [150] Suzuki [157] đề

cập đến nhận thức của người Nhật về tính lịch sự khi đưa ra yêu cầu đề nghị trong thư tín thương mại.



Về khác biệt văn hóa thể hiện trong thư tín thương mại giữa Phương Đông và
Phương Tây, đã có rất nhiều tác giả đã phân tích nghiên cứu về vấn đề này [83],
[95], [98], [121], [136], [161], [166], [170], [176], [178], [180]. Chẳng hạn, Maier
[121, tr.67] xem xét sự khác biệt trong cách viết thư tín giữa người bản địa và người
phi bản địa, chủ yếu là sinh viên người Phương Đông (Trung Quốc, Thái Lan, Hàn
Quốc). Sử dụng các mô hình của Brown và Levinson [60] về chiến lược lịch sự, tác
giả phân tích chiến lược viết mang tính khẳng định và phủ định. Kết luận của tác giả
là người bản địa sử dụng các chiến lược dương tính nhiều hơn người phi bản địa, là
những người thích chiến lược lịch sự âm tính nhưng mang tính rủi ro hơn.
Zdenka [180] khi nghiên cứu về sự khác biệt trong chiến lược lịch sự trong
thư trả lời khiếu nại, việc từ chối khiếu nại trong hai nền văn hóa Nhật và Mỹ, đã
phát hiện thấy rằng, thư trả lời khiếu nại của Nhật thường mang tính gián tiếp hơn
trong giao tiếp so với thư của Mỹ.
Hinds [95] khi nghiên cứu về mô hình văn bản thư tín của Nhật đã mô tả mô hình này theo cấu trúc:
ki-shou-ten-ketsu trong đó “Ki”: bắt đầu vấn đề, “Shou”, phát triển vấn đề, “Ten” bổ sung các chủ đề phụ,
không liên quan trực tiếp đến chủ đề chính, và “Ketsu”, kết thúc, đi đến kết luận. Hinds cũng nghiên cứu về
sự khác biệt trong phần nội dung thư tín truyền đạt, phát hiện rằng, trong một số ngôn ngữ, như tiếng Anh,
người chịu trách nhiệm chính cho giao tiếp thành công là người nói, trong khi một số ngôn ngữ khác như
tiếng Nhật, người chịu trách nhiệm chủ yếu cho giao tiếp hiệu quả lại là người nghe.
Naoki Kameda [136, tr. 452] khi khảo sát về cách viết thư tín tiếng Anh của sinh viên Nhật tại Mỹ,
phát hiện thấy rằng trong cấu trúc tu từ, người Nhật thường viết theo mô hình: giải thích (nguyên nhân) trước
và kết quả (tác động) sau. Trong thư tín, người Nhật thường có xu hướng đặt vấn đề cần giải quyết (tác động,
kết quả, hoặc hành động yêu cầu) sau cùng.
Tương tự như vậy, Suzuki [157, tr.236], một nhà Nhật ngữ học, cho rằng, trái với người Phương
Tây, trong giao tiếp nói chung và giao tiếp thương mại nói riêng, người Nhật không thích giải thích cặn kẽ
về quan điểm của mình. Theo văn hóa Nhật, người chịu trách nhiệm chính để hiểu người nói hoặc người viết
là người nghe hay người đọc.
Hinds [98, tr.95] đã so sánh thư khiếu nại của Anh-Mỹ và của Hàn Quốc ở mô hình bước thoại cùng
với đặc điểm ngôn ngữ và phát hiện thấy rằng, người Hàn Quốc thường có thêm bước thoại rào đón (opening
buffer) ở phần mở đầu bao gồm các cách chào hỏi về thời tiết, nhận xét chung, xin lỗi về việc đã khiếu nại…

trong khi đó bước thoại này không có trong thư của Anh-Mỹ. Đặc biệt, trong bước thoại yêu cầu giải quyết,
người Hàn Quốc thường sử dụng hành vi lời nói gián tiếp nhằm giữ thể diện cho người nhận.
Michael Haugh [130, tr.174] đã phân tích về thể diện trong diễn ngôn thương mại của Nhật và cho
rằng trong đàm phán thương mại, người Nhật thường thể hiện chiến lược lịch sự âm tính nhằm thể hiện tính


khiêm nhường, sự tôn trọng đối với các đối tác thay vì chiến lược lịch sự dương tính như của Phương Tây.
2.2 Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam về diễn ngôn thương mại
Ở Việt Nam, có thể nói rằng trước đây việc nghiên cứu phân tích diễn ngôn thương mại hầu như
chưa được quan tâm do ảnh hưởng của nền kinh tế bao cấp và do ảnh hưởng của ngôn ngữ học Xô Viết, thì
ngày nay, do nhu cầu phát triển của một nền kinh tế thị trường, một vài học giả cũng đã nghiên cứu về phân
tích diễn ngôn thương mại và nghiên cứu chuyển dịch loại văn bản này.

Tác giả Lê Hùng Tiến [29], trong luận án tiến sĩ ngữ văn “Một số đặc điểm
của ngôn ngữ luật pháp tiếng Việt”, đã đề cập đến đặc điểm của diễn ngôn văn bản
luật pháp, đưa ra một số ứng dụng trong biên dịch văn bản luật pháp từ tiếng Việt
sang tiếng Anh, trong đó có các văn bản hợp đồng thương mại.
Tác giả Nguyễn Xuân Thơm [31], trong luận án tiến sĩ ngữ văn “Các yếu tố
ngôn ngữ trong đàm phán thương mại quốc tế” đã so sánh đối chiếu phân tích đặc
điểm về ngữ vực trong ngôn ngôn ngữ tiếng Anh và tiếng Việt trong đàm phán
thương mại quốc tế.
Tác giả Nguyễn Đức Hoạt [18], trong luận án tiến sĩ ngữ văn bằng tiếng
Anh“Politeness Markers In Vietnamese requests”, cũng so sánh phân tích sự khác
biệt về một số chiến lược sử dụng câu có đánh dấu (markers) trong việc thể hiện
tính lịch sự trong diễn ngôn thương mại tiếng Việt và tiếng Anh.
Về diễn ngôn thư tín thương mại, có hai tác giả đã phân tích về diễn ngôn
của kiểu loại văn bản này, đó là Nguyễn Trọng Đàn [10], trong luận án tiến sĩ ngữ
văn “Phân tích diễn ngôn thư tín thương mại”, đã phân tích đối chiếu một số đặc
điểm về ngữ vực giữa thư tín tiếng Anh và tiếng Việt. Hà Văn Riễn [27]
số phương pháp dịch thuật thư tín Pháp-Việt và Việt-Pháp


đã nêu ra một

trong luận án tiến sĩ ngữ văn “Ngôn ngữ

học với việc dịch thuật văn bản giao dịch thương mại”.

Ở cấp độ thấp hơn, Khuất Thị Thu Thủy, trong luận văn thạc sĩ “An erro
anaysis of business correspondence letters in English by Vietnamese Contractors”
cũng đã phân tích một số lỗi trong thư tín thương mại tiếng Anh do người Việt viết.
Ngoài ra, Trần Thị Thanh Hải, trong luận án thạc sĩ “A contrastive of English and
Vietnamese sales letters” (Phân tích đối chiếu thư chào hàng tiếng Anh và tiếng


Việt) cũng đã phân tích đối chiếu thư bán hàng tiếng Anh và tiếng Việt ở góc độ các
chiến lược lịch sự, chiến lược hướng vào người đọc của loại thư này.
Như vậy, có thể thấy số công trình nghiên cứu về diễn ngôn thương mại nói chung và thư tín thương
mại nói riêng ở Việt Nam là không đáng kể và chưa có công trình nào tập trung khảo sát một cách toàn diện

về văn bản thư tín thương mại và việc chuyển dịch loại văn bản này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích nghiên cứu
Mục đích của luận án này là giúp cho các doanh nghiệp người Việt biết cách xây dựng và chuyển
dịch các văn bản thư tín thương mại bằng tiếng Anh để giao dịch với các doanh nghiệp đối tác Phương Đông
trên cơ sở chỉ ra các nguyên tắc viết và mô hình văn bản thư tín thương mại bằng tiếng Anh dành cho người
Phương Đông; mô hình chuyển dịch văn bản thư tín thương mại Anh-Việt, Việt - Anh thể hiện trong việc
chuyển dịch cấu trúc thể loại từ văn bản nguồn sang văn bản đích; các nguyên tắc chuyển dịch ngữ nghĩa liên
nhân, kinh nghiệm và văn bản của thể loại văn bản này từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu sau đây:

- So sánh, đối chiếu và mô tả sự tương đồng và khác biệt giữa thư tín tiếng Anh của Anh-Mỹ và Nhật
Bản thể hiện trong cấu trúc thể loại, cấu trúc tu từ, và các đặc điểm ngôn ngữ giữa hai kiểu viết thư này.
- Xác định sự khác biệt trong mục đích giao tiếp và cấu trúc bước thoại trong các kiểu loại văn bản
thư tín này.
- So sánh đối chiếu mô hình cấu trúc bước thoại trong hai kiểu viết thư Anh-Mỹ và Việt Nam, tìm ra
sự khác biệt trong cấu trúc tu từ và mục đích giao tiếp giữa hai kiểu văn bản này để đưa ra mô hình chuyển
dịch chuẩn từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích.
- So sánh đối chiếu đặc điểm ngôn ngữ trong ngữ vực để tìm ra các nguyên tắc trong việc chuyển
dịch ba trường ngữ nghĩa: Liên nhân, kinh nghiệm và văn bản.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là văn bản thư tín thương mại Phương
Đông (Nhật Bản, Việt Nam) và Phương Tây (Anh-Mỹ), trong đó luận án đi sâu vào
nghiên cứu so sánh các phương diện: Thể loại thư tín thương mại, Cộng đồng diễn
ngôn, Mục đích giao tiếp, Bước thoại và chiến lược, Phương pháp lấy người đọc
làm trung tâm (You-Approach), Đặc điểm ngôn ngữ thư tín.
Do khuôn khổ của luâ ân án, chúng tôi chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu văn
bản thư tín thương mại tiếng Anh do người Nhâ ât, người Viê ât Nam và người AnhMỹ viết để so sánh và quy nạp mô hình cấu trúc kiểu loại văn bản này dành cho


người Phương Đông. Viê âc xem xét các phương diê ân trên trong văn bản thư tín
tiếng Anh do người Phương Đông như Trung Quốc, Hàn Quốc … viết sẽ được đề
xuất trong các nghiên cứu tiếp theo.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luâ ân án sử dụng các phương pháp và thủ pháp nghiên cứu sau: phương pháp so sánh - đối chiếu,
phương pháp miêu tả và thủ pháp thống kê.
Phương pháp so sánh-đối chiếu được sử dụng để đối sánh các văn bản thư tín tiếng Anh của
Phương Tây, Nhâ ât Bản và thư tín tiếng Viê ât ở hai cấp đô â: Mô hình cấu trúc thể loại và đă âc điểm ngôn ngữ
nhằm tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt.
Việc so sánh - đối chiếu được thực hiện theo trình tự các bước: i) xác định mô hình đối chiếu; ii) Đối

chiếu mẫu; iii) Đối chiếu để tìm ra những điểm tương đồng và khác biê ât về bình diê ân cấu trúc thể loại văn
bản thư tín và đă âc điểm ngôn ngữ. Kết quả có được nhờ vận dụng phương pháp so sánh-đối chiếu có thể góp
phần hữu ích hỗ trợ cho công tác dịch thuật, giảng dạy thư tín tiếng Anh tại các trường đại học ở Viê ât Nam.
Thủ pháp thống kê được sử dụng xuyên suốt chương 2 và chương 3, cho phép luận án xác định
được những điểm tương đồng và khác biệt về số lượng và mục đích từng bước thoại trong từng thể loại thư
tín. Từ nguồn ngữ liê âu gồm 230 bức thư thu thâ âp được và 120 bức thư trong tài liê âu song ngữ, luâ ân án còn
sử dụng thủ pháp này để thống kê những đă âc điểm của các yếu tố ngôn ngữ được sử dụng ở các cấp đô â như:
cú pháp (cấu trúc câu, biểu ngữ), từ vựng (danh từ, đại từ, tính từ…) nhằm mục đích so sánh các yếu tố này
giữa các văn bản thư tín của Anh-Mỹ, Nhâ ât Bản và Viê ât Nam.
Phương pháp miêu tả giúp luâ ân án phác họa mô ât bức tranh toàn cảnh về văn bản thư tín thương
mại tiếng Anh nói chung hiê ân đang được sử dụng tại Viê ât Nam. Phương pháp này cũng giúp luâ ân án miêu tả
đă âc điểm về thể loại và ngôn ngữ của văn bản thư tín được tạo lâ âp bởi những người viết có nguồn gốc văn
hóa khác nhau. Trên cơ sở miêu tả, luâ ân án sẽ đưa ra các mô hình cấu trúc thể loại và mô hình sử dụng ngôn
ngữ thư tín cho từng vùng văn hóa.
6. Ngữ liệu nghiên cứu
Ngữ liệu nghiên cứu của luận án bao gồm 230 văn bản thư tín của Anh-Mỹ, Nhật và Việt Nam, cụ
thể như sau:
- 70 thư bán hàng tiếng Anh (Sales letters): 35 thư do người Anh-Mỹ viết và 35 thư do người Nhật viết.
- 40 thư xin viê câ tiếng Anh (Job application letters): do người Nhật viết.
- 60 thư từ chối việc làm tiếng Anh (Rejection letters): 30 thư do người Anh-Mỹ viết và 30 thư do người Nhật
viết.
- 60 thư xin việc: 30 thư tiếng Anh của người Anh-Mỹ và 30 thư tiếng Việt.
Như vâ ây, tổng số thư khảo sát do người Anh-Mỹ viết là 95; do người Nhâ ât viết là 105; do người
Viê ât Nam viết là 30. Ngoài ra, để phân tích thực tiễn chuyển dịch thư tín thương mại ở Viê ât Nam, chúng tôi
cũng khảo sát 120 bức thư được chuyển dịch Anh-Viê ât trong mô ât số tài liê âu giáo trình song ngữ đang lưu
hành ở Viê ât Nam [40], [78], [134], [149].


Lí do chúng tôi lựa chọn ba loại thư này để so sánh đối chiếu là theo Bhatia [51, tr. 66] [52, tr.75],


Dugger [68, tr.70] và Bovee [59, tr.97] trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, thư tín thương mại
tiếng Anh thường vươn tới cái phổ quát và mang nhiều đặc điểm tương đồng, sự khác biệt về văn hóa được
thể hiện rõ nét và điển hình hơn trong các thể loại thư tín mang tính thuyết phục như: thư bán hàng, xin việc..
và trong thể loại thông tin xấu như thư từ chối hoặc khiếu nại.
Ngoài số văn bản trên, để xác định các nguyên tắc chuyển dịch Anh-Việt, Việt-Anh, luận án cũng
tập hợp các thư khiếu nại, chào hàng, hỏi hàng, đặt hàng, hoàn chào giá…. từ các giáo trình và sách song ngữ
hiê ân đang được sử dụng tại các trường đại học ở Viê ât Nam, lần lượt như sau:
- Ashley, A (2003), Oxford Hanbook of Commercial Correspondence. Oxford University press.
- Gartside, L. (1992). Model Business Letters. Longman: Pitman Publishing.
- Howard Wilson. (1988). ABC Business letters. Tokyo: Kenekyusha.
- Keisuke Maruyama, Mami Doi, Yuko Igucara, Kazulco Kuwabara, Masahiro Omama, Tasuya Yasui, Ryuko
Yokosuka. (1999). Writing Business Letters in Japanese. Tokyo: The Japan Times.

- Muckian, Michael and John Woods (1996). The business letter handbook: how to
write effective letters & memos for every business situation. Hol-brook,
Massachusetts: Adams Media Corporation.
- Poe.W (2004). The McGraw-Hill handbook of Business letters. McGraw-Hill. Inc.

- Tatematsu, Kikuko, et al. (1994). Writing Letters in Japanese. The Japan Times.
Ngoài nguồn ngữ liê âu trên, số văn bản thư tín này còn được sưu tầm từ các đơn vị Viê ât Nam hoă âc
kinh doanh ở Viê ât Nam. Như vâ ây, đối tượng cũng khảo sát là các văn bản tiếng Anh thư tín thương mại, với
3 nguồn gốc khác nhau từ các cơ quan, đơn vị kinh tế Anh, Hoa Kỳ, Nhâ ât Bản và Viê ât Nam.
7. Ý nghĩa của đề tài
Về ý́ nghĩa khoa học, kết quả nghiên cứu sẽ đưa ra mô hình chuyển dịch Anh – Viê ăt, Viê ăt - Anh đối
với văn bản thư tín thương mại trên cơ sở kế thừa những quan điểm của các nhà lí thuyết dịch thuật đi trước.
Đề tài cũng đưa ra mô hình xây dựng văn bản thư tín thương mại tiếng Anh dành cho người Nhâ ăt Bản nói
riêng và người Phương Đông nói chung.
Về nghĩa thực tiễn, đề tài này mang đến cho các doanh nghiệp, giáo viên, sinh viên, người dịch tài
liê âu tham khảo hữu ích trong viê âc xử lý văn bản thư tín thương mại tiếng Anh dành cho người Phương Đông
và phương pháp chuyển dịch Anh-Viê tâ , Viê tâ -Anh thể loại văn bản này trong việc giảng dạy thư tín thương

mại tiếng Anh hiê ân nay.
8. Bố cục của luâ ân án
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận án gồm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lí thuyết


- Chương 2: Các nguyên tắc xác lập và xây dựng mô hình văn bản thư tín thương mại tiếng Anh (Trên cơ sở
đối chiếu văn bản thư tín tiếng Anh của Phương Tây và Phương Đông)
- Chương 3: Phương pháp chuyển dịch Anh-Viê ât, Viê ât-Anh văn bản thư tín thương mại.


Chương 1: CƠ SỞ LÍ THUYẾT
1.1 Tổng quan về văn bản thư tín thương mại
Diê âp Quang Ban [2] cho rằng “ở cách hiểu hẹp nhất, văn bản được hiểu là những tài liê ău viết và
trong cách hiểu rô ăng hơn, văn bản là tất cả các tài liê ău viết” [tr. 211]. Trần Ngọc Thêm [32] cho rằng văn
bản là mô ât hê â thống bao gồm các câu phần tử và cấu trúc.
Văn bản thương mại được hiểu là các văn bản liên quan đến thương mại, bao gồm nhưng không hạn
chế ở các loại văn bản mang tính pháp lý, các văn bản trao đổi, giao dịch trong thực tiễn kinh doanh …
Trong luâ ân án này, chúng tôi chỉ giới hạn phần nghiên cứu ở văn bản thư tín thương mại sử dụng
trong giao dịch kinh doanh hiê ân nay. Để có cái nhìn tổng quan về thể loại này, trong phần tiếp theo chúng tôi
sẽ phân tích đă âc điểm và nhâ ân diê ân từng kiểu loại văn bản thư tín thương mại.
1.1.1 Đă âc điểm của văn bản thư tín thương mại
Thư tín thương mại là thể loại đă âc biê ât sử dụng trong cô âng đồng thương mại nhằm đạt được mục
đích giao tiếp kinh doanh. So với thư cá nhân, thư tín thương mại thường mang phong cách trang trọng nhất
định, sử dụng các cấu trúc và biểu ngữ tâ âp quán theo quy ước của cô âng đồng giao tiếp thương mại. Tùy từng
mối quan hê â, đối tượng giao dịch, bản chất của hàng hóa dịch vụ trao đổi… mỗi tiểu thể loại thư tín đều
mang tính đă âc thù và được cấu trúc theo các cách khác nhau để đạt được mục đích riêng.
1.1.1.1 Hình thức trình bày
Gartside [78] và các tác giả khác đưa ra ba hình thức chính cho viê âc trình bày mô ât bức thư như sau:
kiểu trình bày lui vào lề (“Indented”) (x. Phụ lục 1), kiểu bán hình khối (semiblock) và kiểu hình khối, “full

block” hoặc hình khối không có dấu câu ở phần lời chào đầu thư hay cuối thư “full block, open
punctuation”. Kiểu Indented được coi là lâu đời nhất, với cách trình bày rất công phu, yêu cầu người viết
phải lui vào một hay hai hàng khi xuống dòng, với lời chào đầu thư được đặt phía bên trái, còn lời chào cuối
thư đặt phía bên phải. Do vậy, hình thức kiểu này tạo ra một sự cân bằng của bức thư khiến cho bức thư
trông trang trọng và bắt mắt.
Hiện nay, trong các văn bản hành chính của Việt Nam, hình thức này đang được áp dụng phổ biến.
Tuy nhiên, nhược điểm chính của hình thức trình bày kiểu này là người viết thường mất công hơn do phải
thực hiê ân nhiều thao tác khi soạn thảo văn bản.
Khi các giao dịch thư tín ngày nay trở nên phổ cập hơn nhờ sự phát triển của công nghệ thông tin,
người viết có xu hướng đơn giản hóa cách trình này bằng việc chuyển sang kiểu bán hình khối (“semiblock”). Kiểu này được trình bày thẳng từ trên xuống và người viết không cần phải lui vào một hay hai hàng.
Tuy nhiên, phần lời chào cuối thư vẫn giữ vị trí bên phải bức thư. Để giản tiện hơn nữa, người viết áp dụng
hình thức hình khối, không có dấu câu (“Full block”) trong đó, tất cả phần địa chỉ người nhận, lời chào đầu
thư, nội dung thư, phần lời chào cuối thư…. được trình bày theo hình khối, thẳng từ trên xuống và loại bỏ các
dấu câu sau phần tên và địa chỉ của người nhận, lời chào đầu thư, lời chào cuối thư. Tùy theo tâ âp quán văn
hóa và thói quen của người viết, thư tín được trình bày theo một trong ba hình thức trên. (x. phụ lục 1)


1.1.1.2 Cấu trúc tổ chức văn bản thư tín
Theo

Dugger [68],

Gartside [78] và các tác giả khác,

mô ât văn bản thư tín thương mại có cấu

trúc tổ chức như sau: (x. phụ lục 1)
Phần 1. Thông tin đầu thư: bao gồm thông tin về người viết, thông tin về người nhâ ân, ngày tháng, tham
chiếu.
Phần 2. Mở đầu: bao gồm lời chào đầu thư, chủ đề, thăm hỏi đầu thư.

Phần 3. Nô ôi dung: Trong phần này, tùy vào kiểu loại thư mà bức thư mang cấu trúc cụ thể như phân tích
trong phần nhâ ân diê ân thể loại thư tín dưới đây. Tuy nhiên mô ât bức thư thường chia thành ba phần chính:
(i) Nêu mục đích viết thư; (ii) trao đổi, thông báo, đề nghị, yêu cầu…và (iii) kết thúc.
Phần 4. Thông tin cuối thư, bao gồm: Chào hỏi cuối thư, Lời chào cuối thư, Chữ ký và chức vụ người viết,
Gửi kèm, Tái bút.
Nhìn chung, mă âc dù thương tín thương mại ngày nay có xu hướng được trình bày với nhiều đă âc
điểm tương đồng hơn trước đây do tác đô âng của môi trường giao tiếp toàn cầu bằng tiếng Anh, tuy nhiên,
như đã phân tích ở trên, sự khác biê ât về văn hóa cũng ảnh hưởng không nhỏ đến cấu trúc tổ chức thư tín.
1.1.2 Nhâ ân diê ân văn bản thư tín thương mại
Trước khi đi vào phân tích nhâ ân diê ân từng thể loại thư tín, cần phải xác định mô ât số khái niê âm
được sử dụng trong luâ ân án để làm cơ sở cho viê âc xác định từng thể loại thư tín thương mại và phân tích so
sánh sự khác biê ât giữa các văn bản thư tín thuô âc những văn hóa khác nhau.
1.1.2.1 Các khái niê âm hữu quan
(i) Thể loại
Thể loại là một sự kiện giao tiếp độc lập mang tính văn hóa, xã hội và được cho là hiệu quả trong
việc bảo đảm sự thành công của dụng học trong thương mại hoặc trong đó ngữ cảnh chuyên ngành khác được
sử dụng [51, tr.57]. Do vậy, khi nghiên cứu cần kiểm tra khía cạnh xã hội của một thể loại đặc biệt để đưa ra
cách giải thích về xã hội cho câu hỏi “Tại sao các thành viên của những gì mà các nhà xã hội học gọi là
“Văn hóa thứ hai” viết theo cách của họ?” .
Bhatia [55, tr.135] cho rằng có nhiều phương pháp phân tích thể loại với các định hướng khác nhau,
nhưng chúng đều cung cấp mảnh đất chung như sau:
- Thể loại là các sự kiện giao tiếp được công nhận, khắc họa bởi một tập hợp các mục đích để các thành viên
thuộc cộng đồng học thuật hay chuyên ngành hiểu nhau.
- Các thể loại được cấu trúc ở mức độ cao và có tính tập quán quy ước trong đó một đóng góp nội hàm xét về
các biểu ngữ, hình thức và nguồn thể loại có khả năng xảy ra.
- Khám phá về thể loại và sử dụng tối đa thể loại sẽ là đặc quyền của các thành viên trong một cộng đồng
diễn ngôn chuyên ngành đặc thù.


- Các thành viên của cộng đồng chuyên ngành và nguyên tắc thường khai thác nguồn thể loại để thể hiện

không chỉ các ý định riêng mà cả các ý định tổ chức trong phạm vi các cấu trúc của mục đích giao tiếp công
nhận.
- Thể loại là sự phản ánh văn hóa tổ chức và kỷ luật có sự thống nhất về nội dung, thường được nhận biết
bằng việc dẫn chiếu về sự kết hợp các yếu tố ngữ cảnh, suy luận và văn bản.
Trong luâ ân án này, thể loại thư tín thương mại được hiểu là mô ăt sự kiê ăn giao tiếp trong cô ăng đồng
thương mại, được cấu trúc theo tâ ăp quán sử dụng riêng, với cách sử dụng các biểu ngữ và từ vựng đă ăc thù,
được cô ăng đồng thương mại công nhâ ăn và khai thác nhằm mục đích để các thành viên trong cô ăng đồng này
hiểu nhau trong các giao tiếp của mình.
(ii) Ngữ vực
Halliday [85] sử dụng thuật ngữ Ngữ vực muốn đề cập đến “thực tế ngôn ngữ chúng ta nói hay viết
tùy vào kiểu loại tình huống”, đó là, tùy thuộc vào “ngữ cảnh xã hội sử dụng ngôn ngữ”. Có ba quy phạm
ngữ vực liên quan đến vấn đề này: loại tương tác diễn ra giữa người nói và người nghe (gọi là Trường), mối
quan hệ liên nhân giữa người nói và người nghe (gọi là Không khí), mối quan hê â mà các tham thể mong đợi
ngôn ngữ sẽ thực hiện trong tình huống đó (gọi là Thức) (xem 1.2.2.2). Sau này các nhà ngôn ngữ chức năng
hê â thống trình bày hê â thống này tường minh hơn. Ngoài ra, theo chúng tôi, ngữ vực cũng bị ảnh hưởng và
chịu sự tác đô âng bởi ngữ cảnh văn hóa. Như vâ ây, nếu ngữ cảnh tình huống gắn liền với một văn bản cụ thể
và một tình huống giao tiếp cụ thể thì ngữ cảnh văn hóa liên quan đến tập quán của các tham thoại bao gồm
cả các tri thức nền gắn liền với một cộng đồng diễn ngôn.
(iii) Cộng đồng diễn ngôn
Cộng đồng diễn ngôn là một cộng đồng trong đó mối quan hệ liên kết được xây dựng trên cơ sở các
mục đích giao tiếp chung. Các mục đích chung này liên kết thể loại với cô âng đồng diễn ngôn [141]. Mối
quan hệ giữa các mục đích giao tiếp và cộng đồng diễn ngôn được thể hiện như sau:
Mục đích giao tiếp của một thể loại được công nhận bởi các thành viên trong cộng đồng đó và do
vậy, tạo nên tính hợp lý của thể loại, tính hợp lý này hình thành cấu trúc sơ đồ của diễn ngôn và các ảnh
hưởng cũng như các khống chế đối với sự lựa chọn nội dung và thể loại. [158]
Pare [147] ủng hộ quan điểm về cộng đồng diễn ngôn trong việc tạo lập văn bản. Họ tin rằng thể loại
là cách thức để đảm bảo việc tạo nên một diễn ngôn dựa trên cộng đồng; một diễn ngôn được tạo ra bởi và vì
nhóm cộng đồng đó. Cộng đồng diễn ngôn được cho là có khái niệm liên quan đến các cộng đồng tập quán
đang ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt đối với các ngữ cảnh học thuật [60]. Swales [158, tr. 24-27] đưa ra
sáu đặc điểm xác định của cộng đồng diễn ngôn như sau:

- Có mục tiêu chung được các thành viên công nhâ ân;
- Thiết lập một cơ chế liên giao tiếp giữa các thành viên (chẳng hạn như các bản tin hay thư thông tin);
- Tận dụng một hay nhiều thể loại trong việc thể hiện các mục đích của mình;
- Tận dụng cơ chế tham gia để cung cấp thông tin và phản hồi ;
- Đạt được các từ vựng đặc thù ngoài việc sở hữu thể loại và cấp độ tiêu chuẩn của các thành viên với một
nội dung và trình độ diễn ngôn tương đối thích hợp.


Tóm lại, cộng đồng diễn ngôn là một cộng đồng trong đó người tạo lập văn bản và người tiếp nhận
văn bản được nối kết bởi kiến thức và các mong đợi tương tự về bản chất và chức năng của thể loại. Các liên
kết lẫn nhau giữa các thành viên được xây dựng trên cơ sở chung mục đích [141, tr.198].
(iv) Mục đích giao tiếp
Mục đích giao tiếp là tiêu chuẩn điển hình cho việc xác định thể loại mà Swales định nghĩa một thể
loại là “một lớp các sự kiện giao tiếp, các thành viên của cộng đồng có chung một số mục đích giao tiếp ”.
Tương tự như vậy, Bhatia [51, tr.58] cho rằng, “một thể loại là một sự kiện giao tiếp được công nhận khắc
họa bởi một tập hợp các mục đích giao tiếp”. Còn đối với Martin [127, tr. 89] thể loại là một “quy trình xã
hội có mục đích và được phân đoạn”. Cả ba diễn dịch này về thể loại cho rằng khái niệm cơ bản đó là về
mục đích, chức năng hay mục tiêu [41, tr. 123]. Cả hai trường phái này đều coi mục tiêu hay mục đích giao
tiếp là quan trọng và là tiêu chuẩn cơ bản cho việc quyết định liệu một diễn ngôn đặc biệt sẽ được xếp vào
loại nào. Mục đích giao tiếp xác định cả cấu trúc sơ đồ và lựa chọn từ vựng của diễn ngôn, và là nguyên
nhân tại sao các văn bản đều mang các đặc tính riêng nào đó.
(v) Bước thoại và chiến lược
Bước thoại (Moves): Theo Hyland,

K. [106, tr.46],

bước thoại là sự thể hiện một mục đích giao tiếp

chung đặc thù thông qua các chiến lược ngôn ngữ khác nhau. Cũng như vậy,


Hopkins và Dudley [101,

tr.131) cho rằng bước thoại là “đơn vị cú pháp liên quan đến mục đích của người viết”.

Nwogu [143]

định nghĩa về bước thoại có lẽ chi tiết hơn:

“Bước thoại là một phân đoạn văn bản tạo nên từ các đặc điểm ngôn ngữ (ngữ
nghĩa ngữ vựng, ngữ nghĩa thành phần, lực ngôn trung…) mang lại cho phân đoạn
ấy tính thống nhất và thể hiện nội dung của diễn ngôn trong phân đoạn. (tr. 122).
Các định nghĩa tiếp theo về bước thoại của Swales [158], Thompson

[165] và mô ât số nhà ngôn

ngữ học khác như sau:

Bước thoại là một đơn vị giao tiếp của một văn bản mang mục đích giao tiếp riêng
biệt, được khắc họa bởi các đặc điểm hay bằng chứng ngôn ngữ trong văn bản. Các
đơn vị giao tiếp hay bước thoại trong một văn bản tạo nên một loạt các mục đích
giao tiếp thể hiện thể loại của văn bản.
Trong thư tín thương mại, bước thoại được hiểu là đơn vị giao tiếp cơ bản, sử dụng chiến lược ngôn
ngữ khác nhau nhằm thể hiê ân mục đích cụ thể của văn bản thư tín đó. Mỗi tiểu thể loại thư tín đều có cấu
trúc bước thoại riêng mang chức năng giao tiếp khác nhau mà chúng sẽ được nhâ ân diê ân trong các phân tích
dưới đây.
Ví dụ: trong thể loại thư tín mang tính thông tin (thư hỏi hàng, chào hàng, đă ât hàng, thông báo…),
cấu trúc bước thoại bao gồm: Bước thoại 1. Đưa ra vấn đề trung tâm; - Bước thoại 2. Cung cấp thông tin.-


Bước thoại 3. Thu hút hợp tác.

Chiến lược (Strategies)
Để thể hiện mục đích giao tiếp của một bước thoại cụ thể, người viết thư tín cần phải thêm các yếu
tố cấu thành, và các yếu tố cấu thành này được gọi là chiến lược hay còn gọi là tiểu thoại (steps). Một bước
thoại có thể bao gồm một hay nhiều chiến lược thực hiê ân. Đối với thư tín thương mại, một chiến lược được
xác định thành một phân đoạn của văn bản chứa đựng các đặc điểm tu từ, có nghĩa cho việc thể hiện mục
đích giao tiếp của một bước thoại. Các chiến lược chủ yếu được nhận biết bằng các bằng chứng ngôn ngữ và
diễn ngôn trong văn bản hoặc được suy luận từ ngữ cảnh. Tóm lại, người viết đưa ra các chiến lược thực hiê ân
nhằm đạt được mục đích giao tiếp cho mô ât bước thoại cụ thể. Ví dụ: trong thể loại thư đă ât hàng, Bước thoại
1: Đưa ra vấn đề trung tâm được người viết thực hiê ân bằng một trong ba chiến lược sau: Nêu mục đích bức
thư, Nhắc lại vấn đề trước đó, Trả lời các vấn đề trước đó.
(vi) Phương pháp lấy người đọc làm trung tâm (You-Approach)
Trong thư tín thương mại tiếng Anh,

Bovee [59 tr. 67]

phân tích ba phương pháp: “You

approach” (Lấy người đọc làm trung tâm), “We/I approach” (Lấy người viết làm trung tâm và “It/they
approach” (Trung tính). Phương pháp “you approach” được người Phương Tây ưa chuô âng, trong đó người
viết sử dụng chiến lược hướng về sự quan tâm của người đọc bằng viê âc sử dụng nhiều từ nhân xưng ở ngôi
thứ 2 như: You, your, yours. Ngược lại với phương pháp này là I/We approach trong đó người viết sử dụng
nhiều đại từ nhân xưng ở ngôi thứ 1 (We/ I/ us/ me…) để định hướng giao tiếp về phía người viết. Phương
pháp It/they approach thường bắt đầu bằng chủ ngữ ngôi thứ 3 (it, they) không định hướng vào người viết
hay người nhâ ân. Chẳng hạn như khi thông báo viê âc khai trương mô ât cửa hàng, người viết có thể sử dụng ba
kiểu như sau:
a. We are happy to announce that we have increased the size of our store building. (Chúng tôi vui
mừng thông báo đã mở rô âng khuôn viên khu bán hàng).
b. Now you will find a wider choice of merchandize in the greatly enlarged building. (Giờ đây quý
khách hàng sẽ có nhiều lựa chọn hơn trong khu bán hàng đã mở rô âng này).
c. The enlarged store building has allowed you so much greater variety of merchandize. (Khu bán

hàng đã được mở rô âng này đã mang lại cho quý khách hàng nhiều sự lựa chọn hơn trước nhiều).
Đối với (a), diễn ngôn định hướng về người viết (sử dụng chủ ngữ We) còn (b) có diễn ngôn định
hướng về người nhâ ân (sử dụng chủ ngữ “you”) và (c) được coi là diễn ngôn trung tính.
1.1.2.2 Nhâ ân diê ân thư tín theo thể loại

Dựa vào khái niê âm về thể loại và mục đích giao tiếp, Larson [61, tr. 234]
phân chia thư tín thương mại thành các tiểu thể loại như Bảng 1.1 dưới đây.
Bảng 1.1: Các thể loại thư tín thương mại [61]
THƯ TÍN THƯƠNG MẠI
Thể loại

Loại văn bản

Mục đích


Yêu cầu
Trả lời

Đồng ý

Thư yêu cầu

Hỏi về thông tin hoă âc đề nghị

Thư trả lời

Đồng ý yêu cầu hoă âc khiếu nại

Từ chối


Từ chối yêu cầu

Bán hàng

Thư bán hàng

Khuyến khích mua hàng hóa/ dịch vụ

Khiếu nại

Thư khiếu nại

Thể hiê ân viê âc không hài lòng, khiếu nại đòi bồi thường

Xin viê câ

Thư xin viê âc

Tự giới thiê uâ với doanh nghiê pâ

Từ chức

Thư từ chức

Thông báo về viê âc từ chức

Giới thiê uâ , tiến cử

Thư giới thiê uâ , tiến Giới thiê uâ cá nhân/ công ty cho đối tượng khác

cử

Cảm ơn

Thư cảm ơn

Bày tỏ cảm ơn với đối tác

Đă ât hàng

Thư đă ât hàng

Đă ât mua hàng hóa, dịch vụ

Thiê ân chí

Thư thiê ân chí

Tăng cường, thắt chă ât mối quan hê â

Thu tiền

Thư nhắc nợ

Đòi tiền

Xác nhâ ân

Thư xác nhâ ân


Xác nhâ ân về viê âc đã thỏa thuâ ân

Thông tin

Thư thông báo

Gửi thông tin cho đối tác

Các loại thư tín trên đây có thể gọi là các tiểu thể loại thư tín mà mỗi tiểu thể loại đều mang mô ât
chức năng, mục đích giao tiếp và đă âc điểm riêng.
1.1.2.3 Nhâ ân diê ân thể loại thư tín theo ngữ vực
Xét về phương thức giao tiếp và biến đổi ngữ vực, Giménez [80, tr. 112] phân chia thư tín theo Sơ
đồ 1.1 dưới đây. Theo tác giả, việc phân chia này chỉ mang tính tương đối vì tùy theo ngữ cảnh và vai trò của
người tham gia mà mức độ trang trọng hay thân mật trong ngữ vực của từng thể loại có thể thay đổi khác đi.
Sơ đồ 1.1: Các mức độ biến thiên ngữ vực trong thư tín [80, tr. 112]

Thân mật

Trang

(informal)

trọng
(formal)

Thư /

Email Học

Email


Email cá

Thuật

nhân

Telex Fax

Thư tín

Thư tín

Thương

Thương

Pháp lý

mại

mại


Trên cơ sở về sự khác biệt về mức đô â trang trọng trong ngữ vực, Giménez đưa ra các tiêu chí dưới
đây để xác định các mức đô â phong cách.
Bảng 1. 2: So sánh ngữ vực trong sử dụng từ, biểu ngữ và câu [80, tr. 121]
A. Phong cách thân mật
1. Các biểu ngữ nhân xưng


B. Phong cách nghi thức trang trọng
1. Biểu ngữ vô nhân xưng

2. Thể chủ động

2. Thể bị động

3. Hành động ngôn ngữ trực tiếp

3. Hành động ngôn ngữ gián tiếp

4. Động từ, liên từ thông thường

4. Các động từ, liên từ đặc trưng

5. Các thuật ngữ chung chung

5. Các đặc ngữ

6. Các động từ kép và các biểu ngữ thân mật

7. Các biểu ngữ trang trọng có gốc Latin

7. Cấu trúc ngắn gọn, viết tắt, sử dụng đô âng từ hóa.

7. Các biểu ngữ cụ thể và chi tiết không rút gọn,

sử dụng danh từ hóa và bổ ngữ
Như trên đã phân tích, mức độ trang trọng, nghi thức hay thân mật trong ngữ vực thư tín sẽ tùy theo
ngữ cảnh tình huống và đối tượng sử dụng. Ngoài ra ảnh hưởng của ngữ cảnh văn hóa sẽ dẫn đến sự khác

biê ât về ngữ vực trong thư tín thương mại của Anh-Mỹ và Phương Đông.
1.1.2.4 Nhâ ân diê ân thể loại thư tín theo mục đích
Dựa vào mục đích của từng thể loại, Budly và các tác giả khác [61, tr.224] phân chia thư tín làm bốn
tiểu thể loại là: thuyết phục, thông tin, thông tin xấu và thiện chí.
Thể loại thuyết phục: bao gồm thư bán hàng, xin viê âc, chào hàng, hoàn chào giá…
Thể loại thông tin xấu: bao gồm thư từ chối (viê âc làm, đề nghị…), khiếu nại, phàn nàn…
Thể loại thông tin: bao gồm báo cáo, thông báo, đặt hàng, hỏi hàng, thư nội bộ (memo), thư giới thiệu …
Thể loại thiện chí: gồm thư chúc mừng, chia buồn, cảm ơn …
1.1.2.5 Cấu trúc bước thoại và chiến lược của các thể loại thư tín
(i) Thể loại thuyết phục
Đối với thể loại thuyết phục, Bhatia [51, tr 43] đã xác định chức năng chính thuyết phục là để người
đọc đáp lại một hành vi cụ thể. Để đạt được mục tiêu cuối cùng này, bức thư phải gây được sự chú ý của
người đọc, đưa ra các lợi ích của sản phẩm hay dịch vụ liên quan đến nhu cầu, lợi ích của người đọc, tạo mối
quan hệ kinh doanh bước đầu và khuyến khích tiếp tục giao tiếp. Bhatia đã minh họa cấu trúc diễn ngôn của
thể loại thuyết phục với bảy bước thoại (BT) như sau:
Bảng 1.3: Mô hình cấu trúc bước thoại trong thể loại thuyết phục [51, tr. 49]

Bước thoại- Mục đích

BT 5: Thúc giục phản hồi

BT 1: Tạo sự tin tưởng

BT 6: Sử dụng chiến thuâ ât thúc ép

BT 2: Giới thiê âu

BT 7: Kết thúc lịch sự

BT 3: Đưa ra các biê ân pháp khuyến khích



BT 4: Gửi kèm tài liê uâ
Đây là mô hình cấu trúc bước thoại chung dành cho thư tín thuô âc thể loại này. Tuy nhiên, thể loại
thuyết phục được coi là thể loại bị ảnh hưởng lớn nhất bởi văn hóa do nó thể hiê ân quan điểm của người viết
về các vấn đề cần thuyết phục [51]. Trong chương 2, chúng tôi sẽ sử dụng mô hình này để so sánh sự khác
biê ât giữa thư bán hàng và thư xin viê âc của Anh-Mỹ và Nhâ ât Bản. Trong chương 3, chúng tôi cũng so sánh
thể loại thuyết phục này của thư xin viê âc Anh-Mỹ và Viê ât Nam để đưa ra phương pháp chuyển dịch chung
đối với văn bản thư tín thương mại.
(ii) Thể loại thông tin
Nelson [137, tr. 26] cho rằng đối với thể loại thông tin, thư tín thường được hình thành bởi ba bước
thoại với các chiến lược thực hiê ân chung, tùy theo đặc điểm của từng loại thư tín mà lựa chọn số lượng các
chiến lược này để đưa vào sử dụng.
Bảng 1.4: Mô hình cấu trúc bước thoại và chiến lược của thể loại thông tin [137, tr.26]
Bước thoại
BT1: Đưa ra vấn đề trung tâm

BT2: Cung cấp thông tin

BT3: Thu hút hợp tác

Các chiến lược lựa chọn
Nêu mục đích bức thư
Nhắc lại vấn đề trước đó
Trả lời các vấn đề trước đó
Trả lời và yêu cầu điều kiện thương mại
Yêu cầu về điều kiện thương mại
Đàm phán điều kiện thương mại
Yêu cầu báo giá, chào hàng, xác nhâ ân
Bày tỏ cảm ơn

Khuyến khích phản hồi
Xây dựng lòng tin
Lập triển vọng tích cực
Xác nhận nguồn liên lạc

(iii) Thể loại thông tin xấu
Meyer [129, tr. 34] khi nghiên cứu về các loại thư từ chối viê âc làm, thư khiếu nại… đã đưa ra mô
hình cấu trúc bước thoại cho thể loại này như sau.
Bảng 1.5: Cấu trúc bước thoại trong thể loại thông tin xấu [129, tr.34]
Bước thoại
BT1: Xác nhâ n
ô vấn đề

BT2: Đưa thông tin xấu

Chiến lược lựa chọn
Xác nhận vấn đề/Dẫn chiếu/ Nêu vấn đề
Thông báo tin tốt (nếu có)
Bày tỏ cảm ơn (nếu có)
Trình bày nguyên nhân
Từ chối yêu cầu
Bày tỏ tiếc nuối
Đưa chứng cứ, thuyết phục thỏa thuận
Gửi kèm giấy tờ
Bày tỏ ý định, Đề nghị giải quyết

BT3. Kết thúc

Kết thúc lạc quan
Hi vọng chấp nhận



Khuyến khích phản hồi
(iv) Thể loại thiện chí
Ashley [40, tr. 57] đưa ra mô hình các bước thoại trong thể loại thiê nâ chí như sau:
Bảng 1.6: Cấu trúc bước thoại trong thể loại thiện chí [40]
Bước thoại

Chiến lược lựa chọn
Cảm ơn
BT1: Xác định vấn đề
Chúc mừng
Thông báo
Bày tỏ cảm ơn
BT2: Chia sẻ
Bày tỏ tiếc nuối
BT3: Thiết lập triển vọng tích cực
Kết thúc tích cực
Như vâ ây, khi triển khai văn bản thư tín thương mại, cần phải hiểu rõ cấu trúc thể loại của loại thư đó
để xác định chiến lược viết sao cho phù hợp với mục đích giao tiếp. Khi đã xác định thể loại, người viết cần
phải xem xét toàn bộ các yếu tố lần lượt là: mối quan hệ giữa người gửi và người nhận, chức năng của thể
loại đó, ngữ cảnh của diễn ngôn, phần tựa đề, cấu trúc bước thoại, tính liên kết, loại hình từ vựng…để triển
khai chiến lược viết thích hợp. Có như vậy, mọi thông tin mới được truyền đạt đầy đủ, rõ ràng đến người
nhận và quá trình giao tiếp kinh doanh mới đạt được hiệu quả như mong muốn.
Trên đây là bảng phân tích mô hình bước thoại và các tiểu thoại chung trong thư tín thương mại.
Tuy nhiên, do có sự khác biê ât về văn hóa mà người Phương Đông và người Anh-Mỹ có sự lựa chọn khác
nhau về cấu trúc bước thoại này. Mô ât số bước thoại và tiểu thoại được coi là bắt buô âc với người Anh-Mỹ thì
lại được coi là lựa chọn đối với người Phương Đông.
1.2 Các mô hình lý thuyết được vâ ân dụng


Trong phân tích thể loại, các nhà ngôn ngữ học có xu hướng sử dụng hê â
thuâ ât ngữ chức năng hê â thống của Halliday [87, tr. 181], trường phái “Sydney”
([70]; [127]; [165]) và Martin [127] để tiếp câ ân văn bản vì ưu điểm của phương
pháp này là xem xét văn bản mang tính tổng thể hơn hê â cấu trúc luâ ân về ngôn ngữ
hành chức, ngôn ngữ hoạt đô âng, tương tác xã hô âi hay viê âc sử dụng ngôn ngữ [19,
tr. 22]. Xuyên suốt trong luận án này, chúng tôi sẽ sử dụng mô hình phân tích văn
bản theo phương pháp chức năng hệ thống của Martin [127, tr. 312] lần lượt là: Thể
loại, Ngữ vực và Ngôn ngữ như Sơ đồ 1.2 dưới đây.
Sơ đồ 1.2: Mô hình phân tích văn bản theo phương pháp chức năng hê â thống (Martin, [127])


Về thể loại, luận án sử dụng hai mô hình: Mô hình tiềm năng cấu trúc thể
loại (GSP) của Hasan [90] và Mô hình cấu trúc sơ đồ (SS) của Martin [125] để so
sánh cấu trúc thể loại trong các kiểu loại văn bản thư tín Phương Đông và Phương
Tây.
Về ngữ vực, luận án sẽ làm rõ sự khác biệt về trường, không khí và thức được thể hiện ở tính lịch
sự và mục đích giao tiếp trong các kiểu loại văn bản thư tín này.
Về đă ôc điểm ngôn ngữ, luận án sẽ so sánh văn bản thư tín của Anh-Mỹ, Nhâ ât Bản và Viê ât Nam ở
ba trường ngữ nghĩa:
- Ngữ nghĩa liên nhân: Thể hiê ân ở hành vi lời nói trực tiếp và gián tiếp, lịch sự trong giao tiếp và
phương pháp lấy người đọc làm trung tâm (You approach)
- Ngữ nghĩa văn bản: thể hiê ân ở tính mạch lạc và tình thái (modality) và câu chủ động, bị động
trong văn bản thư tín.
- Ngữ nghĩa kinh nghiê ăm: thể hiê ân ở sự khác biê ât trong tâ âp quán sử dụng các biểu ngữ, thuâ ât ngữ
chuyên ngành, sự kết hợp từ vựng…
1.2.1 Phương pháp phân tích thể loại
1.2.1.1 Mục tiêu của phân tích thể loại
Theo Diệp Quang Ban [2], thể loại là một kiểu diễn ngôn bằng cách viết hoặc nói chứa những đặc
trưng được thiết lập theo quy ước. Nói cách khác, nó gồm một loạt các tiêu chuẩn quy định cho một loại hình