ADB TA-7779 VIE

NG PHÓ V I BI N
I KHÍ H U
TRONG
N NG L
NG VÀ GIAO THÔNG

H i&

HÀ N I - 2014
1

áồ


ADB TA-7779 VIE

Responding to Climate Change
in the Energy and Transport Sectors

Questions & Answers

2
HANOI
- 2014


L IăNÓIă

U

Sách H i- áp v
ng phó v i Bi n đ i khí h u trong l nh v c N ng l ng và Giao
thông là m t s n ph m đ u ra c a c a D án “H tr Ch ng trình m c tiêu qu c gia
ng phó v i bi n đ i khí h u t p trung vào l nh v c N ng l ng và Giao thông (ADB
TA-7779). D án là m t H tr k thu t c a Ngân hàng Phát tri n Châu Á (ADB),
d c thi t k nh m h tr Chính ph Vi t Nam trong cu c chi n ch ng Bi n đ i khí
h u (B KH). D án do B Công th ng là c quan đi u hành thông qua C c K
thu t An toàn và Môi tr ng công nghi p là đ u m i, ph i h p v i B Giao thông V n
t i, B Tài nguyên và Môi tr ng và ba đ a ph ng (Thành ph
à N ng, T nh
Thanh Hóa và Thành ph H Chí Minh) th c hi n.
D án đ
sau:

c tri n khai trong 2 n m 6 tháng (2012-2014) v i các m c tiêu c th nh

ánh giá các r i ro do B KH trong l nh v c N ng l
đ nh và xây d ng k ho ch đ thích ng;
- Ki n toàn K ho ch hành đ ng
gia D án;

ng và Giao thông, xác

ng phó v i BđKH các B và đ a ph

ng tham

xu t các chính sách và gi i pháp đ h tr cho vi c th c hi n hi u qu các
ho t đ ng thích ng và gi m nh ;

- Xây d ng và hoàn thi n k ho ch gi m phát th i KNK và thích ng v i B KH
trong hai l nh v c n ng l ng và giao thông;
- T ng b c nâng cao nh n th c và n ng l c cho các cán b c a Vi t Nam trong
vi c xây d ng đ xu t và th c hi n các gi i pháp ng phó v i B KH trong l nh v c
N ng l ng và Giao thông.
Cu n sách này đ c so n th o và phát hành là m t trong nh ng ho t đ ng nh m góp
ph n th c hi n M c tiêu Nâng cao nh n th c và n ng l c cho các cán b c a Vi t
Nam v Bi n đ i khí h u.
Cu n sách g m 4 ph n: Nh ng v n đ chung v B KH, Bi n đ i khí h u Vi t Nam,
Bi n đ i khí h u trong l nh v c N ng l ng và Giao thông và Các công c và mô hình
dùng trong xây d ng k ho ch hành đ ng ng phó B KH. N i dung Cu n sách đ c
th hi n d i hình th c h i-đáp đ ti n cho m c đích s d ng.
Chúng tôi xin g i l i cám n chân thành đ n D án ADB TA-7779 đã t o m i đi u
ki n thu n l i đ biên so n và phát hành cu n sách.
Hà n i, ngày 28 tháng 9 n m 2014
Các tác gi so n th o
3


M C L C (s làm sau khi có market c a nhà xu t b n)

Danh sách các ph n và câu h i
I. NH NG V NàĐ CHUNG V BI NàĐ I KHÍ H U....................................................................................... 10
1.1 Khoa h c v bi

à

i khí h u ........................................................................................................... 10

1.


Câu h i: Th i ti t và khí h u khác nhau nh th nào ? ............................................................... 10

2.

Câu h i: H th ng khí h u là gì ?................................................................................................ 10

3.

Câu h i: Mô hình khí h u là gì ? ................................................................................................. 11

4.

Câu h i: Bi n đ i khí h u là gì ? ................................................................................................. 11

5.

Câu h i: Bi n đ i khí h u đ t ng t (abrupt climate change) là gì ? ............................................ 12

6.

Câu h i : Vì sao khí h u l i bi n đ i ? ........................................................................................ 12

7.

Câu h i: S

8.

Câu h i: Có đúng là bi n đ i khí h u hi n nay là do các ho t đ ng c a con ng


9.

Câu h i: Khí nhà kính là gì? ....................................................................................................... 14

m lên toàn c u là gì ?............................................................................................. 12
i gây ra? ....... 13

10.

Câu h i: Hi u ng nhà kính là gì ? ......................................................................................... 14

11.

Câu h i: Ti m n ng gây nóng lên toàn c u (GWP) c a KNK là gì? ...................................... 15

12.

Câu h i: Bi u đ Keele là gì ? ................................................................................................ 15

13.

Câu h i: Vì sao n ng đ khí nhà kính l i t ng lên? ................................................................ 15

14.

Câu h i:

15.


Câu h i: Phát th i do con ng

16.

Câu h i: KNK t nhiên hình thành t đâu ? ........................................................................... 17

17.

Câu h i: N ng đ khí nhà kính nguy hi m (dangerous GHG concentration) là gì ? .............. 17

18.

Câu h i: i

19.

Câu h i: M t đ cácbon là gì ? ............................................................................................... 18

20.

Câu h i: C

21.

Câu h i: Ngân sách cácbon (carbon budget) là gì ? ................................................................ 18

22.

Câu h i: Chu trình cácbon là gì ? ............................................................................................ 18


23.

Câu h i: B h p th cácbon là gì ?.......................................................................................... 19

24.

Câu h i: B ch a cácbon là gì ? .............................................................................................. 19

25.

Câu h i: Sol khí (aerosols) là gì ? ........................................................................................... 20

ph m vi toàn c u, nh ng l nh v c hoat đ ng nào gây phát th i KNK ? ............... 16

t cácbon C

i (anthropogenic emissions) là gì ? ........................................ 17

là gì ? ........................................................................................ 17

ng đ cácbon (carbon intensity) là gì ? .............................................................. 18

4


26.

Câu h i: B sung công ngh (technological addtionality) là gì ? ........................................... 20

27.


Câu h i: K ch b n khí h u là gì ? ............................................................................................ 20

28.

Câu h i: K ch b n phát th i KNK là gì ? ................................................................................ 20

29.

Câu h i: K ch b n v n ng đ khí CO2 trong khí quy n là gì ? ............................................. 21

àT à

à à

à

ng ti m tàng c a bi

à

i khí h u ..................................................................... 22

30.

Câu h i: S khác nhau gi a d báo và d tính khí h u ? ........................................................ 22

31.

Câu h i: Vì sao n


c bi n dâng lên ? ..................................................................................... 22

32.
Câu h i: Theo Báo cáo đáng giá l n th 5 c a IPCC nhi t đ và m c n c bi n dâng vào
cu i th k s x y ra nh th nào? ...................................................................................................... 23
33.

Câu h i: C c đoan kh h u (s ki n khí h u/th i ti t c c đoan) là gì ? ................................. 23

34.

Câu h i: Thiên tai là gì ? ......................................................................................................... 24

35.

Câu h i: R i ro thiên tai là gì ? ............................................................................................... 24

36.

Câu h i: Qu n lý thiên tai là gì ? ............................................................................................ 24

37.

Câu h i: Phòng tránh thiên tai là gì ? ...................................................................................... 24

38.

Câu h i: Qu n lý rui ro thiên tai là gì ? ................................................................................... 24


39.

Câu h i: Gi m nh r i ro thiên tai là gì ? ................................................................................ 25

40.

Câu h i: Phòng ng a r i ro thiên tai (Phòng ng a thiên tai) là gì ? ........................................ 25

41.

Câu h i: Hi m h a là gì ?........................................................................................................ 25

42.

Câu h i: Th m h a là gì ? ....................................................................................................... 25

43.

Câu h i: M c đ h ng ch u hi m h a là gì ? .......................................................................... 25

44.

Câu h i: Kh n ng b t n th

45.

Câu h i: Tính d b t n th

46.


Câu h i: Tính kháng (resistence) (v i B KH) là gì ? ............................................................ 26

47.

Câu h i: T nh/đ nh y (sensitivity) (v i B KH) là gì ?......................................................... 26

48.

Câu h i: Tính ch ng ch u (resilience) là gì ? .......................................................................... 26

49.

Câu h i: Bi n đ i khí h u có đem l i l i ích gì không? .......................................................... 26

1.3. ng phó v i bi

à

ng (do tác đ ng c a bi n đ i khí h u) là gì ? .......................... 26
ng là gì ? .................................................................................... 26

i khí h u ........................................................................................................... 27

50.

Câu h i: C ng

c khung c a LHQ v B KH (UNFCCC) là gì ? ........................................ 27

51.


Câu h i: M c tiêu chính c a UNFCCC là gì ?........................................................................ 27

52.

Câu h i: Ban liên chính ph v B KH (IPCC) là gì ? .......................................................... 27

53.

Câu h i: Ch c n ng ch nh c a IPCC là gì ?........................................................................... 28

54.

Câu h i: IPCC đã c ng b bao nhiêu báo cáo ? ..................................................................... 28
5


55.

Câu h i: Ngh đinh th

56.

Câu h i: N i dung chính c a Nghi đ nh th Kyoto là gì ?...................................................... 29

57.

Câu h i: S khác nhau gi a Ph l c I và Ph l c II c a UNFCCC là gì ? ............................. 29

58.

gì ?

Câu h i: H i ngh các bên n
30

59.

Câu h i: COP 17 có nh ng quy t đ nh quan tr ng gì ? .......................................................... 31

60.

Câu h i: COP 19 có nh ng quy t đ nh quan tr ng gì ? .......................................................... 31

61.

Câu h i: C ch phát tri n s ch (the Clean Development Mechanism - CDM) là gì ? .......... 32

62.

Câu h i: i u ki n đ các n

63.

Câu h i: D án CDM là gì? .................................................................................................... 33

64.

Câu h i: Chu trinh d án CDM g m nh ng giai đo n nào ? .................................................. 33

65.


Câu h i:

66.

Câu h i: i u ki n đ xây d ng các d án CDM

67.

Câu h i: Th tr

68.

Câu h i: Gi i h n phát th i (emission cap) là gì? ................................................................... 36

69.

Câu h i: Thu cácbon là gì ? ................................................................................................... 36

70.

Câu h i: Thích ng (adaptation) (v i bi n đ i khí h u) là gì ? ............................................... 36

71.

Câu h i: Gi m nh (mitigation) bi n đ i khí h u là gì ? ......................................................... 37

72.

Câu h i:


ng phó (response) v i bi n đ i khí h u là gì ?....................................................... 37

73.

Câu h i:

i phó v i bi n đ i khí h u (coping with climate change) là gì ? .......................... 37

74.

Câu h i: ánh giá th ch ng (adaptation assessment) (v i B KH) là gì ? ............................ 37

75.

Câu h i: N ng l c ( ng phó v i B KH) là gì ? ..................................................................... 37

76.

Câu h i: N ng l c thích ng (adaptive capacity) là gì ? ......................................................... 38

77.

Câu h i: Các t n h i kinh t do bi n đ i khí h u là bao nhiêu? .............................................. 38

78.

Câu h i: Chúng ta tính toán các t n h i do tác đ ng c a bi n đ i khí h u nh th nào?........ 38

79.


Câu h i: Hàm thi t h i là gì? .................................................................................................. 38

it

Kyoto (Kyoto Protocol) là gì ? ......................................................... 29

c tham gia UNFCCC (C P) và Nghi đ nh th Kyoto (CMP) là

c tham gia CDM là gì?............................................................ 32

ng nào có th tham gia các d án CDM? ..................................................... 34
Vi t Nam là gì? ..................................... 35

ng cácbon và mua bán phát th i là gì? ........................................................ 36

80.
Câu h i: Hi n có công c nào th ng đ c s d ng nh m h tr cho vi c l a ch n các
ph ng án th ch ng v i bi n đ i khí h u?......................................................................................... 39
81.

Câu h i: Các bi n pháp thích ng t i c n thi t là gì ............................................................... 39

82.

Câu h i: Các ph

ng án th ch ng “kh ng h i ti c” và “ t h i ti c” là gì? ............................ 39

83.

Câu h i:
h tr cho đ u t vào các d án/ho t đ ng thích ng v i bi n đ i khi h u, hi n
đang có các ngu n v n nào? ............................................................................................................... 39

6


84.
Câu h i:Làm th nào đ kh c ph c đ c tính b t đ nh c a các tác đ ng do bi n đ i khí h u
trong quá trình ra quy t đ nh v đ u t cho các c ng trình th ch ng? ............................................... 40
II. BI NàĐ I KHÍ H U

VI T NAM .............................................................................................................. 40

85.

Câu h i: Vi t Nam đã ban hành các k ch b n bi n đ i khí h u nào? ..................................... 40

86.

Câu h i: K ch b n B KH và n
41

c bi n dâng c a Vi t Nam đ

c xây d ng trên c s nào?

87.
Câu : Theo k ch b n trung bình (B2) thì nhi t đ trung bình và n c bi n dâng s nh th nào
trong nh ng th p k t i ? .................................................................................................................... 42

88.

Câu h i: N

89.
Câu h i: D
Nam ? 42

c bi n dâng đ

c d t nh nh th nào ? ............................................................ 42

i tác đ ng c a B KH, n

c bi n dâng không gi ng nhau trên lãnh th Vi t

90.
Câu h i: T i sao Vi t Nam l i đ c d đoán là m t trong s r t ít qu c gia b tác đ ng n ng
n nh t c a bi n đ i khí h u? .............................................................................................................. 43
91.

Câu h i: Vi t Nam đóng góp vào phát th i KNK toàn c u nh th nào? ............................... 44

92.

Câu h i: Các l nh v c nào đóng góp ch nh vào phát th i KNK

Vi t Nam? ........................ 44

93.

Câu h i: Chi n l c qu c gia v bi n đ i khí h u đ c phê duy t khi nào và có nh ng m c
tiêu gì ?................................................................................................................................................ 44
94.
Câu h i: K ho ch hành đ ng qu c gia v bi n đ i khí h u đ c ban hành khi nào ? và có
bao nhiêu m c tiêu và nhi m v /d án đ th c hi n ? ....................................................................... 46
95.
Câu : Ch ng trình m c tiêu qu c gia ng phó v i B KH đ c ban hành khi nào và g m
nh ng n i dung gì ? ............................................................................................................................ 47
96.

Câu h i: y ban Qu c gia v B KH đ

97.
?

Câu h i: Ch
50

c thành l p khi nào và có nh ng ch c n ng gì? .... 49

ng trình KH-CN qu c gia v B KH đ

III. BI NàĐ I KHÍ H UàTRONGàLĨNHàV CàNĂNGàL

c ban hành khí nào và có m c tiêu gì

NG VÀ GIAO THÔNG ................................................ 51

98.


Câu h i: N ng l

ng là gì ? .................................................................................................... 51

99.

Câu h i: H th ng n ng l

100.

Câu h i: Ti m n ng ngu n n ng l

101.

Câu h i: H th ng đi n là gì ?................................................................................................. 53

102.

Câu h i: Cân b ng n ng l

ng là gì ? ..................................................................................... 53

103.

Câu h i: C

ng là gì ? .................................................................................... 54

104.


Câu h i: N ng l

ng s c p là gì ? ......................................................................................... 54

105.

Câu h i: N ng l

ng th c p là gì ? ....................................................................................... 54

106.

Câu h i: N ng l

ng cu i cùng là gì ?.................................................................................... 55

ng đ n ng l

ng là gì ? .................................................................................... 51
ng (Potential energy ) là gì ? ......................................... 53

7


107.

Câu h i: N ng l

ng th


ng m i là gì? ................................................................................. 55

108.

Câu h i: N ng l

ng h u ích là gì ? ....................................................................................... 55

109.

Câu h i: N ng l

ng tái t o (Renewables Energy) là gì ? và g m nh ng lo i nào ? ............. 55

110.

Câu h i: N ng l

ng thay th (alternative Energy) là gì ? ..................................................... 56

111.

Câu h i: N ng l

ng ti m n ng s n có (available potential energy ) là gì ? ......................... 56

112.

Câu h i: Ki m kê KNK là gì ? ................................................................................................ 56


113.

Câu h i: Vi t Nam có bao nhiêu thông báo qu c gia cho UNFCCC? .................................... 56

114.

Câu h i:Phát th i KNK là gì ? Có nh ng d ng phát th i nào?................................................ 57

115.

Câu h i: Mô hình LEAP là gì?................................................................................................ 58

116.

Câu h i:

ng phát th i c s là gì ? .................................................................................... 58

117. Câu h i: Ch ng trình M c tiêu qu c gia v s d ng n ng l ng ti t ki m và hi u qu giai
đo n 2006-2015 ban hành khi nào và có nh ng n i dung quan trong gì? .......................................... 59
118. Câu h i:
án Phát tri n nhiên li u sinh h c đ n n m 015, t m nhìn đ n n m 0 5 có
nh ng n i dung gì ? ............................................................................................................................ 59
119. Câu h i: Chi n l c S n xu t s ch h n trong c ng nghi p đ n n m 0 0 ( 009) ban hành khi
nào và có nh ng n i dung quan trong gì ? .......................................................................................... 60
120. Câu : Lu t S d ng n ng l ng ti t ki m và hi u qu ban hành khi nào và có nh ng n i dung
quan trong gì? ..................................................................................................................................... 61
121. Câu h i: Chi n l c t ng tr ng xanh c a Vi t Nam th i k 2011-2020 và t m nhìn đ n n m
2050 g m nh ng n i dung gì? ........................................................................................................... 62
122.


Câu h i: Hi n nay Vi t Nam đã có bao nhiêu d án CDM đang đ

123.

Câu h i: S n xu t s ch h n là gì? ........................................................................................... 64

124.
nào?

Câu h i:Tính d b t n th ng do B KH trong l nh v c n ng l ng đ c đánh giá nh th
................................................................................................................................................. 65

125.

Câu h i: Giao thông v n t i

126.

Câu h i: i t ng ch u tác đ ng tr c ti p c a B KH trong ngành Giao th ng v n t i là gì?..
................................................................................................................................................. 66

127.

Câu h i: B KH tác đ ng t i ng

128.

Câu h i: B KH tác đ ng t i các ph


ng ti n giao thông v n t i đ

ng b nh th nào ? .... 67

129.

Câu h i: B KH tác đ ng t i các ph

ng ti n giao thông v n t i đ

ng b nh th nào ? .... 67

130.

Câu h i: B KH tác đ ng t i ph

131.

Câu h i: B KH tác đ ng t i t ng c s giao thông v n t i đ

132.
nào?

Câu h i: B KH tác đ ng t i tàu bi n/ph
69

c tri n khai ? ................ 63

Vi t Nam hi n nay g m các lo i hình nào? ............................ 65


i tham gia giao thông v n t i đ

ng ti n giao thông v n t i đ

8

ng b nh th nào ? ..... 67

ng s t nh th nào ?.......... 68
ng s t nh th nào ? ............ 69

ng ti n giao thông v n t i đ

ng bi n nh th


133.

Câu h i: B KH tác đ ng t i h t ng c s giao thông v n t i đ

ng bi n nh th nào? ...... 70

134.

Câu h i: B KH tác đ ng t i giao thông v n t i đ

135.

Câu h i: B KH tác đ ng t i giao thông v n t i hàng kh ng nh th nào ? ........................... 71


136.

Câu h i: Nh ng gi i pháp thích ng B KH c a ngành GTVT là gì ? ................................... 72

137.

Câu h i:Nh ng gi i pháp gi m nh B KH c a ngành GTVT là gì ?..................................... 73

138.

Câu h i: Chính sách ng phó v i B KH c a ngành GT-VT là gì ?....................................... 74

ng th y n i đ a nh th nào ? ............... 70

IV. CÁC CÔNG C TUYÊN TRUY N , PH BI N V BI NàĐ I KHÍ H U ........................................................ 75
139.

Câu h i: H th ng th ng tin đ a lý (GIS) là gì ? ..................................................................... 75

140.

Câu h i: Các kh n ng và l i th c a GIS là gì ?.................................................................... 75

141. Phân tích t ng h p các d li u th ng kê và b n đ Có kht ch t ng h p các d li u th ng kê và
b n đ hau li u đ a lỦ/ b n đ i: Câu h i: Các thành ph n c a GIS là gì? ......................................... 76
142.

Câu h i : GIS có th làm gì cho ta? ........................................................................................ 76

143.


Câu h i: GIS có th đ

144.

Câu h i: Các ngu n d li u cho h th ng GIS là gì ? ............................................................. 77

145.

Câu h i: Mô hình s hoá đ cao (DEM) là gì? ....................................................................... 77

146.

Câu h i: B n đ là gì? ............................................................................................................. 78

147.

Câu h i: GPS là gì? và ng d ng nh th nào ? ..................................................................... 78

148.

Câu h i: Các thành ph n chính c a GPS là gì ? ...................................................................... 79

149.

Câu h i: Ch c n ng c b n c a GPS là gì ? ........................................................................... 79

150.

Câu h i: Công ngh Vi n thám là gì? ..................................................................................... 79


151.

Câu h i: nh v tinh là gì ? .................................................................................................... 80

152.

Câu h i: Các công c nào đ

153.

Câu h i: Mô hình gì đ

154.

Câu h i: Nh ng ki u d li u gì c n thi t đ xây d ng mô hình ?........................................... 82

c s d ng trong nh ng l nh v c n o ? .............................................. 76

c dùng đ c i thi n ch t l

ng nh v tinh?............................ 80

c s d ng đ xây d ng b n đ l l t ng phó v i bi n đ i khí h u?80

TÀI LI U THAM KH O.................................................................................................................................. 83

9



I. NH NGăV Nă

ăCHUNGăV ăBI Nă

IăKHệăH U

1.1 Khoa h c v bi n đ i khí h u
1.

Câu h i: Th i ti t và khí h uăkhácănhauănh ăth nào ?

Tr ăl i: Th i ti t và kh h u đ u là tr ng thái c a kh quy n nh ng có s khác bi t nh t
đ nh. Th i ti t là tr ng thái nh t th i (th
đ a đi m nh t đ nh (ph m vi h p) đ
nh

nhi t đ , áp su t, đ

ng kh ng quá m t tu n) c a kh quy n t i m t
c ác đ nh b ng t h p ho c riêng l các y u t

m, t c đ gió, m a,… v.v. Th i ti t có th thay đ i trong

kho ng th i gian ng n nh trong 1 ngày, 1 gi ho c ng n h n.
Còn kh h u là tr ng thái trung bình c a th i ti t t i m t khu v c nào đó trong m t th i
gian dài (th

ng t nhi u tháng đ n hàng tri u n m, tr

là 30 n m - WMO). Kh h u

nhi u n m c a các y u t kh t
v i th i ti t, kh h u

2.

m t n i c ng đ

c đây th i gian dùng đ đánh giá

c đ c tr ng b i tr ng thái trung bình

ng nh nhi t đ , đ

m, l

ng m a, v.v... Vì v y, khác

m i n i nh t đ nh đ u có t nh n đ nh t

ng đ i.

Câu h i: H th ng khí h u là gì ?

Tr l i: H th ng khí h u trái đ t bao g m 5 thành ph n chính: khí quy n, th y quy n,
b ng quy n, th ch quy n và sinh quy n, và s t
ti n tri n theo th i gian d

ng tác gi a chúng. H th ng khí h u

i tác đ ng c a ch nh các quá trình đ ng l c n i t i và b i các


ngo i l c nh s phun trào núi l a, s thay đ i c a m t tr i và b i các tác đ ng do con
ng

i gây ra nh vi c thay đ i các thành ph n c a khí quy n (phát th i KNK), thay đ i
10


s d ng đ t. H th ng khí h u trái đ t bao g m 5 thành ph n chính: khí quy n, th y
quy n, b ng quy n, th ch quy n và sinh quy n, và s t
h u ti n tri n theo th i gian d

ng tác gi a chúng. H th ng khí

i tác đ ng c a ch nh các quá trình đ ng l c n i t i và b i

các ngo i l c nh s phun trào núi l a, s thay đ i c a m t tr i và b i các tác đ ng do
con ng

i gây ra nh vi c thay đ i các thành ph n c a khí quy n (phát th i KNK), thay

đ i s d ng đ t.
3.

Câu h i: Mô hình khí h u là gì ?

Tr l i: S mô t b ng s c a h th ng khí h u và di n gi i t t c ho c m t ph n các
thu c tính lý, hóa và sinh c a các thành ph n c a nó cùng quá trình t

ng tác và ph n h i


c a các thành ph n này.
H th ng khí h u có th đ

c mô t b ng các m hình có đ ph c t p và tính ch t khác

nhau (ví d khác nhau v s chi u không gian, v lo i hình và đ chi ti t c a các qúa
trình lý, hóa ho c sinh h c v.v.). Các m hình kép hoàn l u chung kh quy n-đ i d
(AOGCM) có th miêu t m t cách t

ng

ng đ i chi ti t h th ng khí h u, m t s mô hình

ph c t p h n em ét c các quá trình hóa h c và sinh h c.
Các mô hình khí h u đ

c áp d ng nh m t công c đ nghiên c u và mô ph ng khí h u,

nh ng đ ng th i c ng ph c v cho các m c đ ch tác nghi p, nh d báo khí h u theo
tháng, mùa và nhi u n m.
4.

Câu h i: Bi năđ i khí h u là gì ?

Tr l i: B KH là s bi n đ i tr ng thái c a khí h u so v i trung bình theo m t u h
nh t đ nh và/ho c dao đ ng c a khí h u duy trì trong m t kho ng th i gian dài, th
vài, ba th p k ho c dài h n.

11


ng
ng là


5.

Câu h i: Bi năđ i khí h uăđ t ng t (abrupt climate change) là gì ?

Tr l i: Tính phi tuy n c a h th ng khí h u có th d n đ n bi n đ i khí h u đ t ng t,
th

ng đ

c g i là bi n đ i khí h u nhanh, s ki n đ t ng t hay là b t ng . T đ t ng t

ám ch quy mô th i gian x y ra nhanh h n so v i quy mô th i gian đi n hình do l c
c

ng b c gây ra. Tuy nhiên, không ph i t t c các d ng bi n đ i khí h u đ t ng t đ u do

tác đ ng c

ng b c t bên ngoài. M t s thay đ i có th x y ra hoàn toàn b t ng , do tác

đ ng c a nh ng thay đ i ho c l c c
6.

ng b c m nh và nhanh


Câu h i : Vì sao khí h u l i bi năđ i ?

Tr ă l i: Bi n đ i kh h u có th do hai nguyên nhân: nguyên nhân t nhiên và nguyên
nhân do con ng

i (nhân tác). Nguyên nhân ch nh làm bi n đ i kh h u trái đ t là do s

gia t ng các ho t đ ng t o ra các ch t th i kh nhà k nh, các ho t đ ng khai thác quá m c
các b h p th và b ch a kh nhà k nh nh sinh kh i, r ng, các h sinh thái bi n, ven b
và đ t li n khác.
7.

Câu h i: S

Tr l i: S

m lên toàn c u là gì ?

m lên toàn c u ch

uh

ng t ng nhi t đ trung bình trên trái đât trong th i

gian g n đây. K t qu đo đ c và nghiên c u hi n nay cho th y nhi t đ không khí trung
bình toàn c u trong th k XX đã t ng lên 0,74oC ( 0,2oC); trên đ t li n, nhi t đ t ng
nhi u h n trên bi n và th p k 1990 là th p k nóng nh t trong thiên niên k v a qua
(IPCC, 2007).

12



8.
ng

Câu h i:ăCóăđúngălàăbi năđ i khí h u hi n nay là do các ho tăđ ng c a con
i gây ra?

Tr l i: Cho đ n nay các nhà khoa h c đ u kh ng đ nh r ng ho t đ ng c a con ng

i đã

và đang làm B KH toàn c u. Nguyên nhân ch y u c a s B KH hi n nay là s t ng
n ng đ các Khí nhà kính (KNK) trong khí quy n d n đ n t ng hi u ng nhà k nh.
bi t quan tr ng là kh đi

it cacbon (C

2)

đ

c t o thành do s d ng n ng l

ng t

nhiên li u hóa th ch (nh d u m , than đá, kh t nhiên...), phá r ng và chuy n đ i s
d ng đ t.

Phát th i KNK trong s d ng n ng l


ng và chuy n đ i s d ng đ t

13

c


9.

Câu h i: Khí nhà kính là gì?

Tr l i: Các khí nhà kính là các thành ph n khí c a khí quy n, g m c các khí trong t
nhiên và các khí sinh ra do ho t đ ng c a con ng
b

i, h p th và phát x b c x

c sóng c th trong kho ng ph c a b c x h ng ngo i nhi t phát ra t b m t Trái

đ t, khí quy n và b i mây. Các đ c tính này gây ra hi u ng nhà k nh. H i n
đi

các

it cacbon (C

2),

c (H2O),


it nit (N2O),khí mê tan (CH4), và ôzôn (O3) là các khí nhà kính

chính trong khí quy n Trái đ t. H n n a, có m t s khí nhà kính hoàn toàn là do con
ng

i th i vào b u khí quy n, ch ng h n nh halocarbons và các ch t khác có các thành

ph n ch a clo và br m, đ

c xem xét trong Ngh đ nh th Montreal. Bên c nh các khí

CO2, N2O, CH4, Ngh đ nh th Kyoto em ét c các khí nhà kính SF6, HFCs và PFCs
M t s KNK, th i gian t n t i và ti m n ng gây nóng toàn c u

Tên g i

KỦ
hi u

Th i gian
t nt i

Carbonic (carbon
dio ide)

C

-


Mêtan (methane)

CH4

1 n m

1

yt nit
(nitrous o ide)

N

114 n m

310

H p ch t
hydrofluorcarbo
n

HFC
s

150 –
11700

H p ch t
Perfluorcarbons


PFCs

6500 –
9 00

SF6

3900

Sulphur
he afluoride

10.

GWP
1

Câu h i: Hi u ng nhà kính là gì ?

Tr l i: Hi u ng nhà kính ch hi u ng gi nhi t

t ng th p c a khí quy n b i các khí nhà

kính h p th b c x t m t đ t phát ra và phát x tr l i m t đ t làm cho l p khí quy n t ng
14


th p và b m t Trái đ t m lên t a nh vai trò c a m t nhà k nh và đ

c g i là hi u ng nhà


kính)

Các dòng b c x và hi u ng nhà kính
11.

Câu h i: Ti măn ngăgâyănóngălênătoànăc u (GWP) c a KNK là gì?

Tr l i:GWP là t s gi a b c x c

ng b c c a m t kilogram KNK phát ra so v i

m t kilogram CO2 trong cùng m t kho ng th i gian.

12.

Câu h i: Bi uăđ Keele là gì ?

Tr l i: Bi u đ v n ng đ CO2 trong khí quy n đ

c Charles Keele theo dõi liên t c t

n m 1955 t i nay t i Mauna Loa Volcano, Hawai.

13.

Câu h i: Vì sao n ngăđ khí nhà kính l iăt ngălên?

Tr ăl i:ăCác nhà khoa h c đã có s nh t tr cao và cho r ng trong nh ng th p k g n đây,
nh ng ho t đ ng phát tri n kinh t - ã h i v i nh p đi u ngày m t cao trong nhi u

l nh v c nh n ng l

ng, c ng nghi p, giao th ng, n ng - lâm nghi p và sinh ho t đã

làm t ng n ng đ các kh gây hi u ng nhà k nh (N 2O, CH4, H2S và nh t là C
15

2)


trong kh quy n, làm trái đ t m lên, làm bi n đ i h th ng kh h u và nh h
m i tr

ng t i

ng toàn c u. (Al Gore, 006).
Thµnh phÇn khÝquyÓn:
Các ngu n phát th i KHK

Carbon Dioxide CO2

- N¨ ng l- î ng

- C«ng nghiÖp
- Giao th«ng
- N«ng nghiÖp
- L©m nghiÖp
- Sinh ho¹ t

Methane CH4


Nitrous Oxide NO2
H»ng ngµy cã 60
million tÊn CO2 th¶i
vµo khÝquyÓn
1000

N¨ m

2000
Source: IPCC 2001

S gia t ng n ng đ KNK trong nh ng n m g n đây do phát th i t s n xu t và
sinh ho t
14.
Câu h i:
KNK ?

ph m vi toàn c u, nh ngăl nhăv căhoatăđ ng nào gây phát th i

Tr l i: C n c theo ngu n g c phát sinh, m c đ phát th i tuy t đ i và u h
th i c ng nh m c đ

nh h

các ngu n phát th i đ

c chia thành 4 nhóm chính: N ng l

ng phát


ng đ n t ng ti m n ng phát th i KNK c a các qu c gia,
ng, Quy trình công nghi p

và s d ng s n ph m (IPPU), Nông nghi p, lâm nghi p và s d ng đ t (AFOLU), và
Ch t th i.

Ki m kê KNK l n th 2
Nam (2010)

16

Vi t


15.

Câu h i: Phát th iădoăconăng

i (anthropogenic emissions) là gì ?

Tr l i: Phát th i các khí nhà kính, liên quan đ n các ho t đ ng c a con ng

i, bao g m

vi c đ t nhiên li u hóa th ch, ch t phá r ng, thay đ i s d ng đ t, ch n nu i, phân bón
…mà h u qu là t ng phát th i.
16.

Câu h i: KNK t nhiên hình thành t đâuă?


Tr l i: Phát th i KNK t nhiên là phát th i không do nh ng ho t đ ng c a con ng

i

nh tác đ ng c a s thay đ i qu đ o c a trái đ t, ho t đ ng c a m t tr i, ho t đ ng c a
núi l a v.v...
17.
gì ?

Câu h i: N ngăđ khí nhà kính nguy hi m (dangerous GHG concentration) là

Tr l i: M c tiêu cu i cùng c a C ng
m c ng n ng a đ

khí quy n

c khí h u là n đ nh n ng đ khí nhà kính trong

c s can thi p nguy hi m c a con ng

i vào h th ng khí

h u. Cho đ n nay, v n ch a ác đ nh th nào là nguy hi m, và c ng ch a có c quan nào
ch u trách nhi m đ đ a ra đ nh ngh a đó. Cho t i nay, IPCC đã k t lu n r ng, đ nh ngh a
“nguy hi m” là m t v n đ chính tr . Báo cáo đánh giá th ba c a IPCC đánh giá các tác
đ ng ti m tàng c a các k ch b n v n ng đ khí nhà kính n m trong kho ng 450 đ n 750
ppm C

.


i v i m i k ch b n n đ nh CO2, bao g m các ph

ng cách khác nhau

nh m n đ nh, IPCC s đánh giá các chi ph và l i ích c a bi n đ i khí h u v m t n
bi n dâng, nh ng khó kh n v n

c

c, đa d ng sinh h c, các tác đ ng kinh t - xã h i, kh

n ng th ch ng, thay đ i công ngh , các chính sách và bi n pháp v.v... B t k quy t đ nh
chính tr nào v nh ng gì t o nên n ng đ khí nhà kính nguy hi m s có nh h
đ n các chính sách ki m soát phát th i đ i v i t t c các n

ng l n

c, vì nó cu i cùng s t o

thành m t m c phát th i nh t đ nh trên toàn c u.
18.

Câu h i:ă i

tăcácbonăC 2 là gì ?

Tr l i: M t lo i khí sinh ra m t cách t nhiên b i quang h p t o v t ch t h u c , là
m t s n ph m ph c a vi c đ t cháy nhiên li u hóa th ch, đ t sinh kh i và thay đ i s
17



d ng đ t và các quy trình công nghi p khác. ây là kh nhà k nh c b n do con ng
ra có nh h

i gây

ng đ n s cân b ng b c x c a trái đ t. Nó là khí tham chi u đ so sánh cho

các lo i khí nhà kính khác v i ti m n ng nóng lên toàn c u 1.
19.

Câu h i: M tăđ cácbon là gì ?

Tr l i: L

ng cacbon trong m t đ n v di n tích c a m t h sinh thái nh t đ nh hay m t

lo i th c v t, d a trên các đi u ki n khí h u, đ a hình, l p ph th c v t, lo i và l
nh
20.

ng, và đ tr
Câu h i:ăC

ng, th

ng thành c a các lô th c v t.
ngăđ cácbon (carbon intensity) là gì ?


Tr l i: S phát th i cacbon đi

it trên m t đ n v n ng l

ng hay s n l

ng kinh t

(GDP).
21.

Câu h i: Ngân sách cácbon (carbon budget) là gì ?

Tr l i:Cán cân trao đ i (nh p vào và m t đi) c a cácbon gi a các b ch a cácbon ho c
gi a m t vòng c th (thí d khí quy n - sinh quy n) c a chu trình cácbon. Vi c xem xét
ngân sách cácbon c a m t b ch a có th cho bi t b ch a ho t đ ng nh m t ngu n
(phát th i) hay h p th đi xit cácbon.
22.

Câu h i: Chu trình cácbon là gì ?

Tr l i: Chu trình cacbon là m t chu trình sinh đ a hóa h c, trong đócacbon đ
đ i gi a sinh quy n, th nh

ng quy n, đ a quy n và khí quy n c a Trái

trong các chu trình quan tr ng nh t c a Trái

t và cho phép cacbon đ


s d ng trong kh p sinh quy n và b i t t c các sinh v t c a nó

18

c trao

t. Nó là m t
c tái ch và tái


Chu k cácbon
23.

Câu h i: B h p th cácbon là gì ?

Tr l i:
B t k quá trình, ho t đ ng ho c c ch lo i b cácbon t b u khí quy n. B h p th cácbon
l n nh t th gi i là đ i d

ng và r ng, h p th m t l

ng l n khí carbon t b u khí quy n

c a Trái đ t.
24.

Câu h i: B ch a cácbon là gì ?

Tr l i: B ch a cacbon (hay cacbon dio it) là n i ch a cácbon nh các đ i d
và r ng (b ch a t nhiên) ho c d


ng, đ t

i m t đ t trong các m d u, khí, các v a than và m

mu i đã b khai thác c n ki t (b ch a nhân t o). Cây anh l u gi các s n ph m quang
h p trong các b ph n c a nó (thân, r , lá, hoa qu ) và vì th c ng đ

c g i là b ch a

cacbon. Khi r ng b m t hay suy thoái, m t ph n hay toàn b các b ph n này c a cây s
b phân h y thành CO2 ho c CH4 và phát th i vào khí quy n.

Cây xanh là b h p th và b ch a cácbon

19


25.

Câu h i: Sol khí (aerosols) là gì ?

Tr l i: T p h p nh ng ph n t l ng ho c r n có k ch th

c kho ng 0,01 - 10 µm t n t i

l l ng trong không khí ít nh t vài gi . Sol khí có th có ngu n g c t nhiên và nhân t o.
Son khí có th

nh h


ng đ n khí h u theo các cách khác nhau:

thông qua tán x và h p th b c x , nh h
l
26.

nh h

ng tr c ti p

ng gián ti p thông qua mây nh làm t ng s

ng h t nhân ng ng k t, làm thay đ i tính ch t quang h c và tu i th c a mây
Câu h i: B sung công ngh (technological addtionality) là gì ?

Tr l i: Là s b sung các công ngh t t nh t cho các n

c ch nhà nh n vàth c hi n d

án CDM.
27.

Câu h i: K ch b n khí h u là gì ?

Tr l i: M t bi u di n phù h p và đ n gi n hóa c a khí h u t
m t t p h p nh t quán c a các quan h khí h u đã đ

ng lai, d a trên c s


c xây d ng, s d ng trong vi c

nghiên c u h qu ti m tàng c a s thay đ i khí h u do con ng

i gây ra, th

nh đ u vào cho các m hình tác đ ng. Các d tính khí h u th

ng đ

ng dùng

c dùng nh là

nguyên li u th đ xây d ng các k ch b n khí h u, nh ng các k ch b n khí h u th

ng

yêu c u các thông tin b sung ví d nh các quan tr c khí h u hi n t i.
28.

Câu h i: K ch b n phát th i KNK là gì ?

Tr l i: Phát th i khí nhà kính là s n ph m tr c ti p c a phát tri n kinh t , xã h i và b c
tranh phát th i khí nhà kính toàn c u là chi u x c a b c tranh kinh t , xã h i trên ph m
vi toàn th gi i. Vì th , đ nhìn nh n các đ c tr ng ch y u trong các k ch b n phát th i
khí nhà kính trên th gi i, các nhà khoa h c c a IPCC đã ây d ng m t báo cáo đ c bi t
(SRES) v các k ch b n phát th i kh nhà k nh t
liên quan đ n phát th i kh nhà k nh đ


ng lai.

đây, các y u t kinh t , xã h i

c mô t bao g m:

- Phát tri n dân s .
- Phát tri n k thu t trong s n xu t và s d ng n ng l
- Gi i pháp m i tr

ng và xã h i.

20

ng.


SRES đ a ra sáu k ch b n v phát th i kh nhà k nh t
A , B1, B và chúng đ

ng lai toàn c u: A1FI, A1T, A1B,

c g p l i thành b n h : A1, A2, B1, B2. Các k ch b n này khác

nhau v t c đ t ng dân s , t c đ phát tri n kinh t , cách th c s d ng n ng l
v i các đ c tr ng riêng nh kh n ng ây d ng và t

ng cùng

ng tác v n hóa ã h i c a các vùng


trên th gi i

K ch b n phát th i KNK – SREX (IPCC, 2000)
29.

Câu h i: K ch b n v n ngăđ khí CO2 trong khí quy n là gì ?

Tr l i: T

ng ng v i các k ch b n v phát th i kh nhà k nh t

k ch b n mô t tri n v ng t

ng lai toàn c u là các

ng lai v n ng đ khí CO2 trong khí quy n, g i t t là k ch

b n v n ng đ khí nhà kính (xem B ng).
N ngăđ ăkh ăC
K ch b n
A1 B
A1 T
A1FI
A2


2

trongăkh ăquy nătheoăcác k chăb nă(ppm)

2050
510
500
610
590

ppm: ph n tri u
21

2100
730
580
970
850


B1
B2
IS92A


470
480
510

550
620
740

ppm: ph n tri u


Tác đ ng và tác đ ng ti m tàng c a bi n đ i khí h u
30.

Câu h i: S khácănhauăgi aăd báo và d tính khí h u ?

Tr l i: D báo khí h u (climate prediction) là
h u trong t

ng lai, v d

cl

ng v ti n tri n th c t c a khí

quy mô theo mùa, quy m hàng n m, hay quy m dài h n

h n. Do s ti n tri n c a h th ng khí h u trong t
ki n ban đ u, nh ng d báo khí h u th

ng lai có th r t nh y v i các đi u

ng là d báo xác su t.

D tính khí h u (climate projection -) là vi c d tính ph n ng c a h th ng khí h u đ i
v i các k ch b n phát th i hay k ch b n n ng đ c a khí nhà kính và các xon khí, ho c
các k ch b n tác đ ng b c x , th
tính khí h u đ

ng d a trên các mô ph ng t các mô hình khí h u. D


c phân bi t v i d báo khí h u đ nh n m nh r ng các d tính khí h u

ph thu c vào các k ch b n phát th i, k ch b n n ng đ hay k ch b n tác đ ng b c x
đ

c s d ng, chúng d a trên các gi thi t liên quan, ví d : s phát tri n kinh t xã h i và

công ngh trong t

ng lai có th ho c ch a ch c đã x y ra, và do đó d n đ n tính b t đ nh

c a các k t qu tính toán.
31.

Câu h i:ăVìăsaoăn

Tr l i: N
cao; ii) n

c bi n dâng lên ?

c bi n dâng do

nguyên nhân ch nh: i) b ng tan

c bi n dãn n do nhi t đ trung bình t ng.

“B ng tan, m t v n đ nóng b ng”
22


các c c và các đ nh núi


32.
Câu h i: TheoăBáoăcáoăđángăgiáăl n th 5 c a IPCC nhi tăđ và m căn
bi n dâng vào cu i th k s x yăraănh ăth nào?

c

Tr l i: Theo IPCC (2013), ng v i các k ch b n n ng đ CO2 nh d tính, nhi t đ b
m t trái đ t có th v
1900. M c n

t quá 1,5°C vào cu i th k 21, so v i trung bình giai đo n 1850-

c bi n trung bình toàn c u s ti p t c t ng trong th k 21. M c n

dâng r t nhi u kh n ng v
m lên và s gi m l

t quá nh ng gì quan sát trong 1971- 010, do đ i d

c bi n
ng b

ng các s ng b ng và

t ng b ng.
33.


Câu h i: C căđoanăkh ăh u (s ki n khí h u/th i ti t c căđoan)ăălà gì ?

Tr l i: Là s xu t hi n giá tr cao h n (ho c th p h n) giá tr ng
th i ti t ho c khí h u, g n các gi i h n trên (hay d

ng c a m t y u t

i) c a dãy các giá tr quan tr c đ

c

c a y u t đó..
Hi n t

ng th i ti t c c đoan là nh ng hi n t

th c a n m. Có nhi u cách đ nh ngh a hi n t
ti t c c đoan th
quan tr c đ

ng hi m có t i m t n i, m t th i đi m c
ng hi m có, nh ng m t hi n t

ng th i

ng s là hi m có hay có t h n 10% hay 90% c a hàm m t đ xác su t

c. Theo đ nh ngh a, các đ c tr ng đ


đ i t n i này đ n n i khác. Các hi n t

c g i là th i ti t c c đoan có th thay

ng c c đoan riêng l không th quy nguyên

nhân m t cách đ n gi n và tr c ti p là vì B KH do con ng

i gây ra, do luôn có m t kh

n ng h u h n các s ki n trong câu h i có th x y ra r t t nhiên. Khi m t ki u th i ti t
c c đoan kéo dài m t th i gian, ch ng h n nh m t mùa, nó có th đ
m t hi n t

c phân lo i nh

ng khí h u c c đoan, đ c bi t là n u nó t o ra m t m c c c đoan cho giá tr

trung bình hay giá tr t ng c a chính nó (ví d : h n hán, m a l n trên m t mùa).

S gia t ng v s l

ng và thi t hai do thiên tai

23


34.

Câu h i: Thiên tai là gì ?


Tr l i: Thiên tai là các thay đ i nghiêm tr ng trong ch c n ng bình th
c ng đ ng hay m t xã h i do các hi m h a t nhiên t
th

ng c a xã h i, d n đ n các nh h

kinh t hay môi tr
c a con ng
35.

ng tác v i các đi u ki n d b t n

ng b t l i r ng kh p đ i v i con ng

i, v t ch t,

ng, đòi h i ph i ng phó kh n c p đ đáp ng các nhu c u c p bách

i và có th ph i c n đ n s h tr t bên ngoài đ ph c h i

Câu h i: R i ro thiên tai là gì ?

Tr l i: Kh n ng

y ra các thay đ i nghiêm tr ng trong các ch c n ng bình th

m t c ng đ ng hay m t xã h i
t


ng c a m t

m t giai đo n th i gian c th , do các hi m h a t nhiên

ng tác v i các đi u ki n d b t n th

r ng kh p đ i v i con ng

ng c a

ng c a xã h i, d n đ n các nh h

i, v t ch t, kinh t hay m i tr

c p đ đáp ng các nhu c u c p bách c a con ng

ng b t l i

ng, đòi h i ph i ng phó kh n

i và có th ph i c n đ n s h tr t

bên ngoài đ ph c h i
36.

Câu h i: Qu n lý thiên tai là gì ?

Tr l i: Qu n lỦ thiên tai đ
giá chi n l


c, chính sách và bi n pháp thúc đ y và nâng cao phòng tránh thiên tai, ng

phó và ph c h i ho t đ ng
37.

c hi u là quá trình xã h i trong xây d ng, th c hi n và đánh
các c p t ch c và xã h i khác nhau.

Câu h i: Phòng tránh thiên tai là gì ?

Tr l i: Các bi n pháp phòng tránh thiên tai, bao g m c nh báo s m và xây d ng các k
ho ch d phòng ho c kh n c p, có th đ

c coi là m t h p ph n và là c u n i gi a gi m

nh r i ro thiên tai và qu n lý thiên tai
38.

Câu h i: Qu n lý rui ro thiên tai là gì ?

Tr l i: Qu n lý r i ro thiên tai là các quá trình xây d ng, th c hi n và đánh giá chi n
l

c, chính sách và các bi n pháp đ nâng cao s hi u bi t v r i ro thiên tai, thúc đ y

gi m nh r i ro thiên tai và chuy n giao, th c hi n c i ti n liên t c trong phòng ch ng,
ng phó và ph c h i sau thiên tai, v i m c đ ch rõ ràng đ t ng c
ng

i, h nh phúc, ch t l


ng an ninh cho con

ng cu c s ng và phát tri n b n v ng . Qu n lý r i ro thiên tai
24


có th đ

c chia thành hai thành ph n có liên quan nh ng riêng l : gi m nh r i ro thiên

tai và qu n lý thiên tai.
39.

Câu h i: Gi m nh r i ro thiên tai là gì ?

Tr l i: Gi m nh r i ro thiên tai v a là m t m c tiêu ho c m c đ ch ch nh sách v a là
các bi n pháp chi n l

c và công c đ

c s d ng đ d đoán r i ro thiên tai trong t

lai, gi m hi m h a, gi m m c đ ph i bày tr
th

ng

c hi m h a, ho c tình tr ng d b t n


ng, và nâng cao kh n ng ch ng ch u.

40.

Câu h i: Phòng ng a r i ro thiên tai (Phòng ng a thiên tai) là gì ?

Tr l i: Phòng ng a r i ro thiên tai và phòng ng a thiên tai là s lo i b ho c tránh các
nguyên nhân và đi u ki n d n đ n thiên tai, do đó ng n ng a đ

c r i ro thiên tai ho c

thi t h i v t ch t do thiên tai.
41.

Câu h i: Hi m h a là gì ?

Tr l i: Hi m h a ch kh n ng u t hi n trong t
ho c do con ng
th

i gây ra mà có th có tác đ ng b t l i đ n các đ i t

ng và các đ i t

42.

ng lai c a các hi n t

ng t nhiên
ng d b t n


ng h ng ch u th m h a.

Câu h i: Th m h a là gì ?

Tr l i: Khi hi m ho

y ra làm gián đo n nghiêm tr ng các ho t đ ng c a c ng đ ng

dân c ho c ã h i, gây ra nh ng t n th t và m t mát v t nh m ng, tài s n, kinh t và
m i tr
43.

ng mà c ng đ ng và ã h i đó kh ng có đ kh n ng ch ng đ .
Câu h i: M căđ h ng ch u hi m h a là gì ?

Tr l i: Ch s hi n di n (theo v trí) c a con ng

i, sinh k , các d ch v m i tr

ng và

các ngu n tài nguyên, c s h t ng, ho c các tài s n kinh t , xã h i ho c v n hóa
nh ng n i có th ch u nh ng nh h
th là đ i t

ng b t l i b i các hi n t

ng t nhiên và vì th có


ng c a nh ng t n h i, m t mát, h h ng ti m tàng trong t

25

ng lai