CHƯƠNG 6

ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG
HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ


I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước
đổi mới(1945 – 1989)
1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT
a. Giai đoạn 1945 – 1954: HTCT dân chủ nhân dân
- Nhiệm vụ: thực hiện đường lối CM đánh đuổi ĐQ xâm lược, giành ĐL, thống nhất thực sự cho DT, xoá bỏ các di tích PK và nửa PK làm cho người cày có ruộng, phát triển chế độ DCND, gây dựng cơ sở cho CNXH. Khẩu hiệu “Dân tộc trên hết, Tổ
quốc trên hết” – cơ sở tư tưởng cho HTCT.
(Chỉ thị “Kháng chiến, kiến quốc”- 25/11/1945)


I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước
đổi mới(1945 – 1989)
1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT
a. Giai đoạn 1945 – 1954: HTCT dân chủ nhân dân
- Nhiệm vụ
- Nền tảng: khối đại đoàn kết dân tộc. Không chủ trương đấu tranh giai cấp. Đặc lợi ích của DT lên cao nhất.


I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước
đổi mới(1945 – 1989)
1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT
a. Giai đoạn 1945 – 1954: HTCT dân chủ nhân dân
- Nhiệm vụ
- Nền tảng
- Chính quyền: là công bộc của dân. Dân là chủ và dân làm chủ. Cán bộ sống, làm việc giản dị, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.

I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước

đổi mới(1945 – 1989)

1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT
a. Giai đoạn 1945 – 1954: HTCT dân chủ nhân dân
- Nhiệm vụ
- Nền tảng
- Chính quyền
- Vai trò lãnh đạo HTCT của Đảng ẩn trong vai trò của Quốc Hội, Chính phủ, HCM và các đảng viên trong Chính phủ


- Mặt trận dân tộc thống nhất và nhiều tổ chức quần chúng, làm việc tự nguyện, không hưởng lương, không nhận kinh phí hoạt động từ ngân sách nhà nước – không có điều kiện công chức hoá, quan liêu
hoá.
- Cơ sở kinh tế là nền sản xuất tư nhân hàng hoá nhỏ, phân tán, tự cấp, tự túc; bị kinh tế thực dân và chiến tranh kìm hãm, chưa có viện trợ
- Bước đầu có sự giám sát của xã hội dân sự đối với Nhà nước, Đảng. Sự phản biện giữa 2 Đảng Dân chủ và Đảng Xã hội.


b. Giai đoạn 1955 – 1989: HT chuyên chính vô sản
* Cơ sở hình thành


Cơ sở hình thành
hệ thống chuyên chính vô sản ở nước ta:

Một là: lý luận Mác-Lenin về thời kỳ quá độ và về chuyên chính vô sản.
Hai là: đường lối chung của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn 1954-1975.
Ba là: cơ sở chính trị của hệ thống chuyên chính vô sản nước ta được hình thành
từ năm 1930 và bắt rễ vững chắc trong lòng dân tộc và xã hội.


Bốn là: cơ sở kinh tế của hệ thống chuyên chính vô sản là nền kinh tế kế hoạch
hóa tập trung quan liêu, bao cấp.

Năm là: cơ sở xã hội của hệ thống chuyên chính vô sản là liên minh giai cấp giữa
giai cấp nông dân với giai cấp công nhân và tầng lớp trí thức.


b. Giai đoạn 1955 – 1989: HT chuyên chính vô sản
* Cơ sở hình thành
* Chủ trương
Xây dựng HTCCVS là: xây dựng chế độ làm chủ tập

-

thể XHCN


I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước
1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT
2. Đánh giá việc thực hiện:

đổi mới(1945 – 1989)


I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước
đổi mới(1945 – 1989)
II. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ đổi mới
1989 đến nay


1. Quá trình hình thành đường lối đổi mới HTCT


a. Cơ sở hình thành đường lối:

• Yêu cầu của công cuộc đổi mới kinh tế
• Yêu cầu giữ vững ổn định chính trị - xã hội, mở rộng và phát huy dân chủ XHCN
• Yêu cầu mở rộng đối ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế
• Yêu cầu khắc phục những yếu kém, khuyết điểm của HTCT nước ta trước đổi mới.


b. Quá trình đổi mới tư duy về xây dựng HTCT:







Sử dụng khái niệm HTCT thay thế khái niệm hệ thống chuyên chính vô sản
Nhận thức rõ hơn về cơ cấu và cơ chế vận hành của HTCT ở nước ta
Nhận thức rõ hơn về yêu cầu dân chủ hoá đời sống xã hội
Đổi mới nhận thức về Nhà nước và Nhà nước pháp quyền
Nhận thức rõ hơn về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của HTCT.


2. Mục tiêu, quan điểm và chủ trương
a. Mục tiêu và quan điểm:



Mục tiêu:
“Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội” xác định:
Toàn bộ tổ chức và hoạt động của HTCT ở nước ta trong giai đoạn mới là nhằm xây
dựng và hoàn thiện nền dân chủ XHCN, đảm bảo quyền lực thuộc về nhân dân.
ĐH VII của Đảng cũng khẳng định: Thực hiện dân chủ XHCN là thực chất của việc
đổi mới và kiện toàn HTCT.


Quan điểm:
• Một là, dùng khái niệm “hệ thống chính trị” thay cho khái niệm hệ thống chuyên chính
vô sản và khái niệm chế độ làm chủ tập thể được sử dụng trong các giai đoạn trước đây.

• Hai là, kết hợp chặt chẽ ngay từ đầu đổi mới kinh tế với đổi mới chính trị, lấy đổi mới
kinh tế làm trọng tâm, đồng thời từng bước đổi mới chính trị.


Quan điểm:
• Ba là, đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của HTCT không phải là hạ thấp hoặc
thay đổi bản chất của nó, mà là nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực
quản lý của Nhà nước, phát huy quyền làm chủ của nhân dân


Quan điểm:
• Bốn là, đổi mới HTCT một cách toàn diện, đồng bộ, có kế thừa, có bước đi, hình thức và
cách làm phù hợp.

• Năm là, đổi mới mối quan hệ giữa các bộ phận cấu thành của HTCT với nhau và với xã
hội, tạo ra sự vận động cùng chiều theo hướng tác dụng, thúc đẩy xã hội phát triển; phát
huy quyền làm chủ của nhân dân.



b. Chủ trương:

 Xây dựng Đảng trong HTCT:
• HTCT phải trên cơ sở kiên đònh các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, thực
hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ; thực hiện dân chủ rộng rãi trong Đảng và
trong xã hội, đẩy nhanh phân cấp, tăng cường chế độ trách nhiệm cá nhân, nhất là
người đứng đầu.


• Phải chủ động, tích cực, có quyết tâm chính trị cao, đồng thời cẩn trọng, có bước đi
vững chắc, vừa làm vừa tổng kết, vừa rút kinh nghiệm.

• Phải quán triệt các nguyên tắc chung vừa phải phù hợp với đặc điểm, yêu cầu, nhiệm
vụ của từng cấp, từng ngành.


• HNTW5 khóa X về “Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của
HTCT”: mục tiêu

giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo, nâng cao tính khoa học, năng lực và hiệu quả lãnh
đạo của Đảng đối với Nhà nước và toàn XH, sự gắn bó mật thiết giữa Đảng và nhân dân
nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của nhà nước, chất lượng hoạt động của MTTQ và các tổ
chức chính trị - xã hội
phát huy dân chủ, quyền làm chủ của nhân dân
tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong Đảng và trong XH
nước ta phát triển nhanh và bền vững theo định hướng XHCN.


 Xây dựng Nhà nước trong HTCT:

- Đặc điểm của NN pháp quyền VN:

•
•

Nhà nước của dân,do dân vì dân, tất cả quyền lực NNthuộc thuộc về ND
Quyền lực NN là thống nhất, có sự phân công rành mạch phối hợp chặt chẽ giữa các cơ
quan NN trong việc thực hiện các quyền hành pháp, tư pháp, lập pháp

•

NN được tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp, pháp luật và bảo đảm cho Hiến
pháp, các đạo luật giữ vò trí tối thượng trong điều chỉnh các quan hệ thuộc tất cả các
lónh vực đời sống XH


•
•

Nhà nước tôn trọng và bảo đảm quyền con người, quyền công dân; nâng cao trách
nhiệm pháp lý giữa NN và công dân, thực hành DC, đồng thời tăng cường kỷ cương, kỷ
luật
NN pháp quyền VN do 1 đảng duy nhất lãnh đạo, có sự giám sát của nhân dân, sự phản
biện XH của MTTQ và các tổ chức thành viên.


 Xây dựng Nhà nước trong HTCT:
- Biện pháp xây dựng NN pháp quyền VN:

•


Xây dựng cơ chế vận hành của Nhà nước pháp quyền XHCN, bảo đảm nguyên tắc
tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân.

•

Hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng tính cụ thể, khả thi của các quy đònh trong văn
bản pháp luật.

•

Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội.


• Đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới tổ chức và hoạt động của Chính phủ theo hướng xây
dựng cơ quan hành pháp thống nhất, thông suốt, hiện đại.

• Xây dựng hệ thống cơ quan tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ
công lý, quyền con người.

• Nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND và UBND, bảo đảm quyền tự chủ và tự chịu trách
nhiệm của chính quyền địa phương trong phạm vi được phân cấp.