Bộ môn: sinh học 11 NC
Lớp dạy:
Tiết dạy:

Người dạy:
Ngày soạn:
Ngày dạy:

Bài 32: TẬP TÍNH (tiếp theo)
I.Mục tiêu:
1. Kiến thức:
- Nêu được một số tập tính ở người.
- Tìm được một số ví dụ về con người sử dụng một số tập tính của động vật
trong bảo vệ nông nghiệp, trong đời sống.
- Nêu được ví dụ về việc xây dựng một số tập cho động vật qua huấn luyện,
bằng con đường thành lập phản xạ có điều kiện.
- Giải thích tại sao người ta lại huân luyện được động vật biểu diễn xiếc.
2. Kỹ năng:
- Rèn luyện kĩ năng quan sát hình, phim, nghiên cứu SGK tìm ra kiến thức.
- Rèn luyện cho học sinh tư duy logic, liên hệ thực tế.
- Huấn luyện các vật nuôi trong gia đình.
1. Thái độ:
- Xây dựng thói quen trong nếp sống ở thời đại văn minh của con người.
- Có ý thức trong việc sử dụng các sinh vật có ích chống lại các sinh vật gây
hại.
- Tăng cường niềm tin vào khả năng của con người có thể làm chủ, điều khiển
được thế giới động vật, thông qua kiến thức về thay đổi tập tính.
- Có ý thức bảo vệ, chăm sóc và phát triển động vật qua việc nhận thức được
các tập tính có lợi.
- Lên án hánh động xấu, phản khoa học trong săn bắt, huấn luyện động vât.
II.Chuẩn bị dạy và học:

1. Giáo viên:
- Tranh ảnh, video.
- Giáo án điện tử.
2. Học sinh:
- Xem trước bài mới
III.Hoạt động dạy và học:
1. Ổn định lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Giảng bài mới:


Đặt vấn đề: Ở hai tiết trước chúng ta đã tìm hiểu được tập tính ở động vật,
rất đa dạng và phong phú, giúp động vật thích ứng được với những điều
kiện sống luôn biến đổi không ngừng, Thế ở người chúng ta thì sao? ứng
dụng những tập tính của động vật để phục vụ cho con người ra sao?
Chúng ta cùng qua bai 32.
Thời Hoạt động của thầy
gian

Hoạt động của
trò

Hoạt động 1: Tập tính ở
người. (Vấn đáp – liên
hệ thực tế).
- Giống như ở động vật thì
con người có mấy loại tập - Tập tính bẩm
tính?
sinh và tập tính
học được.

GV: nhận xét, bổ sung:
ngoài ra còn có tập tính
hỗn hợp. Là tập tính đã
có và tiếp tục phát
triển,hoàn thiện trong đời
sống cá thể. Mang bản
chất hai loại tập tính bẩm
sinh và thứ sinh.
- GV: yêu cầu HS đọc và
trả lời câu hỏi lệnh SGK
trang 123 ?

- GV: Trong đời sống con
người những tập tính bẩm
sinh thể hiện rất rõ ở trẻ
em, trong các hoạt động
gắn liền với chức năng

Nội dung

VI. Tập tính ở
người:
- Tập tính bẩm sinh:
ăn uống, sinh
sản,em bé mới sinh
ra đã biết bú, biết
khóc, khi ăn tiết
nước bọt, khi bị gai
châm vào tay thì rụt
lại …

- Tập tính học
được:trẻ em ăn ngủ
đúng giờ, học bài,
bỏ rác đúng nơi qui
định, lái xe…
- Thông qua giảo
dục học tập và rèn
luyện đã xây dựng
- HS1: tập tính được tập tính mới,
bẩm sinh: em bé thói quen tốt, khả
mới sinh ra biết năng kiềm chế,
không thể hiện tập
khóc. Tập tính
tính bẩm sinh không
học được: đi
phù hợp.
học đúng giờ.
- HS 2: Tập tính
bẩm sinh: em bé
sinh ra biết bú.
Tập tính học
được: lái xe.


sinh lý: hô hấp , tiêu hóa,
bài tiết.
Tập tính học được : trẻ
em ngủ đúng giờ, bỏ rác
đúng nơi quy định, lái xe,
…

- GV: em có nhận xét gì
về tập tính học đươc ở con
người?
- Tại sao lại như vây?

- GV: Thông qua giáo
dục, quá trình học tập và
rèn luyện thì hình thành ở
con người những tập tính
có đặc điểm gì?

- GV: Các em hãy lấy ví
dụ?

- GV: phân tích ví dụ khi
trẻ em đi vệ sinh, trước
khi ăn chúng thường

- Tập tính học
được rất nhiều,
chiếm đa số.
- Vì con người
có hệ thần kinh
phát triển, có
tuổi thọ cao từ
đó có thời gian
cho việc học tập
và rút kinh
nghiệm.


- Hình thành tập
tính mới, thói
quen tốt, và có
khả năng kiềm
chế, không thể
hiện những tập
tính bẩm sinh
không phù hợp
với xã hội văn
minh.
-HS1: Trẻ em
bỏ thói quen
mút tay, bỏ rác
đúng nơi quy
định.
- HS 2: Chẳng
hạn. không thể
buồn tiểu là đi
bất kì đâu.


không rửa tay và đó là
một thói quen không
tốt,qua giáo dục, học tập
rèn luyện hình thói quen
rửa tay sau khi đi vệ sinh
và trước khi ăn.
-GV: vì vậy nghiên cứu
tập tính ở người là cơ sở
rất quan trọng trong giáo

dục học cũng như nghiên
cứu phát triển tâm lý.
- GV: các em lấy ví dụ về
những tập tính mà chỉ có
ở người?

- Và vì sao lại vậy?

GV bổ sung:Với sự phát
triển vượt bậc của bộ não,
đặc biệt là sự xuất hiện
tiếng nói và chữ viết (hệ
thống tín hiệu thứ 2), tạo
nên đời sống xã hội
phong phú, nhiều kinh
nghiệm để học hỏi lẫn
nhau, con người ngày
càng chủ động hơn trong
các tập tính của mình,

- Những tập
tính chỉ có ở
người như: giữ
gìn vệ sinh môi
trường, tập thể
dục buổi sáng,
tuân thủ luật
pháp, rửa tay
trước khi ăn,
chế biến thức

ăn…
- Vì con người
có bộ não phát
triển vượt bậc
và có đời sống
xã hội phong
phú, đặc trưng
riêng chỉ có ở
người.


điều không thể có ở các
loài động vật
VII. Ứng dụng tập
tính trong chăn
nuôi và trong nông
nghiệp:
1. Trong chăn
nuôi:

Hoạt dộng 2: Ứng dụng
tập tính trong chăn nuôi
và trong nông nghiệp
(Vấn đáp – liên hệ thực
tế):
-Kể tên những động vật
được nuôi trong nhà em? ( -Chó, mèo, heo,
chiếu slide 13)
bò, gà…
- Nhiều động vật

hoang dã đã được
- Những động vật được
con người chọn lọc,
nuôi trong nhà có nguồn
- Từ động vật
thuần dưỡng từ thời
gốc từ đâu?
hoang dã.
xa xưa trở thành gia
súc ngày nay.
Đúng vậy, các em chẳng
VD: trâu, bò,…
hạn chó ngày nay có
nguồn gốc từ chó sói là
một loài rất hung
dữ( chiếu slide 14)
- Nhờ vào quá trình nào
mà chúng trở thành thú
- Nhờ vào quá
nhà?
trình thuần hóa
của con người.
-Chó là loài một trong
những động vật đầu tiên
được con người thuần
hóa, sử dụng từ lâu đời,
- Mục đích của việc thuần
dưỡng thú hoang thành
thú nhà?


- Thuần hóa chó,
mèo để săn mồi, bắt
chuột, trông coi nhà
cửa, gia súc; tạo ra
- Để chúng
những nòi chó săn,
trông coi nhà
chó đặc công, chó
cửa, gia súc, tạo thám tử…
ra chó săn, chó
nghiệp vụ,…

- Đặc biệt, thuần hóa loài
chó trong An ninh- Quốc
phòng là việc rất được chú
trọng đấy các em. Hãy kể
những ứng dụng mà em
biết về tập tính của chó
+ Chó được


trong lĩnh vực này?

- GV bổ sung: Theo một
nghiên cứu cho thấy: Ở
chó, khướu giác rất phát
triển, nó có khả năng
phân biệt 220 triệu mùi
khác nhau. Do vậy, con
người huấn luyện, sử

dụng chó có ích như vậy.
- Bây giờ, các em hãy kể
ứng dụng tập tính trong
chăn nuôi các động vật
như: lợn, bò,chó, mèo,
chim,… ( chiếu slide 14,
15, 16)
- GV:
+ Lợn rừng có bản năng
xô xát, hung hăn, cắn xé
nhau khi ăn. Nhưng nhà
chăn nuôi đã thuần hóa để
nó ăn theo hiệu lệnh, sống
hòa bình với các con
khác.
+ Trước đây, muốn vắt
sữa bò phải có bê con
đứng cạnh, thậm chí phải
trói lại để nó khỏi đá
người. Nhưng qua cải tạo,
bò Hà Lan, bò lang trắng
đen Bắc Kinh… xếp thứ
tự đi vào phòng vắt sữa,
đứng vào đúng vị trí của

huấn luyện để
phát hiện ma
túy trong điều
tra tội phạm,
truy lùng ra

hung thủ giết
người, …
+ Phát hiện
chất nổ, vũ khí ,
tìm trẻ lạc,…


máy vắt sữa.

-Hiện nay, trong nông
nghiệp để đấu tranh phòng
ngừa sâu hại, các nhà
khoa học đã sử dụng
phương pháp sinh học gì
rất thân thiện với môi
trường?
-Thiên địch là gì? Kể tên
một số loài thiên địch mà
em biết?

-Chúng có thể tiêu diệt
sâu hại cây trồng như thế
nào?

-GV: Ong mắt đỏ được sử
dụng có hiệu quả sâu đục
thân ngô, sâu cuốn lá nhỏ
hại lá, sâu đo xanh hại

2. Trong nông

nghiệp:

-Dùng thiên
địch.
- Thiên địch là
những sinh vật
có ích, chúng
tiêu diệt một số
loài sâu bệnh
hại cây trồng.
Ví dụ: bọ rùa,
ong mắt đỏ,
nhiều nhóm tò
vò.
-Bọ rùa được
nuôi thả để diệt
rệp cam. Loài
ong mắt đỏ có
tập tính đẻ
trứng trong cơ
thể sâu hại cây
trồng. Tò vò có
tập tính bắt sâu
tiêm dịch cho tê
liệt và mang về
tổ chuẩn bị làm
thức ăn cho con
non khi mới nở.

- Trong sản xuất

nông nghiệp con
người đã lợi dụng
tập tính của động
vật để phục vụ cho
nông nghiệp.
VD: + Sử dụng bọ
để diệt rệp cam.
+ Ong mắt đỏ
để diệt sâu hại cây.
+ Tò vò để diệt
sâu.
- Các nhà nghiên
cứu dựa vào tập tính
giao phối của nhiều
côn trùng gây hại,
tạo thể đực bất thụ.
Diệt được nhiều
sâu bọ gây hại mà
không gây ô nhiễm
môi trường.


đay, sâu xanh hại bông…
Tò vò-Loài côn trùng có
cánh màng, nhìn giống
con ong, lưng nhỏ, hay
làm tổ bằng đất trộn với
nước bọt của mình. Tổ tò
vò rất cứng, trong chứa
ấu trùng tò vò, có tập tính

bắt sâu tiêm dịch cho tê
liệt và mang về tổ chuẩn
bị làm thức ăn cho con
non khi mới nở.
- Con người đã lợi dụng
tập tính nào của tò vò để
tiêu diệt sâu hại cây
trồng?
-GV: Lợi dụng một số tập
tính của thiên địch như:
sinh sản trên cơ thể sâu
bọ,…. Con người đã sử
dụng nhiều loài côn trùng
để tiêu diệt sâu bọ,trong
đó có đến 53 loài cánh
màng là thiên địch của
sâu hại lúa.
-Yêu cầu HS quan sát
hình và cho biết mục đích
của việc làm bù nhìn?
( chiếu slide 19)

- Tập tính sinh
sản.

-Để đuổi chim
chóc phá hoại
mùa màng.

- Nếu giữ nguyên mãi

hình dạng con bù nhìn này
thì có còn giá trị để xua
đuổi chim nữa không? Vì - Không, vì kích
sao?
thích là con bù
nhìn lặp lại
nhiều lần không
gây nguy hiểm
cho chim, nên
nó sẽ xà xuống
phá hoại.


- Thế đây là ứng dụng
hình thức học tập nào?
- Chúng ta phải làm gì để
khắc phục?

-Quen nhờn.
- Vì vậy cần
phải thường
xuyên thay đổi
hình dạng bù
nhìn.

- Hơn nữa, dựa vào tập
tính giao phối, con người
đã làm gì để có thể giảm
mật số của côn trùng gây - Tạo các thể
hại qua các thế hệ? ( chiếu đực bất thụ.

slide 20)
- Thế nào là các thể đực
bất thụ?

- Cá thể đực
này vẫn khẻo
mạnh, phát triển
và giao phối
bình thường
nhưng không có
khả năng sinh
sản.

-Ưu điểm của các biện
pháp sinh học tiêu diệt sâu
hại này so với thuốc trừ
-Không gây ô
sâu?
nhiễm môi
trường.
-GV: sử dụng thuốc trừ
sâu gây ô nhiễm môi
trường đất, nước, không
khí, gây độc cho các loài
sinh vật có ích khác, thậm
chí cả con người. Nhưng
bằng biện pháp này thì
khắc phục nhược điểm đó.
- GV hoàn thiện kiến thức:
Chiếu slide 21.

- GV mở rộng: Ngoài ra,
ông bà ta còn ứng dụng
tập tính của động vật để
dự đoán thời tiết phục vụ


cho nông nghiệp nữa đó
các em. Có câu: “ Chuồn
chuồn bay thấp thì mưa.
Bay cao thì nắng, bay vừa
thì râm.” (slide 22)
Hãy giải thích kinh
Trong cơ thể
nghiệm này dựa vào cơ sở con chuồn
tập tính nào không?
chuồn có nhiều
túi khí thời tiết,
khi gặp trời
nắng độ ẩm
thấp túi khí nở
ra làm trọng
lượng riêng nhẹ
giúp nó bay
cao, ngược lại
khi gặp độ ẩm
cao túi khí này
xẹp xuống làm
trọng lượng
riêng chồn
chuồn tăng làm

nó bay thấp
xuống.
VIII. Thay đổi tập
tính của động vật
trong luyện thú:

Hoạt dộng 3: Thay đổi
tập tính trong luyện thú
(Vấn đáp – liên hệ thực
tế.)
- Quan sát hình và cho
biết, tại sao mèo chuột
chung sống hòa bình
được?
- Tương tự, đối với hổ,
báo, sư tử…
-( chiếu slide 24)
- Vì sao hổ, voi, sư tử, cá
heo có thể biểu diễn trong
rạp xiếc được?
- Chương trình huấn luyện

- HS để thấy
được tập tính
hung dữ của
mèo đã thay
đổi.
- Vì chúng đã
được con người
huấn luyện.


- Thay đổi tập tính
hung dữ của một số
loài thú ăn thịt.
- Thuần phục thú,
phục vụ nhu cầu đời
sống con người.
- Biến đổi tập tính
bẩm sinh thành tập
tính học được ở thú
non bằng cách thành
lập phản xạ có ĐK
(ĐK hóa đáp ứng
chương trình của
người huấn luyện)


được bắt đầu vào giai
đoạn nào của thú?

- Từ nhỏ .

- Tại sao huấn luyện lại
bắt đầu vào giai đoạn còn
non của động vật?

- Vì đây là giai
đoạn sớm của
quá trình phát
triển hệ thần

kinh, con vật
còn đặc biệt
mẫn cảm, tiếp
nhận dễ dàng sự
huấn luyện.
Đồng thời, giảm
bớt bản năng
hung dữ như hổ,
sư tử…

- con người huấn luyện
thú nhằm mục đích gì?

- Thay đổi tập
tính của động
vật, hình thành
nhiều tập tính
tốt phục vụ cho
lợi ích của con
- GV hoàn thiện kiến thức: người
Chiếu slide 27.
- Như vậy, ngoài ứng
dụng hình thức học tập là
điều kiện hóa đáp ứng để
huấn luyện thú, người ta
còn ứng dụng hình thức
nào nữa không. Các em
cùng quan sát video sau
và trả lời câu hỏi sau.
- Chiếu video lợn biểu

diễn. ( chiếu slide 28 để
đặt nêu yêu cầu trước).
- Các em thấy sau mỗi
hành động đúng của chú
lợn thì người huấn luyện

- Cho nó ăn.


thường làm gì?
- Vậy đây là hình thức học
tập gì ở động vật?
-Điều kiện hóa
hành động.
- Yêu cầu HS nêu cách
huấn luyện thú nuôi trong
nhà.
- Vận dụng điều này, các
em về huấn luyện các vật
nuôi trong gia đình.
- GV mở rộng: Tuy nhiên,
để đạt được mục đích này,
bên cạnh việc huấn luyện
động vật có cơ sở khoa
học, một số căn cứ vào
tình cảm để thuần hóa con
vật, một số người khác lại
dùng nhiều hình thức bạo
lực, phản khoa học ngược
đãi động vật hoang dã quý

hiếm.Ví dụ, như động vật
làm sai thì đánh đập…Vì
vậy, chúng ta cần lên án
mạnh mẽ những hành
động này.
-Yêu cầu HS trả lời câu
hỏi lệnh :Hãy nêu thêm
các ví dụ mà em biết qua
sách báo hoặc trong đời
sống.( chiếu slide 28).

+ Huấn luyện
khỉ thu hoạch
ngô hay háidừa
cho người.
+ Như tập tính
đưa thư của
Bồ câu cócơ quan thụ cảm chim bồ câu…
về phát hiện từ trường của
trái đấtnên khả năng phân
tích đường đi lối về khá kì


diệu, cộng với “trí nhớ”
tốt, con người đã khôn
khéo luyện tập cho chúng
đưa thư từ nơi này sang
nơi khác. Ở Anh, trong
đại chiến thế giới thứ 2,
dùng đến 200.000 chim

bồ câu đưa tin tức.
-GV mở rộng,Nếu như
chuột là loài động vật
gặm nhấm bị coi là gây
hại đáng ghét ở hầu hết
các quốc gia thì tại châu
Phi, chuột túi Gambia,
được huấn luyện trở
thành nhân viên dò mìn
chuyên nghiệp. ( chiếu
slide 30)Chuột túi
Gambia có thể hoạt động
dò mìn trên diện tích rộng
gấp 14 lần so với con
người.
Chúng dò tìm bằng mũi
và cào vào nơi có mìn.
Mỗi lúc như vậy, chúng sẽ
được thưởng một mẩu
chuối hoặc đồ ăn. Đặc
biệt, do trọng lượng cơ
thể nhẹ nên chúng có thể
dẫm vào mìn mà không
gây phát nổ.
Xét về sự phát triển bậc
nhất của khướu giác,
trước giờ khoa học
nghiên cứu, chó là loài
động vật đứng đầu, thì
nay, chuột cũng đang là

ứng cử cho vị trí này.