THUỐC KHÁNG SINH


I. ĐỊNH NGHĨA
• Chất có tác dụng chống vi khuẩn, ngăn cản vi
khuẩn nhân lên hoặc phá hủy vi khuẩn. Tác động
ở mực độ phân tử.
• Có tính đặc hiệu.
• Có hoạt phổ khác nhau: Hoạt phổ rộng
Hoạt phổ hẹp
• Nguồn gốc khác nhau.
• Phân biệt: + Chất sát khuẩn
+ Chất tẩy uế


II. CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA
THUỐC KHÁNG SINH


1. TÁC ĐỘNG LÊN SỰ TỔNG HỢP
VÁCH TẾ BÀO (1)
• Gồm: Penicillins, Cephalosporins, Bacitracin, Cycloserine,
Ristocetin, Vancomycin…
• Làm rối loạn quá trình nhân lên của vi khuẩn 
Spheroplast
Protoplast
 dễ vỡ
VD: - PNC gắn vào PBPs (PNC – Binding Protein:
Transpeptidase)  phong bế Transpeptidase  ngăn chặn
tổng hợp peptidoglycan
- Cycloserine: tương đồng D-alanine phong bế alanine

Racemase  D- alanine không gắn vào chuỗi
pentapeptide của peptidoglycan


2. ỨC CHẾ NHIỆM VỤ MÀNG TẾ
BÀO (2)
• Gồm: Amphotericin B, Colistin, Imidazoles,
Nystatin, Polymyxins…
• Bám vào màng bào tương thay đổi cân bằng
thẩm thấu các thành phần chủ yếu trong tế
bào chất ra ngoài vi khuẩn chết.


3. ỨC CHẾ TỔNG HỢP NUCLEIC
ACID (3) + (4)
Gồm: Nalidixic acid, Novobiocin, Pyrimethamine,
Rifampin, Sulfonamides, Trimetoprim.
Nalidixic acid: phong bế DNA gyrase ngăn
tổng hợp DNA.
Rifampin: gắn chặt các polymerase ngăn tổng
hợp các RNA.
Sulfonamides: Cạnh tranh PABA (tiền chất tổng
hợp folic acid) ngăn tổng hợp nucleic acid.
Trimethoprim: ức chế dihydrofolic acid reductase
không tổng hợp purines của DNA.


4. ỨC CHẾ SỰ TỔNG HỢP PROTEIN
(5)+(6)
Gồm: Aminoglycosides (Amikacin, Gentamicin, Kanamicin,

Tobramycin…), Tetracyclines, Chloramphenicol, Macrolide,
Lincomycins…
AMINOGLYCOSIDES:
Giai đoạn 1: Thuốc gắn vào một thụ thể chuyên biệt ở 30S của
Ribosome.
Giai đoạn 2: Thuốc phong bế hoạt tính phức hợp đầu tiên
(mRNA + Formyl methionine + tRNA)
Giai đoạn 3: Thông tin mRNA bị đọc sai  AA không phù hợp
 tạo protein không chức năng.
Giai đoạn 4: Sự gắn của thuốc làm vỡ các polysomes
monosomes không có khả năng tổng hợp các protein.
Các tác động này xảy ra ít nhiều có tính đồng thời tế bào bị
giết.


 TETRACYCLINES:

Thuốc gắn vào 30S ngăn chặn các AA mới nối vào chuỗi peptide
mới thành lập  ức chế tổng hợp protein.
 CLORAMPHENICOL:

Thuốc gằn vào 50S ức chế peptidyl transferase ngăn Aas mới
gắn vào chuỗi peptide mới thành lập
 MACROLIDES – LINCOMYCINS:
Thuốc gắn vào 50S  ngăn việc thành lập phức hợp đầu tiên để
thành lập chuỗi pep tide


III. XẾP LOẠI
Dựa trên cơ sở đặc hiệu dược lý  xếp loại

1. SULFONAMIDES
- Khám phá 1935, đến nay có hàng trăm loại
khác nhau
-Thuốc mới có tác dụng mạnh hơn và ít độc hại
hơn
-Hoạt phổ rộng – kháng thuốc cao
-Cơ chế tác dụng: cạnh tranh


Sulfonamides

PABA
(p-aminobenzoic acid)


- Loại chữa nhiễm khuẩn toàn thân + đào thải
nhanh: sulfapryridine, sulfadiazine…
- Loại chữa nhiễm khuẩn toàn thân + đào thải
chậm: sulfamethoxydiazine,
sulfamethoxypyridazine…
- Loại không hấp thu qua đường tiêu hóa chữa
nhiễm khuẩn ĐR sulfadiazine…
- Loại chữa đường tiết niệu: sulfamethoxazole


2. CÁC BÊTA–LACTAMIN (PNCs+Cephalosporines)

Vòng b- lactam
2.1 Penicillins



- Các PNC khác nhau ở gốc R
- Các nhóm PNC
* Nhóm 1: T/đ cao đ/v vk Gr+, spirochetes và
một số vk . Bị ly giải bởi b-lactamase, không
bền với Acid: PNC G.
* Nhóm 2: Không bị hủy bởi b-lactamase:
Nafcillin,Methicillin.
• Nhom 3;Hoat pho rong;
Ampi,Carbenicillin,Ticarcillin.
* Nhóm 4: Bền với acid dạ dày  uống: PNC V,
cloxacillin, amoxicillin.
- Cơ chế tác động: Ngăn thành lập vách tb, có t/d
diệt khuẩn


2.2 Cephalosporins
Dẫn xuất bán tổng hợp từ Cephalosporin C
(Cephalosporium)


Thế hệ 1: Cephalothin, Cephapirin, Cefazolin,
Cephalexin, Cephadine, Cefadroxil…
- T/đ cao với cầu khuẩn Gr (+) (trừ enterococci và
MRSA)
-T/đ trung bình với trực khuẩn Gr (-), chủ yếu E.coli,
Proteus và Klebsiella.
-Cầu khuẩn kỵ khí thường nhạy, nhưng bacteroides
fragilis thì không
-Cephalexin, Cephradine và Cefadroxil có thể sử dụng

bằng đường uống, các loại khác sử dụng bằng đường
chích
-Cefazolin thường sử dụng trong phòng ngừa nhiễm trùng
ngoại khoa
-Không thuốc nào trong nhóm thế hệ 1 thấm vào hệ
TKTW


Thế hệ 2: Cefamandole, Cefuroxime, Cefonicid,
Ceforamide, Cefaclor, Cefoxitin, Cefotetan,
Cefoprozil, Cefuroxime axetil, Cefmetazole.
-T/đ lên các vk giống thế hệ 1, nhưng còn bao gồm
các trực khuẩn Gr (-), trừ Pseudomonas

-Cefoxitin và Cefotetan có t/đ với B.fragilis và
thường được sd trong điều trị nhiễm khuẩn kỵ khí
hỗn hợp


Thế hệ 3:Cefotaxime, Ceftizoxime,
Ceftriaxone, Ceftazidime, Cefoperazone,
Cefixime, Cefpodoxime proxetil, Ceftibuten,
Cefdinin.
- Các cephalosporins giảm t/đ với cầu khuẩn gr
(+) trừ S.pneumoniae, nhưng t/đ với các trực
khuẩn gr (-) tốt hơn
- Nhiều loại thuốc thế hệ 3 (trừ Cefoperazone)
có thể thấm tốt vào hệ TKTW điều trị VMN
Thế hệ 4: Cefepime
Cefepime có t/đ đ/v Enterobacter & Citrobacter

đa kháng thuốc thế hệ 3. Cũng có t/đ với
P.aeruginosa giống Ceftazidime


2.3 Monobactams:
- Chỉ t/đ trực khuẩn gr(-), không có t/đ vk gr(+)
hay kỵ khí
- Thuốc sử dụng trên thị trường là Aztreonam
2.4 Carbapenems
* Imipenem
* Meropenem


* Imipenem:
- T/đ tốt trực khuẩn gr(-), vk gr(+) và kỵ khí
- Kháng b-lactamases
- Bị bất hoạt bởi dihydropeptidase ở ống thậnsd
chung với cilastatin
- Được chỉ định cho các NK và vk đã kháng các
thuốc khác
các loại Pseudomonas cũng trở nên kháng thuốc
nhanh chóng
* Meropenem:
Tương tự Imipenem nhưng không bị bất hoạt bởi
dipeptidases


3. TETRACYCLINES

Minocycline


- Các thuốc chính: Tetracycline, Oxytetracycline,
Chlortetracycline, Demectocycline, Methacycline,
Doxycycline, Minocycline…
- Hoạt phổ rộng: gr(+), gr(-), Rickettsia,
Chlamydiaceae, Mycoplasma
- Mức độ kháng thuốc cao (S.aureus, gr(-))
- Cơ chế tác động: ngăn chặn tổng hợp protein


4. AMINOGLYCOSIDES
• 1944 Streptomycin từ nấm Streptomyces
• Gồm: Streptomycin,
Neomycin,
Kanamycin,
Amikacin, Gentamicin, Tobramycin …
• Hoạt phổ rộng: gr(+), gr(-), vk kháng Acid
• Hoạt tính ở pH kiềm > pH acid
• Độc hại TK thính giác+thận ở những mức độ khác
nhau
• Sd rộng rãi để điều trị:VKĐR, NK huyết, viêm tâm
nội mạc…
Thường phối hợp Aminoglycosides+PNCs (khả năng
thẩm thấu của Aminoglycosides)
• Cơ chế tác động: ức chế tổng hợp protein


5.CHLORAMPHENICOL
- Chloramphenicol+các dẫn xuất như
Thiamphenicol

- T/d: gr(+), gr(-), vk yếm khí
- Có độc tính trên hệ thống tạo máu: ức chế tủy
xương thiếu máu do suy tủy
- Cơ chế t/đ: ức chế tổng hợp protein


6.MACROLIDES VÀ CÁC
THUỐC LÂN CẬN
• Có nhiều loại khác nhau: Ery, Spiramycin,
Oleandomycin …
• 2 nhóm lân cận (hoạt phổ+cơ chế t/đ Macrolides)
 Lincomycin: Lincomycin+dẫn xuất
Clindamycin
 Synergistin: 2 loại thường dùng: Virginamycin,
Pristinamycin
• Hoạt phổ PNC G: cầu khuẩn gr(+), trực khuẩn
gr(-), cầu khuẩn gr(-), Haemophilus


6.MACROLIDES VÀ CÁC
THUỐC LÂN CẬN
• Erythromycin là thuốc chọn lọc để điều trị:
Pneumococci, Streptococci, Corynebacteria,
Chlamydia trachomatis, Legionella
pneumophila, C.jejuni
• Clindamycin: điều trị NK nặng do vk kỵ khí,
Bacteroides
• Lincomycin: điều trị cầu khuẩn gr(+), đặc biệt
nhiễm tủy xương do Staphylococci
• Cơ chế t/đ: ức chế tổng hợp protein



7.RIFAMYCIN
• 2 loại được sd để điều trị: Rifamycin SV +
Rifampicin
• Có hoạt phổ riêng đ/v mycobacteria. Ngoài ra:
Rifamycin SV: gr(+), cầu khuẩn gr(-)
Rafampicin: gr(-) như VKĐR
• Cơ chế t/đ: ức chế tổng hợp RNA do phong bế RNA
polymerase