Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
MỞ ĐẦU
Văn học dân gian được chắt lọc, mài giũa qua không gian và thời gian
khi đến với chúng ta, đã trở thành những viên ngọc sáng. Nhiều tác phẩm đã
trở thành những mẫu mực về nghệ thuật để cho chúng ta học tập. Những
truyện kể dân gian làm cho “ từ đứa trẻ đầu xanh đến cụ già tóc bạc đều
truyền tụng và yêu dấu” ( tựa sách Lĩnh Nam chích quái). Những lời ca tiếng
hát ân tình ngày xưa vẫn còn làm say đắm lòng người hôm nay và cả mai sau.
Nhờ có giá trị nghệ thuật to lớn như vậy nên trong nhiều thế kỉ, khi văn
học viết mới hình thành, văn học dân gian đóng vai trò chủ đạo. Khi văn học
viết đã phát triển, văn học dân gian vẫn là nguồn nuôi dưỡng, là cơ sở của
văn học viết. Trong tiến trình lịch sử, văn học dân gian đã phát triển song
song cùng văn học viết, làm cho nền văn học Việt Nam trở nên phong phú,
đa dạng và đậm đà bản sắc dân tộc.
Trong kho tàng văn học dân gian vô cùng quý giá và phong phú đó,
truyện cổ tích đóng một vai trò quan trọng bởi sức cuốn hút và giá trị giáo
dục của nó. “Trẻ em thời hiện đại vẫn say mê đọc truyện cổ tích. Vì vậy, bên
cạnh việc sưu tầm, xuất bản các truyện kể dân gian, hoạt động sáng tác truyện
cổ tích mới cũng được quan tâm, khuyến khích” (7, tr.1). Thế nhưng một
thực tế đáng buồn, “thời gian gần đây, người viết cổ tích cho thiếu nhi xem ra
nhiều phần thưa vắng. Thành tựu thể loại không có gì nổi bật, “thua chị, kém
em […] Trong bối cảnh ấy, thật bất ngờ, nữ nhà văn Nguyên Hương, chỉ
trong một thời gian ngắn, từ cuối năm 2014 đến đầu năm 2015 này, đã xuất
bản liền 40 truyện cổ tích, bố trí thành 8 tập ” (7, tr.1) .
Bộ truyện ra đời đã tạo được sự chú ý và được đánh giá cao, tiến sĩ
Nguyễn Nhật Kí đã nhận xét “bộ truyện nói trên có ý nghĩa về nhiều mặt.
Nhưng trước hết, đó là một món quà tinh thần, một liên khúc cổ tích nhiều
phép màu, sinh động và thú vị mà bất cứ trẻ em nào khi nhận được đều lấy
làm thích thú”. Vì những giá trị và thành công đó, tôi đã chọn truyện cổ tích
của Nguyên Hương để làm đề tài cho bài nghiên cứu nhỏ của mình. Trong
Trang: 1

Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
bài tiểu luận này tôi xin đi vào tìm hiểu Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích
Nguyên Hương.
1. Khái lược về truyện cổ tích thân kì và yếu tố thần kì trong truyện cổ
tích
1.1. Truyện cổ tích thần kì
Truyện cổ tích được chia làm 3 loại: Truyện cổ tích về loài vật, truyện
cổ tích thần kì và truyện cổ tích sinh hoạt (cổ tích thế tục). Trong đó, cổ tích
thần kì có nội dung phong phú và chiếm số lượng nhiều nhất.
Đặc trưng quan trọng của cổ tích thần kì là sự tham gia của các yếu tố
thần kì vào tiến trình phát triển của câu chuyện. Truyện cổ tích thần kì thể
hiện ước mơ cháy bỏng của nhân dân lao động về hạnh phúc gia đình, về lẽ
công bằng xã hội, về phẩm chất và năng lực tuyệt vời của con người.
Thần kỳ là một khái niệm có nhiều cách gọi khác nhau: huyền thoại,
kỳ ảo hay huyền ảo, hoang đường. Nhưng tên gọi cổ tích thần kỳ được sử
dụng phổ biến hơn.
Yếu tố thần kì bao gồm: nhân vật thần kì (tiên, bụt, thánh thần, ma
quỷ, chim thần…), sự biến hóa thần kì (chết đi sống lại, vật hóa thành
người…), những vật có phép màu ( gậy thần, đàn thần, gương thần…).
Truyện cổ tích thần kì chia làm ba nhóm nhỏ:
-Nhóm truyện về các nhân vật tài giỏi, dũng sĩ :
Nhân vật có tài đặc biệt, phi thường về một lãnh vực nào đó (bắn cung,
lặn, võ nghệ, chữa bệnh ...). Nội dung kể lại những cuộc phiêu lưu ly kỳ của
nhân vật chính. Cuối cùng nhân vật chính lập chiến công, diệt cái ác, bảo vệ
cái thiện, mưu cầu hạnh phúc cho con người (Thạch Sanh, Người thợ săn và
mụ chằng).
- Nhóm truyện về các nhân vật bất hạnh :
Nhân vật bất hạnh thường là người mồ côi, người em út, người con

riêng, người đi ở, người xấu xí. Về mặt xã hội, họ bị ngược đãi, bị thiệt thòi
về quyền lợi. Về mặt tính cách, họ trọn vẹn về đạo đức nhưng thường chịu
Trang: 2


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
đựng (biểu hiện xu hướng hoài cổ) trừ nhân vật xấu xí mà có tài ( Sọ Dừa,
Lấy vợ Cóc ...). Nhân vật chính trải qua thử thách ( thử thách của các trở lực
và có khi của nhân vật trợ thủ ) và đổi đời, được hạnh phúc dài lâu.
- Bên cạnh nhân vật chính còn có nhân vật đế vương và lực lượng thần kỳ.
Nhân vật đế vương có liên quan tới phần thưởng dành cho nhân vật
chính lực lượng thần kỳ ( bên thiện ) là nhân vật trợ thủ, có khi phải thử
thách nhân vật chính trước khi giúp đỡ.
1.2. Vai trò yếu tố thần kì trong truyện cổ tích thần kì
Nội dung chính của truyện cổ tích thần kỳ là đời sống xã hội và số phận
con người. Ðối tượng chính của sự miêu tả, phản ánh là con người. Nhân vật
thần kỳ không phải và không thể là đối tượng chính ( Nếu vai trò của nhân
vật thần kỳ lớn hơn con người thì truyện kể sẽ trở thành thần thoại ). Tuy
nhiên, yếu tố thần kì giữ một vai trò quan trọng trong sự diễn biến và đi
đến kết thúc của câu chuyện.
Truyện cổ tích thần kì thể hiện ước mơ cháy bỏng của nhân dân lao
động về hạnh phúc gia đình, về lẽ công bằng xã hội, về phẩm chất và năng
lực tuyệt vời của con người.
Thế giới trong cổ tích thần kỳ là thế giới huyền ảo và thơ mộng, có sự
xâm nhập lẫn nhau giữa thế giới trần tục và thế giới siêu nhiên. Ở đó, con
người có thể đi vào giới siêu nhiên, thần linh có thể xuất hiện trong thế giới
trần tục.
Đọc cổ tích ta thấy không vắng bóng được hình ảnh của ông bụt, bà
tiên đó là lực lượng thần thánh, siêu nhiên mang lại sự huyền bí, lạ kì và thúc
đẩy tình tiết truyện phát triển. Yếu tố thần kì này có vai trò nói lên khát vọng

của con người trước hiện thực bế tắc không lối thoát. Trước hiện thực ấy
không biết làm gì chỉ còn biết gửi gắm những nỗi niềm vào ước mơ, khát
vọng. Yếu tố thần kì lại góp phần thể hiện khát vọng ước mơ chiến thắng cái
ác, cái xấu, áp bức bất công của nhân dân lao động. Nhờ vậy mà đưa đến kết

Trang: 3


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
thúc có hậu cho câu truyện, điều này phù hợp với tâm lí truyền thống nhân
đạo xưa nay của dân tộc ta.
Như vậy, yếu tố kì diệu siêu nhiên chính là thủ pháp nghệ thuật gắn
với nội dung lãng mạn của truyện. Tác giả dân gian cũng như thính giả dân
gian để cho trí tưởng tượng bay bổng theo những sự kiện kì diệu trong truyện
không phải vì thực tâm tin - ít ra thì cũng không hoàn toàn tin - rằng những
sự kiện đó là có thực nhưng chủ yếu là vì những sự kiện đó cần thiết cho việc
giải quyết những vấn đề mà thực tế cuộc sống trong xã hội cũ chưa cho phép
giải quyết hoàn toàn như ý muốn như ước vọng của nhân dân. Yếu tố thần kì
trong cổ tích xét cho kĩ không phải chủ yếu là sản phẩm của đầu óc mê tín mà
là phương diện cần thiết cho tác giả dân gian có thể đưa sự phát triển tình tiết
theo ý muốn của mình. Nhờ vậy mà nhân vật chính đã thể hiện được tất cả
những gì mà tác giả dân gian gửi gắm. Đó là khát vọng, ước mơ, là quan
niệm triết lí về cuộc sống, cuộc đời với quy luật nhân quả từ nghìn đời nay
của cha ông.
2. Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
Lấy cảm hứng từ các nhân vật cổ tích quen thuộc trong và ngoài nước,
nhà văn Nguyên Hương kể với độc giả những câu chuyện mới bằng một
phong thái khác - nhân nghĩa, dí dỏm, cảm động, hồn hậu và thuần túy Việt
Nam.
- Sự tích cầu vồng: Tập sách gồm 5 truyện: Sự tích đèn ngôi sao, Sự tích

nấm hương, Vì sao con nhện có 8 chân, Sự tích cầu vồng, Mèo mun.
- Vùng đất bị phù phép: Tập sách gồm 5 truyện: Con mèo đi guốc; Vùng đất
bị phù phép; Hai điều ước; Chiếc mũ bốn mùa; Thử giày.
- Chiếc áo tàng hình: Tập sách gồm 5 truyện: Thục Sanh và Lý Thanh, Quà
tặng của Cá Vàng, Chiếc áo tàng hình, Nồi thần, Biến nhập! Biến xuất!
- Đôi hài vạn dặm: Tập sách gồm 5 truyện: Cây bút kỳ diệu, Những chiếc
đèn thần, Đôi hài vạn dặm, Ăn táo trả vàng, Sáu lần biến hóa.

Trang: 4


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
- Tấm thảm bay: Tập sách gồm 5 truyện: Chữ A và chữ E; Cha, mẹ, con và
Cá Vàng, Hai viên ngọc ước, Vịt đẻ trứng vàng, Tấm thảm bay.
- Gương thần: Tập sách gồm 5 truyện: Lá thần, Những nàng tiên cá, Bài học
cho Tiên Nhỏ, Quà tặng của phù thủy, Gương thần.
- Bịt mắt bắt kẻ nói dối: Tập sách gồm 5 truyện: Bài học của Thần Xui Xẻo,
Bịt mắt bắt kẻ nói dối, Ai xứng đáng?, Sự trừng phạt của Thần Gió, Công
chúa trong chum.
- Viên ngọc bùa mê: Tập sách gồm 5 truyện: Công chúa ngủ trong vườn,
Khăn Xanh và Khăn Đỏ, Nàng Út ống trúc, Nàng Ly và quái vật, Viên ngọc
bùa mê.
Trong 40 truyện thì có đến 90% truyện Nguyên Hương sử dụng yếu tố
kì ảo. Và chúng tôi tạm thời chia làm ba nhóm:
Nhân
Tập truyện

Tên truyện

vật thần hóa thần con vật

kì

Sự tích cầu
vồng

Sự biến Vật/
kì

Sự tích đèn ngôi sao

X

Sự tích nấm hương

X

X

Vì sao con nhện có 8 chân

X

X

Sự tích cầu vồng

X

X


Mèo mun.

thần kì

X

Con mèo đi guốc
Vùng đất bị phù phép
Vùng đất bị
phù phép

Hai điều ước

X
X

Chiếc mũ bốn mùa
Thử giày
Trang: 5

X

X


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
Thục Sanh và Lý Thanh

Chiếc


áo

tàng hình

Đôi hài vạn
dặm

Quà tặng của Cá Vàng

X

X

X

Chiếc áo tàng hình

X

X

Nồi thần

X

X

Biến nhập! Biến xuất!

X


X

Cây bút kỳ diệu

X

Những chiếc đèn thần

X

Đôi hài vạn dặm

X

X

Ăn táo trả vàng

X

Sáu lần biến hóa

X

X

X

X


X

X

X

Chữ A và chữ E
Cha, mẹ, con và Cá Vàng
Tấm

thảm

Hai viên ngọc ước

X

Vịt đẻ trứng vàng

X

X

Tấm thảm bay

X

X

Lá thần


X

X

Những nàng tiên cá

X

Bài học cho Tiên Nhỏ

X

Quà tặng của phù thủy

X

Gương thần

X

Bịt mắt bắt Bài học của Thần Xui Xẻo

X

bay

Gương
thần


kẻ nói dối

Bịt mắt bắt kẻ nói dối

Trang: 6

X


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
Ai xứng đáng?

X

Sự trừng phạt của Thần Gió

X

Công chúa trong chum.
Viên

X

ngọc Công chúa ngủ trong vườn

bùa mê

X

Khăn Xanh và Khăn Đỏ


X

Nàng Út ống trúc

X

Nàng Ly và quái vật
Viên ngọc bùa mê

X

X

2.1.Nhân vật thần kì
2.1.1. Nhân vật thần tiên
Nhân vật thần tiên trong cổ tích (tiên, bụt, thánh thần…) luôn có pháp
lực vô biên, không rõ xuất thân từ đâu, chốn ở nơi nào, chỉ biết khi người
hiền gặp nạn thì trợ giúp với pháp lực vô biên. Trong 40 truyện cổ tích
Nguyên Hương, có rất nhiều truyện có nhân vật thần tiên
STT

Tên truyện

Tên nhân vật thần tiên

1

Sự tích đèn ngôi sao


Tiên Chị, Tiên Nhỏ

2

Sự tích nấm hương

Bà Tiên

3

Sự tích cầu vồng

Thần Mây, Thần Gió

Vùng đất bị phù phép

Nàng Tiên

Hai điều ước

Thần Núi

Chiếc mũ bốn mùa

Thần Bốn Mùa

7

Chiếc áo tàng hình


Thần cây

8

Nồi thần

Thần Rừng

4
5
6

Trang: 7


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương

9

Những chiếc đèn thần

Thần Đèn

10

Đôi hài vạn dặm

Thần Hài Vạn Dặm

11


Sáu lần biến hóa

Bà Tiên Già

12

Hai viên ngọc ước

Tiên Nhỏ, Tiên Già,
Tiên Vương

13

Vịt đẻ trứng vàng

Thần Gió

14

Tấm thảm bay

Tiên Thảm Bay

15

Lá thần

Thần Rừng


16

Những nàng tiên cá

Nàng tiên cá

17

Bài học cho Tiên Nhỏ

Tiên Nhỏ, tiên già

18

Quà tặng của phù thủy

Bà Tiên

19

Gương thần

Gương Thần

20

Bài học của Thần Xui Thần Xui Xẻo
Xẻo

21


Ai xứng đáng?

Bà Tiên Già

22

Sự trừng phạt của Thần Thần Gió
Gió

Đọc cổ tích ta thấy không vắng bóng được hình ảnh của ông bụt, bà
tiên đó là lực lượng thần thánh, siêu nhiên mang lại sự huyền bí, lạ kì và thúc
đẩy tình tiết truyện phát triển, ông bụt, bà tiên thường hiền từ độ lượng, như
người cha, người mẹ, chỉ có điều là họ có khả năng vô tận, có thể đem đến
mọi điều may mắn mà người cha, người mẹ bình thường không phải bao giờ
cũng đem đến cho con cái được. Sự xuất hiện của yếu tố thần kì này góp
Trang: 8


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
phần thể hiện ước mơ khát vọng của nhân dân ta: Những ông Bụt, ông Thần,
bà Tiên hiện ra, ban những điều ước tốt lành cho con người. Nhờ bà Tiên Gìa
ban điều ước mà sau sáu lần biến hóa, từ một trưởng làng, biến thành một
người trồng rau, rồi đến một dòng sông, những ngọn núi và cả con ngựa, cuối
cùng chàng Kha tìm lại chính mình (Sáu lần biến hóa). Tiên Thảm Bay , sau
khi chứng kiến sự chăm chỉ, kiên trì và cả tốt bụng của chang Linh thì tặng
cho chàng Linh Tấm thảm Tình Yêu để chàng sống hạnh phúc cùng người vợ
yêu dấu của mình. (Tấm thảm bay) . Thần Gió vì cảm thương cho sự hiếu
thảo của chàng trai nghèo cũng như tấm lòng của một người mẹ, thần đã tặng
cho bà mẹ già của chàng trai nghèo một con vịt thần kì. Con vịt này đẻ trứng

vàng, trứng bạc để bà mẹ già kia giúp đỡ mọi người hàng xóm, láng giềng
xung quanh kia (Vịt đẻ trứng vàng). Trong truyện Sự tích nấm hương, Bà
Tiên ban tặng cho dân làng một loại nấm quý. Tất cả các các nấm trong rừng
đều trở thành một vị thuốc đặc biệt, có thể chữa được những bệnh do rắn và
côn trùng cắn.. Đến với Lá thần, bạn đọc sẽ thấy được sự kì diệu của món
quà mà Thần Rừng tặng chàng Lâm - lá cây thần để chữa bệnh cho mọi
người. Nhờ có chiếc lá thần kì kia mà chàng Lâm đã cứu sống không biết bao
nhiêu người. Và rồi, chàng đã dùng cả tính mạng của mình để mang hạnh
phúc, bình an đến cho mọi người.

Nhưng trong truyện cổ tích của Nguyên Hương bên cạnh những nhân
vật thần tiên có pháp lực vô biên lưu cứu nhân độ thế, thì cũng có những Tiên
Nhỏ lười học, mắc sai lầm như:
- Hai viên ngọc ước: Tiên Nhỏ đã không đánh giá đúng con người nên đã
ban viên ngọc ước để thưởng , phạt nhầm người. Điều này làm cho truyện cổ
tích của Nguyên Hương khác với truyện cổ tích dân gian. Trong truyện cổ
tích, tất cả nhân vật phân thành hai tuyến thiện- ác rất rõ và không cần tìm
hiểu, phân tích. Nhưng ở truyện Hai viên ngọc ước của Nguyên Hương vì

Trang: 9


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
chỉ đánh giá bên ngoài qua một lần gặp gỡ nên hai lần Tiên Nhỏ tặng ngọc
đều sai cả hai, đến cả Tiên Vương cũng không thể thu hồi ngọc, vì vậy mà tác
giả giải thích vì sao trần gian còn những nơi sỏi đá và chiến tranh. Điều này
đã đem đến cho truyện cổ tích của Nguyên Hương hơi thở hiện đại. Bởi con
người không phải lúc nào cũng đơn giản, một chiều vì vậy phải nhìn nhận đa
diện, nhiều chiều mới có thể đánh giá đúng con người và sự vật.
-Truyện Sự tích đèn ngôi sao Tiên Nhỏ lười biếng nên không thể sử dụng

phép thuật, nên cây đũa thần chỉ có thể dùng để gắn ngôi sao băng và làm
thành chiếc đèn ông sao.
Như vậy, với những nét đổi mới, Nguyên Hương đã đưa nhân vật thần
tiên trở nên gần gũi với con người hơn. Tiên cũng phải học hành, lúc nhỏ
cũng mắc sai lầm như con người.
Trong một số truyện cổ tích của Nguyên Hương, yếu tố thần kì không
phải yếu tố quyết định cho sự vượt qua khó khăn để tiến đến hạnh phúc mà
nằm ở trí thông minh và tấm lòng của con người. Chẳng hạn như truyện Hai
điều ước, Thần Núi ban cho hai anh em mỗi người một điều ước, và hạnh
phúc không phải là đích đạt được mà con đường đến với đích đó. Hay các
truyện trong tập Bịt mắt bắt kẻ nói dối: Bài học của thần xui xẻo, Ai xứng
đáng , Sự trừng phạt của Thần Gió, Công chúa trong chum. Chính trí thông
minh, tấm lòng, ý chí của con người đã giúp nhân vật vượt lên khó khăn, để
có lựa chọn đúng đắn đm đến hạnh phúc cho mình.
2.1.2. Nhân vật phù thủy
Trong truyện cổ tích, nhân vật phù thủy luôn luôn xấu, đem lại mọi tai
ương, rắc rối cho nhân vật chính. Trong truyện cổ tích của Nguyên Hương,
cũng có những truyện phù thủy độc ác như truyện Gương thần, Nguyên
Hương đã lấy cảm hứng từ những câu chuyện cổ tích Bạch Tuyết và bảy chú
lùn và Công chúa thiên nga để viết nên chuyện Gương thần, mụ phù thủy
Đỏm Dáng là một con chuột chù, đã lấy cắp nhan sắp của một trăm công
Trang: 10


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
chúa, tiểu thư, hoàng hậu để làm đẹp cho mình, biến học thành vịt. Gương
thần đã nhận ra mình sai khi khen chuột chù đẹp nhất thế gian nên trút tiếng
thở dài và vỡ tan. Thế giới phù thủy mang đến những mầm họa, tai ương và
cả những lời nguyền độc ác cho con người. Phù thủy đã hóa phép cho công
chúa ngủ mê man trong rừng, đợi đến khi có hoàng tử tốt bụng đến cứu mới

thoát khỏi kiếp nạn. Phù thủy dùng ngọc bùa mê để mê hoặc hoàng tử, đã đe
dọa quan tể tướng để được làm hoàng hậu.
Thế nhưng Nguyên Hương không đi vào đổ lỗi mọi tai ương cho phù
thủy, mà Nguyên Hương cũng chỉ ra lỗi do sự tham lam của con người.
- Cũng có truyện phù thủy độc ác là do sự tham lam của con người như
truyện Quà tặng của phù thủy, Thủy Thần ngủ quên, phù thủy ăn cắp hết
vàng và kim cương trong kho, đúc thành guốc, ủng làm quà tặng- trừng phạt
những kẻ lừa dối, dẫn đến tàn phá ngôi làng yên ấm.
- Vùng đất bị phù phép, phù thủy thỏa ước nguyện cho tên phú hộ tham lam
biến vùng đất ông ta không có đêm, bất chấp hậu quả cho người khác.
- Bài học cho Tiên Nhỏ, phù thủy còn nhỏ ranh ma, nhiều trò lừa gạt con
người.
Nhưng cũng có nhiều truyện phù thủy không phải là kẻ ác, như truyện
Sự tích nấm hương nhân vật phù thủy hoàn toàn không xấu, cũng không ác,
muốn giúp dân nhưng vô tình tạo ra đau khổ.
-Truyện Vì sao con nhện 8 chân phù thủy Xí Xọn không hề ác, muốn sống
chung với loài người, Xí Xọn cũng đã cố gắng.
Nguyên Hương xây dựng thế giới nhân vật phù thủy cũng rất đa dạng
và phong phú, nhiều tầng bậc. Phù thủy cũng giống như con người, cũng có
kẻ xấu, kẻ tốt .
2.2. Những vật, con vật thần kì
Những con vật thần kì như
Trang: 11


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
-Truyện Vịt đẻ trứng vàng cũng giống như cổ tích truyền thống, vịt đẻ ra
trứng vàng, trúng ngọc, trứng bạc để ban thưởng cho người hiền nghèo khó,
còn khi nằm trong tay kẻ ác, tham lam thì vịt đẻ ra sỏi đá. Nhưng nếu trong
cổ tích của dân gian vịt chỉ đem đến sự giàu sang cho nhân vật chính hiền

lành, tốt bụng, thì ở truyện cổ tích Nguyên Hương đã đem đến hạnh phúc,
ấm no cho cả hàng xóm láng giềng. Đó là điểm sáng tạo giàu giá trị nhân
đạo, sẻ chia của Nguyên Hương, đúng với tinh thần hiện đại “ lá lành đùm lá
rách”.
-Truyện Cha, mẹ, con và cá vàng, Nguyên Hương dựa vào chuyện cổ tích
“Ông lão đánh cá và con cá vàng”, nhưng Cá Vàng trong truyện Nguyên
Hương không có sức mạnh vô biên, mà cứ mỗi lần ban một điều ước là mất
một cái vảy, vì thương dân mà hy sinh cả tính mạng mình.
Những vật thần kì trong truyện của Nguyên Hương như: tấm thảm
bay, viên ngọc bùa mê, viên ngọc ước, cây bút kỳ diệu, đôi hài vạn dặm, lá
thần, gương thần, nồi thần, chiếc áo tàng hình…
- Truyện Tấm thảm bay ta đã bắt gặp trong truyện aladdin và cây đèn thần
như một vật có phép màu còn Tấm thảm bay trong truyện cổ tích Nguyên
Hương thì nếu không kiên trì hoàn thành công việc thì không thể có tấm thảm
bay hoàn chỉnh.
-Truyện Viên ngọc bùa mê phép màu của viên ngọc là cầu nối ban đầu để
nàng My có thể gặp hoàng tử và hưởng hạnh phúc.
-Truyện Cây bút kì diệu, lấy cảm hứng từ cây bút thần của Mã Lương, nhưng
cây bút của Nguyên Hương chỉ cho một điều ước và công chúa đã vẽ điều
nên vẽ nhất “đây là nhà vua tài giỏi và nhân hậu”. Không kịp ước cho mình,
nhưng điều ước đó đã đem hạnh phúc đến cho mọi người dân và cả công
chúa.
- Truyện Những chiếc đèn thần mỗi chiếc đèn đã đem lại một điều ước cho
chàng Huy và đã cứu được dân làng.
Trang: 12


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
-Truyện Đôi hài vạn dặm lấy cảm hứng từ trò chơi dân gian, nhà văn Nguyên
Hương đã sáng tạo ra một câu chuyện mới bằng một phong thái khác, nhân

nghĩa, dí dỏm, cảm động, hồn hậu và thuần túy Việt Nam. Nhân vật cổ tích
hiện lên rất sinh động, dí dỏm. Đôi hài vạn dặm nhắc nhở cho kẻ tham lam và
hạnh phúc đến với người hiền lành, chung thủy.
- Truyện Ăn táo trả vàng, dựa vào chuyện cổ tích Ăn khế trả vàng, vẫn là “sự
xung đột giữa lòng tham và tính thực thà, sự lên ngôi của lòng tốt vẫn là
mạch cảm hứng chủ đạo của câu chuyện. Nhưng thay vì để người anh chết
như trong truyện dân gian Cây khế, nữ tác giả Nguyên Hương đã chọn một
giải pháp nhẹ nhàng hơn mà vẫn giữ được sức mạnh cho điều răn: người anh
được trở về bình yên nhưng sẽ phải sống trong đau khổ dài ngày vì tiếc nuối
số vàng đã rơi hết xuống sông, xuống biển” (7, 2), còn người em không
những được vàng mà còn lấy được cô gái tốt người, đẹp nết làm vợ.
Như vậy, trong truyện cổ tích của Nguyên Hương, những vật thần kì
cũng có vai trò trợ giúp cho nhân vật chính đi đến hạnh phúc nhưng không
tuyệt đối như trong truyện cổ tích dân gian mà ở đây có cả sự đóng góp của
con người.
2.3. Sự biến hóa thần kì
Ở Nhóm cổ tích, mô tiếp hóa thân là biện pháp chủ đạo để kết thúc
truyện. Đây là nhóm truyện thể hiện những vấn đề nhân sinh, thường có tên
truyện bắt đầu với cụm từ “sự tích”. Hầu hết, truyện của Nguyên Hương nhân
vật tốt nhưng do hoàn cảnh, do rủi ro mà phải chịu bất hạnh hoặc hi sinh vì
người khác.
-Sự tích đèn ngôi sao là do Tiên Nhỏ không biết sử dụng phép thuật nên đũa
thần chỉ là một cái que để gắn Sao Băng.
- Sự tích nấm hương là do nàng Hương tốt bụng, hi sinh vì dân làng mà biến
thành.

Trang: 13


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương

- Vì sao con nhện 8 chân, phù thủy Xí Xọn vì thua trong cuộc thi thiêu mà bị
các phù thủy khác biến thành nhện.
- Sự tích cầu vồng, nàng Vân đã kiệt sức vì thức may áo cho bảy cô em gái để
kịp dâng cho hoàng hậu, hoàng hậu cảm thương tấm lòng của nàng lấy bảy
chiếc áo đắp lên mộ nàng, Thần Gió sợ áo quý và đẹp, người ta sinh lòng
tham nên thổi bảy chiếc áo lên tận trời nhờ Thần Mây cất giữ. Thỉnh thoảng,
sau cơn mưa, Thần Mây lấy bảy cái áo ra phơi… người ta gọi đó là Cầu
Vồng.
- Mèo Mun, vì Mèo ăn cắp màu của họa sĩ để vẽ cho muôn thú dự hội nên bị
họa sĩ túm cổ nhúng vào hũ sơn đen. Từ đó bộ lông đen mun.
-Truyện Cha, mẹ, con và cá vàng, nhân vật người con tham lam nên bị biến
thành cá vàng không vảy để không thể thực hiện được điều ước. Dù cho nhân
vật Cha, Mẹ có nhân từ cũng không thể cứu con. Dân làng biết ơn hai vợ
chồng ông lão thì cũng chỉ biết nhắc nhau thấy cá vàng thì thả lại xuống
biển.Thể hiện quan niệm của nhân dân thời hiện đại: làm sai dù được cảm
thông nhưng phải trả giá cho những sai lầm của mình.
- Truyện Sáu lần biến hóa, như một hành trình để chàng Kha trải nghiệm
những mong muốn của mình. Xuất phát từ một trưởng làng tốt, chàng muốn
thoái thác nhiệm vụ nhưng đi cả hành trình sáu lần biến hóa chàng mới nhận
ra dù chàng có biến thành gì thì trong lòng chàng vẫn là lo cho dân làng. Yếu
tố thần kì đem đến điều thú vị cho bạn đọc.
Nhóm này nói về những chuyện đời thường, con người đời thường với
những sai lầm rất đời, những nỗi éo le, có cả tốt lẫn xấu. Nhân vật có những
sai lầm đời thường nhưng họ rất giàu tình thương và trách nhiệm với đời.
Nhân vật loại này không có biện pháp lý tưởng hoá, kết thúc bi thương nhưng
được thi vị hoá bằng cách hoá kiếp. Sự hoá kiếp này như là chứng tích, nghĩa
là dấu tích minh chứng để nhân dân ghi nhớ
III. Kết luận
Trang: 14



Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương
Giữa lúc truyện cổ tích không còn mấy người mặn mà sáng tác, sự xuất
hiện của bộ truyện với 40 truyện cổ tích của Nguyên Hương, “có ý nghĩa về
nhiều mặt. Nhưng trước hết, đó là một món quà tinh thần, một liên khúc cổ
tích nhiều phép màu, sinh động và thú vị mà bất cứ trẻ em nào khi nhận được
đều lấy làm thích thú” . (7,1)
Để tạo ra sự thú vị đó, yếu tố thần kì đóng vai trò không nhỏ. Chính
yếu tố thần đã tạo ra thế giới cổ tích, thu hút, hấp dẫn trẻ thơ và đảm bảo kết
thúc có hậu. Trên cơ sở những hình tượng nhân vật, môtíp, tình huống của
truyện kể dân gian. Nguyên Hương đã gia công, chế tác thành những câu
chuyện mới theo cách riêng của mình nhưng vẫn đảm bảo được tinh thần
chung của truyện cổ tích, đó là giáo dục trẻ thơ về đạo lý làm người. “Bằng
một giọng văn nhẹ nhàng, dí dỏm, chị kể cho các em nghe về nhiều cuộc đời,
nhiều số phận; từ đó, đặt ra cho các em những nhận thức ban đầu về ý nghĩa
cuộc sống, khơi gợi khát vọng chiếm lĩnh những giá trị tốt đẹp của cuộc đời.
(7)
“Với những sáng tạo mạnh về chi tiết, nhân vật, lời văn mượt mà, pha
trộn ít nhiều chất dí dỏm, những truyện cổ tích của Nguyên Hương thực sự là
một giá trị mới mẻ của văn học thiếu nhi Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”
(7).

Trang: 15


Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Nguyên Hương

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Viết Chữ (2005), Phương pháp dạy học Tác phẩm văn chương
(theo loại thể), Nxb Đại học Sư phạm.

2. Nguyễn Định (2014), Thi pháp văn học dân gian (đề cương chi tiết bài
giảng).
3. Nguyễn Xuân Đức (2003), Những vấn đề thi pháp văn học dân gian,
Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.
4. Đinh Gia Khánh chủ biên (1997), Văn học dân gian Việt Nam, tái bản,
Nxb. Giáo dục, Hà Nội.
5. Nhiều tác giả (1999), Từ điển thuật ngữ văn học, Nxb Đại học Quốc
gia Hà Nội.
6. Nhiều tác giả (2006), Ngữ văn 10, tập 1, Nxb Giáo dục.
7. Lê Nhật Ký (2015) , “Cổ tích Nguyên Hương: thú vị và hấp dẫn”,
www.baodaklak.vn
8. Hoàng Tiến Tựu (1999), Văn học dân gian Việt Nam, Nxb. Giáo dục,
Hà Nội.
9.Đỗ Bình Trị (1999), Những đặc điểm thi pháp của các thể loại văn
học dân gian, Nxb. Giáo dục, Hà Nội.

Trang: 16