ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

NGUYỄN HỒNG HẠNH

THU THẬP VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN KINH TẾ
CỦA NHÀ BÁO

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Báo chí học

Hà Nội – 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------

NGUYỄN HỒNG HẠNH

THU THẬP VÀ XỬ LÝ THƠNG TIN KINH TẾ
CỦA NHÀ BÁO
Chun ngành: Báo chí học
Mã số: 60 32 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Bá Dung

Hà Nội - 2016

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi,
dưới sự hướng dẫn của TS. Trần Bá Dung. Những số liệu trong luận văn là
trung thực. Kết luận khoa học của luận văn chưa từng được cơng bố trong bất
cứ cơng trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Hồng Hạnh


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng đến các giảng viên khoa Báo chí và
Truyền thơng, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc
gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy trong thời gian tôi học tại trường.
Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS. Trần Bá Dung đã
tận tâm hướng dẫn tơi hồn thành luận văn.
Tơi xin gửi lời cảm ơn đến Lãnh đạo, nhà báo, phóng viên của Báo Đầu
tư, Thời báo Kinh tế Việt Nam, Thời báo Kinh tế Sài Gòn, Báo Quân đội
nhân dân và các cơ quan báo chí khác, cùng người thân, bạn bè đã giúp đỡ tơi
trong q trình hồn thiện luận văn.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Hồng Hạnh


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU................................................................................................. 10
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 10

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài .............................................. 12
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................... 15
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................... 16
5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 17
6. Đóng góp về lý luận và thực tiễn của đề tài ............................................ 17
7. Bố cục của luận văn .............................................................................. 18
CHƢƠNG 1: KỸ NĂNG THU THẬP VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN KINH
TẾ CỦA NHÀ BÁO – TIẾP CẬN TỪ LÝ THUYẾTError!

Bookmark

not defined.
1.1. Khái niệm............................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Thông tin và thông tin kinh tế.............. Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Thu thập thông tin kinh tế ................... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Xử lý thông tin kinh tế......................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4. Kỹ năng ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.2. Đặc trƣng loại hình báo in................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Kỹ năng thu thập thông tin kinh tế của nhà báoError! Bookmark not
defined.
1.3.1. Kỹ năng giao tiếp ............................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Kỹ năng nghiên cứu tài liệu văn bản ... Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Kỹ năng quan sát ................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.4. Kỹ năng phỏng vấn............................. Error! Bookmark not defined.
1.4. Kỹ năng xử lý thông tin kinh tế của nhà báoError! Bookmark not
defined.
1.4.1. Tập hợp, hệ thống hố thơng tin theo từng vấn đề, lĩnh vực .........Error!
Bookmark not defined.
1.4.2. Phân tích và kiểm tra độ chính xác của thơng tin, tính hợp lý của tài
liệu, số liệu .................................................. Error! Bookmark not defined.



1.4.3. Thống kê số liệu, tính tỷ lệ, tính xác suất, sử dụng ngôn ngữ thông tin
phi văn tự .................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.4. Chuyển thuật ngữ chuyên ngành kinh tế sang ngơn ngữ báo chí ..Error!
Bookmark not defined.
1.5. Mối quan hệ giữa hai kỹ năng thu thập và xử lý thông tin kinh tế
................................................................... Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 1 ...................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG THU THẬP VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN
KINH TẾ CỦA NHÀ BÁO ........................ Error! Bookmark not defined.
2.1. Khái quát về hai tờ báo khảo sát ......... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Báo Đầu tư ........................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Thời báo Kinh tế Việt Nam.................. Error! Bookmark not defined.
2.2. Thực trạng thu thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo .............Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Kỹ năng thu thập thông tin kinh tế....... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Kỹ năng xử lý thông tin kinh tế............ Error! Bookmark not defined.
2.3. Đánh giá chung về kỹ năng thu thập và xử lý thông tin kinh tế của
nhà báo ...................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Ưu điểm ............................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Hạn chế ............................................. Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 2 ...................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ GÓP PHẦN
NÂNG CAO KỸ NĂNG THU THẬP VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN KINH
TẾ CỦA NHÀ BÁO ................................... Error! Bookmark not defined.
3.1. Một số giải pháp.................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Nâng cao kiến thức, tích luỹ kinh nghiệm và nghiệp vụ báo chí ...Error!
Bookmark not defined.
3.1.2. Nâng cao kiến thức chuyên ngành kinh tếError!

defined.

Bookmark

not


3.1.3. Nâng cao trách nhiệm xã hội của người làm báoError! Bookmark not
defined.
3.1.4. Minh bạch hố thơng tin ..................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Một số kiến nghị .................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Đối với cơ quan báo chí...................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Đối với Hội Nhà báo Việt Nam ........... Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 3 ...................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ................................................ Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 19
PHỤ LỤC .................................................. Error! Bookmark not defined.


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Mức độ sử dụng kỹ năng nghiên cứu tài liệu văn bản để thu thập
thông tin kinh tế........................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.2: Về thông tin mà nhà báo quan tâm khi nghiên cứu văn bản ...Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.3: Mức độ sử dụng kỹ năng quan sát để thu thập thông tin kinh tế
................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.4: Về mức độ sử dụng kỹ năng kiểm tra độ chính xác của thơng tin,
tính hợp lý của tài liệu, số liệu ...................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.5: Về phương pháp chuyển thuật ngữ chuyên ngành kinh tế sang ngơn
ngữ báo chí (người trả lời chọn nhiều đáp án)Error! Bookmark not defined.



DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Mức độ sử dụng kỹ năng giao tiếp để thu thập thông tin kinh tế
................................................................... Error! Bookmark not defined.
Biều đồ 2.2: Những yếu tố cần thiết để duy trì và phát triển mối quan hệ với
nguồn tin nhằm thu thập thông tin kinh tế ........ Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.3: Mức độ sử dụng kỹ năng phỏng vấn để thu thập thông tin kinh tế
................................................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.4: Những yếu tố cần thiết để thu thập thông tin kinh tế thành công nhà
báo trong phỏng vấn (người trả lời chọn nhiều đáp án)Error! Bookmark not
defined.
Biểu đồ 2.5: Mức độ sử dụng kỹ năng tập hợp, hệ thống hố thơng tin theo từng
vấn đề, lĩnh vực ............................................ Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.6: Về tin, bài được nhà báo phân tích, kiểm tra độ chính xác, tính hợp lý
của thơng tin................................................. Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.7: Phương pháp kiểm tra độ chính xác, tính hợp lý của thơng tin kinh tế
(ơng/bà có thể chọn nhiều đáp án) ................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.8: Mức độ sử dụng kỹ năng tính tỷ lệ, tính xác suất, sử dụng ngơn ngữ
thơng tin phi văn tự ....................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.9: Trường hợp nhà báo sử dụng kỹ năng tính tỷ lệ, tính xác suất, ngơn
ngữ thơng tin phi văn tự trong xử lý thông tin kinh tế (người trả lời chọn nhiều
đáp án)......................................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.10: Mức độ sử dụng kỹ năng chuyển thuật ngữ chuyên ngành kinh tế
sang ngơn ngữ báo chí ................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 3.1: Các giải pháp để nâng cao kỹ năng thu thập và xử lý thông tin kinh tế
của nhà báo (người trả lời chọn nhiều đáp án)... Error! Bookmark not defined.




DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ADB

Ngân hàng Phát triển Châu Á

CPI

Consumer Price Index
Chỉ số giá tiêu dùng

EU

European Union
Liên minh châu Âu

FDI

Foreign Direct Investment
Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GDP

Gross Domestic Product
Tổng sản phẩm quốc nội

Nxb

Nhà xuất bản


ODA

Official Development Assistance
Hỗ trợ phát triển chính thức

QĐND

Quân đội nhân dân

TBKTSG

Thời báo Kinh tế Sài Gòn

TBKTVN

Thời báo Kinh tế Việt Nam

TPP

Trans-Pacific Partnership Agreement
Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương

WB

World Bank
Ngân hàng Thế giới

WTO

World Trade Organization

Tổ chức Thương mại Thế giới


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong xu thế hội nhập và tồn cầu hố, hoạt động kinh tế thực sự là
động lực quan trọng của bất kỳ nền kinh tế với quy mô và thể chế nào. Vấn đề
thông tin kinh tế cần phải được lan toả và kiểm chứng thơng qua nhiều hoạt
động khác nhau, trong đó, kênh báo chí ln được đánh giá là một kênh
truyền thơng khách quan, kịp thời và có sức mạnh thực sự, góp phần minh
bạch hơn những vấn đề khác nhau trong hoạt động kinh tế của các chủ thể và
khách thể liên quan.
Không chỉ ở Việt Nam mà nhiều nước trên thế giới, thông tin kinh tế
luôn xuất hiện dày đặc và thường xuyên trên các trang nhật báo, các kênh
truyền hình và đài phát thanh. Cơng chúng ln có nhu cầu lớn về thơng tin
kinh tế bởi nó có tầm quan trọng trong đời sống. Và các cơ quan báo chí cũng
tìm mọi cách để thỏa mãn cơng chúng. Tuy nhiên, nhà báo nào và cơ quan
báo chí nào thường xuyên có được tin kinh tế sốt dẻo đúng nhu cầu của cơng
chúng? Để có được thơng tin kinh tế đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của công
chúng địi hỏi nhà báo phải có kỹ năng về thu thập và xử lý thông tin kinh tế.
Thế nhưng, không phải nhà báo nào cũng có được kỹ năng thu thập và xử lý
thông tin kinh tế thành thục. Bởi lẽ đó, việc tìm hiểu và nghiên cứu về kỹ
năng thu thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo có tính cấp thiết và có
nhiều ý nghĩa không chỉ trong lý luận mà cả trong thực tiễn.
Việt Nam gia nhập WTO (năm 2006), tiếp đó là ký kết các hiệp định
thương mại tự do với Hàn Quốc, Nga... Đặc biệt là Hiệp định xuyên Thái
Bình Dương (TPP), bên cạnh thách thức đã mở ra cơ hội để nền kinh tế nước
nhà cất cánh. Nước ta đang ngày càng hịa nhập sâu vào kinh tế thế giới.
Trong đó, thông tin về kinh tế không chỉ là nhu cầu cần thiết cho giới lãnh
đạo tham khảo đưa ra quyết sách phù hợp, mà đã trở thành nhu cầu không thể

thiếu với các doanh nghiệp và doanh nhân nước nhà. Và tầng lớp công chúng


khác cũng đang nhận được sự quan tâm lớn. Do đó, thơng tin kinh tế đang có
vai trị rất quan trọng trong bối cảnh đẩy mạnh hội nhập hiện nay.
Nhà báo kinh tế không chỉ cần biết rõ các thông tin cơ bản của tình
hình kinh tế nói chung, mà họ còn phải dự báo được các sự kiện kinh tế như
một kịch bản sắp xảy ra theo cả hai chiều tích cực và tiêu cực, có biện pháp
tiếp cận khai thác thơng tin hợp lý. Đồng thời có năng lực tiếp cận với những
nhân vật quan trọng trong lĩnh vực mà mình phụ trách, để viết được những bài
báo hay, súc tích, chính xác, hấp dẫn bạn đọc có thể cạnh tranh với những nhà
báo khác.
Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng cịn khơng ít những nhà báo kinh tế dù đã
làm việc lâu năm nhưng do tinh thần trách nhiệm chưa cao, không thường
xuyên trau dồi bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn, hoặc không đam mê nghề
nghiệp, thờ ơ khơng bám sát theo dịng sự kiện của ngành mình theo dõi và
phụ trách, dẫn đến hệ lụy: Không bao quát được và hiểu vấn đề mà mình viết,
năng lực phân tích, bình luận vấn đề cịn yếu, dẫn đến những hậu quả đáng
tiếc cho cả xã hội và cho chính bản thân nhà báo.
Do vậy, nghiên cứu về kỹ năng thu thập và xử lý thông tin kinh tế đối
với nhà báo là một việc làm cần thiết. Nhất là với hồn cảnh hiện nay, khi báo
chí ngày càng phải thể hiện vai trị thơng tin và định hướng của mình trong xã
hội hiện đại. Với mong muốn nghiên cứu sâu hơn về công tác thu thập và khai
thác thơng tin kinh tế đối với nhà báo, từ đó đưa ra những giải pháp khắc phục
hạn chế đang tồn tại hiện nay, học viên đã quyết định chọn đề tài “Thu thập và
xử lý thông tin kinh tế của nhà báo” làm đề tài luận văn cao học của mình.
Để thực hiện luận văn này, tác giả cũng gặp khơng ít khó khăn. Bản
thân tác giả luận văn đang làm việc tại Trung tâm Tư liệu, Đài Truyền hình
Việt Nam nên kiến thức và thực tế làm việc không có nhiều liên quan đến kỹ
năng của nhà báo. Tuy nhiên, tác giả nghiêm túc, cầu thị với mong muốn

mang lại kết quả tốt nhất.


2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trên thế giới đã có một số cơng trình nghiên cứu về các kỹ năng cần
thiết đối với nhà báo như:
Cuốn “Nhà báo - Bí quyết kỹ năng - nghề nghiệp” (Nxb Lao động,
1998) do Nguyễn Văn Dững và Hoàng Anh biên dịch, dựa theo tác phẩm
“Nhà báo và Thông tin” của tác giả Vootsxkobonhicop và Iyview, trình bày
một cách tỉ mỉ và sinh động các kinh nghiệm xử lý thông tin, xử lý văn bản
của phóng viên, nhà báo và biên tập viên.
Cuốn “Mười bí quyết kỹ năng nghề báo” (Nxb Lao động, 2002) của
Eric Fikhtelius, đưa ra 10 lời khuyên về các vấn đề lý luận báo chí, kỹ năng
làm báo, những yêu cầu đối với người làm báo, kỹ thuật ghi chép, phỏng vấn,
dàn dựng.
Cuốn “Hướng dẫn tìm kiếm trên Internet và viết báo của hãng thông
tấn AP” (Nxb Thơng tấn, 2007) của Frank Bass, ngồi việc chỉ ra cách tìm
kiếm thơng tin nhanh và hiệu quả nhất, còn hướng dẫn các nhà báo cách tạo,
sắp xếp và lưu cơ sở dữ liệu của mình với sự hỗ trợ của một vài phần mềm
trên máy tính.
Cuốn “Kỹ năng phỏng vấn dành cho các nhà báo” (Nxb Thông tấn,
2007) của Sally Adams và Wynford Hicks, đưa ra những lời khuyên về cách
xử lý với từng đối tượng được phỏng vấn, những mách nước về các phương
pháp ghi chép và ghi âm…
Cuốn “Nhà báo hiện đại” (Nxb Trẻ, 2009). Đây là bản dịch tiếng Việt
đầu tiên của giáo trình nổi tiếng News Reporting and Writing của ban biên
soạn The Missouri Group thuộc Khoa báo chí Đại học Missouri, đề cập đầy
đủ những kỹ năng làm báo hiện đại trên thế giới, giúp người cầm bút trong
nước cùng sánh vai với sự trui rèn của các đồng nghiệp khắp năm châu.
Ở Việt Nam, lĩnh vực này cũng đã thu hút sự quan tâm của các nhà

khoa học:


Cuốn “Công việc của người viết báo” (Nxb Giáo dục, 1997) của nhà
báo Hữu Thọ, trình bày chi tiết những kĩ năng, những vấn đề cơ bản nhất để
công việc của người viết báo nói chung và đặc biệt là cơng việc của một
phóng viên diễn ra được sn sẻ, mang lại hiệu quả cao nhất cho từng sản
phẩm báo chí.
Cuốn “Kỹ năng cho người làm báo” (Nxb Thơng tấn, 2014) cung cấp
những thông tin cơ bản, những kinh nghiệm cần thiết để có được một bài
báo thu hút độc giả, biến những nguyên liệu sự kiện thành những “món ăn”
thông tin thỏa mãn nhu cầu của độc giả đang ngày càng trở nên khó tính và
khắt khe hơn.
Cuốn “Lao động nhà báo – Lý thuyết và kỹ năng cơ bản” (Nxb Chính
trị - Hành chính, 2010) của TS. Lê Thị Nhã, giới thiệu những kỹ năng cơ bản
về phương pháp thu thập thơng tin, tư liệu và quy trình sáng tạo tác phẩm
báo chí.
Cuốn “Ngơn ngữ báo chí” (Nxb Thông tấn, 2012) của PGS. TS. Vũ
Quang Hào, với cách viết ngắn gọn, súc tích, kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý
luận và thực tế, tác giả cho bạn đọc hiểu rõ hơn những vấn đề cần thiết, cơ
bản nhất của ngơn ngữ báo chí.
Cuốn “Viết tin, bài đăng báo” (Nxb Trẻ, 2014) của nhà báo Ngọc Trân,
đúc kết các nguyên tắc, kỹ năng để giúp những người muốn viết báo có thể
tác nghiệp tốt hơn, hiệu quả hơn.
Cuốn "Tác nghiệp báo chí trong mơi trường truyền thơng hiện đại"
(Nxb Thơng tin và Truyền thông, 2014) của nhà báo, TS. Nguyễn Thành Lợi,
giới thiệu những nét khái quát nhất về những vấn đề mới mẻ đang được
nghiên cứu rộng rãi trên thế giới nhiều năm qua như truyền thông xã hội, các
lý thuyết truyền thơng, hội tụ truyền thơng, tịa soạn hội tụ, đồng thời trình
bày đặc điểm và những kỹ năng cần thiết đối với “nhà báo đa năng” trong môi

trường hội tụ truyền thông.


Ở phạm vi nghiên cứu hẹp hơn, một số học viên cao học và sinh viên
tại Học viện Báo chí và Tun truyền, khoa Báo chí – Truyền thơng trường
Đại học Khoa học xã hội và nhân văn đã có một số luận văn thạc sĩ, khoá luận
tốt nghiệp về những đề tài liên quan đến hoạt động sáng tạo của nhà báo như:
Luận văn thạc sĩ của Káp Thành Long (Trường Đại học Khoa học xã
hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2008) “Kỹ năng xử lý đề tài
pháp luật trên báo in hiện nay” trình bày cơng việc của một phóng viên theo
dõi mảng đề tài pháp luật; các vấn đề đặt ra đối với phóng viên khi xử lý
thơng tin về đề tài pháp luật; các cơ sở pháp lý ràng buộc và có ảnh hưởng
đến cơng việc của phóng viên.
Luận văn thạc sĩ của Sầm Vũ Thăng (Trường Đại học Khoa học xã hội
và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010) “Phương thức thực hiện đề
tài pháp luật trên báo mạng điện tử” nghiên cứu thực tiễn thực hiện đề tài
pháp luật trên báo mạng điện tử qua việc khảo sát trường hợp Vietnamnet và
VTCnews.
Luận văn thạc sĩ của Ngô Bá Thành (Trường Đại học Khoa học xã hội
và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010) “Thơng tin kinh tế trên Đài
Truyền hình kỹ thuật số VTC” phân tích được thực trạng thơng tin kinh tế trên
sóng Truyền hình kỹ thuật số VTC; Rút ra những ưu điểm, hạn chế của hoạt
động thông tin kinh tế trên Đài Truyền hình kỹ thuật số VTC; Từ đó đề xuất
một mơ hình Kênh thơng tin kinh tế ưu việt hơn so với thực tại, nhằm nâng
cao hiệu quả truyền tải thơng tin kinh tế trên sóng của Đài truyền hình kỹ
thuật số VTC.
Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Hữu Tuấn (Trường Đại học Khoa học xã
hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014) “Việc tiếp cận thơng tin
tài chính của nhà báo Việt Nam hiện nay” tìm hiểu, đánh giá thực trạng vấn
đề tiếp cận và xử lý thông tin về lĩnh vực tài chính của đội ngũ nhà báo trong

giai đoạn hiện nay. Từ đó, phát hiện những vấn đề đang được đặt ra, thảo


luận, kiến nghị và đưa ra giải pháp nhằm giúp nhà báo tiếp cận và xử lý thông
tin về lĩnh vực tài chính đạt được hiệu quả tốt nhất.
Khố luận tốt nghiệp của Đỗ Thị Lan Anh (Học viện Báo chí và Tun
truyền, 2007), “Hoạt động xử lý thơng tin của biên tập viên tại các toà soạn
báo mạng điện tử Việt Nam hiện nay” tìm hiểu về hoạt động xử lý thông tin
của các biên tập viên tại các tồ soạn báo mạng điện tử tại Việt Nam thơng
qua quá trình khảo sát ba tờ báo mạng điện tử điển hình: Vietnamnet,
VnExpress và Hà Nội mới điện tử. Từ đó đưa ra các đề xuất, giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động xử lý thông tin của biên tập viên tại các tờ báo
mạng điện tử.
Khoá luận tốt nghiệp của Nguyễn Thị Thanh Tâm (Học viện Báo chí và
Tuyên truyền, 2008) “Khai thác, xử lý tin trong chương trình Thời sự Đài
Phát thanh - Truyền hình Hải Phịng” khảo sát về hoạt động khai thác và xử
lý tin của đội ngũ phóng viên, biên tập viên của đài. Rút ra những thành công
và hạn chế về nghiệp vụ khai thác, xử lý tin. Từ đó, đóng góp một số đề xuất
và kiến nghị nhằm nâng cao kỹ năng khai thác, xử lý tin và nâng cao chất
lượng tin trong chương trình Thời sự.
Nhìn chung, những cơng trình nghiên cứu trên đây đã có những đóng
góp đáng kể đối với hoạt động tác nghiệp của nhà báo. Song qua khảo sát,
chưa có một nghiên cứu cụ thể và riêng biệt về kỹ năng thu thập và xử lý
thông tin chuyên ngành đối với nhà báo viết về lĩnh vực kinh tế, nên đề tài
nghiên cứu sẽ khơng có sự lặp lại với những cơng trình nghiên cứu khác.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn là tìm hiểu, đánh giá kỹ năng thu
thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo. Trong luận văn này, tác giả tập
trung vào kỹ năng thu thập và xử lý thông tin kinh tế của báo in.
Từ những mục đích nêu trên, luận văn tập trung vào những nhiệm vụ cụ

thể như sau:


Làm rõ một số thuật ngữ, khái niệm cũng như những vấn đề có tính
phương pháp luận có liên quan đến đề tài.
Đánh giá thực trạng thu thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo qua
các báo khảo sát.
Đề xuất một số kiến nghị và giải pháp nhằm góp phần nâng cao kỹ
năng thu thập và xử lý thông tin đối với nhà báo kinh tế ở Việt Nam hiện nay.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Để bao quát hết những gì mà tên đề tài đặt ra
cần đề cập đến những vấn đề như xác định nguồn thu thập, phương pháp thu
thập, yêu cầu trong thu thập và xử lý, những nhân tố ảnh hưởng đến khả năng
thu thập và xử lý thông tin kinh tế. Tuy nhiên, đối tượng nghiên cứu trong
luận văn này, tác giả luận văn chỉ tập trung vào kỹ năng thu thập và xử lý
thông tin kinh tế của nhà báo, còn những vấn đề khác đã được nhắc đến ở trên
sẽ được nghiên cứu trong một cơng trình ở tầm cao hơn. Theo đó, tác giả luận
văn tiến hành khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng thu thập và xử lý thông
tin của nhà báo kinh tế. Từ đó đưa ra giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao
hiệu quả thu thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo.
Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung khảo sát trong phạm vi các nhà
báo và các bài báo chuyên ngành kinh tế ở Thời báo Kinh tế Việt Nam và Báo
Đầu tư. Đây là hai tờ báo chuyên về kinh tế hàng đầu và có uy tin ở nước ta hiện
nay. Ngồi ra tác giả cũng khảo sát, tham khảo một số cơ quan báo chí khác như
Thời báo Kinh tế Sài Gịn, Qn đội nhân dân, Kinh tế đơ thị, Tuổi trẻ…
Về thời gian khảo sát từ tháng 03/2015 đến tháng 03/2016. Đây là
khoảng thời gian mà kinh tế nước ta có nhiều sự kiện nổi bật. Đặc biệt là Việt
Nam ký các Hiệp định thương mại tự do với Hàn Quốc, Nga… và Hiệp định
kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP).
Để có thể hồn thành nhiệm vụ nghiên cứu, tác giả tiến hành phỏng vấn

sâu 10 nhà báo chuyên viết về kinh tế bao gồm Thời báo Kinh tế Việt Nam,


Báo Đầu tư, Thời báo Kinh tế Sài Gòn, Báo Quân đội nhân dân để tìm hiểu
cách thu thập và xử lý thông tin chuyên ngành của nhà báo.
Bên cạnh đó, tác giả tiến hành khảo sát bằng bảng hỏi đối với 294 nhà
báo kinh tế tại các cơ quan báo chí thuộc các loại hình khác nhau để làm rõ
hơn vấn đề.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sẽ sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học như:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu, văn bản, quan sát trên các tác phẩm
báo chí (để tìm hiểu cách thu thập và xử lý thông tin, đánh giá độ xác thực của
thông tin).
Phương pháp phỏng vấn sâu: Tác giả luận văn phỏng vấn 10 nhà báo
chuyên viết về kinh tế của Thời báo Kinh tế Việt Nam, Báo Đầu tư, Thời báo
Kinh tế Sài Gòn và Báo Quân đội nhân dân.
Phương pháp điều tra xã hội học bằng bảng hỏi anket với các nhà báo
chuyên viết về kinh tế. Kết quả: Tổng số 350 phiếu phát ra, thu về được 294
phiếu hợp lệ. Để xử lý kết quả thu được, tác giả sử dụng phần mềm SPSS
(Statistical Package for the Social Sciences). SPSS được sử dụng rộng rãi
trong công tác thống kê xã hội. Đây là phần mềm chuyên dụng và phổ biến để
phân tích các kết quả điều tra trong mọi lĩnh vực, từ xã hội, giáo dục, kinh tế,
sản xuất kinh doanh...
Phương pháp thống kê - phân tích – tổng hợp.
6. Đóng góp về lý luận và thực tiễn của đề tài
Về mặt lý luận: Luận văn khẳng định tầm quan trọng và hệ thống hóa
lý thuyết về kỹ năng thu thập và xử lý thông tin chuyên ngành đối với nhà
báo. Từ đó, bổ sung vào lý luận báo chí.
Về mặt thực tiễn: Thơng qua việc tìm hiểu, phân tích, đánh giá ưu điểm
và hạn chế của kỹ năng thu thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo, luận



văn cung cấp tài liệu tham khảo có cơ sở khoa học, góp phần giúp nhà báo có
thêm kiến thức và rèn luyện kỹ năng thu thập và xử lý thơng tin kinh tế.
Đới với các cơ quan báo chí, luận văn có ý nghĩa trong việc tham khảo
các giải pháp để nâng cao trình độ thu thập và xử lý thông tin kinh tế của các
nhà báo.
7. Bố cục của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội dung
luận văn bao gồm ba chương:
Chương 1: Kỹ năng thu thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo Tiếp cận từ lý thuyết.
Chương 2: Thực trạng thu thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo.
Chương 3: Một số giải pháp và kiến nghị góp phần nâng cao kỹ năng
thu thập và xử lý thông tin kinh tế của nhà báo.


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tài liệu tiếng Việt
1. Đỗ Thị Lan Anh (2007), Hoạt động xử lý thông tin của biên tập viên tại
các toà soạn báo mạng điện tử Việt Nam hiện nay, Khoá luận tốt nghiệp, Học
viện Báo chí và Tuyên truyền, Hà Nội.
2. Nguyễn Trọng Báu (1995), Biên tập ngơn ngữ sách và báo chí, NXB Quân
đội nhân dân, Hà Nội.
3. Ngọc Bích, Hồng Nhung, Học kinh nghiệm viết bài báo kinh tế của phóng
viên Thời báo Ngân hàng, />4. Nguyễn Ngọc Bích (2008), Kỹ năng của biên tập viên báo mạng điện tử,
Khoá luận tốt nghiệp, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Hà Nội.
5. Bộ Nội vụ, Kỹ năng thu thập và xử lý thông tin, Chuyên đề 16,
/>huyenDe16.pdf
6. Trần Ngọc Châu (2009), Nhà báo viết về nghề báo, Nxb Trẻ, Thành phố
Hồ Chí Minh.

7. Hồng Đình Cúc (2013), Đạo đức nghề báo – Những vấn đề lý luận và
thực tiễn, Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội.
8. Đỗ Quý Dỗn (2014), Quản lý và phát triển thơng tin báo chí ở Việt Nam,
Nxb Thơng tấn, Hà Nội
9. Đức Dũng (2000), Sáng tạo tác phẩm báo chí, Nxb Văn hóa – Thông tin,
Hà Nội.
10. Đức Dũng (2006), Viết báo như thế nào?, Nxb Văn hố – Thơng tin, Hà
Nội.


11. Bùi Tiến Dũng, Đỗ Anh Đức, Nguyễn Sơn Minh (2003), Lý thuyết và
thực hành báo chí trực tuyến, Khoa Báo chí, Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn, Hà Nội.
12. Vũ Dũng (2000), Từ điển tâm lý học, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
13. Nguyễn Văn Dững (2011), Báo chí truyền thơng hiện đại, Nxb Đại học
Quốc gia Hà nội, Hà Nội.
14. Nguyễn Văn Dững, Hữu Thọ, Nguyễn Thị Thoa, Lê Thị Thanh Xuân
(2006), Tác phẩm báo chí, tập II, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội.
15. Giao lưu trực tuyến “Báo chí với quyền tiếp cận thộng tin”,
/>16. Nguyễn Văn Hà (2012), Cơ sở lý luận báo chí, Nxb Đại học Quốc gia
Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.
17. Thanh Hải, Văn hố nhà báo,
/>18. Vũ Quang Hào (2012), Ngơn ngữ báo chí, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội,
Hà Nội.
19. Đinh Thu Hằng, Giao tiếp – Kỹ năng nền tảng của nhà báo,
/>20. Đỗ Thu Hằng, (2013), Giáo trình tâm lý học báo chí, Nxb Đại học Quốc
gia Thành phố Hồ Chí Minh.
21. Hội đồng quốc gia biên soạn (2005), Từ điển bách khoa Việt Nam, Nxb
Từ điển Bách khoa, Hà Nội.
22. Hội Nhà báo Việt Nam, Làm gì để nâng cao năng lực đội ngũ nhà báo

viết về kinh tế,
/>am-gi-de-nang-cao-nang-luc-doi-ngu-nha-bao-viet-ve-kinh-te


23. Hội Nhà báo Việt Nam, nhiều tác giả (1992), Nghề nghiệp và công
việc của nhà báo, Hà Nội.
24. Phạm Thành Hưng (2006), Thuật ngữ báo chí – truyền thơng, Nxb Đại
học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
25. Lê Hương, 10 kỹ năng của nhà báo để có cuộc phỏng vấn thành công,
/>26. Đinh Văn Hường (2006), Các thể loại báo chí thơng tấn, Nxb Đại học
Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
27. Ngô Thị Thùy Linh, (2014), Mức độ phản ứng ban đầu của cơ quan nhà
nước với báo chí”, Khố luận tốt nghiệp, khoa Báo chí và Truyền thơng,
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội
28. Phan Thanh Long (2004), Các biện pháp rèn luyện kỹ năng dạy học cho
sinh viên Cao đẳng Sư phạm, Luận án tiến sĩ Giáo dục, Hà Nội.
29. Káp Thành Long (2008), Kỹ năng xử lý đề tài pháp luật trên báo in hiện
nay, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Hà Nội.
30. Nguyễn Thành Lợi (2014), Tác nghiệp báo chí trong mơi trường truyền
thông hiện đại, Nxb Thông tin và Truyền thông, Hà Nội.
31. Diệu Minh, Cuộc sống và cái chết của tác giả ảnh “Kền kền chờ đợi”,
/>32. Lưu Xuân Mới (2000), Lý luận dạy học Đại học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
33. Lê Thị Nhã (2010), Lao động nhà báo – Lý thuyết và kỹ năng cơ bản, Nxb
Chính trị - Hành chính, Hà Nội.
34. Võ Thị Hồng Nhung, Phẩm chất của một nhà báo viết về kinh tế,
/>

35. Hoàng Phê (2015), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Trung tâm Từ điển
học, Hà Nội.
36. Trần Thị Kim Phụng, Nhà báo cần rèn luyện kỹ năng giao tiếp tốt,

/>37. Khánh Phương, Giao tiếp – Kỹ năng quan trọng của nhà báo giỏi,
/>38. Phạm Ngọc Quang (2005), Đào tạo phóng viên báo chí trong thời đại
ngày nay, Tạp chí Lý luận chính trị, số 6, tr.6.
39. Quyết định số 25/2013/QĐ- TTg của Thủ tướng Chính phủ về Ban hành
Quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí.
40. Dương Xuân Sơn, Đinh Văn Hường, Trần Quang (2004), Cơ sở lý luận
báo chí truyền thơng, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
41. Huỳnh Văn Sơn (Chủ biên), Nguyễn Thị Tứ, Bùi Hồng Quân, Nguyễn
Hoàng Khắc Hiếu (2011), Tâm lý học giao tiếp, Nxb Đại học Sư phạm, Hà
Nội.
42. Nguyễn Thị Thanh Tâm (2008), Khai thác, xử lý tin trong chương trình
Thời sự Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Phịng, Khố luận tốt nghiệp, Học
viện Báo chí và Tun truyền, Hà Nội.
43. Đồn Phan Tân (2001), Thông tin học, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà
Nội.
44. Ngô Bá Thành (2010), Thông tin kinh tế trên Đài Truyền hình kỹ thuật số
VTC, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Hà
Nội.
45. Sầm Vũ Thăng (2010), Phương thức thực hiện đề tài pháp luật trên báo
mạng điện tử, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân
văn, Hà Nội.


46. Nguyễn Văn Thắng (2015), Tác động của thông tin báo chí đối với hoạt
động điều hành của Chính phủ, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Khoa học
xã hội và Nhân văn, Hà Nội
47. Hữu Thọ (1997), Công việc của người viết báo, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
48. Đinh Thuận (2014), Kỹ năng cho người làm báo, Nxb Thông tấn, Hà Nội.
49. Ngọc Trân (2014), Viết tin, bài đăng báo, Nxb Trẻ, TP. Hồ Chí Minh.
50. Nguyễn Uyển (1998), Xử lý thông tin – Công việc của nhà báo, Nxb Văn

hố – Thơng tin, Hà Nội.
51. Trần Hồng Vân (2004), Thực trạng và giải pháp xử lý thông tin trong toà
soạn báo mạng điện tử hiện nay, Luận văn thạc sĩ, Học viện Báo chí và Tuyên
truyền, Hà Nội.
52. Nguyễn Như Ý (chủ biên) (1999), Đại từ điển Tiếng Việt,Nxb Văn hóaThơng tin.
II. Tài liệu tiếng nƣớc ngồi dịch sang tiếng Việt
53. Sally Adams, Wynford Hicks (2007), Kỹ năng phỏng vấn dành cho các
nhà báo, Nxb Thông tấn, Hà Nội.
54. Frank Bass (2007), Hướng dẫn tìm kiếm trên Internet và viết báo của
hãng thông tấn AP, Nxb Thông tấn, Hà Nội.
55. V.A. Cruchetxki (1981), Những cơ sở của tâm lý học sư phạm, tập II, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
56. James H. Donnelley và các tác giả (2004), Quản trị học căn bản, Nxb
Thống kê, Hà Nội, trang 663 - 670.
57. Peter Eng và Jeff Hodson (2007), Tường thuật và viết tin, sổ tay những
điều cơ bản, Nxb Thông tấn, Hà Nội
58. Eric Fikhtelius (2002), Mười bí quyết kỹ năng nghề báo, Nxb Lao động,
Hà Nội.
59. Missouri Group (2009), Nhà báo hiện đại, Nxb Trẻ, TP. Hồ Chí Minh.