Ch

ng 6.

THU T TOÁN CS-ACELP C A G.729 ITU-T
6.1. LPC t ng h p ti ng nói
Mã d báo tuy n tính LCP (Linear Predictive Coding) là m t ph ng pháp m i và
khác hoàn toàn v i các ph ng pháp PCM, DPCM, và ADPCM đ tái hi n b ng s
các tín hi u t ng t . Ph ng pháp này dùng b l c ngang (hay các m ch s
t ng đ ng) c ng các thành ph n ph đ t ng h p d ng sóng theo yêu c u. Các
tham s c a d ng sóng t ng h p đ c s hóa đ truy n đi thay vì tín hi u th c s .
Xét hi u qu các k t qu n u quá trình t ng h p chính xác hoàn toàn v i ti n trình
t ng t . Vì đã có các thông s v ti ng nói, LCP đ c bi t thích h p v i t ng h p
ti ng nói và t o ti ng nói.
White-noise
generator

+
Impulse-train
generator

Synthesized
peech
Transversal
filter

Voiced or
unvoiced

Amplifier
gain

Pitch frequency

Tap gains

Hình 6.1. T ng h p ti ng nói

Hình 6.1 mô t m t quá trình t ng h p ti ng nói bao g m hai ngu n phát đ u
vào, m t b khu ch đ i thay đ i đ l i, và m t b l c ngang trong vòng h i ti p.
l i c a b khu ch đ i và b l c t ng nhánh đ c đi u ch nh đ đ nh d ng tính ch t
âm thanh (di n đ t) trên dãi âm t n. Nh ng ti ng không có âm đ c t o b ng n i
v i ngu n phát nhi u tr ng. Nh ng ti ng có âm đ c n i vào các ngu n phát dãy
xung đ n v i các t n s thích h p v i các cao đ .
N u b l c có kho ng 10 nhánh đ l i, và các tham s đ c thu th p kho ng 10
đ n 25ms, quá trình t ng h p ti ng nói r t d dàng m c dù có th nó h i gi t o.

x(k)

+

+

_

ξq(k)

Analyzer
Parameters

LPC signal


e(k)
Encoder


Hình 6.2. H th ng phát LPC - m ch phát

eq(k)
LPC

xq(k)
+

Decoder
Synthesizer

Hình 6.3. H th ng phát LPC -m ch thu

Xét h th ng phát LPC nh hình 6.2. Các giá tr m u c a ti ng nói đ u vào đ c
phân tích đ tìm ra các tham s t ng h p, toàn b các giá tr ra so sánh v i đ u vào.
Các k t qu sai khác đ c mã hoá theo các giá tr tham s t tín hi u s đ c
truy n. B thu trong hình 6.3 dùng các giá tr tham s và sai s l ng t đ tái t o
l i d ng sóng âm thanh.
T mã LPC hoàn ch nh có kho ng 80 bit – 1 bit đ chuy n đ i tr ng h p có âm
và không có âm, 6 bit cho cao đ , 5 bit cho đ l i khu ch đ i, 6 bit cho t ng đ l i
c a 10 nhánh, và m t vài bit phát hi n l i. Ghi nh n các tham s m i 10-25ms
t ng đ ng l y m u t n s 40-100hz, vì th LPC đòi h i t c đ bit kho ng
3000-8000bps. Vi c gi m đáng k t c đ bit làm cho LPC có kh n ng thay th
trong n l c c i ti n ch t l ng c a t ng h p ti ng nói cho truy n thông tho i.


6.2. Khuy n ngh G.729
ITU-T đã phát hành khuy n ngh G.729 vào n m 1996, đ c bi t đ n nh m t b
mã hoá ti ng nói ch t l ng cao, đ tr th p và t c đ 8 Kbps. Thu t toán đ c d a
trên k thu t mã hoá d báo tuy n tính kích thích theo mã hình h c đ i s - c u trúc
ph c h p CS-ACELP (Conjugate Structure-Algebraic Code Excited Linear


Prediction) và s d ng các khung ti ng nói 10ms. Codec phân ph i ti ng nói ch t
l ng th c (toll-quality)(t ng đ ng v i 32 Kbps ADPCM) cho h u h t các đi u
ki n ho t đ ng.
Ch ng này này s di n t các khía c nh quan tr ng c a thu t toán và m c đích
c a ch ng này là tìm hi u s mã vector l ng t hoá vector đ c thi t k và
hu n luy n ra sao và làm quen v i các tính n ng c a c u trúc CS-ACELP.

6.3. Thu t toán CS-ACELP
Thu t toán CS-ACELP đ
trong hình 6.4.

c đ a ra b i khuy n ngh G.729. S đ kh i đ

c ch ra

Hình 6.4. S đ kh i G.729

B mã hoá (coder) này d a trên m t ki u mã hoá CELP và s d ng m t k thu t
t ng h p phân tích xác đ nh các vector đ t o kích thích t t nh t mà làm gi m thi u
s méo tr ng s c m giác gi a ti ng nói ban đ u và ti ng nói t o ra b ng ph ng
pháp t ng h p.
Phân tích d báo tuy n tính LP (linear prediction analysis) đ c th c hi n tr c
tiên, và tín hi u ti ng nói đ c đ c bi u di n b ng các h s d báo tuy n tính



LPC (linear prediction coefficient) đã đ c tính toán. Các h s LPC đã l ng t
hoá đ c s d ng trong b l c t ng h p (synthesis filter) c a coder này. S kích
thích c a b l c này bao g m hai ph n: m t là vector s mã thích ng(adaptive
codebook vector) nh m tái t o c u trúc di n đ t c a âm thanh gi ng nói, và hai là
vector s mã c đ nh(fixed codebook vector) nh m tái t o âm thanh câm. Hai vector
s mã đã chia t l b i nh ng đ l i (gain) riêng c a chúng đ xây d ng s kích
thích c a b l c t ng h p (synthesis filter). Ti ng nói đã t ng h p đ c t o và có
đ méo t i thi u liên quan đ n ti ng nói g c, và các vector s mã đã tìm là nh ng
cái t t nh t.
Thông th ng, s ph c t p tính toán cho CELP là khá l n, nh t là khi tìm ki m
kích thích t t nh t. B i v y, thu t toán CS-ACELP s d ng các k thu t mã hoá và
c u trúc s mã đ c bi t. ó là, h t nhân c a thu t toán là nh sau: phân tích LP và
l ng t hoá LSP (line spectrum pair) s d ng l ng t hoá vector VQ (vector
quantization) v i d báo trung bình đ ng liên khung (inter-frame moving average
(MA) prediction); tìm ki m di n đ t v i các chi n l c hai t ng bao g m phân tích
chu k đóng (open-loop) và chu k m (closed-loop); c u trúc đ i s c a s mã c
đ nh làm đ n gi n hoá th t c tìm ki m c a nó; và c u trúc ph c h p c a các đ
l i (c hai cho s mã thích ng và s mã c đ nh) s mã VQ, mà c ng có th t o
s đ n gi n hóa có th b i vi c áp d ng m t th t c ch n l a tr c(pre-selection
procedure).
6.3.1. Phân tích LP & L

ng t

hoá LSP

Tr c tiên, phân tích d báo tuy n tính LP (linear prediction) đ
l n cho m i khung 10ms. Quá trình này đ c ch ra hình 6.5.


c th c hi n m i

Hình 6.5. Phân tích LP.
đây, m t c a s b t đ i x ng (asymmetric window) đ c bi t dài 240 đ c s
d ng làm c a s phân tích LP. C a s đ c đ a ra b i công th c sau đây, mà áp
d ng cho 120 m u t khung ti ng nói tr c, 80 m u t khung hi n hành, và 40
m u t khung t ng lai.


Ti ng nói đã qua c a s s(n) đ c s d ng đ tính toán các h s LPC. LPC thu
đ c sau đó đ c chuy n đ i sang các c p ph v ch LSP (Line Spectrum Pair)
cho m c đích VQ, vì các tham s LSP t ng ng liên quan đ n khuôn m u c a
hình bao ph ti ng nói, và mô t tr c ti p đ nh ph ng n k . Nh th , các sai s
c a tham s trên t n s nào đó ch nh h ng ph ti ng nói xung quanh đi m t n
s này và có nh h ng m t ít trên các t n s khác. Trong khi các h s LCP
không có s liên quan t ng ng nh th , các tham s LSP có th làm t ng hi u
qu vector đ c l ng t hoá và n i suy m t cách t ng đ i. Theo các thu c tính
c m giác đ c bi t c a thích giác con ng i, các tham s LSP có quan h v i s
phân ph i t n s nh y c m đ c c p phát nhi u bit h n, trong khi các tham s s
khác t ng ng v i s phân ph i t n s ít nh y c m đ c c p phát ít bit đ gi m
t ng s bit mã hoá.
N u đ chính xác c a l ng t hoá LSP không v a đ , ch t l ng c a ti ng nói
gi i mã s gi m đáng k . Nh th m t s mã c l n đ c c n đ n, và s ph c t p
tìm ki m và các bit t ng lên đ ng th i. Trong xem xét trên, m t VQ hai t ng v i
d báo MA th t chuy n m ch l n th t (switched 4th order MA prediction) đ c
s d ng đ gi m c s mã và đ ph c t p v i vi c c p phát bit ít h n. T ng th
nh t s d ng m t VQ 10-chi u v i 7 bit, và t ng hai là m t VQ tách 10-bit v i hai
s mã 5-chi u. H n n a, 1 bit đ c phân ph i cho s l a ch n các h s d báo
MA.

6.3.2. Tìm s mã thích

ng và di n đ t

Coder đ a đ n nhi u ph c t p trong tính toán, đ c bi t khi tìm ki m s mã thích
ng (di n đ t) và s mã c đ nh. V i m c đích đ n gi n hoá, m t l i vào
(approach) hai t ng đ c đ a ra trong tìm ki m s mã thích ng và các th t c
đ c ch ra trong hình 6.6.

Hình 6.6. Phân tích s di n đ t (tính ch t âm thanh).

t ng th nh t, phân tích chu k m đ c
c l ng m i l n cho t ng khung
10ms. M c dù s tìm ki m là đ n gi n và tr di n đ t
c l ng đ t đ c là r t
thô, th t c là thi t y u đ thu h p ph m vi tìm ki m và đ n gi n h n nhi u s
ph c t p khi tìm di n đ t.


Nh th đ ng biên c a chu k đóng tìm ki m di n đ t đ c gi i h n. Xung quanh
tr di n đ t chu k m , phân tích chu k đóng đ c th c hi n cho m i khung con
(sub-frame) 5ms v i phân gi i 1/3 trong kho ng 19

1
2
÷ 84
và s nguyên duy
3
3


nh t trong kho ng 85 ÷ 143. Và tr t i u đ c xác đ nh b i t i thi u hoá trung
bình bình ph ng sai s tr ng s gi a ti ng nói g c và ti ng khôi ph c. i u này
đ t đ c b i c c đ i hoá s h ng sau:

v i x(n) là tín hi u đích, và yk(n) là kích thích l c t i tr k. yk(n) xo n đ c tính cho
tr tmin. Cho nh ng đ tr nguyên khác trong kho ng tìm ki m k = tmin + 1,…, tmax,
nó đ c c p nh t s d ng quan h đ quy:

v i h(n) là đáp ng xung c a b l c t ng h p tr ng s (weighted synthesis filter).
Các tham s s mã thích ng là các ch s (index) t ng ng v i tr và đ l i nào
đó. Trong l i vào s mã thích ng đ th c thi b l c di n đ t, kích thích đ c l p
đ các tr ít h n đ dài khung con(sub-frame). Vi c s d ng các tr bé t o cho quá
trình x lý này tr giá đ c tính toán trong quá trình tìm t ng. Do đó, kích thích v t
quá kho ng th i gian di n đ t đ c kéo dài b i ph n d LP trong quá trình tìm
ki m. Th t c này là đ n gi n h n, và cho th y nó t o ra các k t qu gi ng nhau
sau khi so v i vi c s d ng s mã thích ng cho t ng khung đ y đ (complete
frame). M i khi tr đã đ c xác đ nh, l i vào s mã thích ng quy
cđ cs
d ng đ k t sinh vector s mã thích ng.
6.3.3. Tìm s mã c đ nh
M t s mã đ i s đ c bi t v i 17 bit đ
các vector c a nó có 40 chi u.

cs

d ng cho kích thích s mã c đ nh,

S mã s d ng m t cách s p x p hoán v xung đ n cài xen ISSP (interleaved
single-pulse permutation), và t đó m i vector ch a b n xung khác 0 (nonzero
pulse) v i các biên đ ±1 trên các v trí đ c th a nh n ch ra trong b ng trên hình

6.7.


Hình 6.7. B ng c u trúc c a s mã c đ nh.
Tìm ki m s mã c đ nh c ng đ c th c hi n trên m i sub-frame và d i công
th c đo sai s tr ng s trung bình bình ph ng. N u Ck là vector s mã c đ nh
th k, thì vector t t nh t đ c tìm ki m b i vi c tìm th y biên đ và v trí b n xung
không 0 c a nó mà c c đ i hoá phân s sau:

v i t bi u th hoán v , d(n) là tín hi u t
tr n liên quan đ n h(n).

ng quan c a tín hi u đích h(n), và

là ma

C u trúc đ i s c a s mã c đ nh cho phép th t c tìm ki m nhanh h n, đ n gi n,
và b nh
nh h ng ít h n. Ngoài ra, tr c khi tìm tín hi u d(n) đ c tách ra làm
hai ph n: giá tr tuy t đ i c a nó và d u c a nó đ t trên biên đ c a xung trên cùng
v trí. Sau đó các công th c liên quan khác đ c ch nh s a đ phù h p v i quá
trình đ n gi n hoá. Và m t chi n l c t p trung đ c s d ng đ đ n gi n hoá
h n n a b i thi t l p m t ng ng tính tr c và m t liên k t đi u khi n tr c khi
vào tìm ki m chu k sau cùng.
5.3.4. L

ng t

hoá vector c a các đ l i


K ti p là các đ l i VQ cho đóng góp s mã thích ng và c đ nh v i 7 bit, và d
báo MA đ c áp d ng v i đ l i s mã c đ nh. L ng t hoá n i chung này cung
c p m t s ti t ki m kho ng 2 bit so v i l ng t hoá vô h ng. D a trên nh ng
so sánh không chính th c, cho th y r ng l ng t hoá này không đ a ra b t k
gi m sút đáng k c a ch t l ng ti ng nói so v i các đ l i không l ng t hoá.
l i s mã thích ng và h s hi u ch nh c a đ l i s mã c đ nh đ c l ng t
hoá vector. S mã VQ s d ng m t c u trúc liên h p hai t ng. M i t ng bao g m
s mã 2-chi u và t ng đ u tiên s d ng s mã GA v i 3 bit, và t ng hai bao g m
m t s mã GB 4-bit. Thành ph n đ u tiên c a t ng vector trong m i s mã mô t
đ l i s mã thích ng đã l ng t hoá, và thành ph n th hai mô t h s hi u
ch nh đ l i s mã c đ nh đã l ng t hoá.
C u trúc đ c bi t có th làm đ n gi n tìm ki m s mã b ng cách áp d ng m t th
t c ch n l a tr c. T c hai s mã, m t n a ch s tham d t t nh t đ c ch n
l a tr c tiên. S mã GA có 8 vector, v i thành ph n th hai th ng l n h n
thành ph n th nh t, trong khi 16 vector t s mã GB có hoàn c nh ng c l i.
Trong th t c ch n tr c, b n vector v i các thành ph n th hai g n v i đ l i s
mã c đ nh h n đ c l a ch n t s mã t ng th nh t; và 8 vector đ c l a ch n
t s mã t ng th hai, các thành ph n th nh t g n v i đ l i s mã thích ng
h n.
Có th th y đ c sau khi ch n l a tr c, s l ng thành ph n tham d nh h n
nhi u và đ ph c t p c ng gi m xu ng. Sau đó trong kho ng nh h n, nó tìm t
h p t t nh t c a hai ch m c t i thi u hoá sai s tr ng s trung bình bình ph ng.



K T LU N
L u l ng d li u đã ph i b t bu c theo truy n th ng đ thích h p v i các m ng
tho i (thí d , s d ng modem). Internet t o ra m t c h i đ thay đ i hoàn toàn
chi n l c tích h p này - tho i và fax ngày nay có th đ c truy n qua các m ng IP,
v i s tích h p video và các ng d ng đa ph ng ti n theo sát nó. Internet và b

giao th c TCP/IP c b n c a nó tr thành đ ng l c cho các công ngh m i, v i
nh ng th thách duy nh t v tho i th i gian th c tr thành công ngh sau cùng trong
chu i nh ng s phát tri n.
M c dù tiêu chu n H.323 đ c so n th o cho thi t b multimedia đ u cu i c a m ng
LAN, song tiêu chu n này l i là n n t ng cho vi c phát tri n các s n ph m đi n tho i
IP. Thi t b đ u cu i, Gateway, Gatekeeper và MCU là thành ph n chính t o nên
m ng cung c p d ch v tho i qua Internet. Thành ph n m ng Gateway đóng vai trò
trung gian trong vi c h tr cu c g i gi a thuê bao m ng IP và thuê bao m ng
chuy n m ch kênh. Hai ch c n ng chính c a Gateway là chuy n đ i th t c báo
hi u và chuy n đ i các ph ng pháp nén tín thông tin (ti ng nói, video và s li u)
gi a hai m ng. M t thành ph n m ng quan tr ng đang đ c các nhà s n xu t quan
tâm đó là Gatekeeper. Ch c n ng c a Gatekeeper bao g m d ch đ a ch gi a m ng
IP và m ng chuy n m ch kênh, đi u khi n quy n truy nh p m ng, thay đ i b ng
thông c a k t n i và qu n lý vùng mà thuê bao đ ng ký.
Quá trình báo hi u và x lý cu c g i theo khuy n ngh H.323 liên quan đ n 3 kênh
báo hi u g m kênh đi u khi n H.245, kênh báo hi u RAS, kênh báo hi u H.225.
Kênh RAS dùng đ truy n các b n tin H.225 RAS gi a gatekeeper v i các thành
ph n khác trong m ng nh m th c hi n m t s th t c nh đ ng ký, đ nh v đi m
cu i, giám sát tr ng thái, thay đ i b ng thông... Kênh báo hi u H.225 s d ng các
b n tin báo hi u trong khuy n ngh H.225 đ thi t l p, gi i phóng cu c g i. Các b n
tin này có th đ c đ nh tuy n tr c ti p gi a hai đi m cu i tham gia cu c g i ho c
qua gatekeeper mà các đi m cu i này đ ng ký. Kênh đi u khi n H.245 truy n các
b n tin H.245 đ th c hi n các th t c nh trao đ i kh n ng, xác đ nh ch t , đóng
m kênh logic...Cu c g i b t đ u trên 2 kênh báo hi u H.225 m t chi u. Sau khi
trao đ i các b n tin báo hi u, đ a ch kênh đi u khi n s đ c xác đ nh và kênh đi u
khi n đ c thi t l p. M i cu c g i ch thi t l p duy nh t m t kênh đi u khi n. Các
b n tin H.245 đ c s d ng đ th c hi n th t c m kênh thông tin media cho phép
hai bên đàm tho i. Ngoài ra, H.323 còn đ a ra th t c k t n i nhanh và th t c mã
hoá b n tin H.245 trong b n tin báo hi u H.225, b qua giai đo n thi t l p kênh đi u
khi n. Các th t c này s không cung c p đ y đ các ch c n ng nh m t kênh

H.245, nh ng chúng đ c u tiên s d ng trong d ch v tho i IP vì mang l i hi u
qu cao h n.
Khi cu c g i có s tham gia c a m ng SCN, báo hi u gi a gateway và m ng SCN là
báo hi u trong m ng SCN. Báo hi u gi a gateway v i đ u cu i ho c gateway trong
m ng IP tuân theo khuy n ngh H.323. Tiêu chu n k thu t TS 101 322 và TS 101
471 gi i h n nh ng th t c b n tin H.323 đ c áp d ng trong đi n tho i IP. Trong
giai đo n thi t l p và gi i phóng cu c g i, các thông tin báo hi u trong b ng c a


SCN s đ c truy n trong các b n tin báo hi u H.225. Trong giai đo n th c hi n
cu c g i, chúng s đ c truy n trong b n tin H.245 userInputIndication.
Th tr ng đ các s n ph m VoIP đ c thi t l p và đang b t đ u giai đo n phát tri n
nhanh chóng c a nó. Các nhà s n xu t trong th tr ng này ph i tìm các cách đ c i
ti n gi i pháp c a h n u h mu n tr thành nh ng nhà s n xu t d n đ u th tr ng.
Vi c mua và tích h p ph n m m đã xác đ nh tr c và ki m tra tr c thay cho m i
th đang xây d ng tùy thích là m t trong nh ng tu ch n.
Cisco System là nhà s n xu t hàng đ u trong vi c áp d ng các chu n công nghi p
VoIP trong các thi t b c a mình. Thi t b Cisco AS5400 là gateway tho i và d li u
có th tin c y, tính quy mô và nhi u tính n ng. Cisco AS5400 h tr đ y đ báo hi u
PSTN (SS7/C7, CAS, RPI, R2), báo hi u gateway (H.323, SIP, MGCP), các codec
tho i, fax, Voice XML, RADIUS, TCL và IVR. Cisco AS5400 c ng cung c p tính
m m d o đ nâng c p h th ng trong t ng lai.
Cisco AS5400 h tr t t c các nhà cung c p d ch v các ng quay s và tho i nh :
•

Liên l c đi n tho i đ

•

Cu c g i tr tr


•

Truy nh p n i b

•

ng dài

c

i n tho i IP Hosting

•

ASP Hosting và Termination

•

Liên l c h p nh t

•

Truy nh p VPN

•

Truy c p quay s

khai thác t t các thi t b gateway Cisco AS5400 và tài nguyên m ng, nhân viên

k thu t ph i n m b t k thu t v n hành và th c hi n các l nh c u hình d ch v . V i
giao ti p dòng-l nh CLI (command-line interface), ph n m m Cisco IOS có trong
thi t b Cisco AS5400 v i hàng ngàn l nh h tr nhân viên k thu t có th c u hình
tùy thích đ thi t b này ho t đ ng phù h p v i th c t m ng l i.
Tho i qua IP không th t o ra nh ng tho hi p trong ch t l ng tho i, tính tin c y,
tính quy mô, và kh n ng qu n lý. Nó c ng ph i nh h ng l n nhau không biên
gi i v i các h th ng đi n tho i trên toàn th gi i. H u nh t t c các thi t b m ng
ngày nay s c n có kh n ng tho i và cu i cùng là kh n ng đa ph ng ti n. Nh ng
kh n ng m r ng trong t ng lai s có c nh ng gi i pháp sáng ki n m i bao g m
c u n i h i tho i, đ ng b tho i/d li u, nh ng d ch v k t h p th i gian th c và
trên c s b n tin, chuy n đ i v n b n sang ti ng nói và các h th ng tr l i tho i.



GI I THÍCH M T S

THU T NG

ANI (automatic number identification)
c tính SS7 (h th ng báo hi u s 7), trong đó m t dãy ký s , t ng t ho c s ,
đ c bao g m trong cu c g i, nh n d ng s đi n tho i c a thi t b đang g i. Nói
cách khác, ANI nh n d ng s đi n tho i c a bên g i đi.
BGP (Border Gateway Protocol)

Giao th c đ nh tuy n liên mi n thay th cho EGP. BGP trao đ i thông tin m t cách
tin c y v i các h th ng BGP khác. Nó đ c đ nh ngh a b i RFC 1163.
codec

1. coder-decoder. Thi t b m ch tích h p đ c bi t s d ng đi u ch xung mã đ bi n
đ i các tín hi u t ng t sang dòng bit s và bi n đ i các tín hi u s ng c l i sang

các tính hi u t ng t .
2. Trong VoIP, VoFR, và VoATM là m t thu t toán ph n m m DSP s d ng đ
nén/gi i nén ti ng nói sang các tín hi u âm thanh.
channelized E1

K t n i truy c p ho t đ ng 2.048Mbps đ
kênh D. H tr DDR, Frame Relay, và X.25.

c chia nh ra thành 30 kênh B và 1

channelized T1

K t n i truy c p ho t đ ng 1.544Mbps đ c chia nh ra thành 24 kênh (23 kênh B
và 1 kênh D) cho t ng 64 kbps. Các kênh riêng l ho c các nhóm kênh k t n i đ n
các đích khác nhau. H tr DDR, Frame Relay, và X.25.
DS0 (digital service zero (0))

Khe th i gian đ n l trên m t giao ti p s DS1 (c ng đ c bi t đ n nh T1), m t
kênh d li u 64Kbps, đ ng b , song công, đ c bi t s d ng cho k t n i tho i riêng l
trên m t PBX.
ESMTP (Extended Simple Mail Transfer Protocol)

Phiên b n m r ng c a Simple Mail Transfer Protocol (SMTP), nó bao g m ch c
n ng c ng thêm, ch ng h n nh thông báo phân ph i và phân ph i phiên. ESMTP
đ c mô t trong RFC 1869, Nh ng m r ng c a d ch v SMTP.
EIGRP (Enhanced Interior Gateway Routing Protocol)


Phiên b n nâng cao c a IGRP phát tri n b i Cisco. Cung c p nh ng thu c tính h i
t cao c p và ho t đ ng hi u qu , và k t h p nh ng thu n l i c a các giao th c tr ng

thái liên k t v i nh ng giao th c kho ng cách vector.
Ethernet

M t ph ng th c k t n i thông d ng cho các m ng LAN. c bi t, t t c máy tr m
trên đo n chia s toàn b b ng thông, v i 10Mbps cho Ethernet, 100 Mbps cho Fast
Ethernet, ho c 1000 Mbps cho Gigabit Ethernet.
Frame Relay

M t giao th c truy n t i d li u t c đ cao dùng cho các m ng WAN. Ph bi n v i
các k t n i LAN-to-LAN qua các kho ng cách xa.
FXO (Foreign Exchange Office)

M t giao ti p FXO k t n i đ n CO PSTN và là m t giao ti p cung c p trên m t đi n
tho i chu n. Giao ti p Cisco FXO là m t connector RJ-11 cho phép m t k t n i
analog t i CO PSTN ho c v i m t giao ti p tr m công tác trên m t PBX.
FXS (Foreign Exchange Station)
M t giao ti p FXS k t n i tr c ti p v i m t máy đi n tho i chu n và c p chuông,
ngu n đi n, và tone quay s . Giao ti p Cisco FXS là m t connector RJ-11 cho
phép các k t n i v i thi t b d ch v đi n tho i c b n, các keyset và các PBX.

HDLC (High-level Data Link Control)

Giao th c l p datalink đ ng b h ng bit phát tri n b i ISO. Xu t phát t SDLC,
HDLC ch đ nh m t ph ng th c đóng gói d li u trên liên k t n i ti p đ ng b s
d ng khung các ký t và ki m tra t ng.
HSRP (Hot Standby Router Protocol)

Cung c p tính s n sàng c a m ng cao và nh ng thay đ i công ngh m ng trong su t.
HSRP t o m t nhóm router d phòng nóng v i m t router d n đ u ph c v t t c gói
tin g i đ đ a ch d phòng nóng đ th a k v trí d n đ u khi nó b h ng hóc.

ICPIF (Impairment/Calculated Planning Impairment Factor)

Ng ng b n m t gói/tr c a h s suy gi m ho ch đ nh d tính. Các s ICPIF mô t
các t h p m t gói và tr . M t gói và tr xác đ nh ng ng kh i đ u tr ng thái b n.
IGRP (Interior Gateway Routing Protocol)

IGP phát tri n b i Cisco đ đánh đ a ch v i nh ng xu t phát liên k t v i đ nh tuy n
trong các m ng r ng l n, không đ ng nh t.
IP Security protocol (IPSec)


M t công ngh mã hoá đ c ch p nh n r ng rãi b i Internet Engineering Task Force
(IETF) cho phép liên l c an ninh qua các m ng LAN, các m ng WAN công c ng và
riêng l , và Internet. IPSec có th mã hoá và xác th c t t c d li u t i c p IP.
IPX (Internetwork Packet Exchange)

Giao th c c a Novell NetWare l p m ng (l p 3) s d ng đ truy n d li u t các
server đ n các m ng máy tr m. IPX gi ng v i IP và XNS.
ISDN (integrated services digital network)

M t chu n liên l c qu c t đ g i tho i, video, và d li u qua các line tho i s , các
đ ng dây tho i analog, ho c các m ng cáp quang.
IS-IS (Intermediate System-to-Intermediate System)

Giao th c đ nh tuy n tr ng thái liên k t có th b c c a OSI d a trên đ nh tuy n
DECnet Phase V, nh đó các IS (router) trao đ i thông tin đ nh tuy n d a trên m t
metric đ xác đ nh c u hình m ng.
ITU (International Telecommunication Union.)
M t t ch c thành l p b i Liên hi p qu c đ thi t l p các chu n vi n thông qu c t
và c p phát t n s cho các m c đích đ c bi t.

ITU-T (International Telecommunication Union Telecommunication Standardization
Sector.)
H i đ ng qu c t phát tri n các chu n trên toàn th gi i cho các công ngh vi n
thông. ITU-T th c hi n các ch c n ng c a CCITT tr c đây.
IVR (interactive voice response)
M t h th ng cho phép các khách hàng n các nút trên máy đi n tho i đ đi u
h ng các th c đ n và nh n d ng chính h và nh ng v n đ liên quan c a h đ
đ nh tuy n cu c g i c a mình. Nh ng h th ng tinh vi h n có ph n nh n d ng ti ng
nói, fax theo yêu c u, h tr nhi u th ti ng, và chuy n đ i v n b n sang ti ng nói.
G.711

Mô t k thu t mã hoá tho i PCM 64Kbps. Trong G.711, tho i đã mã hoá s n sàng
trong đ nh d ng chính xác cho phân ph i tho i s trong PSTN ho c xuyên qua các
PBX.
c mô t trong chu n ITU-T trong các khuy n ngh sêri G.
G.729

Mô t nén CELP v i tho i đ c mã hoá thành các dòng 8Kbps. Có hai s khác nhau
trong chu n này (G.729 và G.729 ph l c A) mà c b n là trong s ph c t p tính
toán; c hai cung c p ch t l ng ti ng nói gi ng v i 32Kbps ADPCM.
c mô t
trong chu n ITU-T trong các khuy n ngh sêri G.


L2TP (Layer 2 Tunneling protocol)

M t k thu t đ ng h m đã s d ng r ng rãi cho thi t l p m t đ ng h m gi a hai
đi m cu i.( nh ngh a b i các RFC 2661 và 3437 và 3438.) Ph ng ti n cung c p
các đ ng d n b o m t, u tiên cao xuyên qua Internet, L2TP th ng đ c dùng đ
cho phép các user l u đ ng hi n di n đ đ c ki n n i và m t m ng LAN n i b

công ty. B ng cách đi b ng đ ng h m, l u l ng qua các m ng có th không b o
m t đ n m t đ u cu i bên trong công ty, nó làm cho l u l ng có các đ a ch đ hi n
di n là n i b .
MD5 (Message Digest 5)

M t thu t toán b m ch m t chi u t o ra m t b m 128-bit. C hai MD5 và thu t toán
b m b o m t SHA (Secure Hash Algorithm) là khác nhau trên MD4 và đ c thi t k
đ t ng c ng b o m t cho thu t toán b m MD4. Cisco s d ng các b m đ xác th c
bên trong framework c a IPSec. C ng s d ng đ xác th c b n tin trong SNMPv.2.
MD5 ki m tra tính toàn v n c a s liên l c, xác th c ngu n g c, và ki m tra tính
đúng lúc.
Thu t toán b m phát minh b i Ronald Rivest đ t o ra m t k t xu t ho c phân lo i
c đ nh 128 bit.
MMP (Multichassis Multilink PPP)

M r ng MLP h tr qua nhi u router và server truy c p. MMP cho phép nhi u
router và server truy c p ho t đ ng nh m t kh i quay s đ n l r ng l n, v i m t
đ a ch m ng đ n l và m t mã s truy c p ISDN. MMP đi u khi n chính xác vi c
phân đo n và tái h p gói tin khi m t k t n i c a user b tách ra gi a hai thi t b truy
c p v t lý.
Multilink PPP (Multilink Point-to-Point Protocol)

Giao th c này là m t ph
k t d li u logic.

ng th c tách, h p, và s p x p các datagram qua nhi u liên

MTP (Message Transfer Part)

Các l p 1 (physical), 2 (data), và 3 (network) c a giao th c báo hi u SS7.

MGCP (Media Gateway Control Protocol)

M t s k t h p c a IPDC và SGCP.
NAS (network access server)

Platform (ho c t p h p các platform) giao ti p gi a th gi i gói (Thí d , Internet) và
th gi i m ch(Thí d , PSTN).
NetBEUI (NetBIOS Extended User Interface)


Phiên b n nâng cao c a giao th c NetBIOS s d ng b i các h đi u hành m ng, nh
LAN Manager, LAN Server, Windows for Workgroups, và Windows NT. NetBEUI
nghi th c hoá các khung v n chuy n và thêm vào các ch c n ng. NetBEUI th c
hi n giao th c OSI LLC2.
NTP (Network Time Protocol)

Giao th c xây d ng phía trên TCP đ đ m b o vi c đ m th i gian c c b đ c chính
xác v i s tham kh o đ n các đ ng h radio ho c nguyên t đ t trên Internet. Giao
th c này có kh n ng đ ng b các đ ng h đ c phân ph i trong vòng vài mili giây
qua các kho ng th i gian dài.
OSP (Open Settlement Protocol)

OSP là m t giao th c khách-ph c v đ c đ nh ngh a b i ETSI TIPHON nh m thi t
l p các k t n i xác th c gi a các gateway, và cho phép các gateway và các server
chuy n giao thông tin tính c c và đ nh tuy n có b o m t. OSP cho phép các nhà
cung c p d ch v cu n các d ch v VoIP ra kh i s thi t l p nh ng tho thu n ngang
hàng tr c ti p v i các nhà cung c p d ch v Internet khác.
PPP (Point-to-Point Protocol)

K v cho SLIP cung c p các k t n i router-to-router và host-to-network qua các

m ch đ ng b và b t đ ng b . Trong khi SLIP đ c thi t k đ làm vi c v i IP, PPP
đ c thi t k đ làm vi c v i giao th c l p m ng, nh IP, IPX, và ARA. PPP c ng
có các c ch b o m t bên trong, nh CHAP và PAP. PPP c y vào hai giao th c:
LCP và NCP.
RADIUS (Remote Authentication Dial-In User Service)

1. C s d li u dùng cho vi c xác th c các k t n i modem ho c ISDN đ theo dõi
th i gian k t n i.
2. M t giao th c s d ng gi a các thi t b gateway (các router, các firewall, VPN,...)
và m t server phân ph i trung tâm ch a các tên user và m t kh u đ xác th c và
c p phép các user truy c p.
RISC (Reduced Instruction Set Computer)

Máy tính dùng t p l nh rút g n (RISC). M t lo i đ n v x lý trung tâm (CPU),
trong đó s l ng l nh mà b x lý ph i th c hi n, đ c gi m đ n c c ti u đ t ng
t c đ x lý.
SSL (Secure Sockets Layer)

M t giao th c ph bi n đ qu n lý an ninh c a m t b n tin truy n t i trên Internet.
SSL đã đ c phát tri n b i Netscape và hi n nay c ng đ c s d ng trong các s n
ph m t Microsoft và các nhà phát tri n client/server Internet.
SGCP (Simple Gateway Control Protocol)


i u khi n các gateway VoIP b ng m t thành ph n đi u khi n cu c g i bên
ngoài(đ c g i là m t tác nhân cu c g i).
SNMP (Simple Network Management Protocol)

Giao th c qu n lý m ng s d ng h u h t trong các m ng TCP/IP. SNMP cung c p
m t ph ng ti n đ giám sát và đi u khi n các thi t b m ng, và qu n lý các c u

hình, t p h p th ng kê, th c thi, và b o m t.
T.120

Chu n ITU mô t h i tho i d li u. H.323 cung c p kh n ng thi t l p các phiên d
li u T.120 bên trong m t phiên H.323 đang t n t i.
T3

M t line đi n tho i chuyên d ng h tr các t c đ d li u kho ng 43 Mbps. M t line
T3 bao g m 672 kênh riêng l , m i kênh h tr 64 Kbps. Các line T3 đ c s d ng
chính b i các ISP k t n i vào m ng x ng s ng Internet và m ng x ng s ng c a
nó.
T.38

nh ngh a các th t c cho liên l c fax nhóm 3 th i gian th c qua các m ng IP.
TACACS (Terminal Access Controller Access Control System)
Giao th c xác th c cung c p các d ch v xác th c và liên quan, nh ghi nh t ký
tình hu ng. Các m t kh u c a user đ c qu n lý trong m t c s d li u trung tâm
h n là l u tr trên các router riêng l , cung c p m t gi i pháp b o an m ng m
r ng quy mô d dàng.
TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol)

M t t p các giao th c cho phép liên l c gi a các m ng và các h th ng khác nhau
qua các kho ng cách dài. TCP/IP là chu n th c t dùng cho chuy n t i d li n qua
các m ng, bao g m Internet. ôi lúc nó đ c di n t nh là n n móng c a Internet.
UDP (User Datagram Protocol)

Giao th c l p transport không h ng k t n i trong ch ng giao th c TCP/IP. UDP là
giao th c đ n gi n đ trao đ i các datagram phân ph i không h i báo và không tin
c y, yêu c u x lý l i và truy n l i đ c đi u khi n b i các giao th c khác. UDP
đ c đ nh ngh a trong RFC 768.

VoiceXML

M t ng d ng c a ngôn ng đánh d u m r ng Extensible Markup Language
(XML), k t k t h p v i công ngh nh n bi t ti ng nói, cho phép truy c p t ng tác
v i các website qua đi n tho i và trình duy t.


VPN (virtual private network)

Cho phép g i d li u m t cách an toàn gi a hai máy tính qua m t m ng công c ng
ho c chia s . Các user có th k t n i tr c ti p đ n các m ng công ty v i các liên k t
đ c đ m b o, và mã hoá. Các VPN ít đ c ti n h n các liên k t riêng l .


TÀI LI U THAM KH O

1. M ng máy tính và các h th ng m . Tác gi Nguy n Thúc H i. NXB Giáo
d c, n m 1999.
2. M ng truy n thông đa ph
NXB B u đi n, n m 1998.
3.

ng ti n (multimedia). Tác gi Phan Nam Bình.

i n tho i IP. Tác gi TS. Phùng V n V n. NXB B u đi n, n m 2002.

4. Voice Over IP Fundamentals. Tác gi Jonathan Davision – James Peters. NXB
Cisco, n m 2000.
5. Administering Cisco QoS for IP Networks. Tác gi Michael E. Flannagan.
NXB Syngress, n m 2001.

6. Các website trên Internet:
/>