TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
------*------

NGUYỄN THÙY LINH

NÉT ĐẶC SẮC NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT
TẬP THƠ TRÁI ĐẤT VÀ MẶT TRĂNG
CỦA PHAN TUY AN

TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học thiếu nhi

Người hướng dẫn khoa học:
ThS - GVC. NGUYỄN NGỌC THI

HÀ NỘI, 2016


LỜI CẢM ƠN
Tác giả khóa luận xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy giáo,
cô giáo trong khoa Giáo dục Tiểu học và đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn
sâu sắc đến thầy giáo: ThS - GVC Nguyễn Ngọc Thi. Thầy đã trực tiếp hướng
dẫn, chỉ bảo tận tình để tôi hoàn thành khóa luận này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2016
Sinh Viên

Nguyễn Thùy Linh

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài “Nét đặc sắc nội dung và nghệ thuật tập thơ
Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An” là kết quả tôi trực tiếp tìm tòi,
nghiên cứu. Trong quá trình nghiên cứu có sử dụng tài liệu của một số tác giả.
Tuy nhiên đó chỉ là cơ sở để tôi rút ra được những vấn đề cần tìm hiểu ở đề
tài của mình. Đây là kết quả của cá nhân tôi, hoàn toàn không trùng lặp với
kết quả của các tác giả khác.
Nếu sai sót tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Sinh viên

Nguyễn Thùy Linh


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 3
3. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................................................................... 4
5. Văn bản khảo sát ......................................... Error! Bookmark not defined.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
8. Cấu trúc khóa luận ........................................................................................ 4
NỘI DUNG....................................................................................................... 5
CHƯƠNG 1. ĐẶC SẮC VỀ NỘI DUNG TẬP THƠ TRÁI ĐẤT VÀ MẶT
TRĂNG ............................................................................................................. 5
1.1. Hình ảnh ..................................................................................................... 5
1.1.1. Hình ảnh thiên nhiên ............................................................................... 5
1.1.2. Hình ảnh loài vật - đồ vật ...................................................................... 18
1.2. Suy nghĩ về cuộc sống.............................................................................. 28

1.2.1. Thế giới xung quanh và ước mơ nhỏ bé ............................................... 28
1.2.2. Tình cảm gia đình, bạn bè, tình người .................................................. 37
CHƯƠNG 2. ĐẶC SẮC VỀ NGHỆ THUẬT TẬP THƠ TRÁI ĐẤT VÀ
MẶT TRĂNG .................................................................................................. 47
2.1. Thể thơ ..................................................................................................... 47
2.1.1. Thể thơ 3 chữ ........................................................................................ 48
2.1.2. Thể thơ 4 chữ ........................................................................................ 49
2.1.3. Thể thơ 5 chữ và thơ tự do .................................................................... 53
2.2. Nhịp điệu .................................................................................................. 59
2.2.1. Nhịp thơ................................................................................................. 61


2.2.2. Cách gieo vần ........................................................................................ 63
2.3. Biện pháp tu từ ......................................................................................... 65
2.3.1. Biện pháp tu từ nhân hóa ...................................................................... 65
2.3.2. Biện pháp tu từ so sánh ......................................................................... 70
2.3.3. Biện pháp tu từ điệp ngữ ....................................................................... 71
2.3.4. Biện pháp tu từ liệt kê ........................................................................... 73
2.3.5. Biện pháp đối thoại ............................................................................... 75
KẾT LUẬN .................................................................................................... 79
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 81
PHỤ LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Lí do khách quan
“Thơ là muôn vạn cánh chim
Đưa em bay bổng đi tìm giấc mơ”.
Thơ ca gắn liền với tâm hồn mỗi con người, đi cùng tuổi thơ ta thật nhẹ

nhàng êm ái. Thơ cũng là tiếng nói của tâm hồn.Thơ và tuổi thơ rất dễ gặp
nhau là bởi thơ rất phù hợp với tuổi thơ. Nhà văn Gamara đã từng nói:
“Người ta nói chỉ trẻ em và nhà thơ mới biết làm thơ, mới hiểu và biết thật sự
về cuộc sống.” (Cuốn sách và trẻ em).
Đã có rất nhiều tác phẩm thơ viết cho thiếu nhi và tác phẩm chính các
em viết từ khi đất nước còn bom đạn chiến tranh đến khi hòa bình lập lại.
Những tác phẩm viết về thiếu nhi hay do các em viết đều mang đậm tình cảm
trong sáng của các em và thể hiện rõ nét về chính cuộc sống của các em.
Trần Đăng Khoa viết thơ khi em mới lên 8 tuổi với những tập thơ lắng
sâu trong lòng độc giả đặc biệt là các bạn đọc nhỏ tuổi và Phan Tuy An cũng
vậy. Đây là tiếng thơ của của những tâm hồn măng mọc thẳng, lớn lên dưới
sự chăm sóc của Đảng và Bác Hồ vĩ đại.
Sau thời kì chiến tranh gay go ác liệt của dân tộc thì cũng có rất nhiều
tác phẩm thơ do các em viết cho chính lứa tuổi của các em. Một trong những
cây bút viết thơ trong thời kì đất nước hòa bình đó là Phan Tuy An với tập thơ
Trái đất và mặt trăng.
Phan Tuy An tên thật là Phan Hoàng, sinh năm 1987, quê gốc ở Tuy
An, Phú Yên vì thế mà em lấy làm bút danh của mình: Phan Tuy An.
Phan Tuy An làm thơ khi nhỏ tuổi với tập thơ Chú mèo ham ăn năm em
11 tuổi do em tự vẽ bìa và minh họa (Nhà xuất bản Đà Nẵng in). Tập thơ này
được tặng giải sách hay về văn học thiếu nhi của Nhà xuất bản Đà Nẵng năm

1


1999 và được thư khen của Uỷ ban toàn quốc các Hội Văn học Nghệ thuật
Việt Nam. Em cũng rất ham vẽ vì thế mà em đã được nhận nhiều giải thưởng
về thơ và họa. Năm 2001, em được Nhà xuất bản Phụ Nữ cho xuất bản tập thơ
Trái đất và mặt trăng. Tập thơ cũng chính là thông điệp mà tác giả muốn gửi
tới các độc giả nhỏ tuổi, đó là sự phấn đấu trong học tập và sáng tạo của Phan

Tuy An để sau này là người công dân có ích cho đất nước.
Qua tập thơ Trái đất và mặt trăng có thể thấy được tâm tư, tình cảm và
ước mơ của trẻ thơ, không những thế ta còn tìm thấy được cả những xúc cảm
của mình trong đó. Điều đó đã thôi thúc tôi tìm hiểu những nét đặc sắc về nội
dung và nghệ thuật tập thơ này.
1.2. Lí do sư phạm
Tập thơ Trái đất và mặt trăng gồm 67 bài với những hình ảnh ngộ
nghĩnh trong cuộc sống của tác giả và cũng chính là của các em nhỏ cùng
trang lứa. Tập thơ này đem đến biết bao điều kì lạ, đặc biệt mang đến cho các
em cái nhìn thân thiện và gần gũi về cuộc sống. Qua đó còn góp phần phát
triển trí tưởng tượng cho các em.
Thơ tác động đến trẻ một cách mạnh mẽ và dễ dàng nhất. Qua các bài
thơ mở ra cho các em nhiều điều hay và mới lạ. Có lẽ bởi thơ gắn liền với tuổi
thơ mỗi người. Với trẻ em thì tình cảm của trẻ giàu có hơn người lớn, các em
dễ cười dễ khóc cũng dễ yêu ghét giận hờn.Và là một giáo viên tiểu học tương
lai tôi mong muốn tìm hiểu tập thơ về những nét đặc sắc về nội dung và nghệ
thuật để nâng cao năng lực cho bản thân. Đồng thời, có thể mang thơ của
Phan Tuy An đến gần hơn với học sinh của mình thông qua những hoạt động
ngoại khóa, tác động đến niềm yêu thích thơ ca của tuổi thơ để từ đó các em
tìm đến thơ, đọc và cảm nhận nó.
Điều đó đã thôi thúc tôi chọn đề tài Nét đặc sắc nội dung và nghệ
thuật của tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An.

2


2. Lịch sử vấn đề
Phan Tuy An sinh ra và lớn lên trong một gia đình yêu văn nghệ ở
thành phố Đà Nẵng, em rất ham vẽ, ham đọc sách và được cha mẹ và thầy cô
khuyến khích nên em viết rất nhiều thơ. Chính vì thế mà hồn thơ Phan Tuy

An giàu nhạc điệu rất trong sáng và gần gũi với trẻ thơ. Phan Tuy An làm thơ
từ khi nhỏ tuổi với tập thơ đầu tay là Chú mèo ham ăn và sau này là tập thơ
Trái đất và mặt trăng.
Tập thơ Trái đất và mặt trăng mang đến cho các độc giả nhỏ tuổi
những bài thơ hồn nhiên, ngộ nghĩnh nhưng cũng chứa đựng trong đó là
những điều mà em suy nghĩ về cuộc sống. Thơ Phan Tuy An hướng về những
gì gần gũi chung quanh em. Những cái rất đỗi quen thuộc của cuộc sống lại
được chú bé ghi lại trong những dòng thơ như con mèo, con gà, quả bóng,
dòng kênh,… rồi ông bà, cha mẹ, thầy cô, những người bạn nghèo khổ, tật
nguyền mà em vẫn gặp trên đường đi học đi chơi. Những tác phẩm chứa
nhiều suy nghĩ về cuộc sống, những vần thơ dung dị, ngộ nghĩnh và rất đáng
yêu về chính cuộc sống của trẻ thơ. Tập thơ Trái đất và mặt trăng chính là
“tấm bản đồ” chỉ dẫn cho ta đến với thế giới trẻ thơ đó.
Đã có đề tài nghiên cứu về nghệ thuật tập thơ Trái đất và mặt trăng nhưng
tôi nghĩ rằng tập thơ không chỉ hay, không chỉ lạ và không chỉ đẹp ở nghệ thuật
mà ở chính những hình ảnh trong thơ cũng đáng để chúng ta nói tới. Cái hay và
sự khác lạ đặc biệt của tập thơ đã tạo cảm hứng cho tôi tìm hiểu nét đặc sắc của
tập thơ. Đề tài khóa luận của tôi mong muốn làm rõ hơn những nét đặc sắc về
nội dung và nghệ thuật của tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An.
3. Mục đích nghiên cứu
Qua đề tài này tôi tìm hiểu và đi sâu nghiên cứu đặc sắc về nội dung và
nghệ thuật tập thơ Trái đất và mặt trăng để từ đó giúp các em thêm yêu những
vần thơ của Phan Tuy An, đồng thời hình thành và giáo dục nhân cách cho trẻ.

3


4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Một bài khóa luận tốt nghiệp đại học không thể đi tìm hiểu tất cả mọi

khía cạnh của tập thơ. Vậy nên tôi đi sâu về những nét đặc sắc về nội dung và
nghệ thuật trong tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đặc sắc về nội dung và nghệ thuật tập thơ Trái đất và mặt trăng của
Phan Tuy An, Nxb Phụ Nữ 2001.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Xuất phát từ mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, đề tài của
chúng tôi nhằm thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật trong tập thơ “Trái
đất và mặt trăng” của Phan Tuy An.
- Ý nghĩa của nội dung và nghệ thuật tập thơ đối với việc giáo dục nhân
cách, nhận thức và thẩm mĩ cho học sinh tiểu học.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành khóa luận tôi sử dụng các phương pháp chủ yếu sau:
- Phương pháp khảo sát tác phẩm
- Phương pháp so sánh, đối chiếu
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.
7. Cấu trúc khóa luận
Ngoài các phần: Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Nội dung khóa luận bao
gồm 2 chương:
- Chương 1: Đặc sắc về nội dung của tập thơ Trái đất và măt trăng.
- Chương 2: Đặc sắc về nghệ thuật của tập thơ Trái đất và mặt trăng.

4


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
ĐẶC SẮC VỀ NỘI DUNG TẬP THƠ TRÁI ĐẤT VÀ MẶT TRĂNG
Thơ ca là một thế giới rộng lớn và sâu sắc. Thơ mở ra trước mắt chúng

ta cả một bộ sưu tập những bức tranh muôn sắc màu về những thứ vĩ đại lớn
lao hay những cái nhỏ nhặt bình thường trong cuộc sống. Từ những điều nhỏ
bé nhất cũng được thơ khắc họa một cách tinh tế và hoàn mĩ. “Thơ tác động
đến người đọc vừa bằng sự nhận thức cuộc sống vừa bằng khả năng gợi cảm
sâu sắc, vừa trực tiếp với những cảm xúc suy nghĩ cụ thể, vừa gián tiếp qua
liên tưởng và những tưởng tượng phong phú, vừa theo những mạch cảm nghĩ,
vừa bằng sự rung động của những ngôn từ giàu nhạc điệu.” [3,207].
1.1. Hình ảnh
1.1.1. Hình ảnh thiên nhiên
“Mỗi nhà thơ cũng có những biểu tượng không lặp lại” [11,267].Trong
trang thơ của Phan Tuy An hình ảnh thiên nhiên hiện lên khiến ta ngỡ như đang
được bước vào thế giới thiên nhiên nhiều màu sắc và thật sự choáng ngợp.
Hình ảnh mặt trời được nhiều nhà thơ nhắc đến. Trần Đăng Khoa gọi
mặt trời thật gần gũi:
Ông trời nổi lửa đằng đông
Bà sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay
(Buổi sáng nhà em)
Võ Quảng thì thấy ông mặt trời “vén mây” mỉm cười. Phan Tuy An thì
vẽ hình ảnh mặt trời là hình ảnh của vũ trụ bao la, được khắc họa rất gần gũi
và chân thực. Mặt trời in bóng xuống mặt nước làm cho chú bé ngỡ như mặt
trời bị ngã xuống nước và còn hồn nhiên vớt lên. Ta thấy được sự bao la,
mênh mông của vũ trụ qua “cái bóng” của những hình ảnh đó thôi đã đủ thấy
như những hình ảnh thật sự của vũ trụ.

5


Trên cánh sóng vời vợi
Có in hình mặt trời
Đang vùng vẫy dưới nước

Có chú bé chèo thuyền
Tưởng mặt trời té xuống
Liền bơi lại vớt lên
Té ra là cái bóng.
(Vớt mặt trời)
Tên của tập thơ là Trái đất và mặt trăng đã nói lên cái mênh mông của
vũ trụ. Đó là hình ảnh của Trái đất thật sự ngộ nghĩnh. Trái đất như em bé
mải dạo chơi, mải ngủ mà hôm nay ngủ quên không thức dậy.
Hôm nay trái đất
Nhức đầu ngủ luôn
Chính vì vậy mà:
Nhiều vùng bị nắng
Không có ban đêm
Nhiều vùng bị tối
Không có ban ngày
Chỉ khi thấy mọi người đi tìm, mọi người kêu thức dậy thì Trái đất mới
tỉnh dậy và lại tiếp tục với công việc của mình:
Người kêu thức dậy
Trái đất rửa mặt
Thế là phải quay.
(Trái đất)
Bài thơ như nhắc nhở các bạn nhỏ đừng mải chơi mà quên mất nhiệm vụ
quan trọng nhất của mình là ngoan ngoãn nghe lời cha mẹ, thầy cô và chăm chỉ
học hành. Chứ đừng như bạn Trái đất của chúng ta mà không ngoan nhé!

6


Một vài nhà thơ khai thác về mặt thẩm mĩ của trăng: “trăng là vú mộng
muôn đời của thi sĩ” (Xuân Diệu) hay trăng gần gũi với các bạn nhỏ trong tập

thơ Trăng ơi…từ đâu đến? của Trần Đăng Khoa:
Trăng ơi… từ đâu đến?
Hay từ cánh rừng xa
Trăng hồng như quả chín
Lửng lơ lên trước nhà
…
Trăng tròn như mắt cá
Chẳng bao giờ chớp mi
…
(Trăng ơi … từ đâu đến? )
Hay:
Ông trăng tròn sáng tỏ
Soi rõ sân nhà em …
(Trăng sáng sân nhà em)
Nhưng thấy được trăng đẹp, khỏe khoắn, mạnh mẽ và ngộ nghĩnh thì
chỉ có trong thơ Phan Tuy An.
Hình ảnh ánh trăng mở ra trong thơ Phan Tuy An là ánhTrăng khuyết,
được tác giả miêu tả thật hồn nhiên và để lí giải vì sao mà mặt trăng lại được gọi
là trăng khuyết như vậy. Đây cũng chính là quy luật của tự nhiên của vũ trụ:
Mặt trăng rong chơi
Không nghe ông trời
Đang mập thành ốm
Lõm một bên rồi.
(Trăng khuyết)
Lại do mặt trăng mải chơi, không nghe lời khiến cho mình bị ốm thế là

7


“Lõm một bên rồi” và đó chính là đặc điểm của trăng khuyết. Khi đọc bài thơ

này chính các bạn nhỏ đã học được trong đó cả những kiến thức khoa học
được nhà thơ lí giải một cách ngộ nghĩnh và đáng yêu.
Mặt trăng ngộ nghĩnh chơi trốn tìm với mèo con, mèo con ngây thơ sao
biết là trăng trên cao thì có thể thấy hết và biết mèo trốn ở đâu rồi mà.
Mèo dù trốn nơi nào
Lòi đuôi trăng vẫn thấy
Đến lượt trăng nấp vào đám mây thế là mèo con không thấy trăng nữa rồi:
Trời bỗng tối sầm lại
Mèo quay đầu tìm mãi:
-Trăng ơi ở đâu nào?
(Trốn tìm)
Câu hỏi cuối bài của mèo con: “Trăng ơi ở đâu nào?” đó chính là sự
thắc mắc của các bạn nhỏ. Cả bài thơ đã lí giải đây cũng là hiện tượng tự
nhiên khi trăng bị mây che khuất sẽ khiến cho mọi vật tối om, mây che hết
ánh sáng của trăng chiếu xuống trái đất khiến không ai còn thấy gì nữa. Chính
vì vậy mà mèo con không thể nhìn thấy trăng nữa rồi.
Ông trăng mải chơi, đáng yêu như vậy còn mặt trời được Phan Tuy An
đem đến cho độc giả thì ra sao? Mặt trời chăm chỉ dậy sáng để đánh thức mọi
vật trong bài Sáng vì:
Mặt trời là chúa ghét
Thói ngủ dậy muộn giờ
Và nó núp bóng đi nhường chỗ cho:
“Mặt trăng cười híp mí
Trên đồng cỏ bầu trời.”
(Đêm)
Đêm nay trời mưa nhưng trăng vẫn hiện ra với hình ảnh chiếc thuyền
vượt trên mặt biển đêm:

8



Đêm nay trời có bão
Chẳng thuyền nào ra khơi
Mây đen đến mù mịt
Mưa cứ đều đều rơi
Trong bóng mây tối mịt
Vẫn hiện ra mặt trăng
Như chiếc thuyền màu trắng
Vượt trên mặt biển đêm.
(Thuyền trăng)
Dù trời mưa bão thì mặt trăng khuyết vẫn hiện lên như hình ảnh chiếc
thuyền màu trắng lướt trên mặt sóng. Chiếc thuyền trăng đó vượt sóng vượt
mưa vượt bão hiện lên thật đẹp thể hiện tinh thần vượt khó gian nan để đạt
được điều mình mong muốn. Bài thơ cũng như lời nhắc nhở nhẹ nhàng với
các bạn nhỏ rằng dù cho có gặp khó khăn thì chúng ta hãy cố gắng để đạt
được ước mơ của mình.
Trong thơ Phan Tuy An ánh trăng non hiện lên thật nhẹ nhàng cùng với
“lời hát” của biển lúa khiến “chiều càng thêm xanh thẳm”:
Trăng non nhú đầu làng
Dòng sông như: ngừng chảy
Giọng hát càng ngân cao
Chiều càng thêm xanh thẳm
(Chiều)
Hình ảnh trăng non dường như làm cho con người ta thấy một bức màn
của buổi chiều muộn đang trong khoảnh khắc tranh tối tranh sáng. Trong một
màu tranh sáng tối ấy lóe lên một ánh sáng ở phía chân trời làm sáng lên cả
một góc trời. Dù không rực rỡ, chói lòa như ánh sáng của ánh trăng đêm rằm
nhưng nó là một thứ ánh sáng nhẹ nhàng cũng có thể gọi là dịu dàng. Từ đây

9



mỗi người chúng ta sẽ có những cảm nhận khác nhau về bức tranh vẽ ánh
trăng non này.
Chiều gần tối chính là lúc mà mọi vật tìm về tổ ấm của mình sau một
ngày rong ruổi cho cuộc sống. Đàn chim bay về núi và lời hát dường như
cũng đi cùng với đàn chim kia để lại nơi đây những vì sao lấp lánh và những
vì sao ấy cũng hát lên như lời hát vui tươi nhưng cũng thật bình dị của bao la
không gian:
Chỉ có những vì sao
Giữa trời xanh lấp lánh
Hát bài hát bình yên
Của bao la đồng lúa.
Mặt trăng tốt bụng luôn giúp đỡ mọi người:
Các bạn nhà nghèo
Không tiền mua bóng
Trăng biến hình tròn
Cho các bạn đá
Còn ở ngoài đồng
Các bác nông dân
Gặt mệt trăng thương
Trăng biến lưỡi liềm
Gặt hộ các bác.
(Trăng thương)
Có lẽ ánh trăng là hình ảnh được các nhà thơ khai thác một cách triệt để
và đó là một hình ảnh thẩm mĩ sâu sắc. Để từ đó trăng là một cái gì đó thật
gần gũi và quen thuộc đối với trẻ thơ.
Phan Tuy An đã đem đến cho độc giả những liên tưởng thật phong phú
về hình ảnh trái đất, mặt trăng, mặt trời. Những hình ảnh rộng lớn bao la của
thiên nhiên mà cứ như nhỏ bé lại ngay gần trước mắt của trẻ thơ.


10


Cuộc sống của trẻ thơ hầu hết gắn liền với quê hương, tác giả đã đem
đến hình ảnh Đồng quê thật sinh động và như là quê hương của mọi người vậy:
Đồng ruộng đang mùa gặt
Lúa như nắng chan hòa
Bên bãi cỏ non tươi
Đàn trâu đang gặm cỏ
Lũ trẻ đang chọi dế
Tiếng cổ vũ vang vang
(Đồng quê)
Hình ảnh rất đỗi quen thuộc của đồng lúa, bãi cỏ non, và cả đàn trâu
trên đồng lúa, cùng với những đứa trẻ chơi chọi dế hòa cùng âm thanh của
những chú chim líu lo hót vang trên cánh đồng lúa ấy.
Những điệp khúc vui tai
“Líu líu líu líu lo”
Nhà thơ Trần Đăng Khoa cũng có những vần thơ tả thực về Đồng quê
bình dị yên ả:
Làng quê lúa gặt xong rồi
Mây hong trên gốc rạ phơi trắng hồng
Chiều lên lạnh ngắt bầu không
Trâu ai no cỏ thả rông trên đồng
…
Có con châu chấu phương nào
Bâng khuâng nhớ lúa, đậu vào vai em…
(Đồng quê)
Bài thơ Đồng quê của Phan Tuy An khiến ta rạo rực và bồi hồi như
mình đang sống lại thời tuổi thơ, nó khiến cho ta chỉ muốn thốt lên rằng:

“Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ”. Tuổi thơ mỗi người đều thật đẹp và thật ý

11


nghĩa, nó khiến ta nhớ mãi trong cả cuộc đời. Chính vì thế mà tôi nghĩ rằng
sau khi đọc xong bài thơ này có không ít độc giả dù còn nhỏ tuổi hay đã lớn
thì cũng thực sự thấy bồi hồi và xúc động.
Cùng với hình ảnh đồng lúa vàng ấy chính là Bức tranh được Phan Tuy
An vẽ lên với muôn màu sắc. Các em nhỏ khi vẽ tranh luôn thích những màu
sắc rực rỡ nhưng chưa chắc đã hài hòa và sống động như bức tranh mà tác giả
vẽ ra. Bức tranh hiện lên:
Có xanh dương của biển
Có xanh lục của cây
Có màu đỏ mặt trời
Có màu vàng của lúa
Có màu nâu của đất
Có đàn chim cánh trắng
Thả hoa tím vào tranh…
Bức tranh ấy cũng là nỗi niềm của các em nhỏ, tình cảm yêu thiên
nhiên, yêu quê hương sâu sắc. Có yêu quê hương thế nào thì nhà thơ mới có
thể tả bức tranh quê sống động, gần gũi và có thể đẹp đến vậy:
“Bức tranh em vẽ
Nói lên cảnh thanh bình
Của miền quê chúng em”
(Bức tranh)
Thiên nhiên là một đề tài muôn thuở của thơ ca và nhà thơ Huy Cận
cũng có những vần thơ cho thiếu nhi viết về thiên nhiên. Thiên nhiên trong
thơ Huy Cận đó là những thứ trong vườn nhà mà em vẫn gặp như cây sấu lá
nhiều, cây bàng lá mượt, là khóm tre ngà, là bông hoa đại,… Còn đối với hình

ảnh thiên nhiên trong thơ Phan Tuy An đó là sự mộc mạc gần gũi. Nhà thơ
miêu tả những Lá bàng và ánh nắng, Gió mùa hạ, Màu đỏ, Xuân và hoa đào,

12


Phượng và mưa, Búp hoa. Đó là những hình ảnh bình dị trong cuộc sống
xung quanh ta được đem vào thơ một cách nhẹ nhàng uyển chuyển.
Lá bàng thật ngộ nghĩnh:
“Lá xanh lá đỏ
Múa tung tăng
…
Ấy ra ánh nắng
Cũng biết múa”
(Lá bàng và ánh nắng)
Hay là hình ảnh của gió báo hiệu hạ về, đây cũng như một dấu hiệu
nhận biết mùa hạ về. Đó chính là cái nóng của gió:
Gió mùa hạ
Thổi xuân đi
Mang cái nóng
Trải khắp trời
(Gió mùa hạ)
Những hình ảnh nhẹ nhàng giản dị:
“Mỗi mùa một loại hoa
Thắp lên màu đỏ rực”
(Màu đỏ)
“Mùa xuân bước thong thả
Như chờ đào nở hoa
Đào thì lại vênh váo:
- Không tôi xuân chẳng vào.”

(Xuân và hoa đào)
Từng bông phượng đỏ rực nhỏ bé ngoài kia, hay những bông hoa đào
báo hiệu tết đến, xuân về cũng đi vào trang thơ của Phan Tuy An nhẹ nhàng

13


mà sâu lắng. Những hình ảnh tuy giản dị nhưng lắng sâu trong tâm tư mỗi
người một nỗi niềm riêng.
Hoa phượng và mưa đã đánh cuộc với nhau xem mưa có dập được
“lửa” của phượng không, một cuộc chiến gay go ác liệt và đầy hài hước:
“Mưa thì hét ào ào
Lửa nào mà chẳng tắt
Phượng lại cười rúc rích
Trên cành, hoa vẫn hồng
Phượng reo lên đắc thắng”
(Phượng và mưa)
Mầm hoa bé nhỏ cũng hiện lên thật sinh động:
Có tiếng nói rất khẽ
Trong bầu trời mùa xuân
À búp hồng bé nhỏ
Nằm ở giữa lá xanh
(Búp hoa)
Trần Đăng Khoa vẽ khung cảnh trời sắp mưa sinh động với rất nhiều
hình ảnh gần gũi với những con mối, những con kiến, lá khô, bụi bay, sấm,
chớp,… thì Phan Tuy An miêu tả Trời mưa chân thực với những nét riêng của
mình :
Mây đen kéo mù mịt
Trời mưa
Muôn vàn tia nước bắn xuống

Mọi người chạy về nhà
Trẻ con chí chóe gọi mẹ
Chỉ có cây
Đưa tay đón mưa

14


Miệng rì rào khen mát
Đồng lúa
Như những lượn sóng
Đổ vào bờ
Cả xóm làng
Ẩn hiện trong mưa.
(Trời mưa)
Trời mưa ngập tràn trong cả xóm làng, trẻ con nháo nhác, mọi người
chạy về nhà nhưng chỉ có cây cỏ là mừng vui. Cây đón mưa khen mát, đồng
lúa thì rì rào như cùng nhau múa thành những lượn sóng. Đây cũng chính là
đặc điểm của cỏ cây, chúng rất thích những cơn mưa, mưa như tưới mát cỏ
cây và sẽ thêm tươi tốt hơn.
Khép lại những cơn mưa mùa hạ ta sẽ được đưa đến một vùng đất thật
đẹp và thơ mộng về cả khung cảnh thiên nhiên và cả không khí trong lành.Và
như nhật kí ghi lại lần picnic và vui chơi ở Đà Lạt với bài Một ngày lên Đà
Lạt và Đêm Đà Lạt.
Trời lạnh se se
Gió bay gió đùa giỡn
Rồi luồn vào túi mình
Hoa Đà Lạt nhiều lắm
Hương bay khắp đó đây
Đà Lạt trời xanh trong

Cái nóng chẳng đến được
(Một ngày lên Đà Lạt)
Những vòm mây cao màu tím
Lốm đốm hoa nở từng khóm bông
Đẹp sao cảnh đêm thung lũng
Lá vàng rơi mặt nước xoay vòng

15


Mặt trăng một lần nữa xuất hiện trong thơ Phan Tuy An. Vầng trăng
nhìn trìu mến xuống khung cảnh đêm Đà Lạt, đưa cái nhìn trìu mến ấy đến
những ngôi nhà vang lên những tiếng trẻ thơ thật vui và thật bình yên:
Cuối chân trời vài vệt sáng hồng
Và vầng trăng mơ màng nhìn xuống
Những ngôi nhà vang tiếng trẻ con.
(Đêm Đà Lạt)
Trong chuyến đi lên Đà Lạt đã để lại biết bao nhiêu cảm xúc vì cảnh đẹp
nơi đây khiến con người ta dường như phải “say”. Từ cái không khí se se lạnh
mà “cái nóng chẳng đến được”, với rất nhiều loài hoa với hương đêm ngào ngạt
và một thung lũng về đêm đẹp tuyệt tạo nên một bức tranh đầy chất thơ. Hay
đơn giản Chỉ là một vũng nước cũng rất sinh động và Con kênh nho nhỏ hiện
lên chân thực gần gũi. Chỉ với một vũng nước nhỏ trên đường đi học các bạn
gặp mà các bạn nhỏ thấy trong đó là cả bầu trời như in vào trong đó:
Chỉ là một cũng nước
Nhưng bạn thấy trong đó
Những ngôi sao xa vời
Những đám mây xanh biếc
Trí tưởng tượng của trẻ hiện lên thật phong phú và vui tươi:
Chỉ một vỏ ốc nhỏ

Bạn sẽ nghe trong đó
Tiếng nước vỗ vào bờ
Tiếng gió kêu vi vút
Bạn sẽ thấy và nghe
Những điều không tưởng
Nếu bạn yêu cuộc sống
Không quên vật nhỏ nào.
(Chỉ là)

16


Tuổi thơ tác giả cũng như nhiều bạn nhỏ khác thì trên đường đi học các
bạn phải qua những con kênh và hình ảnh con kênh nhỏ hiện lên trong thơ
Phan Tuy An dung dị và thật gần gũi, mãi in sâu trong tâm trí mỗi người:
Qua bao thế hệ
Cây mọc, chết đi
Đứa bé nghịch nước
Giờ người xa quê
Chỉ còn dòng kênh
Mãi xanh xanh ngắt.
(Con kênh nho nhỏ)
Mùa xuân mang đến biết bao nhiêu sự tươi mới và tràn ngập sức sống.
Búp hoa bé nhỏ dường như không biết mình cũng là một phần tươi đẹp tô điểm
cho đất trời.
Trăm hoa đua sắc nở
Chim ca vui hót chào
Ồ mùa xuân đẹp nhỉ
Ai ai cũng vui mừng
Nhưng búp nào có biết

Đến lúc mình lớn lên
Mình - Một phần cái đẹp
Của mùa xuân xanh trời
(Búp hoa )
Thơ khơi gợi năng lực tưởng tượng và sự đồng cảm. Phan Tuy An đã
mang tới cho bạn đọc đặc biệt là những bạn đọc nhỏ tuổi những hình ảnh chân
thực nhất, gần gũi nhất đối với mỗi người. Có lẽ do những hình ảnh thiên
nhiên gần gũi đó mà thơ Phan Tuy An rất dễ đi vào lòng những độc giả nhỏ
tuổi khiến cho các em thêm yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống.

17


1.1.2. Hình ảnh loài vật - đồ vật
Văn học thiếu nhi trước hết phải thực hiện chức năng chung của văn
học nhưng cũng có chức năng riêng. Đó là yêu cầu kích thích tính khơi gợi,
phát huy năng lực sáng tạo, tưởng tượng ở các em. Phải là một cậu bé yêu
cuộc sống đến đâu thì Phan Tuy An mới có những vần thơ cảm xúc chân thật
đến vậy.
Không chỉ đưa độc giả đến với làng quê bình dị và những hình ảnh
thiên nhiên gần gũi gắn với tuổi thơ mỗi người mà Phan Tuy An đã đưa vào
những dòng thơ của mình hình ảnh của những loài vật, những đồ vật gắn với
cuộc sống xung quanh ta.
Trần Đăng Khoa thì đưa vào trong thơ của mình hình ảnh chú gà con,
tiếng chim chích chòe hay là chú chó Vàng… Chú mèo có lẽ là người bạn thân
thiết và gần gũi với mỗi người chúng ta. Phan Tuy An đã đưa chú mèo ngộ
nghĩnh, hồn nhiên vào trong bài thơ đầu tay của mình đó là bài thơ Chú mèo
ham ăn. Nhìn mặt trăng mà chú cứ nghĩ là miếng pho mát:
Chú mèo ham ăn
Đi trên hành lang

Bỗng thấy mặt trăng
Tưởng là pho mát…
Chú mèo hồn nhiên nói với cậu chủ:
- Cậu muốn ăn pho mát không?
- Muốn
Mèo chỉ lên mặt trăng:
- Nó đó!
(Chú mèo ham ăn)
Chú mèo ham ăn là thế nhưng lần thứ hai chú mèo được nhà thơ nhắc
đến lại là chú mèo chăm chỉ, chịu khó và biết lo toan cho cái tết của mình.

18


Mèo ta chuẩn bị đi chợ mua biết bao nhiêu là đồ để mời các bạn đến cùng vui
chơi tết với mình. Trên đường đi chợ thì chuột gặp mèo:
Đang vác một túi nặng
Cứ từng bước lết đi
Chuột ta láu lỉnh hỏi
- Vác gì mà nặng thế
Mèo hổn hển trả lời
- Tôi phải mua nhiều thứ
Để mừng năm tuổi tôi
Mời cả mười một bạn
Đến cùng tôi vui chơi.
(Tết của mèo)
Bài thơ còn cho các bạn nhỏ biết rằng có tất cả là mười hai con giáp và
năm nay là năm tuổi của mèo. Vì vậy mà mèo ta đã chuẩn bị thật tươm tất và
chu đáo cho cái tết của mình.
Hình ảnh chú gà con trong thơ Trần Đăng Khoa hiện lên khi nó đi kiếm

mồi khi trời mưa ngộ nghĩnh và thật đáng yêu:
Ngoài sân lội, mấy chú gà liếp nhiếp
Đi tìm mồi cùng mẹ bắt giun sâu
Trời mưa lâm thâm làm các chú ướt đầu
(Gà con liếp nhiếp)
Còn chú gà được Phan Tuy An miêu tả không hồn nhiên, chăm chỉ như
vậy nữa mà là chú gà kiêu ngạo, lúc nào cũng chỉ đòi đánh nhau mà nào có đánh
được ai đâu:
Một chú gà kiêu ngạo
Gặp ai cũng đòi đánh nhau

19


Bỗng xuất hiện diều hâu
Gà ta liền chạy mất.
(Chú gà kiêu ngạo)
Không chỉ có chú mèo, chú gà mà trong thơ Phan Tuy An đó là hình
ảnh của những chú chuột nữa:
Chuột bố và chuột con
Đói bụng đi ăn vụng
Chuột con xấu tính quá, chỉ đi ăn vụng mà lại còn:
Bố lấy miếng thịt nào
Chuột con đều chén hết
Đến khi:
Bố nói: thịt hết rồi
Chuột con: chưa no lắm
Bố lấy tờ giấy con
Viết chữ: “Tao đánh mày”
Chuột con vồ chén tuốt.

(Chuột bố và chuột con)
Chú chuột này thật là tham ăn quá, đến cả mảnh giấy mà chú cũng
không tha liền vồ lấy mà ăn luôn. Ăn vụng là đã xấu tính lắm rồi mà chuột
còn không biết chừng mực gì nữa, khi bố lấy miếng nào chuột ta cũng cứ thế
mà vồ chén luôn. Các bạn nhỏ không nên như chú chuột kia, đừng tham ăn
như thế, phải biết nhường nhịn người khác và cũng đừng như bạn gà kia chỉ
biết kiêu ngạo mà chưa làm được gì.
Các loài vật gần gũi trong gia đình đã được nhà thơ khắc họa hồn
nhiên, sinh động không những thế Phan Tuy An đưa chúng ta đến với làng
quê cùng với hình ảnh những con trâu trong lễ hội đua trâu rộn rã. Chú trâu
hiện lên chân thực như những “vận động viên” trong cuộc đua:

20