T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C NGOẠI T H Ư Ơ N G

KHOA KINH TÊ NGOẠI THƯƠNG

POREION TRÍ1DE UNIVERSiry

KHOA LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài

các GIẢI PHÁP PHÁT TRlêN HOẠT ĐỘNG
XUẤT NHẬP KHẨU DƯỢC PHÍM cùn Vlậ NAM
•

•

•

Sinh viên thực hiện

: VŨ THỊ MINH PHƯƠNG

Lớp

:ANH 6 - K40 - KTNT

: CÔ VŨ THỊ HẠNH
Giáo viên hướng.dẫn-—.
Í T Hư V I Ệ N Ị
ỊnGOH

HÀ NỘI - 2005


KHÓA L UẨN TỐT NGHIỆP - ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LỜI MỞ ĐẦU
Xuất và nhập là hai hoạt động song song trong nghiệp vụ kinh doanh
quốc tế. T r o n g b ố i cảnh h ộ i nhập mạnh mẽ của nền k i n h tế V i ệ t N a m vào
thị trường thế giới, N h à nước ta đã và đang thực hiện các biện pháp đê thúc
đẩy nền kinh tế theo hướng xuất khẩu từ đó khẳng định vai trò của k i n h tế
V i ệ t N a m trên trường quốc tế. T u y nhiên, trong k h i nhiều ngành k i n h tế của
Việt Nam

còn m ớ i bọt đầu bước vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thì

chúng ta không thể không chú trọng nhập khẩu những m à trong nước chưa
sản xuất được. Đ ấ y cũng là m ộ t vấn đề đặt ra v ớ i ngành công nghiệp dược
của V i ệ t N a m trong thời điếm hiện nay: m ộ t mặt thúc đấy hoạt động xuất
khấu, tạo tiền đề đế công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngành dược, mặt khác hỗ
trợ cho hoạt động nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu điều trị trong nước.
V i ệ t N a m là m ộ t đất nước có trên 80 triệu dân và h o n 60 dân tộc khác
nhau sống trên miền khí hậu nhiệt đới nóng, ẩm và có địa hình phức tạp, do
đó cơ cấu bệnh tật ờ V i ệ t N a m hế t sức đa dạng. Ngành dược V i ệ t N a m do
xuất phát điểm thấp nên chưa thể đáp ứng được n h u cầu điều trị của nhân
dân cũng như có thể trở thành một ngành xuất khẩu m ũ i nhọn. X u ấ t khẩu
dược phẩm trong thời gian qua mang tính tự phát, đơn lẻ v ớ i qui m ô nhỏ và
giá trị thấp, không tương xứng v ớ i tiềm năng và thế mạnh của V i ệ t Nam.
Còn hoạt động nhập khẩu dược phẩm do chưa có kế hoạch cụ thề, chưa
quản lí tốt thuốc nhập khẩu nên xảy ra tình trạng h ỗ n loạn về giá thuốc trong
thời gian gần đây, cơ cấu thuốc nhập khẩu chưa phù họp v ớ i m ô hình bệnh

tật của V i ệ t Nam, thuốc nhập về k é m chất lượng, không rõ nguồn gốc. Đ ẩ y
mạnh xuất khấu dược phẩm nhằm phát huy n ộ i lực trên cơ sờ tận dụng t ố i
đa những ưu thế tuyệt đối và tương đối trong lĩnh vực dược phẩm của nước
nhà và nhập khẩu những loại thuốc chuyên khoa đặc trị, thuốc h i ếm có h à m
lượng công nghệ cao cần thiết cho nhu cầu chữa trị trong nước đang là m ộ t
yêu cầu bức xúc đặt ra đối v ớ i ngành dược trong quá trình h ộ i nhập.

VŨ THỊ MINH PHƯƠNG -A6- KHOA KINH TÉ NGOẠI THƯƠNG

Ì


KHÓA L UẨN TÓT NGHIỆP - ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
M ụ c đích nghiên cứu: Đ e tài v ậ n dụng lí luận đế xem xét, phân tích
thực trạng xuất nhập khẩu dược phẩm của V i ệ t N a m để đề ra những biện
pháp nhằm đấy mạnh hơn nữa hoạt động xuất nhập khấu dược phàm, góp
phần thực hiện tốt các chính sách y tế cộng đờng của N h à nước.
Đ ố i tượng và p h ạ m v i nghiên cứu: Đ e tài nghiên c ứ u k h ả năng đẩy
mạnh xuất nhập khẩu dược phẩm của V i ệ t Nam. Đ ờ n g thời trọng tâm của đề
tài là phân tích tình hình xuất nhập khấu dược phẩm của V i ệ t Nam trong
những năm gần đây, thực tiễn vận dụng các biện pháp thúc đẩy và hỗ trợ
hoạt động xuất nhập khẩu dược phẩm.
N ộ i d u n g của K h ó a l u ậ n : Đ e tài được kết cấu thành 3 chương:
Chương

Ì:Giới thiệu chung vê thị trường thuốc thê giới và Việt Nam.

Chương

2: Thực trạng xuãt nhập khâu dược phàm của Việt Nam.


Chương 3: Các giải pháp phát triển hoạt đỊng xuất nhập khẩu dược phẩm.
P h ư ơ n g pháp nghiên cứu: Dựa trên việc t h u thập tài l i ệ u thực tế và
kết hợp v ớ i phương pháp thống kê, phân tích tác giả đã đi sâu vào nghiên
cứu những vấn đề tờn tại trong hoạt động xuất nhập khẩu dược phẩm và
những ảnh hường của nó t ớ i thị trường thuốc nội, t ừ đó đưa ra các giải pháp
hợp lí đê dây mạnh và lành mạnh hóa hoạt động xuất nhập khẩu dược phẩm
nhàm đáp ứng nhu cầu chữa trị của nhân dân cũng như thúc đẩy quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngành dược.
Tác giả x i n chân thành cảm ơn sự giúp đõ, động viên của các thầy cô
giáo, gia đinh, bạn bè và đặc biệt là sự giúp đỡ, hướng dẫn khoa học của cô
giáo V ũ thị Hạnh. Tác giả cũng x i n chân thành cảm ơn T h ư v i ệ n Trường
Đ ạ i học Ngoại Thương, Thư viện Quốc gia, T h ư v i ệ n Trường Đ ạ i học
Dược, ban lãnh đạo Công ty X N K

Y tế ì, Cục Quản lí dược, T ổ n g Cục

Thống kê, Phòng kế hoạch và hợp tác quốc tế T ổ n g công ty D ư ợ c V i ệ t N a m
đã giúp đỡ trong quá trình thực hiện đề tài này.
Vói thời gian nghiên cứu và trình độ có hạn, luận văn không tránh
khỏi những hạn chê, tác giả rất m o n g nhận được sự góp ý, bố sung của các
thầy cô giáo và bạn bè.

VŨ THỊ MINH PHƯƠNG -Ả6- KHOA KINH TÉ NGOẠI THƯƠNG

2


KHÓA LUẬN TÓT NGHIỆP - ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG


Chương ì:

GIỚI THIỆU CHUNG VỀ THỊ TRƯỜNG DƯỢC PHẨM
THÊ GIỚI VÀ VIỆT NAM
ì. Vai trò, vị trí của dược phẩm.
1. Khái niệm dược phẩm.

Theo Thông tư số 07/2004/TT-BYT ngày 31 tháng 5 năm 2004 của Bộ
Y tế về việc hướng dẫn xuất nhập khẩu thuốc và mỹ phẩm ảnh hưởng trực
tiếp tới sức khoe con ngưại thì dược phẩm xuất nhập khẩu được hiểu là:
- Nguyên liệu, phụ liệu và bao bì tá dược dùng trong sản xuất thuốc.
- Thuốc thành phẩm đã được cấp số đăng ký tại Việt Nam
- Thuốc thành phẩm chưa có số đăng ký ở Việt Nam nhưng cần cho
nhu cầu điều trị.
- Dược liệu, tinh dầu - những sản phẩm có nguồn gốc thực vật sẽ
được chế biến để sử dụng trong ngành công nghiệp dược.
Theo qui định của "Qui chế đăng kí thuốc" ban hành kèm theo quyết
định 3121/QĐ-BYT ngày 18/7/2001 của Bộ trưạng Bộ Y tế thì:
- Thuốc là những sản phẩm dùng cho ngưại nhằm phòng bệnh, chữa
bệnh, làm giảm triệu chứng bệnh, chẩn đoán bệnh, hoặc điều chỉnh chức
năng sinh lý cơ thể.
- Thuốc thành phẩm là dạng thuốc đã qua tất cả các giai đoạn sản
xuất để lưu thông, phân phối và sử dụng.
- Nguyên liệu làm thuốc là những chất có hoạt tính (hoạt chất) hay
không có hoạt tính (dung môi, tá dược) tham gia vào thành phần cấu tạo cùa
sản phẩm trong quá trình sản xuất.
- Thuôc Tân dược bao gồm:
+ Nguyên liệu hóa dược và sinh học dùng làm thuốc

VŨ THỊ MINH PHƯƠNG -A6- KHOA KỈNH TẾ NGOẠI THƯƠNG


3


KHÓA L UẨN TỐT NGHIỆP - ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
+ Thành phẩm hóa dược và sinh học
N h ư vậy,

v ớ i quan niệm về dược phẩm bao g ồ m cả dược liệu, tinh

dầu thì khái n i ệ m dược phẩm có nội dung rộng rãi và phù hợp hơn. B ờ i vì,
dược liệu, tinh dầu không những được sử dụng trong công nghiệp bào chê
thuốc m à còn được sử dụng rộng rãi trong sản xuất các loỏi thuôc đông
dược, nó có liên quan trực tiếp đến sức khỏe của nhân dân. H ơ n thê nữa,
hằng n ă m chúng t a nhập khẩu m ộ t lượng lớn dược liệu t ừ T r u n g Quốc,
Lào...để sản xuất thuốc đông dược hoặc tái xuất nếu không có sự quản lý,
giám sát cùa nhà nước đối v ớ i việc nhập khẩu này thì có thể phải hứng chịu
những hậu quả xấu, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của nhân dân.
Tuy

nhiên, trong khái niệm về dược phẩm của V i ệ t N a m theo Thông

tư 07/2000/TT-BYT có một số hỏn chế và khác biệt so với quan niệm của
các nước:
- N ó không bao gồm các loỏi vacxin phòng bệnh, m ộ t số hóa chất
trong điều trị, m ộ t số sinh phẩm học...do V ụ Trang thiết bị y tế hoặc V ụ y
tế d ự phòng quản lý. D o xuất phát từ nhãn quan của Cục Quản lí dược như
vậy

nên các số liệu thống kê về sản xuất và xuất nhập khẩu dược phàm


thường không chính xác, quản lí nhà nước đối với sản xuất k i n h doanh dược
phẩm không thống nhất.
- Không giống như quan niệm về dược phẩm của chúng ta, m ộ t số
nước phát triển như EU, Mỹ, xem một vài sản phàm m à hiện chúng ta đang
xem là trang thiết bị y tế (như dụng cụ phòng tránh trai) hoặc m ộ t sô sinh
bệnh phàm, hóa chất điều trị, vacxin là dược phẩm và thống nhất m ộ t cơ
quan quan lý nhà nước.
2. Đặc điếm của mặt hàng dược phàm.
N h ư tất cả các hàng hóa khác, thuốc được sản xuất, k i n h doanh trên thị
trường và chịu sự tác động của qui luật thị trường như: qui luật giá trị, qui

VŨ THỊ MINH PHƯƠNG -A6- KHOA KINH TÉ NGOẠI THƯƠNG

4


KHÓA L UẬN TÓT NGHIỆP - ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
luật cung cầu, qui luật cạnh tranh.. .Tuy nhiên ngoài thuộc tính v ố n có như
các loại hàng hóa thông thường, thuốc còn nhiều điểm khác biệt cần chú ý.
Trước hết thuốc là hàng hóa đặc biệt, nó có liên quan trực tiếp t ớ i tính
mạng và sức khỏe của con người. Đây là điểm khác biệt cơ bản nhất của
mặt hàng thuốc so v ớ i các loại hàng hóa khác. D o vậy đế đảm bảo an toàn
sức khỏe cho nhân dân và làm lành mạnh thử trường thuốc, hoạt động sản
xuất, k i n h doanh thuốc cần có sự quản lí, k i ế m tra chặt chẽ của B ộ Y tế, B ộ
Thương mại và các cơ quan nhà nước có thấm quyền, tránh trường hợp nhập
khấu hàng quá hạn dùng, hàng nhập lậu, nhập khấu và sản xuất hàng kém
chất lượng, hàng giả.
Thứ hai là sản phẩm ngành dược không có sản phẩm thay thế.
Bên cạnh đấy thuốc được sử dụng m ộ t cách đặc biệt dưới sự chỉ đửnh

của bác sĩ, dược sĩ. D o đó trong quá trình tiếp thử và phân p h ố i thuốc phải
nhằm cả hai mục đích: m ộ t mặt hướng dẫn người tiêu dùng, mặt khác phải
mang lại hiệu quả hoạt động sản xuất k i n h doanh. Vì vậy lực lượng bán
hàng và các thành viên trong kênh phân p h ố i phải là những người có chuyên
m ô n y tế và nghiệp vụ marketing.
Thuốc có qui đửnh chặt chẽ về thời hạn sử dụng, liều dùng, công
dụng. Vì thế cần phải chú ý tới hạn sử dụng của thuốc và thực hiện tốt công
tác d ự trữ và bảo quản thuốc.
Nhu cầu tiêu dùng cũng như tác dụng sử dụng của thuốc rất đa dạng:
thuốc có loại để chữa bệnh, có loại để tăng cường sức đề kháng của cơ thể
bồi bổ sức khỏe. Ngày nay nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ, t h u nhập
và trình độ dân trí ngày càng được nâng cao thì n h u cầu về bảo vệ và chăm
sóc sức khỏe càng được nhân dân quan tâm hơn k h i ế n cho nhu cầu về mặt
hàng thuốc cũng g i a tăng.

VŨ THỊ MINH PHƯƠNG -A6- KHOA KINH TÊ NGOẠI THƯƠNG

5


KHÓA L UẨN TỐT NGHIỆP - ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
3. Vai trò, vị trí của thuốc chữa bệnh.
M o n g m u ố n và ước vọng trên hết của m ỗ i con người là được khỏe
mạnh, không có bệnh tật, vì vậy m ỗ i k h i có m ộ t căn bệnh, dịch bệnh phát
sinh là m ộ t sự lo lắng của bản thân, gia đình và xã h ộ i , thậm chí có nhiều
dịch bệnh còn gây ra sự sợ hãi cho cả nhân loại.
M ộ t dân tộc trên thế giới muốn t ữ n tại và phát triển tới đỉnh cao của
xã hội văn m i n h thì m ỗ i công dân của dân tộc đó phải khỏe mạnh, không
bệnh tật, dân tộc đó không bị các dịch bệnh hoành hành. Vì vậy Chính phú
của m ỗ i quốc gia đều có những kế hoạch, chiến lược bảo vệ sức khỏe cho

dân tộc mình. Nhưng dịch bệnh phát sinh không theo biên g i ớ i , nhất là trong
một thời gian rất ngắn. Do vậy một kế hoạch phòng và chữa bệnh không chỉ
trong phạm v i của một quốc gia m à nhiều k h i phải mang tính toàn cầu.
M u ố n phòng và chữa bệnh có hiệu quả cần phải có m ộ t nền y học
phát triển trên m ọ i phương diện: Chính sách y tế của N h à nước, trình độ y
dược học cao, nhận thức về sức khỏe của xã h ộ i đững đều. N h ư n g vấn đề
trước hết là phải có đủ thuốc và các phương tiện chữa bệnh nếu không thì
các nhà y học dù có giỏi cũng đành bó tay. K h i không có đủ thuốc chữa
bệnh sẽ không ngăn chặn được bệnh tật ngay t ừ đầu, bệnh tật sẽ phát triển
ảnh hường đến sức khỏe và có thể gây ra những hậu quả không lường.
Ngày nay khoa học kỹ thuật phát triển mạnh mẽ và đững bộ đã giúp
nền y học thế giới có những tiến bộ vượt bậc, nhiều căn bệnh nan y trước
đây tường như không phương cứu chữa nay đã bị loại trừ. N h i ề u bệnh hiểm
nghèo đã nằm trong tầm tay của các thầy thuốc. C ó được những thành t ự u
này là do nền y học có các phương tiện hiện đại và có những thuốc đặc hiệu.
M ỗ i m ộ t quốc gia trên thế giới hiện nay đều có nền y học của mình
tữn tại dưới hai hình thức: Y học hiện đại và y học cổ truyền dân tộc. Đ ể
phòng và chữa bệnh cho nhân dân thì tùy từng trường hợp và điều k i ệ n cụ
thể m à có những phương thức điều trị thích hợp. N h ư n g x u hướng chung
hiện nay của các nước là kết hợp hai hình thức đó.

VŨ THỊ MINH PHƯƠNG -A6- KHOA KINH TÉ NGOẠI THƯƠNG

6


KHÓA L UẨN TÓT NGHIỆP -ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
Trình độ phát triển khoa học kỹ thuật và công nghiệp của các nước rát
khác nhau, đặc biệt là công nghiệp hóa dược (ngành công nghiệp sản xuât ra
nguyên liệu làm thuốc) và lịch sử y học cổ truyền của các dân tộc. D o nhu

cầu và v i l ợ i ích chung của nhân loựi trình độ và k i n h nghiệm chữa bệnh của
các nước thường xuyên được trao đổi, lĩnh vực phòng và chữa bệnh cho con
người cũng gần như không có biên giới. Chính vì vậy m à thuốc chữa bệnh,
các nguyên liệu làm thuốc, các y cụ được giao lưu rộng rãi khắp thế giới.
D o vậy k h i m ộ t quốc gia có nền y dược học phát triển thì không những đảm
bảo được việc chăm sóc sức khỏe dân tộc mình m à còn đ e m lựi m ộ t nguôn
lợi kinh tế vô cùng to lớn thông qua con đường xuất khẩu.
Thực tế cho thấy trong những năm gần đây các quốc gia trên toàn thê
giới đã phải họp tác v ớ i nhau để chống lựi những căn bệnh thế k i , những đựi
dịch toàn cầu. C ó những căn bệnh cho đến g i ờ phút này toàn thể nhân loựi
vẫn chưa t i m được phương thuốc điều trị hữu hiệu như A I D S hay bệnh cúm
gia cầm, lựi có những đựi dịch dù đã được dập tắt nhưng v ẫ n còn để lựi nỗi
kinh hoàng cho toàn thể nhân loựi như đựi dịch SARS. N ó không chỉ cướp
đi sinh mệnh của hàng ngàn con người trên thế g i ớ i , làm đảo lộn cuộc sông,
sinh họat thường nhật, gây ra tâm lí hoang mang, lo lang cho các Chính phủ
và m ỗ i người dân, m à còn ảnh hưởng nghiêm trọng t ớ i nền k i n h tế của m ỗ i
quốc gia, t ớ i giao lưu k i n h tế giữa các nước trên thế giới.
Qua đó chúng ta thấy rằng thuốc là m ộ t mặt hàng thiết y ế u trong nhu
cầu xã hội, đóng m ộ t vai trò rất quan trọng việc đảm bảo sức khỏe con
người, cho sự ôn định phát triển của m ỗ i dân tộc và toàn nhân loựi. H i ệ n
nay, nhiêu loựi thuốc m ớ i ra đời đã chặn đứng những căn bệnh hiêm nghèo
làm cho con người yên tâm, t i n yêu cuộc sống.

4. Các nhân tồ ảnh hưởng tới giá thuốc và sự biến động về giá thuốc.
Theo các nhà sản xuât và k i n h doanh thuốc trên thế g i ớ i đê m ộ t mặt
hàng thuốc được chấp nhận và cựnh tranh được trên thị trường thì phải có 3

VŨ THỊ MINH PHƯƠNG -A6~ KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG

7



KHÓA L UẨN TÓT NGHIỆP -ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
yếu tố: Trước hết thuốc đó phải có mặt trong bảng danh mục đạt được các
yếu t ố tích cực: là thuốc thiết yếu, là thuốc có chất lượng cao, giá thành đê
nghị v ớ i các cơ quan chức năng thấp. T h ứ hai, thuốc đó có thế được cung
cấp thường xuyên và đều đặn trên thị trường và m ọ i m i ề n của đất nước. V à
thứ ba là người k i n h doanh phải quan hệ tốt v ớ i nhà chức trách và các thây
thuốc (người kê đơn).
T r o n g cạnh tranh giá thuốc là một trong nhầng nhân tố đóng vai trò
rất quan trọng, y ế u tố này thuộc về chủ quan của nhà sản xuât - k i n h doanh.
Vì vậy, một thuốc được sản xuất ra hoặc nhập khẩu về m u ố n lưu hành lâu
dài trên thị trường cần phải có m ộ t giá cả hợp lí. Đ ể có m ộ t giá hợp lí người
sản xuất và k i n h doanh phải cân nhắc tới nhiều y ế u t ố có liên quan t ớ i mặt
hàng, đó là các nhân tố làm ảnh hường tới giá thuốc.
Tinh toán giá thành: N ế u là thuốc sản xuất thì phải tính toán hợp lí ờ
mọi khâu trong dây chuyền sản xuất đế làm thế nào có được m ộ t giá thành
hợp lí nhất. N ế u là thuốc nhập khẩu phải tính toán t ớ i m ọ i chi phí làm thế
nào đê giảm chi phí tới mức t ố i thiếu.
So sánh với giá của các thuốc có cùng hoạt chất: N h ầ n g thuốc có
cùng một hoạt chất nhưng sản xuất theo nhầng công nghệ khác nhau, bao bì
khác nhau, qui cách đóng gói khác nhau thì giá cả cũng khác nhau. N h ầ n g
thuốc có cùng hoạt chất nếu mang tên gốc thì giá thường thấp, nếu mang tên
biệt dược giá cả thường cao hơn. Vì vậy, k h i định giá m ộ t mặt hàng phải hết
sức thận trọng, phải so sánh v ớ i nhầng thuốc có cùng hoạt chất để định giá
họp lí.
Tinh toán tới mức giá thuốc chung ở trong nước: Phải tính toán tới
giá thuốc chầa bệnh chung ở trong nước nhất là v ớ i nhầng loại thuốc và
nhóm thuốc có tác dụng chầa bệnh tương tự. D ự a vào mặt bàng giá thuốc
trong nước để định giá cho họp lí, không thể đặt m ộ t loại thuốc ờ giá quá

cao hoặc quá thấp so v ớ i giá chung về thuốc ờ trong m ộ t nước.

VŨ THỊ MINH PHƯƠNG -A6~ KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG

8