Khái quát về ngân hàng – Tiền và Tín dụng
Hệ thống ngân hàng quốc tế là một ma trận phức tạp. Có tới hơn 30,000 ngân hàng khác
nhau trên thế giới và họ nắm giữ lượng tài sản khổng lồ. Riêng 10 ngân hàng đứng top đầu
nắm giữ 25 nghìn tỷ dollar Mỹ. Ngày nay, ngân hàng có vẻ rất phức tạp. Nhưng ban đầu,
mục đích của ngân hàng là làm cho cuộc sống đơn giản hơn.
Nguồn gốc của “bank”
Vào thế kỷ thứ 11, nước Ý là trung tam giao thương của Châu Âu. Các nhà buôn khắp nơi
gặp nhau để mau bán hàng hóa. Nhưng một vấn đề phát sinh là, có quá nhiều đồng tiền lưu
thông. Ở Pisa, các thương gia phái sử dụng bảy loại xu khác nhau và phải đổi tiền liên tục.
Các cuộc trao đổi này thường được thực hiện ngoài trời, trên những chiếc ghế dài, và đây
là nơi từ ”ngân hàng” được sinh ra. Bắt nguồn từ “banco” trong tiếng Ý, nghĩa là ghế dài.
Những hiểm nguy trong việc đi lại, nạn làm tiền giả, cũng như khó khăn trong việc vay
mượn tiền khiến con người phải suy nghĩ. Đã đến lúc có một mô hình kinh doanh mới.
Những tiệm cầm đồ bắt đầu cung cấp tín dụng (cho vay tiền) cho các thương nhân, trong
khi các nhà buôn ở Genoa phát triển loại hình thanh toán không dùng tiền mặt. Mạng lưới
ngân hàng lan ra khắp châu Âu với việc cung cấp tín dụng, thậm chí ở là giáo hội hay các
nhà vua châu Âu.
Ngân hàng ngày nay
Còn ngày nay? Tóm lại, các ngân hàng đang kinh doanh quản lý rủi ro. Đây là một phiên
bản được đơn giản hóa cách chúng vận hàng. Con người gửi tiền ở ngân hàng và nhận một
khoản nhỏ lãi suất. Các ngân hàng lấy khoản tiền này cho vay với mức lãi suất cao hơn
nhiều. Đây là loại hình kinh doanh mà rủi ro đã được tính trước, bởi một số người đi vay sẽ
bị vỡ nợ, ngân hàng không thể thu hồi vốn.
Quá trình này là cần thiết cho hệ thống kinh tế vì nó cung cấp các nguồn lực cho con người
mua hàng hóa như nhà hay cung cấp cho ngành công nghiệp để mở rộng và phát triển việc
kinh doanh. Như vậy, các ngân hàng lấy những khoản quỹ không dùng tới bởi người tiết
kiệm và biến thành khoản xã hội có thể sử dụng để làm nhiều việc khác nhau.
Các nguồnn thu khác của ngân hàng bao gồm: nhận tiền gửi tiết kiệm, kinh doanh thẻ tín
dụng, mua bán tiền tệ, kinh doanh dịch vụ lưu ký và các dịch vụ quản lý tiền mặt.
Vấn đề hiện tại
Ngày nay, vấn đề chính của ngành ngân hàng là: có nhiều ngân hàng đã bỏ bê vai trò
truyền thống. Các nhà cung cấp sản phẩn tài chính dài hạn ưa thích các khoản thu ngắn hạn
nhưng có rủi ro cao hơn nhiều.
Trong suốt thời bùng nổ tài chính, hầu hết các ngân hàng chính áp dụng những cấu trúc tài
chính rất khó hiểu và họ nỗ lực làm kinh doanh để có thể kiếm tiền nhanh, mang lại cho
các giám đốc điều hành và thương gia hàng triệu dollar tiền thưởng. Điều này không khác
gì với việc đánh bạc rồi làm hại toàn bộ nền kinh tế cũng như toàn bộ xã hội.
Cúng như vào năm 2008, về cơ bản là các ngân hàng như Lehman Brothers cung cấp tín
dụng cho bất kỳ ai muốn mua nhà, và như vậy đẩy ngân hàng vào thế vô cùng rủi ro. Điều
này dẫn đến sự đổ vỡ thị trường nhà đất ở Mỹ và các khu vực châu Âu, kéo theo giá cổ
phiếu rớt thảm hại, cuối cùng dẫn đến khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 và là một trong
những khủng hoảng tài chính lớn nhất trong lịch sử. Hàng trăm tỷ dollar bốc hơi trong
chốc lát. Hàng triệu người mất việc và mất rất nhiều tiền. Hầu hết các ngân hàng lớn trên
thế giới phải trả hàng tỷ dollar tiền phạt, nhân viên ngân hàng trở thành một nghề ít được
tin cậy nhất.
Chính phủ Mỹ và khối EU phải cùng đưa ra nhiều gói cứu trợ tài chính khổng lồ để mua lại
những tài sản xấu, ngăn chặn việc ngân hàng phá sản. Nhiều quy định mới được thực thi
nhằm giám sát ngành ngân hàng: quỹ dự trữ tài chính bắt buộc phải được áp dụng để đối
phó với những có sốc trong một cuộc khủng hoảng tài chính khác.
Tuy nhiên, các phần khác của bộ luật mới cứng rắn này đã bị luồn lách thành công bằng
cách đi cửa sau. Ngày nay, nhiều hình mâu cung cấp tài chính khác mang lại thắng lợi
nhanh chóng, như các ngân hàng đầu tư mới, họ tính phí hàng năm và không thu bất cứ
hoa hồng nào từ việc bán hàng, bằng cách này mang lại động lực để hành động vì lợi ích
tốt nhất cho khách hàng là của họ.
Liên Hiệp Tín Dụng (Credit Union)
Hay như các Liên Hiệp Tín Dụng: sáng kiến hợp tác được thiết lập vào thế kỷ 19 để phá vỡ
tín dụng cá mập (cho vay nặng lãi). Đại khái, họ cung cấp các dịch vụ tài chính giống như
ngân hàng, nhưng tạp trung vào lợi ích chung hơn là tối đa hóa lợi nhuận.
Mục đích cốt yếu là giúp tọa cơ hội cho các thành viên chẳng hạn như bắt đầu việc kinh
doanh nhỏ, mở rộng trang trại, hay xây dựng các ngôi nhà rồi cùng lúc đó đầu tư lại cho
cộng đồng. Chúng được kiểm soát bởi các thành viên, và những thành viên này bầu chọn
ban quản lý một cách dân chủ. Trên toàn cầu, các hệ thống Liên Hiệp Tín Dụng rất da dạng
về kích cỡ, từ những nhóm chỉ vài thành viên (giống như chơi hụi ở Việt Nam), tới các tổ
chức trị giá vài tỷ dollar Mỹ với hàng trăm ngàn thành viên.
Việc nhấn mạnh vào lợi ích thành viên của mình làm giảm mức rủi ro mà liên hiệp tín
dụng sẵn sàng chấp nhận. Điều này giải thích vì sao những Liên Hiệp Tín Dụng, mặc dù bị
thiệt hạ, vẫn sống sót qua cuộc khủng hoảng tài chính gần đây tốt hơn nhiều so với các
ngân hàng truyền thống.
Gây Quỹ Cộng Đồng (Crowdfunding)
Không thế không nhắc đến sự bùng nổ của hình thức “gây quỹ cộng đồng” trong những
năm, gần đây. Ngoài việc góp phần tạo nên các trò chơi điện tử tuyệt vời, các cơ sở này
được lập ra giúp mọi người có thể vay tiền từ một loạt nhóm các nhà đầu tư nhỏ, và giúp
thay thế vị trí trung gian của ngân hàng.
Mô hình này cũng hoạt động với nền công nghiệp. Nhiều công ty công nghệ mới khởi
nghiệp với Kichstarter hay Indiegogo. Các cá nhân gây quỹ hài lòng với việc là một phần
của cái gì đó lớn hơn, và có thể đầu tư vào những ý tưởng chính họ tin tưởng. Đồng thời,
nhờ vài việc dàn trải rủi ro, cho dù dự án thất bại, thiệt hại cũng được giới hạn lại.
Tín Dụng Vi Mô
Cuối cùng nhưng cũng không kém phần quan trọng: tín dụng vi mô. Nhiều khoản vay rất
nhỏ, hầu hết cho người dân ở những nước đang phát triển để giúp họ thoát nghèo. Trước
đó, những người này không thể tiếp cận với nguồn vốn họ cần để khởi nghiệp vì các ngân
hàng không muốn lãng phí thời gian với họ.
Ngày nay, tín dụng vi mô đã phát triển thành ngành kinh doanh trị giá nhiều tỷ dollar. Như
vậy, làm ngân hàng có thể không phải là sở thích của bạn. Nhưng việc cung cấp quỹ cho cá
nhân và doanh nghiệp của các ngân hàng đóng vai trò quan trọng cho xã hội, và làm việc
cần làm.
Ai sẽ làm điều đó và làm như thế nào trong tương lai là tùy thuộc vào chính quyết định của
chúng ta.