ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC HOA HỌC
HỘI VÀ NH N V N
----------------------------------

LÊ THỊ PHƢỢNG

NGHIÊN CỨU CHỨC N NG TÁC ĐỘNG
TRONG THƠ

HÁNG CHIẾN 1945 – 1975

TỪ PHƢƠNG DIỆN TRUYỀN THÔNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC

Hà Nội - 2016

HỘI


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC

HOA HỌC

HỘI VÀ NH N V N

----------------------------------

LÊ THỊ PHƢỢNG

NGHIÊN CỨU CHỨC N NG TÁC ĐỘNG
TRONG THƠ

HÁNG CHIẾN 1945 – 1975

TỪ PHƢƠNG DIỆN TRUYỀN THÔNG

Chuyên ngành

: Ngôn ngữ học

Mã số

: 62 22 02 40

HỘI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
GS.TS ĐINH V N ĐỨC

Hà Nội - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong
bất kì công trình nào khác.

Tác giả luận án

Lê Thị Phƣợng


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS Đinh Văn Đức,
thầy giáo trực tiếp hướng dẫn tôi, đã chỉ đạo, dìu dắt tôi trong từng giai đoạn
nghiên cứu để tôi có thể hoàn thành luận án này.
Tôi xin được gửi lời cảm ơn tới các thầy, cô giáo và cán bộ văn phòng
khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học
Quốc gia Hà Nội, những người đã tận tình chỉ bảo tôi qua các khóa học và đã
giúp đỡ tôi những thủ tục hành chính cần thiết để tôi hoàn thành luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, bạn bè, đồng nghiệp đang
công tác tại Trường Quản lý Khoa học và Công nghệ - Bộ Khoa học và Công
nghệ đã động viên, khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện và
hoàn thành luận án.
Sau cùng, tôi xin cảm ơn gia đình đã tạo mọi điều kiện để tôi hoàn
thành luận án này.
Tác giả luận án

Lê Thị Phƣợng


MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ

BẢNG CÁC KÍ TỰ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1
1. Tính thời sự của đề tài .............................................................................. 1
2. Đối tượng, phạm vi, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.............................. 2
2.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ...............................................................................2
2.2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................2
2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................2
3. Cái mới của đề tài .................................................................................... 3
4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 3
5. Tư liệu của luận án................................................................................... 4
6. Đóng góp của luận án............................................................................... 5
7. Bố cục của luận án ................................................................................... 6
Chƣơng 1. TỔNG QUAN............................ Error! Bookmark not defined.
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......... Error! Bookmark not defined.
1.2. Cơ sở lí luận ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Những khía cạnh lí thuyết về truyền thông và TTXHError! Bookmark not defined.
1.2.1.1. Lí thuyết về truyền thông............Error! Bookmark not defined.
1.2.1.2. Truyền thông xã hội (TTXH) ......Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Những cơ sở lí luận ngôn ngữ học.................Error! Bookmark not defined.
1.2.2.1. Lí luận của Jakobson về chức năng của ngôn ngữ thơ.......Error!
Bookmark not defined.


1.2.2.2. Lí luận của Halliday về chức năng xã hộiError! Bookmark not
defined.
1.2.2.3. Luận thuyết về hành động ngôn từ của các nhà ngữ học chức năng
.............................................................Error! Bookmark not defined.
1.2.2.4. Diễn ngôn (DN) và phân tích diễn ngôn (PTDN) ..............Error!
Bookmark not defined.
1.2.2.5. Tình thái trong ngôn ngữ thơ .....Error! Bookmark not defined.

1.2.3. Những cơ sở lí luận văn học liên quan ..........Error! Bookmark not defined.
1.2.3.1. Thi pháp học .............................Error! Bookmark not defined.
1.2.3.2. Tính đối thoại trong thơ ca ........Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Tiêu chí xác định thơ kháng chiến 1945 – 1975 là sản phẩm TTXHError! Bookmark
1.2.4.1. Bối cảnh ra đời của dòng thơ kháng chiến 1945 - 1975.....Error!
Bookmark not defined.
1.2.4.2. Một số đặc điểm cơ bản của dòng thơ kháng chiến 1945 - 1975

.............................................................Error! Bookmark not defined.
1.2.4.3. Thơ kháng chiến 1945 – 1975 là sản phẩm TTXHError! Bookmark
not defined.
1.3. Tiểu kết ................................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2. CHỨC N NG TÁC ĐỘNG CỦA THƠ

HÁNG CHIẾN

TRÊN BÌNH DIỆN TỔ CHỨC THÔNG ĐIỆPError! Bookmark not defined.
2.1. Tác động qua tiêu đề bài thơ ................ Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Tiêu đề bài thơ nhìn từ bình diện cú pháp ....Error! Bookmark not defined.
2.1.1.1. Dung lượng (độ dài) của tiêu đề.Error! Bookmark not defined.
2.1.1.2. Dạng thức kết cấu cú pháp của tiêu đềError! Bookmark not
defined.
2.1.2. Tiêu đề bài thơ nhìn từ bình diện nội dung...Error! Bookmark not defined.
2.2. Tác động qua kết cấu của bài thơ......... Error! Bookmark not defined.


2.3. Tác động qua các hình thức thơ ........... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Thơ dân gian, dân tộc ......................................Error! Bookmark not defined.
2.3.1.1. Thể thơ năm chữ........................Error! Bookmark not defined.
2.3.1.2. Thể thơ lục bát ..........................Error! Bookmark not defined.

2.3.2. Thơ tự do ...........................................................Error! Bookmark not defined.
2.4. Tiểu kết ................................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3. CHỨC N NG TÁC ĐỘNG CỦA THƠ

HÁNG CHIẾN

TRÊN BÌNH DIỆN NGỮ NGHĨA VÀ LIÊN NH NError! Bookmark not defined.

3.1. Chức năng tác động của thơ kháng chiến trên bình diện ngữ nghĩaError! Book
3.1.1. Tác động qua chủ đề của bài thơ....................Error! Bookmark not defined.
3.1.1.1. Chủ đề về lòng yêu nước............Error! Bookmark not defined.
3.1.1.2. Chủ đề đấu tranh thống nhất đất nướcError! Bookmark

not

defined.
3.1.1.3. Chủ đề lao động, sản xuất, xây dựng chủ nghĩa xã hội (CNXH) ở
miền Bắc...............................................Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Tác động qua hình tượng nghệ thuật của bài thơError! Bookmark not defined.
3.1.2.1. Hình tượng bác Hồ....................Error! Bookmark not defined.
3.1.2.2. Hình tượng người lính ...............Error! Bookmark not defined.
3.1.2.3. Hình tượng đất nước .................Error! Bookmark not defined.
3.1.2.4. Hình tượng mẹ và em.................Error! Bookmark not defined.
3.1.2.5. Hình tượng làng quê..................Error! Bookmark not defined.

3.1.3. Tác động qua cách tổ chức thời gian và không gian nghệ thuậtError! Bookmark not d
3.1.3.1. Tác động qua thời gian nghệ thuậtError!

Bookmark


not

defined.
3.1.3.2. Tác động qua không gian nghệ thuậtError!

Bookmark

not

defined.

3.2. Chức năng tác động của thơ kháng chiến trên bình diện liên nhânError! Bookm


3.2.1. Tác động trên bình diện các tiểu chức năng của ngôn ngữ thơ caError! Bookmark not
3.2.1.1. Biểu hiện...................................Error! Bookmark not defined.
3.2.1.2. Biểu cảm...................................Error! Bookmark not defined.
3.2.1.3. Chất thơ....................................Error! Bookmark not defined.
3.2.1.4. Duy trì sự tiếp xúc .....................Error! Bookmark not defined.
3.2.1.5. Kêu gọi .....................................Error! Bookmark not defined.
3.2.1.6. Siêu ngữ....................................Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Tác động trên bình diện các hành động ngôn từError! Bookmark not defined.
3.2.2.1. Hành động bày tỏ......................Error! Bookmark not defined.
3.2.2.2. Hành động miêu tả ....................Error! Bookmark not defined.
3.2.2.3. Hành động cảnh báo – đe dọa....Error! Bookmark not defined.
3.2.2.4. Hành động trấn an (giải tỏa) .....Error! Bookmark not defined.
3.2.2.5. Hành động khen ngợi ................Error! Bookmark not defined.
3.2.2.6. Hành động cam kết....................Error! Bookmark not defined.
3.2.2.7. Hành động nguyện ....................Error! Bookmark not defined.
3.2.2.8. Hành động kể ............................Error! Bookmark not defined.

3.2.2.9. Hành động nhắc........................Error! Bookmark not defined.
3.2.2.10. Hành động tiên đoán ...............Error! Bookmark not defined.
3.2.2.11. Hành động tuyên bố (khẳng định)Error!

Bookmark

not

defined.
3.2.2.12. Hành động đánh giá ................Error! Bookmark not defined.
3.2.2.13. Hành động kêu gọi – cổ động...Error! Bookmark not defined.
3.2.2.14. Hành động thúc giục – điều khiểnError!

Bookmark

not

defined.
3.2.2.15. Hành động khuyên - chỉ định....Error! Bookmark not defined.
3.3. Tiểu kết ................................................ Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ................................................. Error! Bookmark not defined.


DANH MỤC CÔNG TRÌNH
ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

HOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN



DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Tỉ lệ tiêu đề bài thơ phân loại theo số lượng tiếng.... Error! Bookmark
not defined.
Bảng 2.2: Tỉ lệ tiêu đề bài thơ phân loại theo kết cấu cú pháp .. Error! Bookmark
not defined.
Bảng 2.3: Tỉ lệ tiêu đề bài thơ phân loại theo nội dung...... Error! Bookmark not
defined.
Bảng 3.1: Các HĐNT có tần số xuất hiện cao trong thơ kháng chiến 1945 - 1975
..................................................................... Error! Bookmark not defined.


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
Hình 1.1: Sơ đồ các nhân tố giao tiếp của JakobsonError! Bookmark

not

defined.
Hình 1.2: Mô hình của Shannon – Weaver .....Error! Bookmark not defined.
Hình 1.3: Mô hình truyền thông của Lasswell Error! Bookmark not defined.
Hình 1.4: Mô hình tuần hoàn của Charles Egerton Osgood và Schramm
....................................................................Error! Bookmark not defined.
Hình 1.5: Sơ đồ 6 chức năng theo thứ tự tương ứng với các nhân tố trong sơ
đồ giao tiếp của Jakobson..............................Error! Bookmark not defined.
Hình 2.1: Mô hình vận động cơ bản về lô gích bố cục của hầu hết các bài thơ
kháng chiến giai đoạn 1945 - 1975 ................Error! Bookmark not defined.


BẢNG CÁC


Í TỰ VIẾT TẮT

TT

: Truyền thông

TTXH

: Truyền thông xã hội

NNTT

: Ngôn ngữ truyền thông

NNTTXH

: Ngôn ngữ truyền thông xã hội

HĐNT

: Hành động ngôn từ

DN

: Diễn ngôn

PTDN

: Phân tích diễn ngôn


CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

SP1

: Người nói

SP2

: Người nghe


MỞ ĐẦU
1. Tính thời sự của đề tài
Ngày nay, chúng ta đều biết những vấn đề của truyền thông xã hội
(TTXH) đóng một vai trò to lớn trong việc định hướng, dẫn dắt và tổ chức xã
hội. Ở Việt Nam, trong thời gian gần đây cũng đã xuất hiện nhiều công trình
nghiên cứu về truyền thông (TT), tuy nhiên, những công trình nghiên cứu đó
mới chỉ dừng lại ở lĩnh vực TT báo chí. Trên thực tế, lí luận TT cũng có thể
áp dụng để soi sáng một số lĩnh vực khác, trong đó có thơ văn nói chung và
thơ kháng chiến nói riêng.
Trong hai cuộc kháng chiến trường kì chống thực dân Pháp và đế quốc
Mĩ, để tập hợp đông đảo quần chúng nhân dân tham gia kháng chiến và kiến
quốc, nền văn học cách mạng Việt Nam (trong đó có vai trò của thơ ca cách
mạng thời kì 1945 – 1975) đã có những ảnh hưởng tích cực, góp phần đáng kể
vào việc bồi dưỡng tình cảm và đạo đức cách mạng cho nhân dân ta, khuyến
khích họ hăng hái tham gia chiến đấu và gia tăng sản xuất.
Bàn về chức năng tác động của thơ ca nói chung và thơ kháng chiến
nói riêng, ở Việt Nam đã có không ít các công trình nghiên cứu từng bàn đến,

tuy nhiên hầu hết đều được tiếp cận từ góc độ văn học, có thể kể đến một vài công
trình như: "Những thế giới nghệ thuật thơ‖ của Trần Đình Sử (1995, tái bản
năm 1996, 2001); lí luận về thơ "Thơ và mấy vấn đề trong thơ Việt Nam hiện
đại" của Hà Minh Đức (1997); khảo luận "Tìm hiểu thơ" của Mã Giang Lân
(1997); "Ba mươi năm một nền thơ Cách mạng" của Trúc Chi (1999)...
Nghiên cứu thơ kháng chiến quả có một bề dày đáng ghi nhận, nhưng
xưa nay ở Việt Nam chưa có một công trình nào áp dụng lí thuyết TTXH để
nghiên cứu mảng thơ rất quan trọng này của dân tộc. Do vậy, chúng tôi quyết
định chọn đề tài ―Nghiên cứu chức năng tác động trong thơ kháng chiến 1945
– 1975 từ phương diện truyền thông xã hội‖ làm đề tài luận án tiến sĩ của

1


mình. Đây là một hướng đi mới, riêng biệt, không trùng lặp với các công trình
nghiên cứu trước và có tính thời sự trong xu hướng nghiên cứu ngôn ngữ
truyền thông (NNTT) hiện nay.
2. Đối tƣợng, phạm vi, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Như đã trình bày ở trên, luận án lựa chọn“thơ kháng chiến giai đoạn
1945 – 1975‖ làm đối tượng nghiên cứu của mình.
Luận án tập trung nghiên cứu đối tượng ở phạm vi ―chức năng tác
động‖ của các yếu tố ngôn ngữ có tính truyền thông trong thơ kháng chiến
giai đoạn 1945 – 1975.
2.2. Mục đích nghiên cứu
Luận án là một công trình nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng trong địa
hạt NNTT nhằm hai mục đích cơ bản sau:
- Nghiên cứu vai trò, chức năng tác động của thơ kháng chiến đối với
xã hội dưới góc nhìn của truyền thông xã hội (TTXH) trên cơ sở các lí thuyết
ngôn ngữ học. Từ đó, luận án góp phần nhận diện các đặc trưng của NNTT

trên ba bình diện của kí hiệu học (kết học, nghĩa học, dụng học) trong mối
quan hệ với các bài thơ kháng chiến có tính TTXH cao.
- Qua nhận diện và lí giải ―chức năng tác động” của các yếu tố ngôn
ngữ có tính truyền thông trên cứ liệu những bài thơ được khảo cứu (thơ kháng
chiến giai đoạn 1945 – 1975), chúng ta hướng tới học tập kinh nghiệm, rút ra
những bài học trong cách lựa chọn từ ngữ, cách thức vận dụng ngôn từ đúng
lúc, đúng chỗ để có thể chuyển tải hiệu quả những cảm xúc thẩm mĩ, ý tứ
riêng của mình trong hoạt động giao tiếp, hoạt động sáng tác thơ ca và đặc
biệt là trong trong địa hạt TTXH tiếng Việt.
2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được những mục đích nghiên cứu trên, luận án hướng đến giải
quyết các nhiệm vụ sau:

2


- Nghiên cứu chức năng tác động của thơ kháng chiến trên bình diện tổ
chức thông điệp;
- Nghiên cứu chức năng tác động của thơ kháng chiến trên bình diện
ngữ nghĩa – liên nhân;
Hai nhiệm vụ này sẽ được trình bày cụ thể trong hai chương nội dung
(chương 2 và chương 3) của luận án.
3. Cái mới của đề tài
Việc lựa chọn ―thơ kháng chiến giai đoạn 1945 - 1975‖ làm đối tượng
nghiên cứu không phải là vấn đề mới mẻ, cái mới của luận án chính là:
- Thứ nhất, luận án vận dụng một số lí luận theo hướng liên ngành (lí
luận về TT và TTXH, lí luận ngôn ngữ học và một vài lí luận văn học liên
quan) để làm mới một đối tượng nghiên cứu quen thuộc.
- Thứ hai, ngôn ngữ thơ ca vốn thuộc đặc quyền nghiên cứu của phong
cách học, nhưng ở luận án này, văn bản thơ kháng chiến lại được xem xét,

nhìn lại dưới góc độ của NNTT.
Trên cơ sở các lí luận cơ bản về TT, diễn ngôn (DN) chức năng của
ngôn ngữ và hành động ngôn từ (HĐNT), luận án sẽ đi sâu tìm hiểu, miêu tả,
lí giải bản chất và hình thức của các hiện tượng ngôn ngữ có tính truyền thông
trong thơ kháng chiến giai đoạn 1945 – 1975 bằng phương pháp phân tích
diễn ngôn (PTDN) để thấy được “chức năng tác động” của chúng trong việc
tuyên truyền, giác ngộ, cổ động tập thể quần chúng trong chiến đấu, lao động
và sản xuất.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Với đề tài ―Nghiên cứu chức năng tác động trong thơ kháng chiến 1945
– 1975 từ phương diện truyền thông xã hội‖, luận án tiến hành nghiên cứu đối
tượng dựa trên một số phương pháp thường gặp trong nghiên cứu ngôn ngữ
học nói chung và ngôn ngữ học ứng dụng nói riêng, đó là:

3


- Phương pháp PTDN
- Phương pháp miêu tả
- Phương pháp phân tích ngữ nghĩa – cú pháp
- Phương pháp phân tích dụng học
Luận án lấy việc nhận diện, phân tích và bàn luận chức năng tác động
của các hiện tượng ngôn ngữ có tính truyền thông trong mảng thơ kháng
chiến làm trọng tâm, nên tác giả đã chọn phương pháp PTDN là phương pháp
nghiên cứu chính. Phương pháp này tập trung vào phân tích các yếu tố ngôn
ngữ có chức năng tác động xét từ bình diện TTXH trong phạm trù liên nhân.
Trong quá trình nghiên cứu, trên cơ sở đã thu thập được các tư liệu
phục vụ cho việc khảo sát, bằng các thao tác tư duy lô gích (phân tích, phân
loại nội dung, trình bày theo lối kết hợp diễn dịch, quy nạp), chúng tôi sắp
xếp các nội dung của vấn đề nghiên cứu có cùng dấu hiệu bản chất, cùng

hướng phát triển nội dung và rút ra được những kết luận mới, đầy đủ, có tính
chính xác về đối tượng nghiên cứu.
Ngoài ra, luận án còn vận dụng một số thủ pháp như: mô hình hóa,
thống kê,…có tính chất hỗ trợ để tìm ra những đặc điểm ngữ dụng, chức năng
tác động xã hội của NNTT trong thơ kháng chiến giai đoạn 1945 - 1975.
5. Tƣ liệu của luận án
Do ảnh hưởng của tư tưởng và không khí thời cuộc, hầu hết những bài
thơ ra đời trong giai đoạn lịch sử này đều thấm đẫm tinh thần kêu gọi, tập hợp
lực lượng chiến đấu, thúc giục, cổ động tập thể ―quyết tử cho tổ quốc quyết
sinh‖. Tuy nhiên, cũng có một bộ phận những bài thơ ra đời trong hoàn cảnh
này không nhằm mục đích kêu gọi chiến đấu mà chỉ là những bài thơ tả cảnh
bình thường. Và đương nhiên, những bài thơ dạng này, chúng tôi không cho
vào vùng khảo sát.

4


Bởi những hạn chế về mặt thời gian và trong khuôn khổ một luận án,
chúng tôi không thể khảo cứu, phân tích hết các bài thơ có chủ đích tác động,
kêu gọi tinh thần chiến đấu của quần chúng, vì vậy, chúng tôi chỉ tập trung
xem xét đối tượng nghiên cứu trong phạm vi 133 bài thơ nổi bật nhất ở cả hai
giai đoạn chống Pháp và chống Mĩ (1945 – 1975) của hơn 40 nhà thơ có tên
tuổi, quen thuộc với các thế hệ công chúng như: Tố Hữu, Huy Cận, Chế Lan
Viên, Tế Hanh, Quang Dũng, Hồ Chí Minh, Nguyễn Đình Thi, Hoàng Trung
Thông, Bằng Việt, Phạm Tiến Duật, Trần Mai Ninh, Hồng Nguyên, Nguyễn Khoa
Điềm, Trần Đăng Khoa, Nguyễn Duy, Lê Anh Xuân, Thu Bồn, Lâm Thị Mĩ Dạ,
Bùi Minh Quốc, Giang Nam,...133 bài thơ tiêu biểu này đã được liệt kê cụ thể
trong phần PHỤ LỤC của luận án.
6. Đóng góp của luận án
Như đã nói, luận án là công trình nghiên cứu thử nghiệm đầu tiên áp

dụng lí thuyết truyền thông để nghiên cứu một đối tượng quen thuộc (thơ kháng
chiến). Với đề tài này, luận án sẽ có những đóng góp mới, hữu ích cả về mặt lí
luận và thực tiễn cho cả hai địa hạt ngôn ngữ học và truyền thông.
a) Về mặt lí luận
- Với đề tài ―Nghiên cứu chức năng tác động trong thơ kháng chiến
1945 – 1975 từ phương diện truyền thông xã hội”, các kết quả của luận án sẽ
góp phần làm sáng rõ hơn những vấn đề ngôn ngữ của truyền thông trên ngữ
liệu đặc thù là thơ kháng chiến, hay nói cách khác giúp cho các nhà ngữ học
nhìn rõ hơn bản chất của thể loại truyền thông dùng thơ ca làm chất liệu.
- Hơn nữa, luận án cũng góp phần làm rõ hơn lí thuyết thông tin, lí
thuyết PTDN, chức năng của ngôn ngữ thơ, HĐNT và tình thái khi ứng dụng
chúng vào việc nghiên cứu chức năng tác động của thơ ca nói chung và thơ
kháng chiến giai đoạn 1945 - 1975 nói riêng.

5


b) Về mặt thực tiễn
- Thứ nhất, việc nghiên cứu thành công đề tài này sẽ giúp cho việc
nghiên cứu, giảng dạy thơ kháng chiến giai đoạn 1945 – 1975 hiệu quả hơn vì
đã đánh giá đúng được vai trò, giá trị của chúng trong việc tuyên truyền, cổ
động tập thể trong sự nghiệp xây dựng và chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.
- Thứ hai, kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần hoàn thiện thêm
những nghiên cứu về chức năng tác động xã hội của NNTT tiếng Việt; cung cấp,
bổ sung thêm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của NNTT
tiếng Việt.
- Thứ ba, kết quả của luận án có thể là tài liệu tham khảo cho việc
nghiên cứu và giảng dạy môn PTDN và môn lí thuyết TTXH.
- Hơn nữa, kết quả của luận án cũng sẽ rất hữu ích cho việc nghiên cứu
ngôn ngữ văn học và văn hóa Việt Nam.

7. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung của luận án thể hiện ở 3
chương sau:
Chƣơng 1: Tổng quan
Trong chương này, luận án quan tâm các nội dung sau:
1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
2. Cơ sở lí luận
+ Những khía cạnh lí thuyết về TT và TTXH
+ Những cơ sở lí luận ngôn ngữ học
+ Những cơ sở lí luận văn học
+ Tiêu chí xác định thơ kháng chiến là sản phẩm TTXH
Chƣơng 2: Chức năng tác động của thơ kháng chiến trên bình diện
tổ chức thông điệp
Trong chương này, luận án quan tâm các nội dung sau:

6


1. Tác động qua tiêu đề bài thơ
+ Tiêu đề bài thơ nhìn từ bình diện cú pháp
+ Tiêu đề bài thơ nhìn từ bình diện nội dung
2. Tác động qua kết cấu bài thơ
3. Tác động qua các hình thức thơ
+ Thơ dân gian, dân tộc
+ Thơ tự do
Chƣơng 3: Chức năng tác động của thơ kháng chiến trên bình diện
ngữ nghĩa và liên nhân
Trong chương này, luận án quan tâm các nội dung sau:
1. Chức năng tác động của thơ kháng chiến trên bình diện ngữ nghĩa
+ Tác động qua chủ đề bài thơ

+ Tác động qua các hình tượng nghệ thuật
+ Tác động qua cách thức tổ chức thời gian và không gian nghệ thuật
2. Chức năng tác động của thơ kháng chiến trên bình diện liên nhân
+ Tác động trên bình diện các tiểu chức năng của ngôn ngữ thơ ca
+ Tác động trên bình diện các hành động ngôn từ

7


DANH MỤC CÔNG TRÌNH

HOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1. Lê Thị Phượng (2012), ―Về hiện tượng phiếm định trong các ca khúc
Cách mạng‖, Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống (8), tr.46-48.
2. Lê Thị Phượng (2013), ―Chức năng tác động của thơ ca kháng chiến
Việt Nam (1945 – 1975) qua cấu trúc so sánh‖, Kỉ yếu hội thảo Ngôn ngữ học
toàn quốc: Ngôn ngữ và Văn học, Nxb Đại học Sư phạm, tr.695-701.
3. Lê Thị Phượng (2015), ―Chức năng tác động của ngôn ngữ truyền
thông trong thơ kháng chiến trên bình diện tổ chức thông điệp‖, Tạp chí Ngôn
ngữ và Đời sống (7), tr.29-32.


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1.

Hoàng Anh (2008), Những kĩ năng về sử dụng ngôn ngữ trong truyền
thông đại chúng, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.


2.

Diệp Quang Ban (2003), Giao tiếp văn bản mạch lạc liên kết đoạn văn,
Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.

3.

Diệp Quang Ban (2008), Văn bản và liên kết trong tiếng Việt, Nxb Giáo
dục, Hà Nội.

4.

Diệp Quang Ban (2009), Giao tiếp diễn ngôn và cấu tạo của văn bản,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.

5.

Hoàng Quốc Bảo (2006), Học tập phương pháp tuyên truyền cách mạng
Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

6.

Barry Clough (2008), Nghệ thuật nói trước công chúng, Nxb Hồng Đức,
Thanh Hóa.

7.

Lê Thanh Bình (2008), Truyền thông đại chúng và phát triển xã hội, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội.


8.

Trần Thanh Bình (2008), Đặc điểm thi pháp của thơ ca nhìn từ góc độ
tác động, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.

9.

Brown & Yule (2002), Phân tích Diễn ngôn, Nxb Đại học Quốc gia, Hà
Nội.

10. Nguyễn Phan Cảnh (1987), Ngôn ngữ thơ, Nxb Đại học và Giáo dục
Chuyên nghiệp, Hà Nội.
11. Carnegie Dale (2004), Phương pháp luyện kĩ năng nói chuyện có hiệu
quả trước công chúng, Nxb Trẻ, Tp.HCM.
12. Nguyễn Tài Cẩn (1975), Ngữ pháp tiếng Việt: Tiếng – Từ ghép – Đoản
ngữ, Nxb Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, Hà Nội.
13. Đỗ Hữu Châu (1995a), Giản yếu về Ngữ dụng học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.


14. Đỗ Hữu Châu (1995b), Ngữ pháp văn bản, Vụ Giáo viên, Bộ GD&ĐT.
15. Đỗ Hữu Châu (1998), Cơ sở ngữ nghĩa học từ vựng, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
16. Đỗ Hữu Châu (2001), Đại cương ngôn ngữ học, tập 2, Ngữ dụng học,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.
17. Đỗ Hữu Châu (2003), Cơ sở Ngữ dụng học, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.
18. Đỗ Hữu Châu, Đỗ Việt Hùng (2007), Giáo trình Ngữ dụng học, Nxb Đại
học Sư phạm, Hà Nội.
19. Đinh Kiều Châu (1998), ―Bước đầu tìm hiểu khái niệm sản phẩm ngôn
ngữ và tiếp thị xã hội‖, Kỉ yếu Hội thảo Ngữ học Trẻ, Hội Ngôn ngữ học
Việt Nam, tr.151-153.

20. Đinh Kiều Châu (1999), ―Phân loại thông tin ngôn ngữ và thông tin
truyền thông‖, Kỉ yếu Hội thảo Ngữ học Trẻ, Hội Ngôn ngữ học Việt
Nam, tr.17-19.
21. Đinh Kiều Châu (2007), ―Ngôn ngữ truyền thông: Ngôn ngữ với việc tạo
dựng thương hiệu‖, Tạp chí Ngôn ngữ & Đời sống (4), tr.1-4.
22. Đinh Kiều Châu (2008), ―Ngôn ngữ truyền thông xã hội qua những lời
căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh‖, Tạp chí Ngôn ngữ & Đời sống (5),
tr.1-5.
23. Đinh Kiều Châu (2009), ―Về một vài khía cạnh ngôn ngữ truyền thông
với việc thiết kế thương hiệu (Trên tư liệu tiếng Việt)‖, Tạp chí Ngôn
ngữ (11), tr.63-72.
24. Đinh Kiều Châu (2010), ―Ngôn ngữ khẩu hiệu kháng chiến (1945-1975)
từ bình diện hành động ngôn từ và chức năng tác động‖, Kỉ yếu Hội thảo
Ngôn ngữ học và các ngôn ngữ ở Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia, Hà
Nội, tr.25-33.
25. Đinh Kiều Châu (2010), ―Ngôn ngữ truyền thông xã hội tiếng Việt qua
các thông điệp Truyền thông phát triển cộng đồng (Trên tư liệu thông


điệp truyền thông về sức khỏe)‖, Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia,
Hà Nội (3), tr.23-28.
26. Đinh Kiều Châu (2011), ―Ngôn ngữ truyền thông phát triển cộng đồng
qua phân tích chức năng các thông điệp truyền thông về sức khỏe‖, Tạp
chí Từ điển & Bách khoa thư (1), tr.25-28.
27. Đinh Kiều Châu (2012), Ngôn ngữ truyền thông qua ba sản phẩm truyền
thông xã hội (trên tư liệu tiếng Việt), Luận án Tiến sĩ, Đại học Quốc gia
Hà Nội.
28. Trúc Chi (1999), Ba mươi năm một nền thơ cách mạng, Nxb Thanh niên,
Hà Nội.
29. Claudia Mast (2003), Truyền thông đại chúng, Nxb Thông tấn, Hà Nội.

30. Nguyễn Đức Dân (1998), Ngữ dụng học, tập 1, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
31. Xuân Diệu (1978), Lượng thông tin và những kĩ sư tâm hồn ấy, Nxb Tác
phẩm mới, Hà Nội.
32. Phạm Tiến Duật (2009), Tuyển tập Phạm Tiến Duật, Nxb Hội Nhà văn.
33. Nguyễn Văn Dững, Đỗ Thị Thu Hằng (2006), Truyền thông – Lí thuyết
và kĩ năng cơ bản, Nxb Lí luận Chính trị, Hà Nội.
34. Nguyễn Cao Đàm (2008), Ngữ pháp tiếng Việt: Câu, Nxb Đại học Quốc
gia, Hà Nội.
35. Hữu Đạt (1996b), Ngôn ngữ thơ Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
36. Hữu Đạt (2009), Đặc trưng ngôn ngữ và văn hóa giao tiếp, Nxb Giáo
dục, Hà Nội.
37. Nguyễn Đăng Điệp (2002), Giọng điệu thơ trữ tình, Nxb Văn học, Hà Nội.
38. Hà Minh Đức (1997), Thơ và mấy vấn đề trong thơ Việt Nam hiện đại,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.
39. Hà Minh Đức, Bùi Văn Nguyên (2003), Thơ ca Việt Nam, hình thức và
thể loại, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.


40. Hà Minh Đức (2008), Tố Hữu, cách mạng và thơ, Nxb Văn học.
41. Hà Minh Đức (2012), Một thế kỉ thơ Việt Nam (1900 – 2000), Nxb Khoa
học Xã hội, Hà Nội.
42.

Đinh Văn Đức, Kiều Châu (2000), Góp thêm đôi điều vào việc nghiên
cứu danh ngữ tiếng Việt, trong sách: Loại từ trong các ngôn ngữ ở Việt
Nam, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.

43. Nguyễn Thiện Giáp (2004), Dụng học Việt ngữ, Nxb Đại học Quốc gia,
Hà Nội.
44. Tế Hanh giới thiệu, Quốc Túy gợi ý phân tích (1971), Thơ ca miền Nam

1955 - 1970, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
45. Vũ Quang Hào (2001), Ngôn ngữ báo chí, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.
46. Cao Xuân Hạo (1999), Tiếng Việt – Sơ thảo ngữ pháp chức năng, Quyển
1, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
47. Cao Xuân Hạo (1999), Tiếng Việt – Mấy vấn đề ngữ âm, ngữ pháp, ngữ
nghĩa, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
48. Nguyễn Thị Hiên (2007), Nhận xét các biểu đạt ngôn ngữ thể hiện ý
nghĩa khuyên trong thông điệp truyền thông trên tư liệu chương trình vệ
sinh an toàn thực phẩm, Khóa luận tốt nghiệp K48, Khoa Ngôn ngữ học,
Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG HN.
49. Nguyễn Văn Hiệp (2008), Cơ sở ngữ nghĩa phân tích cú pháp, Nxb Giáo
dục, Hà Nội.
50. Nguyễn Văn Hiệp (2010), Cú pháp tiếng Việt, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
51. Đỗ Đức Hiểu (2000), Thi pháp hiện đại, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội.
52. Nguyễn Hòa (2003), Phân tích diễn ngôn: Một số vấn đề lí luận và
phương pháp, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.
53. Hội đồng lí luận phê bình văn học nghệ thuật trung ương (2010), Văn
học nghệ thuật phản ánh hiện thực đất nước hôm nay, Nxb Chính trị
Quốc gia.


54. Lê Thị Bích Hồng (2010), Thơ với cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước
(chuyên luận), Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội.
55. Bùi Công Hùng (2000), Tiếp cận nghệ thuật thơ ca, Nxb Văn hóa Thông
tin, Hà Nội.
56. Phan Mạnh Hùng (1982), Tiểu từ tình thái trong tiếng Việt, Luận án Tiến
sĩ Ngữ văn, Đại học Tổng hợp Leningrad (tiếng Nga), Hà Nội.
57. Mai Xuân Huy (1999), Tiếng Việt trên các phương tiện truyền thông đại
chúng, Hội Ngôn ngữ học Tp.HCM – Viện Ngôn ngữ học Việt Nam –
Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG Tp.HCM.

58. Mai Xuân Huy (2005), Ngôn ngữ quảng cáo dưới ánh sáng của lí thuyết
giao tiếp, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
59. Tố Hữu (1981), Cuộc sống cách mạng và văn học nghệ thuật, Nxb Văn
học, Hà Nội.
60. Tố Hữu (2010), Tố Hữu toàn tập, Nxb Văn học.
61. Johnson Roy, Johnson Eaton (2006), Kĩ năng tạo ảnh hưởng đến người
khác, Nxb Tổng hợp, Tp.HCM.
62. Kasevich (1998), Những yếu tố cơ sở của ngôn ngữ học đại cương, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
63. Nguyễn Văn Khang (1999), Ngôn ngữ học xã hội – Những vấn đề cơ bản,
Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
64. Nguyễn Đăng Khánh (2008), Lối nói vòng trong giao tiếp tiếng Việt,
Tóm tắt Luận án Tiến sĩ, Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG Tp.HCM.
65. Nguyễn Xuân Kính (1992), Thi pháp ca dao, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
66. Đinh Trọng Lạc (1995), 99 phương tiện và biện pháp tu từ tiếng Việt,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.
67. Đào Thanh Lan (2002), Phân tích cấu trúc câu đơn tiếng Việt theo cấu
trúc đề - thuyết, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.