.............................................. ti nghiờn cu khoa hc......................................................
.

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

inh

trường đại học hà tĩnh
Khoa sư phạm xã hội nhân văn
--------------

ti nghiờn cu khoa hc:

NGH THUT XY DNG

T
ruo

ng

T

hu

XUNG T TRONG HI KCH MễLIE

ThS Trần Thị Anh Thư

MC LC
.
..................Ngh thut xõy dngNM
xung t
trong hi
kch Mụlie...........................................
HC:
2009-2010

1


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

Thứ tự

Nội dung

A

Trang

Phần mở đầu
2

II - Lịch sử vấn đề


3

III - Phạm vi nghiên cứu

4

IV - Phương pháp nghiên cứu

5
6

Phần nội dung

Chương 1

8

II -Vai trò của xung đột trong nghệ thuật hài kịch

11

12

I - Các loại xung đột trong hài kịch Môlie

19

II - Nghệ thuật xây dựng xung đột kịch


23

Phần kết luận

24

Tài liệu tham khảo

25

T
ruo

D

Nghệ thuật xây dựng xung đột

ng

C

7

I - Quan niệm về xung đột

T

Chương 2

Lý luận về xung đột kịch


hu

B

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

V - Cấu trúc đề tài

inh

I- Lý do chọn đề tài

.
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................

2


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

A -PHẦN MỞ ĐẦU
I- LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Môlie (1622-1673) là một tác giả
văn học lớn, có vị trí quan trọng trong

giới nói chung. Ở Việt Nam, tên tuổi của ông
được nhiều người biết đến, yêu thích và quan

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

tâm tìm hiểu, nghiên cứu. Trong nền văn học

inh

nền văn học Pháp nói riêng và văn học thế

cổ điển Pháp: nếu Cornây, Raxin là tác giả

tiêu biểu cho thể loại bi kịch; La Phôngten là
bậc thầy của thơ ngụ ngôn, thì tên tuổi của

Môlie gắn với thể loại hài kịch. Những tìm

Môlie (1622-1673)

hu


tòi đóng góp của ông về phương diện nghệ

thuật hài kịch đến nay vẫn mang giá trị lớn lao, có ý nghĩa hết sức to lớn.

T

Kịch là một trong ba phương thức phản ánh cơ bản của văn học. Kịch phản
chiếu cuộc sống thông qua những mâu thuẫn, xung đột. Qua đó, nhà văn bày tỏ
thái độ chủ quan của mình về hiện thực con người, thể hiện những quan niệm về
nhân sinh, góp phần bồi dưỡng thanh lọc tâm hồn con người và cải tạo cuộc sống.
Cuộc đời của Môlie rất phong phú, và đa dạng nhưng cũng vô cùng cơ cực: nghèo

ng

nàn, đau khổ, vu khống, đe doạ, đưa lên dàn lửa... nhưng không có gì cản trở được
ông thực hiện lý tưởng cao đẹp của một nghệ sỹ chân chính. Những mâu thuẫn,

T
ruo

xung đột xuất hiện ngay trong chính tâm hồn tư tưởng của Môlie, ảnh hưởng đến
quá trình sáng tác, sự gắn bó cả cuộc đời mình với nghệ thuật sân khấu. Thực hiện
đề tài này, chúng tôi muốn làm nỗi rõ nghệ thuật xây dựng xung đột của
Môlie.Tìm hiểu nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie là vấn đề hết
sức cần thiết để phục vụ cho việc dạy và học đối với gỉảng viên và sinh viên Sư
phạm Ngữ Văn.
.
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


3


.............................................. ti nghiờn cu khoa hc......................................................
.

II - LCH S VN :
Nghiờn cu, tỡm hiu v h thng mt s ti liu ó cp n kch Mụlie :
1. Giỏo trỡnh VHTG tp 2 (Tp th tỏc gi - NXB HSP HN - 2007)ó
cp n tỏc gi Mụlie nhiu phng din: cuc i; cỏc giai on sỏng tỏc; tớnh
c in ca hi kch; ngh thut gõy ci; ngh thut kch. Mc du tỏc gi khụng

inh

cp n ngh thut xõy dng xung t, nhng ó nhn mnh n ngh thut
kch núi chung.

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

2. Tuyển tập kịch Môlie (2 tập- Đỗ Đức Hiểu - NXB VH 1964), c
Hiu trong li gii thiu cng ó cp mt cỏch cụng phu n quỏ trỡnh ni danh
ca ti nng Mụlie, cỏc giai on sỏng tỏc v cỏc tỏc phm tiờu biu ca Mụlie.
Nh nghiờn cu khng nh: Mụlie khụng ch l mt nh t tng sõu sc, mt
nh sỏng tỏc thiờn ti, mt ngh s lóo luyn m cũn l mt ngi t chc mu


hu

mc, va lónh o sõn khu, va o luyn nhng din viờn xut sc. Tỏc gi ó
chỳ trng n hon cnh xó hi th k XVII l th k vn hc c in ra i, cha

T

cht nhiu mõu thun, nhng xung t gay gt. iu ny ó lớ gii vỡ sao ụng la
chn hi kch th hin t tng ca mỡnh.

3. T in vn hc (b mi)-(nhiu tỏc gi- NXB Th gii- 2005), mc
Mụlie tỏc gi c Hiu ó cung cp cho chỳng ta cỏi nhỡn ton cnh v cỏc
phng din c bn trong hi kch Mụlie, nh ni dung t tng, nhõn vt, cỏi
ci. Ti nng din viờn ca Mụlie lm cho sõn khu ca Mụlie sụi ng, cú

ng

cung bc: vui nhn, dớ dm, ch giu, chua chỏt cay c. S lng trang tuy khụng

T
ruo

nhiu nhng tỏc gi ó c gng a ra nhng nhn nh khỏi quỏt, sc so v ni
dung cng nh ngh thut ca hi kch Mụlie.
4. Lch s sõn khu th gii Tp 2 - Mụcunxki (c Nam - Hong Oanh - Hi

Dng dch - NXB Vn hoỏ - 1977), ó cp khỏ k lng n nhng vn
nh th gii quan, t tng nhõn o, ti nng xut chỳng ca Mụlie trờn c hai
lnh vc sõn khu v vn hc.

.
..................Ngh thut xõy dng xung t trong hi kch Mụlie...........................................

4


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

5. Tác gia văn học và sân khấu nước ngoài( Hữu Ngọc –NXB VH 1982) đã
đánh giá thành tựu kịch của Môlie, đã xem ông là người sáng tạo ra hài kịch cổ
điển Pháp, chỉ ra các giá trị nổi bật trong các vở hài kịch tiêu biểu của ông. Tuy
nhiên, mọi sự nhận định đều ở dạng khái quát, không chú trọng khai thác nghệ
thuật xây dựng xung đột

biên- NXB GD 1999).

inh

6. Tác phẩm văn học nước ngoài trong nhà trường (Lưu Đức Trung chủ

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

7. Chân dung các nhà văn thế giới( LĐT chủ biên- NXB GD 2004) Tài liệu

đã cung cấp thêm những thông tin mọi mặt về cuộc đời và sự nghiệp của Môlie.
Một cuộc đời sáng tạo nghệ thuật miệt mài nhưng đầy gian truân thử thách. Song
mọi trở ngại cũng không hề làm ông nhụt chí, kiên quyết bảo vệ đến cùng cho nền
nghệ thuật tiến bộ.

hu

Trên đây, là hệ thống các vấn đề nghiên cứu về Môlie . Đây là những gợi ý
mang tính định hướng để tôi tìm hiểu đề tài này. Có thể tôi chưa sưu tầm và xử lý

T

đầy đủ tài liệu do hạn chế, thời gian và ngoại ngữ. Song trên cơ sở của sự hiểu
biết về quá trình nghiên cứu Môlie ở Việt Nam, tôi có thể khẳng định các tác giả
đã nghiên cứu kỹ lưỡng, khoa học và cố gắng làm sáng tỏ các phương diện với nội
dung tư tưởng, quan điểm nghệ thuật độc đáo của ông , nhưng chưa có công trình
nào đi sâu nghiên cứu vấn đề này.

III - PHẠM VI NGHIÊN CỨU: Nghệ thuật kịch thể hiện trên nhiều phương

ng

diện: Nhân vật, ngôn ngữ, tình huống, nghệ thuật gây cười, xung đột... Đề tài chủ

T
ruo

yếu tập trung vào tìm hiểu nghệ thuật xây dựng xung đột của Môlie trong một số
hài kịch tiêu biểu của ông: Lão hà tiện; Tatuyphơ; Đông Joăng; Tư sản qúi tộc..
IV- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng kết hợp các phương pháp sau: - Phương
pháp khảo sát văn bản: khảo sát các tác phẩm trong diện nghiên cứu, thống kê các

.
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................

5


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

số liệu cần thiết. Trên cơ sở đó, chúng tôi rút ra những kết luận, nhận định phù
hợp với nội dung.
- Phương pháp hệ thống: Xem xét, phân loại xung đột trong mối quan hệ với
chỉnh thể tác phẩm,trên cơ sở hệ thống các hài kịch.

inh

- Phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh: Phân tích, khái quát các đặc điểm
của xung đột để từ đó có sự tổng hợp thành các luận điểm chung. Trong quá trình

nghiên cứu, tôi sẽ liên hệ, so sánh với một số vở hài kịch khác của ông và một số

D
v
ien
ai
hoc
H

aT

tác giả khác để làm nổi bật sự đóng góp và sáng tạo của Môlie.
V- CÂU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI

Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài có 2 chương. Cụ thể:
Chương 1: Lý luận chung về xung đột

T
ruo

ng

T

hu

Chương 2: Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch của Môlie

.
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................

6


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

B- PHẦN NỘI DUNG
Chương 1:

LÝ LUẬN CHUNG VỀ XUNG ĐỘT
I-QUAN NIỆM VỀ XUNG ĐỘT KỊCH
Tác phẩm văn học sự ý thức về đời sống, lấy hiện thực cuộc sống làm nền

inh

tảng cơ bản để phản ánh, là điểm tựa vững chắc để chiếm lĩnh toàn bộ thế giới.
Hiện thực cuộc sống không phải đơn giản một chiều, mà rất phong phú phức tạp

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

luôn ẩn chứa những mâu thuẫn. Mâu thuẫn là hịên tượng phổ biến tồn tại trong
mọi sự vật, là động lực phát triển xã hội. Kịch chú trọng phản ánh những mâu
thuẫn trong đời sống con người, những mâu thuẫn mà đến giai đoạn phát triển
nhất định để trở thành xung đột và bộc lộ rõ bản chất của hiện thực.

Kịch bắt đầu từ xung đột, xung đột là cơ sở của kịch. Hiểu theo nghĩa hẹp,
xung đột trong tác phẩm kịch là sự phát triển cao nhất sự mâu thuẫn của hai hay

hu

nhiều lực lượng đối lập thông qua một sự kiện hay một diễn biến tâm lí cụ thể

T


được thể hiện trong mỗi màn, mỗi hồi kịch. Có thể có rất nhiều loại xung đột khác
nhau. Có xung đột biểu hiện của sự đè nén, giằng co, chống đối giữa các lực
lượng, có xung đột được biểu hiện qua sự đấu tranh nội tâm của một nhân vật, có
xung đột là sự đấu trí căng thẳng và lí lẽ để thuyết phục đối phương giữa hai lực
lượng...Do tính chất sân khấu qui định cho nên trong khi phản ánh hiện thực, tác
giả kịch bản buộc phải bước vào những mâu thuẫn trong cuộc sống đã phát triển

ng

đến chỗ xung đột, đòi hỏi phải được giải quyết bằng cách này hay cách khác. Vì
vậy, có thể nói, xung đột là đặc điểm cơ bản của kịch. Bi kịch cổ đại đã phản ánh

T
ruo

cuộc đấu tranh giai cấp trong xã hội Hi Lạp, giữa con người với vận mệnh.... Vở
“Eđip làm vua” đã phản ánh cuộc đấu tranh giữa số mệnh với đạo đức và nghị lực
của con người. Vua Laiôp- vợ Tôcát ở thành Tebơ là người nhân từ những mãi
vẫn không có con nối dõi, thần Đenfơ báo mộng cho vua thành Thebơ biết, con
trai vua sẽ giết cha mẹ. Tin lời trên đoán ấy, khi Eđíp mới ra đời, Vua sai mang
đứa con vào rừng vứt đi chi hổ ăn thịt. Nhưng Eđip được một người mang về nuôi
.
7
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.


lớn lên ở một xứ khác. Một hôm trên đường đi, Eđip đã giết nhầm cha đẻ của
mình mà không hay biết. Thế rồi một ngày kia Eđíp tới thành bang của cha mình
làm vua, nơi đây cơ một con Sphinx (Sư tử hình người) đã từng ăn thịt rất nhiều
người, vì không ai trả lời đựơc câu hỏi của nó. Sphinx hỏi rằng “Con gì sáng đi
bốn chân, trưa đi bằng hai chân, và chiều đi bằng ba chân”. Ai trả lời đựơc thì

inh

Sphinx cho đi qua và không ăn thịt. Nơi thành bang cha của Eđip nếu người nào
trả lời được sẽ tôn làm vua. Eđip trả lời được câu hỏi của Sphinx. Sau đó Eđíp

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

đựơc tôn làm vua lấy Hoàng hậu là mẹ đẻ của mình mà không biết, 15 năm sau
khi có 4 con với mẹ mình, Eđíp mới biết rõ sự thật kinh hoàng ấy. Mẹ Eđíp tự sát

còn Eđíp gục trên lưng mẹ, lấy kim tự đam mù mắt, lời kết của bi kịch vang lên
đau xót. Qua tác phẩm này đã nói lên rằng: ngay từ xa xưa, khi kịch mới xuất hiện
đã thể hiện xung đột mạnh mẽ.

hu

Thuật ngữ “xung đột” thường được dùng khi nói đến loại văn học kịch và
loại văn học tự sự, đến sân khấu, và điện ảnh tức là loại hình nghệ thuật mang tính


T

năng động và tạo hình. Người đầu tiên có quan niệm về xung đột một cách có hệ
thống là Hêghen, ông chú trọng “tính đối lập”, "Tình thế giàu xung đột là đối
tượng ưu tiên của nghệ thuật kịch”, điều đó tạo nên khả năng và sự tất yếu của
hành động nhân vật .

Sự phát triển tiếp theo của kịch và văn xuôi với Tchekhop, B.Shaw là làm
giảm các hình thức sự kiện bên ngoài của sự thể hiện xung đột , ít dựa vào các va

ng

chạm trực tiếp, mà dựa vào sự bất đồng của các nhân vật hành động vốn đóng kín

T
ruo

trong bản thân mình. Trong mĩ học thế kỷ XX, lý thuyết về xung đột lại càng phức
tạp hơn, do không nhằm vào mâu thuẫn trong đời sống hàng ngày được phản ánh
vào cốt truyện mà nhằm vào cái biện chứng của việc xây dựng tác phẩm nghệ
thuật, vào mâu thuẫn giữa hình thức và nội dung tác phẩm, giữa kết cấu và chủ
đề....Mỹ học Mác Lênin, chú trọng đến xung đột với ý nghĩa to lớn xem nó là sự
thể hiện bằng nghệ thuật biện chứng tổng quát của cái tồn tại, nhấn mạnh bản chất
.
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................

8



..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

lịch sử khách quan của xung đột... . Theo quan niệm hiện đại “ Xung đột là sự
đối lập, sự mâu thuẫn với tư cách một nguyên tắc tương tác giữa các hình tượng
trong tác phẩm nghệ thuật” (150 Thuật ngữ văn học).
Tuy nhiên, không phải tất cả sự miêu tả mâu thuẫn, xung đột nào của đời sống
hiện thực đều là tác phẩm kịch. Tác phẩm tự sự cũng phản ánh mâu thuẫn xung

inh

đột, gay gắt của đời sống, nhưng từ trong bản chất xung đột ở thể loại kịch và tự
sự ho àn toàn khác nhau. Nhà lí luận Nga đã đưa ra ý kiến mang tính định hướng:

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

“ Kịch và tự sự đều có sự kiện; nhưng từ trong bản chất, tự sự và kịch hoàn toàn

đối lập nhau. Sự kiện thống ngự trong tác phẩm tự sư, con người lại thống ngự
trong tác phẩm kịch. Nhân vật của tự sự là biến cố, nhân vật của kịch là con người
cá nhân” ( trích từ “ giáo trình lí luận tập 2).

Nói rõ hơn, phản ánh mâu thuẫn xung đột của đời sống ở tác phẩm tự sự chú


hu

trọng làm nỗi bật sức mạnh tuyệt đối của cái tất yếu khách quan. Để làm nổi bật
sức mạnh của cái tất yếu khách quan, tác phẩm tự sự thường tìm tới một cốt truyện

T

với hệ thống sự kiện mở rộng có khả năng biểu hiện đời sống mang tính hoàng
tráng và một nhịp trần thuật chậm rãi . Còn kịch phản ánh mâu thuẫn, xung đột
của hiện thực đời sống và chú trọng làm nổi bật sức mạnh của hành động có lí do,
có ý đồ, có động cơ thể hiện khuynh hướng tính cách cùng ý chí tự do của con
người, và vì hành động ấy, con người phải gánh chịu một hậu quả, một trách
nhiệm nào đó....

ng

II-VAI TRÒ CỦA XUNG ĐỘT TRONG NGHỆ THUẬT HÀI KỊCH

T
ruo

Xung đột giữ một vai trò hết sức quan trọng trong nghệ thuật kịch. Có thể nói
không có xung đột, mâu thuẫn thì không có kịch. Tuy nhiên, xung đột được xây
dựng và thể hiện trong từng thể loại kịch là khác nhau.
Kịch được phân thành nhiều loại khác nhau. Dựa trên phương thức biểu diễn,

có thể phân ra các loại: ca kịch, vũ kịch, kịch nói, kịch câm...Dựa trên dung lượng,
ta có kịch ngắn, kịch dài..Cách phân loại phổ biến nhất là dựa trên đặc điểm và nội
.
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


9


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

dung của xung đột kịch. Theo cách phân loại này, ta có bi kịch, hài kịch và chính
kịch. Bi kịch là một thể loại kịch mà xung đột chủ yếu nằm ở giữa "yêu sách tất
yếu về mặt lịch sử và tình trạng không tài nào thực hiện được điều đó trong thực
tế" (Ănghen). Bi kịch đưa lên sân khấu những con người lương thiện, dũng cảm,
có những ham muốn mãnh liệt với những cuộc đấu tranh căng thẳng, khốc liệt đối

inh

với cái ác, cái xấu nhưng do điều kiện lịch sử, họ phải chịu thất bại. Kết thúc bi
kịch thường là những cái chết thảm khốc, gợi lên ở khán giả sự xót thương.

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

Khác với bi kịch, hài kịch là thể loại kịch nói chung được xây dựng trên những
xung đột giữa các thế lực xấu xa tìm cách che đậy mình bằng những lớp sơn hào

nhoáng, giả tạo bên ngoài. Tính hài kịch tạo ra từ sự mất cân xứng, hài hòa của

nhân vật. Trong một số hài kịch, có những nhân vật tích cực thể hiện lí tưởng tiến
bộ, nhưng nhìn chung nhân vật hài kịch là những nhân vật tiêu cực có nhiều thói

hu

hư tật xấu. Tiếng cười trong hài kịch có tác dụng giải thóat cho con người khỏi
những thói xấu, có tác dung trau dồi phong hóa, giáo dục đạo đức và thẩm mĩ. Rõ

thuật

T

ràng, trong hài kịch xung đột cũng giữ vị trí cốt lõi để tạo nên những đặc sắc nghệ

Các xung đột trong hài kịch cũng thường được thể hiện bằng một cốt truyện có
cấu trúc chặt chẽ qua hành động của các nhân vật và theo những quy tắc nhất định
của nghệ thuật kịch Một vở kịch thông thường trải qua 5 bước: Thứ nhất là bước
"giao đãi” mở đầu hành động kịch, có chức năng giới thiệu với khán giả các nhân

ng

vật của vở kịch, cùng những vấn đề đã đẩy họ đến chỗ xung đột với nhau.Thứ hai

T
ruo

là bước "phát triển” của hành động kịch. Xung đột được hình thành bây giờ thắt
nút lại.Thứ ba là bước "cao trào” còn gọi là đỉnh điểm của hành động kịch. Xung
đột được đẩy lên cho căng thẳng và đòi hỏi được giải quyết. Bước thứ tư là bước
"đột biến” thúc đẩy ý chí của nhân vật và cùng với nó hành động kịch hướng về

một chiều hướng khác hẳn với chiều hướng lúc đầu. Thứ năm là "mở nút"- bước
cuối cùng của hành động kịch. Người xem hồi hộp chờ đợi một lối thoát có lợi cho
.
10
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

nhân vật chính. (Dẫn theo cách phân chia mà tác giả Phùng Văn Tửu đã sử dụng
trong Cảm thụ và giảng dạy văn học nước ngoài). Mỗi bước tương ứng với mỗi
hồi. Hài kịch của Môlie đã tuân thủ các bước này.
Đặc biệt xung đột quy định các giai đoạn chính của sự phát triển cốt truyện,
sự nảy sinh xung đột, sự gay gắt cao độ của xung đột và sự giải quyết xung đột.

inh

Quá trình phát triển của xung đột kịch và cách giải quyết các xung đột đó ở các

nhà văn là khác nhau. Ơ những thời đại khác nhau, có những xung đột khác nhau.

D
v
ien
ai
hoc
H
aT


Ở thời cổ đại, đó là sự xung đột giữa thế giới quan thần linh, tư tưởng định mệnh
với khát vọng làm chủ thiên nhiên, làm chủ bản thân của con người. Trong xã hội
nô lệ, đó là xung đột giữa những người nô lệ muốn đấu tranh giành lại tự do với

bọn chủ nô. Trong xã hội phong kiến, đó là xung đột giữa một bên là uy quyền của
vua chúa, quan lại với người dân bị áp bức và đòi được giải phóng. Trong thời kì

hu

hiện đại, các xung đột thưòng xoay quanh những vấn đề cách mạng và phản cách
mạng, cái thiện, cái ác, cái mới, cái cũ, cái xấu, cái tốt, cái đẹp...Sức hấp dẫn của

T

một vở kịch là ở chỗ nhà văn phải phát hiện, nêu ra và giải quyết các xung đột lớn
nhỏ trong vở kịch. Các yếu tố khác của kịch phải góp phần tô đậm xung đột và
dẫn đến một kết thúc sâu sắc, gần gũi với những vấn đề của cuộc sống.Chính vì
vậy, có những vở kịch lấy đề tài từ thời cổ đại, nhưng Môlie đã xử lý xung đột

T
ruo

ng

một cách tài tình .

.
11
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................



..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

Chương 2:
NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG XUNG ĐỘT
I - CÁC LOẠI XUNG ĐỘT TRONG HÀI KỊCH MÔLIE
Môlie là một trong những tác giả xuất sắc của văn học Pháp. Sẽ là thiếu sót rất
lớn khi bàn về văn học Pháp thế kỷ XVII mà không biết đến những cống hiến

inh

nghệ thuật của ông.Trong quãng đời ngắn ngủi, với 30 năm sáng tác, ông đã để lại

40 vở hài kịch các loại: hài kịch phong tục, hài kịch tính cách, hài kịch balê. Môlie

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

đã làm sáng danh nền văn học và sân khấu nước nhà. Người ta tôn vinh ông là
"Bậc thầy của thể loại hài kịch”. Một trong những phương diện nổi bật trong nghệ
thuật kịch của ông là cách xây dựng xung đột. Môlie tập trung khai thác các xung
đột: xung đột giữa con người với hoàn cảnh; xung đột trong tính cách của con
người.


hu

1. Xung đột giữa con người với hoàn cảnh:

Từ điển văn học đã xác định “ xung đột là thuật ngữ chỉ sự đối lập, sự mâu

T

thuẫn giữa các hình tượng trong tác phẩm nghệ thuật”. Như vậy, xung đột giữa
con người và hoàn cảnh thường hiện diện dưới dạng những va chạm, những
đụng độ giữa con người với môi trường, hoàn cảnh. Trong hài kịch của Môlie
thường xảy ra xung đột giữa con người có tri thức, có tư tưởng tiến bộ với hoàn
cảnh là xã hội giả dối và ngược lại xung đột giữa con người có tư duy cũ kỹ,

ng

lạc hậu với xã hội phát triển.

Hài kịch “ Anh ghét đời” xoáy vào xung đột giữa con người trí thức hiểu biết

T
ruo

với hoàn cảnh xã hội đương thời.Anxextơ là chàng trai ghét đời, anh ta là một
người thông minh uyên bác, được người đời nể trọng. Nhưng ngược lại, anh ta rất
căm ghét xã hội loài người. Anh không sao chịu được lối xã giao lịch thiệp, giả
dối của mọi người, nhìn ở đâu anh cũng thấy sự nịnh hót đê tiện. Trong con mắt
và sự suy nghĩ của anh,loài người là kẻ độc ác, bất nhân "dung túng bọn người
xấu, không oán hờn mãnh liệt chúng như những tâm hồn đạo đức oán hờn thói
.

12
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

xấu”. Anh căm thù một cách ghê tởm loài người. Nhà nước quân chủ chuyên chế
đã góp phần quan trọng vào việc thống nhất quốc gia, khôi phục và mở mang kinh
tế, thúc đẩy sự phát triển văn hoá dân tộc. Tuy nhiên, về bản chất xã hội, nhà nước
quân chủ chuyên chế hoà giải mâu thuẫn đối kháng của hai giai cấp này để duy trì

nhân dân nhiều nơi đói khổ, thất nghiệp, chịu nhiều oan trái.

inh

địa vị và quyền lợi giai cấp nhưng lại ra sức bóc lột, đàn áp quần chúng lao động,

Môlie đã dũng cảm đứng về phía nhân dân và những người tư sản tiến bộ để

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

đả kích vào giai cấp quý tộc và bộ phận tư sản lạc hậu đương thời. Chắc chắn


rằng, trong thế giới quan và nhân sinh quan của Môlie không hẳn hoàn toàn là
niềm vui, sự lạc quan tin tưởng mà còn ẩn giấu nỗi buồn, sự thương cảm trước
những trạng huống bi đát của cuộc sống. Trong hài kịch “Anh ghét đời” một điều
mâu thuẫn là Anxestơ lại đem lòng yêu mến một con người xinh đẹp nhưng giả

hu

dối, đỏm dáng, lại hay gièm pha người mắc phải những thói xấu, tập quán của thời
đại. Đó là cô nàng Xêlimen... Anxextơ biết rõ điều đó nhưng không thể không yêu

T

nàng. Một tình yêu lạ lùng đến nỗi Eliăng (em gái họ của Xêlimen) phải nhận xét:
"Ta thấy người yêu bao giờ cũng ca ngợi người mình đã chọn. Tình yêu say mê
làm cho người ta chẳng thấy ở người yêu điều gì đáng chê trách, cái gì ở người
yêu cũng trở nên dễ thương. Những khuyết điểm cũng được xem là cái hoàn thiện,
hoàn mỹ, người ta đặt cho những cái tên rất hay. Cô gái xanh lướt thì ví như bông
hoa nhài trắng muốt; đen đến phát sợ thì gọi là đen giòn dễ thương; gầy như cò

( Ang ghét đời, lớp 4, hồi II)

T
ruo

ng

hương thì thân hình thanh tú ung dung...”

Tại phòng khách Xêlimen, lúc nào cũng sôi động những câu chuyện đàm tiếu


của giới quý tộc. Tất cả, không gì ngoài chuyện tình yêu, chuyện riêng tư, chuyện
đối nhân xử thế, còn chuyện làm ăn kinh tế, chuyện chính trị trọng đại thì không
thấy đã động đến. Kể cả người bạn gái thân của Xêlimen là Acxinôê cũng trò
chuyện với nhau theo lối xã giao, giả dối "ăn miếng trả miếng”, khi thì mượn gió
.
13
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

bẻ măng, khi thì công kích nhau hết lời. Đặc biệt là bà ta đã gieo vào tâm hồn
Anxextơ một mối hoài nghi lớn về tình cảm của Xêlimen đối với Anxextơ và
khuyên anh ta từ bỏ mối tình của mình.
Về sau mọi người hiểu rõ bản chất của Xêlimen, đã bỏ đi hết nhưng Anxextơ
vẫn tha thiết với nàng, đề nghị nàng vì tình yêu mà hãy theo Anxextơ đến một nơi

inh

nào đó xa xôi, vắng vẻ sống ẩn dật, nhưng nàng không nghe, còn chàng vẫn quyết

định ra đi "đi tìm trên trái đất một nơi vắng vẻ, ở đó người ta được tự do làm

D
v
ien
ai
hoc
H

aT

người chính nhân quân tử”. Và đây, chính là cách giải quyết xung đột giữa con

người v à hoàn cảnh hết sức hợp lí của Môlie. Anxestơ không chấp nhận được xã
hội đó thì phải ra đi .

Trong hài kịch “ĐôngJuăng, Môlie đã xây dựng các xung đột gây cấn dựa
trên những mâu thuẫn không thể điều hoà được, nhằm phản ánh một cách bản chất

hu

những vấn đề của cuộc sống. Mâu thuẫn ở đây tập trung vào tư tưởng tính cách
suy nghĩ và hành động của ĐôngJuăng với lương tri của thời đại, với nhân tính của

T

con người thể hiện qua nhân vật đầy tớ Xganaren. Mặc dù thế kỷ XVII là thế kỷ
chứa chất nhiều mâu thuẫn, nhà nước quân chủ muốn giữ thế cân bằng, giai cấp
quý tộc và tư sản bắt tay cấu kết với nhau để hưởng quyền lợi. Nhưng lại ngấm
ngầm chống đối gay gắt lẫn nhau, trong khi cái chân, thiện, mỹ thì vẫn trường cữu
muôn đời. ĐôngJuăng hiện thân là đại quý tộc tàn nhẫn, bạc ác, qua lời của
Xganaren, ĐôngJuăng đã được miêu tả khá đặc sắc:

ng

"Đức ông Juăng, chủ tao là người bạc ác nhất trên đời, một gả điền rồ một

T
ruo


con chó, một con quỹ, một tên Thổ Nhĩ Kỳ, một tên tà đạo không tin có thiên
đường, địa ngục, chó ngao, nó sống trên đời này giống hệt như một con vật, như
một con quỹ dâm dục, như một vương ông dâm dục chính cống”
(Đông Juăng, hồiI, lớp1)

Không phải ngẫu nhiên mà Môlie để cho Xganaren nói như vậy, có lẽ không

ai nói được chân thực về chủ của mình bằng chính đầy tớ của họ, người luôn luôn
.
14
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

bên cạch bị góp ý sai bảo, phải chứng kiến bao điều ngang trái mà chủ mình gây
ra. Bản thân anh ta không muốn làm điều đó một tí nào, anh ta còn mong Chúa nổi
cơn thịnh nộ để trừng phạt ĐôngJuăng nhưng suy cho cùng anh ta cũng chỉ là thân
phận tôi tớ mà thôi. Yếu tố hài hước ở đây chính là tính chất mỉa mai, nó không
chỉ vạch ra mâu thuẫn của sự vật mà còn đánh giá sự vật, và sự đánh giá này thể

được chân giá trị đích thực và phê phán của nó...

inh

hiện sự khinh bỉ sâu cay, sự chê bai mạnh mẽ. Một kẻ tôi tớ lại có thể nhận ra

D

v
ien
ai
hoc
H
aT

Sự trừng phạt của Chúa về tội lỗi của Đông Juăng, khi hắn bắt tay tượng đá và

bị sét đánh hết sức bất ngờ. Bất ngờ đối với bản thân Đông Juăng, với khán giả,
ngay cả tên đầy tớ:

"Ai thấy hắn chết cũng thoả nguyện! Chúa bị phỉ báng, pháp luật bị vi phạm,
các cô gái bị cám dỗ, các gia đình bị bôi nhọ, các bậc cha mẹ bị xúc phạm, các bà

hu

vợ bị ô nhục, các ông chồng bị đẩy đến bước đường cùng, ai ai cũng vừa lòng.
Chỉ có một mình tôi là khốn khổ, sau bao nhiêu năm hầu hạ, tôi chẳng được

T

thưởng cái gì khác là thấy trời trừng phạt tội vô nhân đạo của chủ tôi một cách
khủng khiếp nhất trần gian. Tiền công của tôi! Tiền công của tôi!”

(Đông Juăng, hồi V, lớp 6).

Đó là sự lý giải hết sức hợp lý cho cái chết bất ngờ của Đông Juăng, là lời
cảnh báo cho người đời, và khẳng định sự thắng thế của cái tốt, của chủ nghĩa
nhân văn. Kết thúc của hài kịch cũng khá vui vẻ, lạc quan, có niềm tin cho con


ng

người. Đó là yêu cầu bắt buộc của thể loại hài kịch "Phê phán, giễu cợt cái xấu,

T
ruo

cái lố bịch, cái lỗi thời để tống tiễn nó một cách vui vẻ ra khỏi đời sống xã hội”kết
thúc nhất thiết phải có hậu.

2. Xung đột trong tính cách của con người:
Xung đột là nhân tố tổ chức nên tác phẩm nghệ thuật ở tất cả các cấp độ

từ đề tài, chủ đề, tình huống, ngôn ngữ, đến tính cách nhân vật. Đặc trưng cơ
bản của xung đột tính cách phụ thuộc vào mức độ, tính chất, của sự đối lập,
.
15
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

mâu thuẫn, va chạm của các tính cách hay giữa các mặt trong cùng một tính
cách. Thông thường, xung đột trong tính cách là xung đột giữa cái thấp kém và
cái thấp kém ; hoặc là xung đột giữa cái cao cả với cái thấp kém làm nảy sinh
cảm hứng trào phúng. Ở hài kịch Môlie chú trọng xây dựng các tính cách nhân
vật bằng việc đặt nhân vật vào mọi hoàn cảnh, với những sự gặp gỡ khác nhau


các tính cách khác sẽ nảy sinh xung đột.

inh

để từ đó làm nổi bật tính cách và tính cách của nhân vật chính khi va chạm với

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

Nhìn chung, từ trước đến nay các công trình nghiên cứu vấn đề này rất
nhiều và đều không phủ nhận được vai trò của tính cách trong văn học. Trong kịch
bản văn học, sự hiện diện của tính cách được tạo ra nhờ việc miêu tả những biểu

hiện bề ngoài và bên trong của cá nhân nhân vật (tâm lý, ngôn ngữ, ngoại hình),
nhờ những nhận xét về nhân vật ấy do tác giả hoặc các nhân vật khác nêu ra, nhờ

hu

vị trí vai trò của nhân vật trong sự phát triển của xung đột kịch. Nghệ thuật xây
dựng xung đột của Môlie trở nên độc đáo hơn khi ông đã để các nhân vật chính

T

bộc lộ một cách sâu sắc, cao độ tính cách của mình. Hầu hết tính cách các nhân
vật của ông được khắc hoạ ngay từ đầu, bằng hình thức gián tiếp hoặc trực tiếp.

Trong “Tư sản quý tộc”, Môlie lôi cuốn sự chú ý của chúng ta vào những

hành động, suy nghĩ, lời nói của ông Giuốc đanh. Trong con người ông vừa có
tính cách của một ông chủ Tư sản, vừa khao khát một phong cách quí tộc. Chính
điều này tạo nên xung đột trong tính cách của con người Giuốcđanh. Ông ta không

ng

thiếu gì về tiền của, điều ông thiếu là danh tước, vị trí trong xã hội phong kiến.

T
ruo

Cho nên bằng mọi giá ông quyết ngoi lên. Ông thuê thầy về dạy các môn như:
Triết học, khiêu vũ, đấu kiếm để đúng như phong cách quý tộc. Ông ta tìm mọi
cách yêu một bà bá tước, vinh hạnh trong một thứ bạn đầu môi, nhưng không hề
vô tư của tay đại quý tộc Đôrăngtơ. Tiền bạc của lão cứ mòn dần để trả món nợ
của bọn người muốn khai thác sự ngốc nghếch của lão. Trong lúc lão đang mở tiệc

.
16
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

thiết đãi người tình hờ Đôrimen thì bà vợ của lão về, khán giả đang hết sức chú ý
sự bất bình của bà vợ Giuốc đanh:
Bà Giuốc đanh: - Á à! Đại hội đây mà! Rành rành là học chẳng mong con

này dẫn xác về đâu! Ông chồng quí hoá của tôi ơi, ông giục mãi tôi về bên bá nó
ăn cơm để ông giở cái trò này ra phải không? Bên kia thì hát xướng, bên này thì

inh

tiệc tùng yến ẩm, ông thiêu đốt cơ nghiệp như thế đấy! Cứ con này bước ra khỏi

nhà là ông mở tiệc thiết đãi các bà lớn, ông đuổi tôi đi để ông đàn địch hát xướng

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

hầu các bà !

Ô Giuốc đanh: - Ừ, chỉ láo, ngài bá tước thiết tiệc bà lớn đây, chứ tôi à?
Bà lớn là một bà quí tộc. Tôi chỉ được vinh dự ngài bá tước mượn nhà và cho
tham dự tiệc thôi.

Bà Giuốc đanh: - Chuyện bịa hết. Tôi nói cái gì thì tôi chắ cái đó.

hu

Ông Giuốc đanh: ( nói với Đôrimen) – Phu nhân ơi, ngài bá tước ơi, ngài
xin lỗi phu nhân hộ tôi, rồi cố mời phu nhân trở lại. (Nói với bà Giuốc đanh) À,


T

ra cái quân hỗn láo, giỏi nhỉ...

Bà Giuốc đanh: - Thây xác cái quý tộc chúng nó.

(Tư sản quý tộc Lớp 2, hồi IV)

Mọi người nghĩ rằng phen này bà ta sẽ cho ông Giuốcđanh một bài học nhớ
đời và ông ta sẽ trả đũa như thế nào ? Song bỗng nhiên, tác giả cho xuất hiện một
ông lão nói rằng có quen biết cụ cố nhà ông Giuốcđanh, khẳng định cụ cố là một

ng

nhà quý phái rất mực phong nhã, rồi ông đưa tin "Hoàng tử Thổ Nhĩ Kỳ say mê

T
ruo

lệnh ái” con của ông Giuốcđanh. Lúc bấy giờ ông Giuốcđanh càng lộ rõ sự kệch
cỡm, lố bịch đáng buồn cười.
Từ ngôn ngữ đến hành động, ông Giuốcđanh đã thực hiện một cách răm rắp

đến ngớ ngẩn theo Côviên và Clêông rồi khi Côviên nói muốn cưới con gái làm vợ
thì ông Giuốcđanh bằng lòng ngay, không cần suy nghĩ gì nữa. Ông được hứa sẽ
được hoàng tử Thổ Nhĩ Kỳ phong chức "Mamamuchi”, tức là một chức cao quý ở
.
17
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................



..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

Thổ Nhĩ Kỳ thì ông sướng rân người và thốt lên: "Hoàng tử Thổ Nhĩ Kỳ làm vinh
dự cho tôi quá. Xin đưa tôi đến nhà hoàng tử để tôi cảm ơn ngài”. Rõ ràng, với sự
bất ngờ này, xung đột trong tính cách của Giuốcđanh bộc lộ triệt để hơn bao giờ
hết và lẽ đó đã gây hứng thú, hấp dẫn cho khán giả.Tính cách trong hài kịch
thường được mô tả một cách rõ nét, cận cảnh, nhất là những nét gây cười. Nhân

inh

vật hài kịch là đối tượng của tiếng cười. Để tạo ta hiệu quả gây cười trong các vở
kịch, các kịch tác gia thường xây dựng các kiểu tính cách gây cười để thực hiện ý

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

đồ nghệ thuật của mình. Môlie đã xây dựng trong tác phẩm của mình hệ thống
nhân vật đặc sắc, mỗi nhân vật là hiện thân của một tính cách nhất định: Phóng

đãng (Đông Juăng); đạo đức giả (Táctuyphơ); hà tiện (Acpagông); thông thái rởm
(Giuốcđanh); ghét đời (Anxextơ).

Ông dựng lên sâu khấu hài kịch những hình tượng vô cùng sinh động về


hu

tầng lớp quý tộc và giai cấp tư sản điển hình của thời đại. Đối lập với những tính
cách điển hình này là tính cách tốt đẹp, trong sáng, tốt bụng của tầng lớp đầy tớ.

T

Các vai đầy tớ chính là lương tri và trí thông minh của con người, mà Môlie đặt
vào đó niềm tin của mình. Xung đột xảy ra giữa hai loại tính cách này, thường tạo
ra tiếng cười mạnh mẽ, mang tính châm biếm sâu cay. Trong “ Lão hà tiện”,
nhân vật Arpagông với tính cách phức tạp của nó, đã trở thành nhân vật điển hình
của người hà tiện, tiêu biểu cho lòng ham vàng của người tư sản tích lỹ đương
hình thành ở thời đại đó. Qua nhân vật ấy, Môlie đã mô tả được những nét điển

ng

hình của con người tư sản của thời đại, bằng một ngòi bút châm biếm sâu sắc, đả

T
ruo

kích cay độc, và một thái độ khinh ghét vô cùng quyết liệt, khiến cho vở kịch của
ông có một ý nghĩa xã hội rất lớn và một giá trị đạo đức rất cao.Bên cạnh nhân vật
chính ấy, còn có những nhân vật phụ, trong số đó có hai nhân vật mà Môlie đã mô
tả với một nét bút khá đậm đà, để hoàn thành bức tranh gia đình Arpagông, với tất
cả ý nghĩa chua chát của nó: đó là Clêan và Êly, hai người con của Arpagông. Hai
người đều có một mối tình yêu thắm thiết: Clêan thì yêu cô Marian, mà bố định
.
18

..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

lấy, đến nỗi thủ tiêu cả tình nghĩa cha con của cả đôi bên; Ely thì yêu Vale, nhưng
bị bố ép gả cho một ông già (vì ông này có của và không đòi hồi môn). Chúng ta
chú ý cuộc hội thoại giữa cha con, về việc tranh giành người yêu, và suy nghĩ của
người cha về tình yêu của con:
ARPAGÔNG: - Thế là cha rất hài lòng thấy con đồng ý với cha, vì cái cốt

inh

cách nền nã và cái vẻ nhuần nhị của cô ta đã tranh thủ được tâm hồn của

cha và cha đã quyết lấy cô ta làm vợ, miễn là cũng có được ít nhiều của cải

D
v
ien
ai
hoc
H
aT

gì đó.
CLÊAN: - Ơ?

ARPAGÔNG: - Sao?


CLÊAN: - Cha bảo rằng cha đã quyết…
ARPAGÔNG: - Lấy cô Marian làm vợ.

hu

CLÊAN: - Ai? Cha, cha ấy à?

ARPAGÔNG: - Phải, tao, tao, tao, tao! Thế này là nghĩa thế nào?

T

CLÊAN: - Con đột nhiên bị chóng mày chóng mặt, con xin lui khỏi chỗ
này.

ARPAGÔNG: - Không hề gì. Vào mau trong bếp, uống một cốc lớn nước
lã đi. Thật là cái bọn công tử yết ớt, chẳng được cứng cáp gì hơn mấy con
gà mái! Con gái của cha này, đó là điều cha đã quyết định cho cha. Còn
thằng anh của con, cha định lấy cho nó một mụ góa mà sáng hôm nay

ng

người ta vừa đến nói chuyện với cha. Về phần con, thì cha gả con cho quý

T
ruo

ngài Anxem.

ÊLY: - Cho quý ngài Anxem?

ARPAGÔNG: - Phải. Một người đứng tuổi, khôn ngoan và hiền đức, chưa
ngoài năm mươi, và nghe người ta ca tụng là có rất nhiều của.
(Lão hà tiện, lớp 4, hồi I )
Xung đột giữa tính cách giữa cha-con căng thẳng hơn bao giờ hết, cha

không ra cha, con không ra con, tất cả chẳng ra thể thống gì cả. Chính sự mô tả
.
19
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

hiện thực tính cách những người con của Arpagông, đã tập trung hoàn thành bức
tranh gia đình lão hà tiện. Đó là lời tố cáo đanh thép, đầy đủ và trung thực, vạch
tội lòng ham vàng của giai cấp tư sản, nó đã thủ tiêu cả mối quan hệ thiêng liêng
nhất của con người, và làm cho gia đình tư sản trở nên một gia đình mà đồng tiền
đã phá hoại cả đến tình nghĩa cha con.

inh

Do ảnh hưởng của tư tưởng duy lý, hài kịch của Môlie thường chú trọng
phân tích tâm lý con người, chú trọng miêu tả những xung đột đầy kịch tính bên

D
v
ien
ai
hoc

H
aT

trong tính cách nhân vật mà không chú ý đến hoàn cảnh bên ngoài. Kết thúc các

vở kịch, các nhân vật thay đổi tính cách, được giác ngộ . Mâu thuẫn gay gắt trong
kịch thường được giải quyết bằng một thế lực sáng suốt bên ngoài xung đột (nhà
cầm quyền, cảnh sát . . .). Khi sân khấu buông màn xuống thì cái xã hội của Môlie
sau cơn biến động lại trở về yên tĩnh, hạnh phúc.

hu

Cách xây dựng xung đột trong thể loại hài kịch khác với thể loại bi kịch.
Thông thường ở bi kịch, qua hành động của nhân vật chính, thể hiện xung đột

T

không thể điều hòa giữa cao cả và thấp hèn, thiện và ác, bóng tối và ánh
sáng....trong tình huống cực kì căng thẳng mà nhân vật thoát ra bằng cái chết bi
thảm. Sêchxpia nổi tiếng với các bi kịch: Ôtenlô, Rômêô và Juyliet,
Hămlét...Cũng chính bi kịch đưa ông lên tầm cao thiên tài. Bi kịch của ông đạt
trình độ sâu sắc về tư tưởng của kịch tính, về hành động nhân vật, cách xây dựng

ng

xung đột...Nó phản ánh cơn khủng hoảng sâu sắc và toàn diện về tư tưởng của thời
đại. Đó là cuộc chạy đua điên cuồng theo lợi nhuận , dẫm đạp lên tất cả giá trị mà

T
ruo


Chủ nghĩa nhân văn Phục Hưng đề cao. Sếcxhpia thường đăt nhân vật vào những
tình huống đầy mâu thuẫn để thúc đẩy nhân vật nảy sinh hình thành và phát triển
lên đến đỉnh cao. Vì vậy hành động trong các bi kịch của ông diễn ra như một
chuỗi những mâu thuẫn và xung đột , căng thẳng và khẩn trương ,cuồn cuộn như
cơn gió lốc. Trong bi kịch, ông tin tưởng ở con người, ở thiên hướng vươn tới cái
chân, cái thiện, cái mĩ, ở lí trí sáng suốt, ở lương tri con người. Kết thúc bi kịch,
.
20
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

các nhân vật chính đều chết oan uổng nhưng đó là cái chết đầy sức tố cáo, cái
chết kêu gọi tinh thần đấu tranh cho sự sống ...
II- NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG XUNG ĐỘT KỊCH
Xung đột là nhân tố, tổ chức nên tác phẩm nghệ thuật ở tất cả các cấp độ,
từ đề tài, chủ đề, tư tưởng, cốt truyện hình tượng nhân vật... Cho nên, xung đột

inh

phải xuất hiện ngay từ đầu vở kịch. Nói cách khác, khi có kịch là có xung đột.
Theo Lại Nguyên Ân "Bản thân xung đột có thể chuyển dạng trong tiến trình nó

D
v
ien
ai

hoc
H
aT

được khai triển, khi thì dịu đi, khi thì gay gắt thêm, ở đầu ra đã khác so với đầu
vào”. Xung đột kéo dài qua các hồi, nhưng đến một thời điểm, hoàn cảnh nào

đó buộc nhà văn đẩy lên đến đỉnh điểm. Hiệu quả nghệ thuật đối với người đọc,
người xem như thế nào thì còn tuỳ thuộc vào tư tưởng, tài năng, và cách xử lý
của nhà văn.

hu

Cuộc sống với những hiện tượng phong phú, đa dạng vừa là đối tượng phản
ánh, vừa là nguồn mạch nuôi dưỡng văn học, là nguồn cảm hứng mênh mông bất

T

tận của tâm hồn nghệ sĩ. Văn học phải đi ra từ cuộc sống, rồi nhờ cánh diều nghệ
thuật cất cánh bay xa. Tác phẩm sẽ không còn giá trị nếu quay lưng với cuộc sống,
thoát lý thực tại. Hài kịch của Môlie mang tính hiện thực sâu sắc, bởi lẽ trong quá
trình sáng tác ông đã ý thức rất rõ điều đó. Phương châm của ông là lấy cuộc sống
làm thầy học, "Cần phải mô tả theo tự nhiên”, phải tôn trọng cuộc sống. Mà hiện
thực cuộc sống thời đại Môlie vô cùng phức tạp.

ng

Xung đột giữ vai trò hết sức quan trọng trong nghệ thuật kịch, nhưng nó

T

ruo

phải được chỉ đạo bởi tư tưởng chủ đề của tác phẩm. Một mặt tư tưởng chủ đề là
cơ sở đề tác giả tổ chức xung đột, mặt khác xung đột lại là hình thức biểu hiện của
tư tưởng chủ đề. Qua đó nhà văn bày tỏ thái độ chủ quan của mình về hiện thực
con người, phát biểu những quan niệm về nhân sinh, góp phần bồi dưỡng thanh
lọc tâm hồn con người và cải tạo cuộc sống Hồ Ngọc trong Nghệ thuật viết kịch
đã nhấn mạnh: "Một mặt tư tưởng chủ đề là cơ sở đề tác giả tổ chức xung đột, mặt
.
21
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

khác xung đột lại là hình thức biểu hiện của tư tưởng chủ đề”. Qua các hài kịch,
Môlie đã tố cáo những tiêu cực, những điều lố lăng, cái xấu, cái rởm đời… của đủ
mọi tầng lớp, không kiêng nể ai, từ nhà thờ ....Nguồn đề tài phong phú nhất của
ông chính là cuộc sống xã hội Pháp thế kỷ XVII, trong cung đình, nơi thành thị.
Môlie còn quan niệm phải tuân thủ theo tự nhiên để mô tả con người. Các nhân

inh

vật của ông đều được mô tả với tâm tư, hành động, lời ăn tiếng nói đặc biệt của

họ. Chế độ quân chủ chuyên chế, tầng lớp quý tộc lỗi thời, tôn giáo đè nén hạnh

D
v

ien
ai
hoc
H
aT

phúc của con người, tư sản có tiền lại đâm ra nô lệ đồng tiền, hoặc ham mê danh

vọng… là những mục tiêu đả kích của ông. Trong vở “Táctuyphơ”, rõ ràng qua
xung đột giữa Orgông và Táctuyphơ, Môlie muốn thẳng thắn vạch mặt bọn thầy tu
thiên Chúa giáo, bọn mộ đạo, giả đạo đức vô cùng xấu xa, tàn ác. Ông thể hiện sự
phản kháng mạnh mẽ các thế lực thống trị đương thời, chế độ chuyên chế, bọn tư

hu

sản cấu kết với tôn giáo và chính quyền. Cái tài của Môlie là đã đẩy xung đột giữa
Orgông và Tactuyphơ lên đến đỉnh điểm , và chính ở đây tư tưởng chủ đề biểu

T

hiện rõ nhất.

Trong hài kịch Anh ghét đời, thông qua xung đột giữa Anxextơ và xã hội
đương thời, hài kịch mang ý nghĩa triết lý thâm trầm, lặng lẽ nhưng cũng thể hiện
nội dung phê phán. Tiếng cười chế giễu những tệ lậu, hủ tục, trong một xã hội giả
dối, lừa lọc không có đất dung thân cho những người thẳng thắn, chân chính..
Tiếng cười toát ra ở đây không phải bằng cách chỉ ra tính vô nhân đạo, đểu giả và

ng


hung bạo của những thế lực hắc ám như ở tác phẩm Tactuyphơ, Lão hà tiện.v.v...

T
ruo

mà chủ yếu là phơi bày những khía cạnh lố bịch, xấu xa đáng cười trong cuộc
sống hàng ngày, một cuộc sống vô vị, lỗi thời, những quan hệ tình cảm nhạt nhẽo,
hình thức nhưng lại được khoác dưới một bộ áo hào hoa, phú quý. Đúng như
Anxextơ trách mắng Xêlimen là "con người xanh vỏ đỏ lòng, khéo vờ vĩnh” hay là
"vừa giả dối, lại vừa táo tợn”. Anxextơ oán hờn gay gắt nhưng lại yêu Xêlimen tha
thiết, mãnh liệt. Cái hài toát ra chính từ mâu thuẫn đó, càng khắc sâu sự đơn độc
.
22
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

của Anxextơ trong thời đại lúc bấy giờ. Tầm cao tư tưởng, giá trị của hài kịch phụ
thuộc vào cách giải quyết xung đột. Ở mỗi tác giả đều có cách giải quyết khác
nhau. Lơ Xít của Cornây đã đề cập đến những mối xung đột không mang tính chất
điển hình, mà chỉ xẩy ra trong một hoàn cảnh hết sức đặc biệt và ngoại lệ. Xung
đột xảy ra ngay chính trong tâm hồn của nhân vật. Trong tâm hồn có cuộc đấu

inh

tranh dữ dội để đi đến sự lựa chọn đúng đắn giữa đam mê của bản thân với nghĩa
vụ giữa dòng dõi và sự thắng lợi cuối cùng thường là sức mạnh của lề luật, của


D
v
ien
ai
hoc
H
aT

nghĩa vụ cao cả ở con người thế kỷ XVII. Đặt lý trí thành nhân tố quyết định
trong việc lựa chọn ứng xử, đề cao nghĩa vụ, đặt cái chung lên trên cái riêng, như
vậy mới phù hợp với yêu câù chống tư tưởng phân cát, phục vụ tốt chế độ phong

kiến tập trung. Hơn nữa, tinh thần nghĩa vụ đó là tiêu chuẩn phẩm chất tình yêu
cao quý của con người mẫu mực lúc bấy giờ. Không mang không khí lãng mạn

hu

vui tươi và lý tưởng lạc quan tốt đẹp của những vở kịch vui, kịch của Sêchxpia
mang suy tư nặng nề về các mối xung đột. Lý tưởng nhân văn và hiện thực xấu xa

T

của xã hội là hai mặt đối lập được ông thể hiện trong từng vở kịch. Vào cuối thời
kỳ thống trị của nữ hoàng Elizabeth, các thế lực phong kiến đua nhau tranh quyền
đoạt lợi, giai cấp tư sản mới vươn lên nhưng nhu nhược, đời sống nhân dân cơ
cực, chịu sự áp bức bóc lột nặng nề của các thế lực phong kiến, Sêchxpia đã vẽ
bức tranh xã hội bằng ngôn từ uất ức đau khổ nhưng tràn đầy niềm hy vọng và
niềm tin ngoan cường, bất khuất. Vở bi kịch Hamlet (1601) có nội dung triết học

ng


phong phú và có ý nghĩa xã hội sâu sắc, đặt lên vai chàng hoàng tử Đan Mạch

T
ruo

Hamlet trách nhiệm xã hội to tát là diệt trừ tội ác, khôi phục chính nghĩa nhưng
chàng luôn rụt rè, nhu nhược trong hành động. Và phải giải quyết bằng một cuộc
quyết đấu. Đó chính là đặc trưng của người theo chủ nghĩa nhân văn thuộc giai
cấp tư sản đương thời. Sự kết hợp hài hoà giữa thực tế xã hội, chiều sâu triết học
và nghệ thuật hấp dẫn đã làm cho tác phẩm trở thành một trong những kiệt tác
trong kho tàng văn học thế giới.
.
23
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


..............................................Đề tài nghiên cứu khoa học......................................................
.

C- PHẦN KẾT LUẬN
Trong sự phát triển mạnh mẽ, phong phú , đa dạng nhưng không kém phần

inh

phức tạp như văn chương hiện nay, thì những tác phẩm đã được khẳng định qua
thời gian như hài kịch của Môlie là càng có ý nghĩa. Người đọc, người xem dễ
dàng nhận thấy một tư duy nghệ thuật mới mẻ, một quan niệm nghệ thuật về cuộc

D

v
ien
ai
hoc
H
aT

sống con người hết sức sâu sắc qua các hài kịch của ông. Tác phẩm của Môlie đã
tái hiện được một hiện thực phong phú, phức tạp của xã hội Pháp thế kỷ XVII với

đầy đủ các hạng người: hà tiện, đạo đức giả, huênh hoang, ngạo mạn, giả tạo...
Mỗi vở kịch phản ánh những xung đột khác nhau nhưng cùng một thời đại, thì
xung đột mang những tính chất chung nhất định. Ở chủ nghĩa Cổ điển, nỗi bật là

hu

xung đột giữa cá nhân và quốc gia; dục vọng và nghĩa vụ. Môlie là một trong
những đại biểu xuất sắc của chủ nghĩa Cổ điển, nhưng xung đột nỗi bật trong kịch

T

của ông là xung đột trong tính cách của con người; xung đột giữa con người với
hoàn cảnh. Điều đó đã tạo nên sự độc đáo trong cách xây dựng xung đột của
Môlie.

Môlie giải quyết xung đột hết sức sáng tạo, linh động theo chiều hướng lý
tưởng tiên tiến của thời đại. Môlie đã khéo léo đẩy xung đột lên đỉnh cao, sau đó

ng


bằng cách tạo ra yếu tố bất ngờ, ông đã thực hiện bước chuyển đột biến hết sức

T
ruo

hợp lý và có ý nghĩa.

.
24
..................Nghệ thuật xây dựng xung đột trong hài kịch Môlie...........................................


.............................................. ti nghiờn cu khoa hc......................................................
.

D -TI LIU THAM KHO
1. Giỏo trỡnh VHTG tp 2 (Tp th tỏc gi - NXB HSP HN - 2007)
2. Tuyển tập kịch Môlie 2 tập - Đỗ Đức Hiểu - NXB VH 1964

inh

3.T in vn hc (b mi)- nhiu tỏc gi- NXB Th gii- 2005
4. Lch s sõn khu th gii. (Tp 2 - Mụcunxki- c Nam- Hong OanhHi Dng dch- NXB 1977)

D
v
ien
ai
hoc
H

aT

5. Tỏc gia vn hc v sõn khu nc ngoi( Hu Ngc NXB VH 1982)

6. Tỏc phm vn hc nc ngoi trong nh trng (Lu c Trung ch
biờn- NXB GD 1999).

7.Chõn dung cỏc nh vn th gii( Lu cTrung ch biờn- NXB Giỏo
dc nm 2004)

hu

8.Cm th v ging dy Vn hc nc ngoi (Phựng Vn Tu - NXB Giỏo
dc nm 2002)

T
ruo

ng

T

9.150 Thut ng vn hc (Li Nguyờn n - NXB HQG- 2003)

.
25
..................Ngh thut xõy dng xung t trong hi kch Mụlie...........................................