Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả

Miêu tả là dùng ngôn ngữ
hoặc một
tiện nào
Quanphương
sát bức ảnh
khác và
làm
cho sự
người
tả theo
quan đọc,
người nghe,
sát người
được xem có
thể thấy sự vật (hiện tượng,
con người) như hiện ra
trước mắt.


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão
đừng lo gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ
gìn cho lão. Ðến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại
cho hắn và bảo hắn : “Ðây là cái vườn mà ông
cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn
: cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào...”
(Nam Cao – Lão Hạc)

Biểu cảm là bộc lộ tình cảm chủ quan của bản thân trước sự vật, sự việc,
hiện tượng, con người trong cuộc sống.


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Miêu tả trong văn bản
tự sự có hoàn toàn
giống với miêu tả trong
văn bản miêu tả không?

Miêu tả trong văn bản tự sự không hoàn toàn giống
miêu tả trong văn bản miêu tả. Văn bản tự sự chủ yếu

là kể. Những đoạn miêu tả trong văn bản tự sự là góp
phần làm cho câu chuyện cụ thể hơn, sinh động hơn.


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Biểu cảm trong văn bản tự
sự với biểu cảm trong văn
bản biểu cảm có những
điểm giống và khác nhau
cụ thể nào?

* Giống nhau: Đều trực tiếp biểu lộ tình cảm, cảm xúc.
* Khác nhau: Biểu cảm trong trong văn bản Tự sự chủ yếu để góp
phần làm cho câu chuyện gợi cảm, truyền cảm hơn. Nhờ những
đoạn biểu cảm, tâm trạng nhân vật hay chính tác giả được bộc lộ,
truyền cảm đến người đọc làm cho câu chuyện chân thực và hấp
dẫn hơn, xúc động hơn.


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ


I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Cần căn cứ vào đâu để
đánh giá hiệu quả của
miêu tả và biểu cảm trong
văn bản tự sự?

Căn cứ đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm
trong văn bản tự sự là đạt được đến mục đích của kể
(việc kể được người đọc, người nghe tiếp nhận hiệu
quả nhất).


{…} Nếu có lần nằm ngoài trời suốt đêm, hẳn bạn thừa biết giữa lúc chúng ta ngủ thì cả một thế giới huyền
bí bừng dậy trong cảnh cô quạnh và u tịch. Lúc ấy suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ,
… và văng vẳng trong không gian, những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ, tưởng đâu cành cây
đang vươn dài và cỏ non đang mọc. Ban ngày là cuộc sống của chúng sinh và ban đêm là cuộc sống của
cây cỏ. Không quen thì dễ sợ… Cho nên tiểu thư của chúng ta cứ mỗi lần nghe thấy một tiếng động nhỏ là
đã run lên và nép sát vào người tôi. Một lần, từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi lên một tiếng kêu dài,
não ruột, ngân vang rền rền tới chỗ chúng tôi ngồi. Cũng vừa lúc một ngôi sao rực rỡ đổi ngôi, lướt trên
đầu chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thấy kia đã mang
theo một luồng ánh sáng.
- Cái gì thế? – Xtê-pha-nét khe khẽ hỏi.
- Có một linh hồn lên thiên đàng, cô chủ ạ. – nói rồi tôi làm dấu thánh.
Nàng cũng làm theo và cũng ngồi ngửa cổ như thế một lát, vẻ rất trầm ngâm…
Nàng ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu, nom nàng như chú mục đồng của nhà trời.
- Nhiều sao quá! Đẹp quá kìa! Chưa bao giờ tôi thấy nhiều sao như thế này. Mục đồng có biết tên các ngôi
sao không?

- Dạ có, thưa cô chủ.
Và trong khi tôi cố giảng cho nàng thế nào là đám cưới sao thì tôi cảm thấy như có một cái gì mát rượi và
mịn màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi. Thì ra đầu nàng nặng trĩu vì buồn ngủ đã ngả vào tôi với tiếng sột
soạt êm ái của những dải đăng-ten và làn tóc mây gợn sóng. Nàng cứ ngồi yên như thế không nhúc nhích
cho đến khi ngàn sao trên trời mờ dần, nhoà đi trong buổi ban mai đang rạng. Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ,
đáy lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những
ý nghĩ cao đẹp. Quanh hai chúng tôi, ngàn sao vẫn tiếp tục cuộc hành trình trầm lặng ngoan ngoãn như
một đàn cừu lớn; và đôi lúc, tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao thanh tú nhất, ngời sáng
nhất lạc mất đường đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ…


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Đoạn trích trên có phải là
một đoạn trích tự sự
không? Vì sao?

Đây là một đoạn trích tự sự vì có việc để kể [kể về việc nhân
vật Tôi (chàng chăn cừu thuê) và cô chủ Xtê-pha-nét (đồng
thời là bạn) cùng lên đồi ngắm sao]


Tiết 24


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Tìm những yếu tố
miêu tả trong đoạn
trích?


{…} Nếu có lần nằm ngoài trời suốt đêm, hẳn bạn thừa biết giữa lúc chúng ta ngủ thì cả một thế giới
huyền bí bừng dậy trong cảnh cô quạnh và u tịch(1). Lúc ấy suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên
những đốm lửa nhỏ, … và văng vẳng trong không gian, những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe
khẽ, tưởng đâu cành cây đang vươn dài và cỏ non đang mọc(2). Ban ngày là cuộc sống của chúng
sinh và ban đêm là cuộc sống của cây cỏ(3). Không quen thì dễ sợ…(4) Cho nên tiểu thư của
chúng ta cứ mỗi lần nghe thấy một tiếng động nhỏ là đã run lên và nép sát vào người tôi(5). Một lần,
từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi lên một tiếng kêu dài, não ruột, ngân vang rền rền tới chỗ
chúng tôi ngồi(6). Cũng vừa lúc một ngôi sao rực rỡ đổi ngôi, lướt trên đầu chúng tôi về cùng một
hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thấy kia đã mang theo một luồng ánh
sáng(7).
- Cái gì thế? (8)– Xtê-pha-nét khe khẽ hỏi.(9)
Những yếu tố miêu tả
- Có một linh hồn lên thiên đàng, cô chủ ạ(10). – nói rồi tôi làm dấu thánh.(11)
Nàng cũng làm theo và cũng ngồi ngửa cổ như thế một lát, vẻ rất trầm ngâm…(12)
Nàng ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu, nom nàng như chú mục đồng của
nhà trời.(13)
- Nhiều sao quá!(14) Đẹp quá kìa!(15) Chưa bao giờ tôi thấy nhiều sao như thế này.(16) Mục đồng
có biết tên các ngôi sao không?(17)
- Dạ có, thưa cô chủ.(18)

Và trong khi tôi cố giảng cho nàng thế nào là đám cưới sao thì tôi cảm thấy như có một cái gì mát
rượi và mịn màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi.(19) Thì ra đầu nàng nặng trĩu vì buồn ngủ đã ngả vào
tôi với tiếng sột soạt êm ái của những dải đăng-ten và làn tóc mây gợn sóng(20). Nàng cứ ngồi yên
như thế không nhúc nhích cho đến khi ngàn sao trên trời mờ dần, nhoà đi trong buổi ban mai đang
rạng(21). Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, đáy lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao
sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ cao đẹp(22). Quanh hai chúng tôi, ngàn sao vẫn
tiếp tục cuộc hành trình trầm lặng ngoan ngoãn như một đàn cừu lớn; và đôi lúc, tôi tưởng đâu một
trong những ngôi sao kia, ngôi sao thanh tú nhất, ngời sáng nhất lạc mất đường đi đã đậu xuống vai


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn
bản
sự
1. tự
Miêu
tả
2. Biểu cảm

Tìm những yếu
tố biểu cảm
trong đoạn
trích?


{…} Nếu có lần nằm ngoài trời suốt đêm, hẳn bạn thừa biết giữa lúc chúng ta ngủ thì cả một thế giới huyền

bí bừng dậy trong cảnh cô quạnh và u tịch(1). Lúc ấy suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa
nhỏ, … và văng vẳng trong không gian, những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ, tưởng đâu cành
cây đang vươn dài và cỏ non đang mọc(2). Ban ngày là cuộc sống của chúng sinh và ban đêm là cuộc
sống của cây cỏ(3). Không quen thì dễ sợ…(4) Cho nên tiểu thư của chúng ta cứ mỗi lần nghe thấy một
tiếng động nhỏ là đã run lên và nép sát vào người tôi(5). Một lần, từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi lên
một tiếng kêu dài, não ruột, ngân vang rền rền tới chỗ chúng tôi ngồi(6). Cũng vừa lúc một ngôi sao rực rỡ
đổi ngôi, lướt trên đầu chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe
thấy kia đã mang theo một luồng ánh sáng(7).
- Cái gì thế? (8)– Xtê-pha-nétNh÷ng
khe khẽ hỏi.(9)
yÕu

tè biÓu c¶m

- Có một linh hồn lên thiên đàng, cô chủ ạ(10). – nói rồi tôi làm dấu thánh.(11)
Nàng cũng làm theo và cũng ngồi ngửa cổ như thế một lát, vẻ rất trầm ngâm…(12)
Nàng ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu, nom nàng như chú mục đồng của nhà trời.
(13)
- Nhiều sao quá!(14) Đẹp quá kìa!(15) Chưa bao giờ tôi thấy nhiều sao như thế này.(16) Mục đồng có biết
tên các ngôi sao không?(17)
- Dạ có, thưa cô chủ.(18)
Và trong khi tôi cố giảng cho nàng thế nào là đám cưới sao thì tôi cảm thấy như có một cái gì mát rượi và
mịn màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi.(19) Thì ra đầu nàng nặng trĩu vì buồn ngủ đã ngả vào tôi với tiếng sột
soạt êm ái của những dải đăng-ten và làn tóc mây gợn sóng(20). Nàng cứ ngồi yên như thế không nhúc
nhích cho đến khi ngàn sao trên trời mờ dần, nhoà đi trong buổi ban mai đang rạng(21). Còn tôi, tôi nhìn
nàng ngủ, đáy lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho
tôi những ý nghĩ cao đẹp(22). Quanh hai chúng tôi, ngàn sao vẫn tiếp tục cuộc hành trình trầm lặng ngoan
ngoãn như một đàn cừu lớn; và đôi lúc, tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao thanh tú nhất,
ngời sáng nhất lạc mất đường đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ…(23)



Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Thử lược bỏ các yếu tố
miêu tả và biểu cảm trên
thì đoạn trích sẽ như thế
nào?

Nếu bỏ đi các yếu tố miêu tả và biểu cảm, đoạn trích nói trên sẽ trở nên khô khan, người
đọc sẽ không có cảm giác như đang được chứng kiến cảnh đêm sao thơ mộng, u huyền
trên núi cao miền Prô-văng-xơ xa xôi, cùng những rung động nhẹ nhàng, say sưa mà thanh
khiết trong tâm hồn chàng chăn cừu bên cô gái ngây thơ, xinh đẹp.


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Tại sao có thể gọi đoạn
văn trên là đoạn tự sự mà

không thể xếp vào văn bản
miêu tả hoặc văn bản biểu
cảm ?

Các câu miêu tả và biểu cảm trên không tách rời và tồn tại biệt lập
mà xen kẽ, nối tiếp nhau trong dòng kể chuyện một cách rất tự
nhiên, hợp lí qua cái nhìn và cảm nhận của nhân vật “tôi”.


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Chọn và điền từ (quan sát,
liên tưởng, tưởng tượng)
thích hợp vào chỗ trống
trong các câu sau?

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối
với việc miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự

Liên tưởng
a. / ……………………
/: Từ sự việc, hiện tượng nào đó mà nghĩ đến sự việc,
hiện tượng có liên quan.

Quan sát
b. / ……………………
/: Xem xét để nhìn rõ, biết rõ sự vật hay hiện tượng.
tượng
c. / Tưởng
……………………
/: Tạo ra trong tâm trí hình ảnh của cái không hề có
trước mắt, hoặc còn chưa hề gặp.


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối
với việc miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự

Không thể chỉ quan sát kĩ
càng mà rất cần sự liên
tưởng và tưởng tượng khi
miêu tả.

THẢO LUẬN
Làm tốt việc miêu tả là chỉ cần
quan sát đối tượng một cách kĩ càng

mà không cần đến liên tưởng
và tưởng tượng? Điều đó
có đúng không? Vì sao?


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Chọn đáp án không
chính xác trong các
đáp án sau?

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối
với việc miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự

Những cảm xúc, những rung động (để biểu cảm) được nảy sinh từ đâu?
a. Từ sự quan sát chăm chú, kĩ càng, tinh tế.
b. Từ sự vận dụng liên tưởng, tưởng tượng, hồi ức.
c.

Từ những sự vật, sự việc khách quan đã hoặc đang lay động trái tim người kể.

d. Từ (và chỉ từ) bên trong trái tim người kể.


S


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối
với việc miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự

GHI NHỚ:
Sách giáo khoa (Trang 76)


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối
với việc miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự

III. Luyện tập

Bài tập 1 (Phần b – Trang 76)


Bài tập 1 (Phần b – Trang 76)

Hãy nhận xét về vai trò của các yếu tố miêu tả và biểu cảm
trong đoạn trích dưới đây:

Một hôm, Gri-gơ bắt gặp trong rừng một em bé có đôi bím tóc
nhỏ xíu, con ông gác rừng. Em bé đang nhặt những quả thông
bỏ vào trong lẵng.
Trời đang thu. Nếu như ta có thể lấy hết đồng và vàng trên trái
đất đem đánh thành muôn vàn lá cây rất mực tinh xảo thì những
chiếc lá đó cũng chỉ có thể làm thành một phần rất nhỏ bộ quần
áo mà mùa thu đang trải trên những ngọn núi kia mà thôi. Vả lại,
những chiếc lá nhân tạo nọ sẽ rất thô kệch nếu so với lá thật,
nhất là những lá liễu hoàn diệp. Mọi người đều biết rằng, chỉ cần
một tiếng chim hót thôi cũng đã đủ làm chúng run rẩy.
(Lẵng quả thông – Pau-tốp-xki)


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm


II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối
với việc miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
III. Luyện tập
IV. Củng cố

• Miêu tả và biểu cảm hai yếu tố quan trọng trong văn bản tự sự.
Nhờ những yếu tố đó mà câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn
và có sức truyền cảm mạnh mẽ.
• Muốn miêu tả và biểu cảm thành công, người viết cần phải quan
tâm, tìm hiểu cuộc sống, con người và bản thân, đồng thời chú ý
quan sát, liên tưởng, tưởng tượng và lắng nghe những lay động
mà sự vật, sự việc khách quan gieo vào trong tâm trí của mình.


Tiết 24

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối
với việc miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
III. Luyện tập
IV. Củng cố
V. Hướng dẫn tự học


- Làm phần a, bài tập 1 và bài tập 2 (Trang 76)
- Đọc thêm văn bản “ Về dưới bóng hoàng lan” của Thạch
Lam …
- Soạn bài “Tam đại con gà” và “Nhưng nó phải bằng hai
mày”