Họ và tên SV: Chu Thị Hồng Vân

Bài tiểu luận môn Luật Cạnh Tranh

Lớp: K59LKD
MSSV: 14060101

Đề bài: Đánh giá về ý nghĩa của cạnh tranh đối với người tiêu dùng trên một lĩnh vực nhất
định của thị trường và minh chứng.

BÀI LÀM:
Cạnh tranh là một hoạt động tất yếu và cấn thiết phải có trong kinh doanh để nền kinh tế có
thể phát triển một cách tự nhiên và bền vững. Nhắc đến cạnh tranh là nhắc đến hành vi giữa
các doanh nghiệp, tuy nhiên, hành vi này lại có tác động trực tiếp đến những chủ thể khác
trong xã hội mà một trong số đó chính là người tiêu dùng. Bài viết dưới đây nhằm đi tìm hiểu
và đánh giá về ý nghĩa của cạnh tranh đối với người tiêu dùng trong ngành công nghiệp thức
ăn nhanh ở Việt Nam, từ đó góp phần nhấn mạnh tầm quan trọng của cạnh tranh trong sự
phát triển kinh tế nói chung.
Cạnh tranh là gì?
Cạnh tranh trong kinh tế, hiểu một cách đơn giản là sự ganh đua giữa các chủ thể kinh tế
(nhà sản xuất, nhà phân phối, bán lẻ, người tiêu dùng, thương nhân…) nhằm giành lấy những
vị thế tạo nên lợi thế tương đối trong sản xuất, tiêu thụ hay tiêu dùng hàng hoá, dịch vụ hay
các lợi ích kinh tế, thương mại khác để thu được nhiều lợi nhất cho mình.
Theo Michael Porter, cạnh tranh là giành lấy thị phần. Bản chất của cạnh tranh là tìm
kiếm lợi nhuận, là khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận trung bình mà doanh nghiệp đang
có. Kết quả quá trình cạnh tranh là sự bình quân hóa lợi nhuận trong ngành theo chiều hướng
cải thiện sâu dẫn đến hệ quả giá cả có thể giảm đi.
Ý nghĩa của cạnh tranh
Trong quá trình diễn ra cạnh tranh (trong điều kiện cạnh tranh lành mạnh), các chủ thể
cạnh tranh phải không ngừng khai thác các ưu thế của mình, liên tục hoàn thiện và đổi mới để
có thể đảm bảo được vị thế của mình trên thị trường, và thậm chí là xây dựng ưu thế thống

lĩnh thị trường; sau cùng, cũng là vì mục đích tôn chỉ là tối đa hoá lợi nhuận. Tuy nhiên, hoạt
động cạnh tranh không chỉ giúp các doanh nghiệp đạt được mức lợi nhuận mong muốn mà
còn đồng thời giúp điều phối các hoạt động kinh doanh trên thị trường; đảm bảo cho việc sử
dụng các nguồn lực kinh tế một cách hiệu quả nhất; thúc đẩy ứng dụng các tiến bộ khoa học,
kĩ thuật trong kinh doanh; kích thích sự sáng tạo, đổi mới liên tục trong đời sống kinh tế xã
hội và cả tối đa hoá thoả mãn nhu cầu của người tiêu dùng.
1|Page


Ý nghĩa của cạnh tranh đối với người tiêu dùng
Như đã nói ở trên, sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp (ở đây ý muốn nói đến các nhà
sản xuất, phân phối, bán lẻ…) ngoài việc mang lại nguồn lợi nhuận tuyệt vời cho những ai có
lợi thế cạnh tranh, còn đồng thời mang lại sự thoả mãn lớn nhất cho người tiêu dùng. Để làm
rõ hơn khẳng định này, em xin lấy một số ví dụ về thị trường thức ăn nhanh ở Việt Nam để
phân tích những tác động và ý nghĩa của cạnh tranh đối với người tiêu dùng.
1. Phạm vi nghiên cứu
1.1 Thức ăn nhanh là gì?
Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, thức ăn nhanh (fastfood) là những món ăn được chế
biến nhanh chóng, dễ ăn và rẻ, có thể thay thế cho bữa cơm nhà phức tạp và tốn thời gian mà
vẫn đảm bảo cung cấp rất nhiều calo, bên cạnh đó là cả đường và chất béo.
1.2 Thị trường thức ăn nhanh ở Việt Nam
Ở Việt Nam, thức ăn nhanh có vẻ không phải là một sự lựa chọn phổ biến. Đối với một thị
trường mà đại bộ phận người dân còn khá trung thành với các món ăn truyền thống như phở,
bún, cháo, hay các món ăn vặt vỉa hè; bên cạnh đó, bữa cơm nhà cũng được coi là một yếu tố
quan trọng gắn kết các thành viên trong gia đình, không dễ gì bị thay thế. Tuy nhiên, các ông
lớn trong ngành công nghiệp đồ ăn nhanh có vẻ đã không hề sai lầm khi xác định khách hàng
mục tiêu là giới trẻ - những người ưa thích trải nghiệm những điều mới mẻ, hoặc chuộng văn
hoá ẩm thực của phương Tây. Sự góp mặt ngày một nhiều của các ông lớn trên thế giới đã tạo
nên một thị trường thức ăn nhanh đầy tính cạnh tranh và sôi động ở Việt Nam, giúp cho
người tiêu dùng có được sự lựa chọn phong phú nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu của mình.

2. Ý nghĩa của cạnh tranh đối với người tiêu dùng
2.1 Không bị lệ thuộc vào nhà cung cấp.
Đây có thể là tác động dễ thấy nhất đối với người tiêu dùng khi có cạnh tranh xảy ra. Khi
trên thị trường chỉ có một nhà cung cấp sẽ dẫn đến hiện tượng dư cầu. Không quan tâm đến
các vấn đề giá hay chất lượng phục vụ thì vấn đề thiếu nguồn cung cũng khiến cho người tiêu
dùng gặp nhiều khó khăn khi muốn thoả mãn nhu cầu của mình. Một ví dụ có thể đưa ra
chính là sự có mặt lần đầu của Starbucks tại Việt Nam vào tháng 2 năm 2013, đã gây ra một
hiện tượng choáng ngợp là những đoàn người xếp hàng dài chỉ để chờ mua một cốc cà phê
không-hề-rẻ (trung bình từ 60.000đ đến 100.000đ/ly) trong suốt nửa tháng trời1. Ngày đầu
tiên khai trương, hàng trăm người phải xếp hàng tận ba vòng (xếp hàng ngoài sân, xếp hàng
trước cửa kính và xếp hàng để mua cà phê) đến hàng giờ đồng hồ chỉ để được cầm trên tay
một ly Starbucks nổi tiếng. Trong trường hợp này, mặc dù Starbucks không phải là thương
hiệu cà phê duy nhất tại thị trường Việt Nam, thậm chí cũng không phải là thị trường cà phê
1

Thanh Nhân, “Bài học từ Starbucks”, báo Người Lao động điện tử ( 16:35, 18/02/2013, truy cập 22/09/2016

2|Page


thế giới duy nhất tại Việt Nam (vào thời điểm đó, tại thành phố Hồ Chí Minh cũng đã xuất
hiện những cái tên “có tiếng” như Gloria Jean’s, The Coffee Bean & Tea Leaf, Illy…) nhưng
có lẽ vì những định hướng phát triển khác nhau nên các thương hiệu này không có sự cạnh
tranh với nhau (Trả lời phỏng vấn của phóng viên báo Doanh nhân Sài Gòn điện tử, ông
Andrew Nguyễn – nhà điều hành chuỗi The Coffee Bean & Tea Leaf, đã khẳng định
Starbucks không phải là một đối thủ cạnh tranh để theo đuổi2) Bởi vậy, có thể nhận định rằng
với nhu cầu và thị hiếu của những khách hàng đến với Starbucks (chủ yếu là do sự nổi tiếng
của thương hiệu Starbucks làm nảy sinh sự tò mò của người tiêu dùng), thì đó là sự lựa chọn
duy nhất có thể làm thoả mãn họ. Hiện tượng này cũng đã từng xảy ra vào hồi cuối năm
1997, khi giới trẻ Việt đổ xô đi ăn KFC những ngày đầu thương hiệu này tới Việt Nam.


Xếp hàng dài chỉ để chờ mua cà phê

Tuy nhiên, sau khi cơn thị hiếu của người tiêu dùng qua đi, khi thật sự bước vào cuộc
cạnh tranh về chất lượng, giá cả,…với các thương hiệu khác thì Starbucks đã không còn là
cái tên gây sốt nữa. Theo kết quả một cuộc khảo sát của Finance Times, Starbucks hoàn toàn
không phải là đối thủ của Trung Nguyên hay Highlands Coffee. Mặc dù đứng đầu trong bảng
xếp hạng về thị phần nhưng nếu xét riêng về mô hình chuỗi cửa hàng cà phê thì Trung
Nguyên cũng không phải là đối thủ của Highlands. Thực tế cũng cho thấy hiện nay, hoàn toàn
không có cảnh người tiêu dùng phải xếp hàng để mua bất kì một món đồ ăn nhanh nào nữa.
Thêm vào đó, dịch vụ giao hàng tận nơi ngày càng phát triển còn giúp khách hàng dễ dàng
lựa chọn và thoả mãn nhu cầu của mình chứ không lệ thuộc vào nhà cung cấp nữa. Ngoài ra,
với mục đích tụ tập bạn bè tại những không gian đẹp, yên tĩnh, lịch sự (một trong những lý do
khiến các bạn trẻ chọn các thương hiệu đồ uống ngoại như Starbucks), hiện nay các bạn có

2

Phan Lê, “Tôi không chạy theo Starbucks”, báo Doanh nhân Sài Gòn điện tử ( 06:10, 13/06/2013, truy cập 22/09/2016

3|Page


thể tìm được vô vàn địa chỉ có thể đáp ứng yêu cầu của mình như Ding Tea, ToCoToCo, Aroi
Dessert Coffee…

Thị phần của các hãng cà phê tại thị trường Việt Nam năm 2015
(Nguồn: FT Confidential Research)

2.2 Được đáp ứng một cách tối đa nhu cầu (gia tăng sự lựa chọn)
Ông lớn fastfood đầu tiên đặt chân vào thị trường Việt Nam phải kể đến KFC. Cái tên

KFC – viết tắt của Kentucy Fried Chicken (gà rán Kentucky), có lẽ đã cho chúng ta thấy ngay
rằng các sản phẩm được phục vụ chủ yếu là các sản phẩm từ gà, mà cụ thể là gà rán. Như
vậy, có thể khẳng định, người tiêu dùng trong lĩnh vực thức ăn nhanh vào thời điểm những
năm cuối thế kỉ XX chỉ có gà rán và humberger. Tới đầu thế kỉ XXI, khi mà hàng loạt các
thương hiệu thức ăn nhanh khác cùng kéo vào thị trường Việt Nam, có thể thấy số các
phương án mà người tiêu dùng có thể lựa chọn đã tăng lên. Cho dù vẫn cùng là sản phẩm “gà
rán”, nhưng gà rán ở KFC hay Lotteria, hay Jollibee lại có hương vị hoàn toàn khác nhau; và
chính sự khác nhau này đã giúp cho khách hàng có nhiều lựa chọn hơn, khi mà họ thích ăn gà
rán, nhưng món gà ở KFC lại không hợp khẩu vị chẳng hạn. Bên cạnh đó, trong khi KFC tập
trung vào các sản phẩm gà rán thì Lotteria lại đẩy mạnh phục vụ các món Burger. Hai loại
sản phẩm này mặc dù là sản phẩm thay thế nhưng không gây ra sự lấn át thị trường, ngược lại
còn tạo ra một sự phân khúc tương đối và khách hàng, đương nhiên có thêm nhiều sự lựa
chọn. Vì trên thực tế, các sản phẩm của KFC và Lotteria là tương đối giống nhau nên người
tiêu dùng cũng hoàn toàn có thể nghĩ đến những lựa chọn khác mới lạ hơn như pizza hay
donut. Các sản phẩm này cũng được cung cấp bởi rất nhiều các thương hiệu khác nhau.

4|Page


Thực đơn của Lotteria bao gồm nhiều món chế biến từ thịt bò, thịt lợn, mực, tôm
cùng với 9 loại sản phẩm đồ uống khác biệt về mùi vị và mẫu mã.

2.3 Được cung cấp những sản phẩm phù hợp nhất, chất lượng tốt nhất.
Một nguyên lý cơ bản trong thu hút khách hàng chính là tạo nên những sản phẩm có chất
lượng tốt và phù hợp, đặc biệt là trong môi trường cạnh tranh. KFC đã là một thương hiệu nổi
tiếng thế giới trước khi tới Việt Nam, nhưng vẫn phải chấp nhận 7 năm chịu lỗ vì sản phẩm
chưa đáp ứng được khẩu vị của người Việt. Về cơ bản, fastfood nói chung không đáp ứng
được khẩu vị của số đông người Việt nên trong thực đơn của các chuỗi cửa hàng đồ ăn nhanh
như KFC hay Lotteria đều có sự bổ sung những món có vẻ hợp khẩu vị của chúng ta hơn,
đồng thời cũng phong phú về nguyên liệu chế biến hơn như các món súp, bánh mì, hải sản và

đặc biệt là các món cơm. Vị sốt tương cũng đặc biệt, thường ngọt hơn cho phù hợp với khẩu
vị truyền thống. Jollibee có lẽ là thương hiệu đáng được nhắc đến nhất trong việc “chiều lòng
khách hàng” vì luôn xây dựng thực đơn dựa trên nghiên cứu khẩu vị của người dân các nước,
đồng thời kết hợp các món ăn quốc tế.3 Bên cạnh việc nghiên cứu xây dựng thực đơn phù hợp
với khẩu vị và sở thích của khách hàng, các công ty cung cấp thức ăn nhanh còn phải đảm
bảo chất lượng cho các sản phẩm của mình. Hầu hết nguyên liệu cho các cửa hàng thức ăn
3

Lữ Ý Nhi, “CEO Jollibee: Kinh doanh không thể ngẫu hứng”, báo Doanh nhân Sài Gòn điện tử
( />06:51,
04/12/2015; truy cập 22/09/2016

5|Page


nhanh đều được nhập khẩu do nguồn nguyên liệu tại Việt Nam không đáp ứng được các tiêu
chuẩn về chất lượng. Lấy ví dụ về một số chuỗi cửa hàng thức ăn nhanh ở Việt Nam, ta thấy
McDonald’s nhập khẩu 100% thịt bò từ Úc, trong khi thịt heo và khoai tây chiên nhập về từ
Mỹ; các thương hiệu khác như KFC, BurgerKing, Dunkin’Donuts… cũng đều phải nhập
khẩu nguyên liệu từ nước ngoài.4 Điều này là hoàn toàn dễ hiểu vì chất lượng nguồn nguyên
liệu ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm, nghĩa là ảnh hưởng đến uy tín của công ty
và danh tiếng của thương hiệu. Các công ty cũng phải đảm bảo chất lượng sản phẩm của
mình vì khách hàng sẽ luôn có xu hướng lựa chọn những sản phẩm tốt và an toàn nhất.
2.4 Mức giá hợp lý.
Cuộc chiến về giá luôn là một cuộc chiến khốc liệt trên thị trường, mà khi nó xảy ra thì
người tiêu dùng thường sẽ là người có lợi. Đối với những khách hàng không quá khắt khe về
chất lượng sản phẩm, ví dụ như một người không phân biệt được sự khác nhau về mùi vị của
món gà rán ở KFC, Lotteria hay Jollibee; hoặc không biết sự khác biệt giữa Pizza Hut và
Domino’s Pizza là gì, thì giá cả sẽ là yếu tố quyết định lựa chọn của họ. Có thể thấy, mức giá
trung bình của các cửa hàng KFC, Lotteria và Jollibee gần như là tương đương nhau. Sự cạnh

tranh đã khiến cho các công ty phải điều tiết và giữ giá ở mức ổn định nếu muốn thu hút được
khách hàng, đồng thời vẫn thu được lợi nhuận. Starbucks có thể được đem ra làm một bài học
cho trường hợp này khi mùi vị cà phê không thoả mãn được khẩu vị người Việt mà lại có một
mức giá khá là “cắt cổ” khiến cho thương hiệu này ngày cảng tỏ ra lép vế trước Highlands
Coffee. Chương trình khuyến mại và giảm giá thường xuyên được các hãng thức ăn nhanh áp
dụng cũng là một minh chứng cho ý nghĩa của cạnh tranh về giá đối với người tiêu dùng.
2.5 Chất lượng dịch vụ hoàn hảo.
Một yếu tố nữa giúp cho doanh nghiệp có thể thu hút được khách hàng chính là chất
lượng dịch vụ. Đôi khi, người ta chấp nhận trả một mức giá cao hơn, hay thậm chí tiêu dùng
sản phẩm có chất lượng thấp hơn một chút để đổi lấy một chính sách dịch vụ mang lại sự tiện
nghi và thoải mái hơn. Lấy một ví dụ dễ hiểu: Chẳng hạn, cửa hàng A có món cơm gà mà bạn
yêu thích, nhưng bạn sẽ phải tới tận nơi để mua hàng, còn cửa hàng B tuy không có món cơm
gà nhưng lại có chính sách giao hàng tận nơi miễn phí; trong trường hợp bạn là một người
không có thời gian hoặc không muốn tốn công sức tới cửa hàng, bạn chấp nhận mua một
chiếc burger tôm thay cho cơm gà nhưng chỉ cần ngồi tại nhà và chờ nhân viên giao hàng tới.
Một ví dụ khác: hai cửa hàng phục vụ những sản phẩm như nhau, giá cả như nhau, bạn sẽ
chọn cửa hàng mà nhân viên có thái độ phục vụ tốt hơn. Chính những tâm lý thích được phục
vụ như vậy của khách hàng đã dẫn đến việc các cửa hàng phải luôn tích cực nâng cấp chất
lượng dịch vụ của mình, suy cho cùng cũng là vì mục đích lôi kéo khách hàng, kiếm được
doanh thu. Không quan tâm tới mục đích của doanh nghiệp, chúng ta chỉ quan tâm rằng, khi
4

Trần Sơn, “Nhà cung cấp trong nước không theo kịp fastfood”, Thời báo Kinh tế Sài Gòn Online
( 19:39, 22/02/2014;
truy cập 22/09/2016

6|Page


các doanh nghiệp càng nỗ lực nâng cao chất lượng dịch vụ của mình thì chúng ta – những

khách hàng, người tiêu dùng sẽ càng được hưởng những dịch vụ tốt hơn. Hiện nay, không
một cửa hàng thức ăn nhanh nào không có chính sách giao hàng tận nơi, thậm chí
McDonald’s còn có cả hệ thống Drive Thru (dịch vụ cho phép khách hàng mua trực tiếp ngay
trên xe của mình, tức là mua hàng mà không cần phải xuống xe và vào cửa hàng) giúp khách
hàng dễ dàng và nhanh chóng mua hàng hơn rất nhiều so với quy trình mua hàng thông
thường5.
3. Một số tác động tiêu cực
Bên cạnh rất nhiều những tác động tích cực, cạnh tranh cũng gây nên một số tác động tiêu
cực đối với người tiêu dùng. Bản chất của doanh nghiệp là tìm kiếm lợi nhuận. Bởi vậy, đôi
khi để tối đa hoá lợi nhuận, các doanh nghiệp đã sử dụng những hành vi cạnh tranh không
lành mạnh, mà trong số đó, hành vi gây ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng là các hành
vi gian lận trong quá trình sản xuất khiến cho chất lượng sản phẩm không được đảm bảo.
Trong lĩnh vực cung cấp thức ăn nhanh, bê bối mà các hãng dễ mắc phải nhất là những bê bối
về vệ sinh an toàn thực phẩm như đồ ăn bị mốc, sử dụng thực phẩm không an toàn, đồ ăn có
côn trùng. Có thể điểm qua một số bê bối của KFC như: món gà rán lúc nhúc dòi; nước đá sử
dụng trong đồ uống giải khát có số lượng vi khuẩn cao hơn 13 lần so với nước ở nhà vệ sinh
và cao hơn 18 lần so với tiêu chuẩn quy định; miếng gà còn sống nguyên trong miếng
humberger… và nhiều bê bối khác. Những bê bối này có thể là do sơ suất của nhân viên,
nhưng cũng hoàn toàn có thể là do áp lực cạnh tranh đã khiến cho doanh nghiệp có những
hành vi không “đàng hoàng”. Và chúng ta – những người tiêu dùng chính là những người
phải mang sức khoẻ của mình ra để đặt cược với lương tâm của những người cung cấp sản
phẩm.
4. Lời kết.
Tóm lại, hành vi cạnh tranh trong kinh doanh sẽ mang lại vô vàn lợi ích cho những người
tiêu dùng, mà nói một cách tổng quát chính là lợi ích được tự do lựa chọn những hàng hoá và
dịch vụ đáp ứng tối đa nhu cầu của mình. Tuy nhiên, nếu hành vi cạnh tranh bị các chủ thể
kinh doanh biến tướng đi và trở nên không lành mạnh thì sẽ trở thành mối nguy hại trực tiếp
đến người tiêu dùng – những người thuộc về phe yếu thế trong mối quan hệ với các doanh
nghiệp khi xét về mặt thông tin bất đối xứng. Để bảo vệ chính bản thân mình trong cuộc
chiến cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, chúng ta phải là một người tiêu dùng thông minh

trước khi mong chờ lương tâm của những người làm kinh doanh.

5

Minh Đăng, “Sự thật ngạc nhiên về fastfood ở Việt Nam”, báo Tuổi Trẻ Online ( 16:37, 18/02/2014; truy cập 22/09/2016

7|Page