TRƯỜNG THPT QUANG TRUNG
Tiết 34: Đọc thêm

ChÕ Lan Viªn


I. Tiểu dẫn
1. Tác giả - tác phẩm
a. Tác giả
- Chế Lan Viên
(1920
1989)tiểu
Dựa
vào -phần
- Quê gốc: Quảng
Trị. những nét
dẫn, nêu
- Trước cách mạng:
thơthơ
tiêu biểu của phong
chính Nhà
về nhà
trào thơ mới. Chế Lan Viên?
- Sau cách mạng: Ông đến với nhân dân và đời sống
cách mạng.
- Năm

1996: nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT


b. Tác phẩm

Em
hãsáng
y kể và
tênphù
mộtsa
số tập
- Tác phẩm chính: Điêu tàn,
ánh

thơ hoặc bài thơ của Chế
* Con đường thơ: trải qua nhiều biến động, nhiều bước
Viên
em biết ?
ngoặt Lan
và trăn
trở mà
tìm tòi.

- Trước cách mạng: thế giới kinh dị, thần bí, bế tắc của thời
Điêu tàn".
Nêu những nét chính
- Sau cách mạng: đến với cuộc
dânthơ
đất nước và
trongsống
connhân
đường
thấm nhuần ánh sáng cách của
mạng.

Chế Lan Viên?
- Trong kháng chiến chống Mỹ: vươn tới khuynh hướng sử thi

hào hùng, chất chính luận hùng biện nóng hổi tính thời sự.
- Từ sau 1975: dần trở về với đời sống thế sự và những trăn trở
về cái tôi trong sự phức tạp, đa diện và vĩnh hằng của đời sống


* Phong cách nghệ thuật: Chất
suy cách
tưởngnghệ
triết lí và sự đa
Phong
dạng
củanổithế
thuật
bậtgiới
củahình ảnh thơ.
thơ Chế Lan Viên?
* Tập thơ: "ánh sáng và phù sa:
Thể hiện hành trình tư tưởng và tâm hồn của người
nghệ sĩ: Đi từ thung lũng đau thương ra cánh đồng
vui"
Em biết gì về tập
thơ ánh sáng và
phù sa?


2. Bài thơ:
a. Xuất xứ - Hoàn cảnh ra đời: Em hãy nêu xuất

xứphù
và hoàn
- Xuất xứ: Rút từ tập " ánh sáng và
sa" cảnh
ra đời bài thơ?
- Hoàn cảnh ra đời: Cảm hứng thơ được khơi nguồn
từ một sự kiện kinh tế, xã hội trong những năm
1958 - 1960.
+ Chế

Lan Viên chỉ sử dụng như một cái cớ để đột
nhập sâu vào chính tâm hồn mình, khám phá mối
quan hệ giữa con người với đất nước, nhân dân.


b. Bố cục bài thơ: 3 phần
Em hãy cho biết bố
cục của bài thơ ?
- 9 khổ giữa: Hoài niệm (mấy phần, nội dung
từng phần)
- 4 khổ cuối: Lên đường
- Khổ 1,2: Trăn trở














II. Phân tích
* Nhan đề
- Hình ảnh "con tàu" : Mang ý nghĩa biểu tượng -> khát
y giải
thích
vọng lên đường và niềm mongEm
ướchãcủa
nhà
thơýđược
đến với mọi miền đất nước. nghĩa nhan đề bài
thơ: Hình ảnh con
- Tiếng hát con tàu -> tiếng hát của tâm hồn nhà thơ tàu, tiếng hát ?
một tâm hồn tràn ngập niềm tin vào lí tưởng, vào cuộc
đời.


* Lời đề từ
Tây Bắc ư ? Có riêng gì Tây Bắc
Khi Lòng ta đã hóa những con tàu
Khi Tổ quốc bốn bề lên tiếng hát
Tâm hồn ta là Tây Bắc, chứ còn đâu
đâu..
- Tây Bắc -> ngoài nghĩa cụ thể của một vùng đất, còn gợi nghĩ
Emlaohã-ynghĩa
giải thích

đến mọi miền xa xôi của tổ quốc: gian
tình ý

nghĩa hình ảnh
- Tây Bắc = Tổ quốc = Con tàu
Tây Bắc?
=> Lời giục giã mời gọi ra đi, lên Tây Bắc


1. Đoạn đầu (trăn trở)
+ Anh đi chăng ?
+ Anh có nghe?
+ Sao chửa ra đi?

Những dằn vặt nhận thức
được diễn tả bằng hình thức
+ Tàu đói những vành trăng.
nghệ thuật và giọng điệu
+ Đời anh nhỏ hẹp.
thế nào ?
+ Chẳng cónhư
thơ đâu

+ Tâm hồn anh chờ gặp anh trên kia
- Câu hỏi hối thúc -> giục giã
- Câu trả lời : Phê phán - mời gọi
- Điệp từ: anh
- Nhà thơ đang đối thoại - thực ra là độc thoại với chính lòng mình.
=> Lời khuyên: Từ bỏ cái cô đơn
chật

mình mà hòa
Nhà
thơhẹp
gửicủa
gắm
nhập với mọi người thì mới có nghệ thuật chân chính trong cuộc
điều gì ở đây?
sống rộng lớn của nhân dân.


2. Đoạn giữa (Hoài niệm)
Thời gian
cuộc cho con
- Thời gian : Mười năm - nghìn năm
- soicủa
đường
kháng chiến có ý nghĩa
đã đi và cần vượt nữa.

như thế nào đối với
=> Lòng biết ơn sâu sắc. cuộc đời nhà thơ ?
Con gặp lại nhân dân như nai về suối cũ
Cỏ đón giêng hai , chimcỏ
énđón
gặpgiêng
mùa
Lênhai
với Tây Bắc cũng là về
Như đứa trẻ thơ đói lòng
chim

gặpén
sữa
gặp mùa
với chính những kỉ niệm
Chiếc nôi ngừng bỗng đứa
gặp trẻ
cánh
đưa.
thơtay
đói
lòng
đẹp,
với gặp
nhânsữa
dân, tác giả
chiếc nôi ngừng
gặppháp
cánhnghệ
tay đưa.
đã bỗng
dùng thủ
thuật nào để diễn tả cuộc
gặp gỡ đó?
- Chuỗi so sánh kép


- Hình ảnh so sánh dung dị, lấyHình
từ đời
tự nhiên
ảnhsống

thơ có
gì và
con người, nhưng chính vì thế đặc
mà gần
gợi cảm
sắc?gũi,
ý nghĩa?
-> Diễn tả niềm hạnh phúc to lớn khi gặp lại nhân dân.
Vì: Về với nhân dân là về với những gì thân thuộc, gần
nhân
gũi nhất của lòng mình, vềVìvớisao
niềm
vuivật
và trữ
hạnh phúc
từng khao khát chờ mongtình lại hạnh phúc khi
gặp lại nhân dân?


Nhà thơ gợi lại những kỷ niệm sâu sắc gắn với
anhngười
con tiêu biểu và nghĩa tình ra sao ?
những con
Con nhớ
em con
Mế
- Cách xưng hô: thân tình, ruột thịt
Nhận xét về nghệ
- Điệp ngữ: " con nhớ" vang lên da diết
thuật

của
đoạnthư..
thơ:
- Chi tiết: cụ thể, gợi cảm: áo nâu, vá
rách,
phong
cách mười
xưng năm
hô, chi
tiết,một mùa
- Từ ngữ: suốt một đời, đêm cuối cùng,
tròn,
từ ngữ?
dài, trọn đời-> Tình nghĩa
=> Hình ảnh những con người hi sinh thầm lặng, lớn lao, với tình
thương và sự che chở, đùmVới
bọcnghệ
trọnthuật
vẹn và
lớn.
đórộng
nhà thơ
muốn
nói điều
gì? và những xúc
+ Lòng biết ơn sâu nặng, sự gắn
bó chân
thành
động thấm thía của nhà thơ.



Nhớ bản sương giăng, nhớ đèo mây phủ
Nơi nào qua lòng lại chẳng yêu thương
Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn. Em hãy bình giảng câu
thơthành
mà em
thấy có
- Từ những kỉ niệm ân tình -> nâng lên
những
suytính
ngẫm,
chất triết lí khi nói lên
chiêm nghiệm, chân lí
mối quan hệ giữa con
- Những miền đất, những kỷ niệm ấy người
đã nuôivàdưỡng,
bồi
đắp
và
cuộc sống?
làm phong phú thêm tâm hồn nhà thơ
=> Câu thơ giàu tính chất triết lí, trí tuệ sắc sảo, tác giả đã nêu
lên quy luật tình cảm có giá trị khái quát.


Nói về tình yêu
Anh bỗng nhớ em như đông về nhớ rét
trong nỗi nhớ Chế
Tình yêu ta như cánh kiến hoa vàng

Lan Viên đã diễn tả
Như xuân đến chim rừng lông trở biếc
như thế nào?
Tình yêu làm đất lạ hóa quê hương.
Nhận xét về nghệ
+ Là một chùm hình ảnh so sánh.
thuật của
hình
+ Những liên tưởng bất ngờ, gợi lên những
hìnhkhổ
ảnhthơ:
đẹp,
mới
ảnh, cách diễn tả?
lạ, lung linh sắc màu.
+ Cách diễn tả hóm hỉnh, độc đáo và sâu sắc
=>MQH khăng khít, sự gắn bó chặt Với
chẽ cách
giữa diễn
những
tả kẻ
đó,đang yêu
+ Chính tình yêu đã biến những miền
đấtLan
xa lạ
trở muốn
thành thân
Chế
Viên
thiết như quê hương ta, hoá thành máu nói

thịt điều
tâm hồn
gì? ta.