ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THỊ DUNG

Biế n đô ̣ng Mùa xuân Arab ta ̣i Ai Câ ̣p:
Nguyên nhân, diễn biế n, tác động và triển vọng

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế

Hà Nội – 2014

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THỊ DUNG

Biế n đô ̣ng Mùa xuân Arab ta ̣i Ai Câ ̣p:
Nguyên nhân, diễn biế n, tác động và triển vọng
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế
Mã số: 60310206

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Lan Hƣơng

Hà Nội - 2014

2


LỜI CẢM ƠN
Trƣớc hết, tôi sẽ không thể hoàn thiện luận văn này nếu không có sự giúp đỡ
của TS. Trần Thị Lan Hƣơng – Phó Tổng biên tập Tạp chí nghiên cứu Trung Đông
và Châu Phi. Ngay từ khi bắt tay vào khai thác đề tài Biến động Mùa xuân Arab tại
Ai Cập, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn chỉ bảo tận tình của TS. Trần Thị Lan
Hƣơng để tôi có thể hoàn thiện luận văn này.
Bên cạnh đó, tôi xin chân thành cảm ơn cô Trịnh Thị Lan Anh – Trƣởng
phòng Thông tin Thƣ viện thuộc Viện nghiên cứu châu Phi và Trung Đông đã nhiệt
tình cung cấp cho tôi những nguồn tài liệu quý báu trong quá trình thực hiện luận
văn này. Đồng thời, cũng không thể không nhắc tới những tác giả đi trƣớc đã cung
cấp thông tin, nghiên cứu về Ai Cập, khu vực Bắc Phi - Trung Đông và rất nhiều
vấn đề khác liên quan đến cuộc biến động chính trị - xã hội tại Ai Cập nói riêng và
khu vực Bắc Phi – Trung Đông hiện nay.
Tôi cảm ơn tất cả bạn bè, ngƣời thân đã giúp đỡ, góp ý và giúp tôi hoàn thiện
luận văn.
Ngoài ra, trong suốt quá trình học chƣơng trình đạo tạo thạc sỹ, tôi đã nhận
đƣợc sự quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi của các cán bộ đào tạo, giảng dạy của
Khoa Quốc tế học, Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia
Hà Nội.
Vì khả năng và kinh nghiệm nghiên cứu hạn chế nên dù đã có nhiều cố gắng
song luận văn không tránh đƣợc thiếu sót. Rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp của
các quý Thầy Cô, bạn bè đồng nghiệp và những cá nhân quan tâm đến đề tài để tôi
có thể tiếp tục hoàn thiện luận văn của mình một cách tốt nhất.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và trân trọng nhất đối với tất cả những sự
giúp đỡ và quan tâm này.


3


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................6
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ .......................................................................7
PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................8
CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ MÙA XUÂN ARAB TẠI KHU VỰC BẮC PHI –
TRUNG ĐÔNG .................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.1. Khái niệm biến động “mùa xuân Arab” ............... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Ý nghĩa của từ “mùa xuân” (spring) ............... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. “Arab” ............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Khái niệm biến động Mùa xuân Arab (Arab Spring)Error! Bookmark not
defined.
1.2. Diễn biế n biến động Mùa xuân Arab ta ̣i Bắ c Phi - Trung Đông. ................. Error!
Bookmark not defined.
1.2.1. Diễn biến ......................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Đặc điểm ......................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: NGUYÊN NHÂN, DIỄN BIẾN VÀ TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỘNG
MÙA XUÂN ARAB TẠI AI CẬP ....... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.1. Tình hình Ai Cập trƣớc biến động Mùa xuân ArabError!

Bookmark

not

defined.
2.1.1. Khái quát về đất nƣớc Ai Câ ̣p ......................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội Ai Câ ̣p trƣ ớc biế n đô ̣ng “mùa xuân Arab”
................................................................................... Error! Bookmark not defined.

2.2. Nguyên nhân biế n đô ̣ng “mùa xuân Arab” ta ̣i Ai CậpError!

Bookmark

not

defined.
2.2.1. Honsi Mubarak – Nhà lãnh đạo độc tài.......... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Nguyên nhân bên trong ................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Nguyên nhân bên ngoài ................................... Error! Bookmark not defined.
2.3. Diễn biến................................................................ Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Giai đoạn 1: Từ thời điểm bắt đầu cuộc biểu tình (25/01/2011) đến khi chính

4


quyền của Tổng thống Hosni Mubarak bị lật đổ (12/02/2011)Error! Bookmark not
defined.
2.3.2. Giai đoạn 2: Từ sau khi chính quyền Mubarak sụp đổ (12/2/2011) đến khi
Tổng thống Morsi bị phế truất (4/7/2013) ................ Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Giai đoạn 3: Tổng thống Morsi bị phế truất (4/7/2013) đến nay ............ Error!
Bookmark not defined.
2.4. Tác động của “mùa xuân Arab” đối với Ai Cập và các nƣớcError!

Bookmark

not defined.
2.4.1. Đối với Ai Cập ................................................ Error! Bookmark not defined.
2.4.2. Đối với khu vực Bắc Phi và Trung Đông ....... Error! Bookmark not defined.
2.4.3. Đối với các nƣớc lớn trên thế giới .................. Error! Bookmark not defined.

2.4.4. Đối với Việt Nam ............................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: TƢƠNG LAI CỦA AI CẬP SAU BIẾN ĐỘNG MÙA XUÂN ARAB
............................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.1. Tƣơng lai của Ai Cập sau biến động Mùa xuân ArabError!

Bookmark

not

defined.
3.1.1. Tình hình chính trị, mô hình thể chế chính trị Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Mô hình phát triển kinh tế ............................... Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Quan hệ ngoại giao và vai trò của Ai Cập trong khu vực cũng nhƣ trên thế giới
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Bài học kinh nghiệm đối với Viê ̣t Nam từ biến động Mùa xuân Arab tại Ai Câ ̣p
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Trong lĩnh vực chính trị - ngoại giao .............. Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Trong lĩnh vực kinh tế ..................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................11
PHỤ LỤC .............................................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

5


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Tiếng Anh


Tiếng Việt

The Supreme Council of the

Hội đồng Tối cao các lực

Armed Forces

lƣợng vũ trang Ai Cập

FJP

The Freedom and Justice Party

Đảng Tự do và Công lý

NDP

The National Democratic Party

Đảng Dân tộc Dân chủ

The Front of National

Đảng Mặt trận giải phóng

Liberation Party

dân tộc


International Monetary Fund

Quỹ Tiền tệ Quốc tế

International Atomic Energy

Cơ

Agency

Nguyên tử quốc tế

WB

World Bank

Ngân hàng Thế giới

GCC

The Gulf Cooperation Council

Hội đồng hợp tác vùng Vịnh

SCAF

FLN

IMF


IAEA

6

quan

Năng

lƣợng


Thông tấn xã Việt Nam

TTXVN

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ
Bảng, Biểu
Biểu đồ 1.1: Bản đồ các quốc gia thành viên của Liên đoàn Arab
Biểu đồ 1.2: Bản đồ biến động mùa xuân Arab ở một số nƣớc khu
vực Bắc Phi – Trung Đông

Trang
15
19

Biểu đồ 1.3: Bản đồ nƣớc Cộng hòa Ai Cập

23

Biểu đồ 1.4. Tăng trƣởng GDP của Ai Cập qua các năm (%)


28

Biểu đồ 2.1. Các chế độ chính trị đƣợc thiết lập trên dƣới 30 năm ở
khu vực Bắc Phi
Bảng 2.2. Xếp hạng toàn cầu về dân chủ năm của một số quốc gia có
biến động chính trị - xã hội ở Bắc Phi – Trung Đông năm 2010.
Biểu đồ 2.3. Các chính phủ có khả năng kiểm soát tham nhũng ở
một số nƣớc Bắc Phi – Trung Đông (Đơn vị tính: %)
Biểu đồ 2.4. Biểu đồ về sự phát triển của nền kinh tế Ai Cập năm 2009
Biểu đồ 2.5. Tỷ lệ thanh niên Ai Cập thất nghiệp năm 2008 – 2009
(Đơn vị tính: %)
Biểu đồ 2.6. Tác động kinh tế của Mùa xuân Arab đối với các nƣớc

7

29

32

34
35
36
38


Bắc Phi - Trung Đông

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Biến động Mùa xuân Arab nổ ra cuối năm 2011 là làn sóng cách mạng mạnh
mẽ với các cuộc nổi dậy, diễu hành và biểu tình chống chính phủ liên tiếp, khiến
khủng hoảng chính trị leo thang ở nhiều nƣớc Trung Đông – Bắc Phi. Hàng loạt các
rối loạn dân sự và can thiệp quân sự nổ ra đã đẩy tình hình khu vực vào tình trạng
mất ổn định nghiêm trọng, tác động mạnh mẽ đến tình hình quan hệ quốc tế.
Ai Câ ̣p là mô ̣t quố c gia thuộc thế giới Arab với vị trí địa - kinh tế , địa - chính
trị rất đặc biệt kéo dài từ bán đảo Sinai (Tây Á ) đến vùng đất thuộc châu thổ sông
Nile (Bắ c Phi). Điề u này khiế n cho Ai Cập trở thành quố c gia đóng vai trò kế t nố i 2
châu lu ̣c Á - Phi và về mặt lịch sử, văn hóa truyề n thố ng cũng nhƣ các quan hê ̣ quố c
tế đă ̣c biê ̣t luôn đƣơ ̣c coi nhƣ mô ̣t quố c gia có vai trò trung tâm của thế giới Arab , là
quốc gia nắm vai trò dẫn dắt trong các hoa ̣t đô ̣ng chin
́ h tri ̣, kinh tế của toàn khu vực.
Biến động mùa xuân Arab tại Ai Cập hiện nay đang là một trong những tâm
điểm của quan hệ quốc tế, đƣợc đánh giá là vấn đề có tác động quan trọng tới sự ổn
định của khu vực Trung Đông. Cũng chính vì những nét đặc thù của riêng mình mà
cuộc khủng hoảng kinh tế, xã hội tại Ai Cập đến nay vẫn đang kéo dài chƣa có hồi kết.
Với Việt Nam, Ai Cập đã sớm thiết lập quan hệ ngoại giao từ những năm

8


1960. Đặc biệt, Ai Cập là một trong số ít các nƣớc ở khu vực Trung Đông – Bắc phi
sớm có hiệp định thƣơng mại song phƣơng với Việt Nam. Vì vậy việc lựa chọn
quan điểm nhƣ thế nào trƣớc tình hình Ai Cập và nghiên cứu nhằm rút ra những
kinh nghiệm trong quan hệ quốc tế từ bài học của Ai Cập là điều mà chính phủ Việt
Nam rất cần quan tâm.
Việc tìm hiểu nguyên nhân, diễn biến và tác động của biến động Mùa xuân
Arab tại Ai Cập có vai trò quan trọng đối với những nhà nghiên cứu quan hệ quốc
tế, nghiên cứu lịch sử và nhiều ngành khoa học liên quan khác. Chính vì tầm quan
trọng đó, tác giả đã chọn đề tài: “Biế n động Mùa xuâ n Arab tại Ai Cập : nguyên

nhân, diễn biế n , tác động và triển vọng”. Việc nghiên cứu một cách toàn diện, sâu
sắc cuộc khủng hoảng chính trị tại Ai Cập là cần thiết, không chỉ có ý nghĩa về mặt
thực tiễn mà còn góp phần cung cấp những luận cứ về mặt lý luận khoa học trong
vấn đề nghiên cứu quan hệ quốc tế hiện đại và mối tƣơng quan lực lƣợng của các
cƣờng quốc trên thế giới tại những khu vực chính trị nhạy cảm.
Về ý nghĩa khoa học: Cuộc khủng hoảng Ai Cập là một “trƣờng hợp nghiên
cứu điểm” trong nghiên cứu quan hệ quốc tế. Ngoài ra, qua việc phân tích cuộc
khủng hoảng Ai Cập, luận văn cũng muốn làm rõ hơn việc áp dụng phƣơng pháp
phân tích cấp độ vào một trƣờng hợp cụ thể trong quan hệ quốc tế.
Về ý nghĩa thực tiễn: Về cơ bản, cuộc khủng hoảng Ai Cập ít có ảnh hƣởng
trực tiếp đến Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh Việt Nam hội nhập quốc tế ngày
càng sâu rộng, chính sách hợp tác phát triển với khu vực Trung Đông - Châu Phi
ngày càng đƣợc chú trọng, cuộc khủng hoảng Ai Cập cần đƣợc phân tích toàn diện
hơn nhằm rút ra bài học thực tiễn trong quan hệ quốc tế. Ngoài ra, đối với một khu
vực thiếu ổn định và nhiều mâu thuẫn chồng chéo nhƣ Trung Đông – Bắc Phi, việc
nghiên cứu các vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội của các quốc gia Trung Đông trong
đó có Ai Cập, cũng nhƣ các nguyên nhân gây mâu thuẫn chính của khu vực có ý
nghĩa quan trọng tới quyết định tăng cƣờng đầu tƣ, thâm nhập thị trƣờng Trung
Đông và hoạch định chính sách đối ngoại của Việt Nam với mỗi quốc gia trong khu
vực cũng nhƣ với Ai Cập.

9


2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trên thế giới, tài liệu nghiên cứu chi tiết nhất và đầy đủ nhất về biến động
Mùa xuân Arab tại Ai Cập tập trung chủ yếu trong các nghiên cứu sau:
Tác giả Noha Bakr1 (2012) với bài viết “The Egyptian Revolution” (công
trình nghiên cứu thuộc Mediterranean Academy of Diplomats Study). “Egypt
Country Report” (công trình nghiên cứu thuộc The Bertelsmann Stiftung’s

Transformation Index2 năm 2012). Tác giả Laurel E. Miller (2012) với công trình
nghiên cứu “Democratization in the Arab World: Prospects and Lessons from
Around the Globe” (công trình thuộc RAND). Tác giả Amin Saikal (2011) với bài
viết “Authoritarianism, revolution and democracy: Egypt and beyond” (đăng trên
Australian Journal of International Affairs, Vol. 65, No. 5). Tác giả Ezan Zohar
(2011) với bài viết “The Egyptian Uprising: Analysis and Implications” (đăng trên
International Center for Political Voilence and Terrorism Research, Vol 3, Issue 2).
Các bài viết trên đều đƣa ra nhiều phân tích, đánh giá về tình hình chính trị, kinh tế,
xã hội của Ai Cập trƣớc khi xảy ra biến động chính trị - xã hội tại Ai Cập
(25/01/2011), đồng thời qua đó đƣa ra những hệ quả của biến động Mùa xuân đối
với nền kinh tế, xã hội của Ai Cập. Những phân tích của các bài viết trên là tài liệu
nghiên cứu cung cấp kiến thức cơ bản và định hƣớng cho tác giả về biến động Mùa
xuân Arab tại Ai Cập trong quá trình thực hiện đề tài này.
Ngoài ra, có một số bài viết đƣợc đăng tải từ năm 2011 đến nay đã đề cập,
phân tích các góc độ và mức độ khác nhau về kinh tế, chính trị, an ninh, tôn giáo
liên quan đến biến động chính trị - xã hội tại Ai Cập nhƣ: “Holding its Breath: A
Special Report on Egypt” của The Economist (2010. Nhóm tác giả John Williamson
and Mohsin Khan (2011) với “Debt relief for Egypt” (công trình nghiên cứu của
Peterson Institute for international economics). Tác giả Barry Rubin (2012) với bài
viết “Understanding the Muslim Brotherhood” (đăng trên Foreign policy research
1

Noha Bakr hiện là Trợ lý Bộ trƣởng Bộ Hợp tác Quốc tế thuộc Bộ Hợp tác quốc tế và là Trợ lý Giáo sƣ
thuộc Khoa khoa học chính trị thuộc Trƣờng Đại học Mỹ tại Cairo. Bà là chuyên gia nghiên cứu về Ai Cập
nói riêng và khu vực Bắc Phi – Trung Đông nói chung.
2
The Bertelsmann Stiftung’s Transformation Index (BTI) là một chƣơng trình đánh giá toàn cầu về quá
trình chuyển đổi dân chủ và kinh tế thị trƣờng cũng nhƣ chất lƣợng quản lý chính trị quản lý trên thế giới.

10



institute). Nhóm tác giả Barbara Le Svarre và Rasmus Alenius Boserup (2011) với
công trình nghiên cứu “Actors in a Changing Egypt” (công trình thuộc Arabic and
Islamic Studies from the University of Copenhagen). Tác giả Abdel Monem Said
Aly (2012) với bài viết “State and revolution in Egypt: the paradox of change and
politics” (công trình nghiên cứu thuộc Crown Center for Middle East Studies,
Brandeis University). Tác giả Ahmed Fihaili (2013) với “Impact anh role of social
media networks on Arab Spring: Egyptian revolution case study” (luận văn thạc sĩ
thuộc Tomas Bata University, Zlín). Tác giả Mohamed Kadry Said và Noha Bakr
(2011) với bài viết “Egypt security sector reforms” (công trình thuộc The Arab
reform initiative).
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Ban đối ngoại Trung ƣơng Đảng (2013), Biến động chính trị ở một số
nước Bắc Phi – Trung Đông: Nguyên nhân và bài học kinh nghiệm.
2. Nguyễn Văn Dũng (2012), Islam giáo trong tiến trình “Cách mạng ngày 25
tháng 1” ở Ai Cập, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông
, tâ ̣p 89 (số 1), tr 23-28.
3. TS. Nguyễn Văn Dũng (2013), Toàn cảnh cuộc chính biến hậu “Mùa
Xuân Arập” ở Ai Cập, Tạp chí Công tác tôn giáo, số 2, tr.116-122.
4. Dƣơng Thị Bích Diệp (2013), Phong trào Mùa xuân Ả Rập tại Syria:
nguyên nhân, thực trạng và tác động, Luận văn thạc sĩ, Đại học KHXH&NV, Hà Nội.
5. Đỗ Đức Định (2011), Làn sóng nổi dậy tại Bắc Phi và Trung Đông:
Nguyên nhân, tác động ảnh hƣởng và những vấn đề đặt ra cho Việt Nam, Tạp chí
nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, tập 67 (số 3), tr. 14-21.
6. Đỗ Đức Định (2013), Châu Phi – Trung Đông: Những vấn đề chính trị
và kinh tế nổi bật, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.
7. Trần Anh Đức (2011), Khủng hoảng chính trị tại Ai Cập: Nguyên nhân,
tác động của cuộc khủng hoảng và thách thức trên con đƣờng chuyển giao quyền

lực, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, tập 72 (số8), tr.28-35.

11


8. Trần Anh Đức (2011), Thay đổi hiến pháp và pháp luật tại Ai Cập trong
giai đoạn chuyển giao quyền lực, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông,tập
74 (số 10), tr.3-5.
9. Nguyễn Thanh Hiền (2011), Châu Phi: Một số vấn đề kinh tế và chính trị
nổi bật từ sau chiến tranh lạnh và triển vọng, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.
10. Nguyễn Thanh Hiền (2013), Châu Phi những đặc điểm chính trị chủ yếu
hiện nay, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
11. Nguyễn Thanh Hiền (2012), Quan hệ Việt Nam – Ai Cập trong lĩnh vực
chính trị - ngoại giao và văn hóa, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông,
tập 78 (số 2), tr. 33-41.
12. Nguyễn Thanh Hiền (2011), Tìm hiểu xu hƣớng phát triển chính trị ở
châu Phi đến năm 2020 và tác động đến Việt Nam, Tạp chí nghiên cứu châu Phi
và Trung Đông, tập 69 (số 5), tr. 3-15.
13. Nguyễn Thanh Hiền (2014), Tổ chức anh em Hồi giáo Ai Cập và cuộc
chiến Hồi giáo – Thế tục vì quyền lực, Tạp chí Nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông,
số 1, tr.1 – 14.
14. Phan Thị Hoa (2013), Thị trƣờng Ai Cập và những hàm ý đối với Việt
Nam, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, tập 93(số 5), tr.12-19.
15. Phạm Kim Huế (2013), Tình hình chính trị châu Phi năm 2012: những sự
kiện nổi bật, Tạp chí Nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông,số 1, tr.1-5.
16. Phạm Kim Huế (2014), Tác động của Mỹ, EU đối với quá trình chuyển
đổi chính trị hậu Mùa xuân Arab của một số quốc gia Bắc Phi – Trung Đông, Tạp
chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 7, tr.7 – 12.
17. Trần Thị Lan Hƣơng (2011), Quan hệ Việt Nam–Ai Cập trong giai đoạn
phát triển mới, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, tập 74 (số 10), tr. 38-45.

18. Trần Thị Lan Hƣơng (2013), Những điểm trọng tâm trong chính sách đối
ngoại của Ai Cập, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, tập 91(số 3), tr.3-16.
19. Trần Thị Lan Hƣơng (2014), Tác động của các nƣớc lớn trong khu vực đến
việc tạo ra những thay đổi chính trị và hình thành các xu hƣớng chính trị mới tại Bắc

12


Phi – Trung Đông, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 5 (105), tr. 11 – 19.
20. Cao Văn Liên (2012), Ai Cập: những trang lịch sử hiện đại, Tạp chí
nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, tập 86 (số 10), tr. 9-16.
21. Chu Duy Ly (2012), Cuô ̣c chiế n tranh ở Libi (2011): Nguyên nhân, diễn
biế n và tác đô ̣ng, Luận văn thạc sĩ, ĐH KHXHVNV, Hà Nội.
22. Hoàng Khắc Nam (2014), Phản ứng của Trung Quốc trƣớc Biến động
Mùa xuân Arab ở Bắc Phi và Trung Đông, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung
Đông, số 2, tr. 5 – 15.
23. Hoàng Khắc Nam (2006), Khái niệm và cơ sở của xung đột trong quan
hệ quốc tế, Tạp chí nghiên cứu châu Âu, số 2 (86).
24. Lê Thị Vân Nga (2013), Các chính sách thúc đẩy cải cách thể chế và dân
chủ tại châu Phi và Trung Đông: Từ Bush đến Obama, Tạp chí châu Mỹ ngày nay,
số 2, tr.3 – 13.
25. Nguyễn Hồng Quân (2012), Biến động chính trị và xung đột vũ trang tại
Bắc Phi – Trung Đông: Một số suy nghĩ về sự nghiệp bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã
hội chủ nghĩa trong tình hình mới, Tạp chí Nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông, số
10 (86), tr.3-8.
26. Bùi Nhật Quang (2011), Một số vấn đề kinh tế, chính trị nổi bật của
Trung Đông và xu hướng đến năm 2020, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
27. Bùi Nhật Quang (2012), Một vài nhìn nhận về Ai Cập và khu vực
Trung Đông, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, tập 77 (số 1), tr. 11-18.
28. Bùi Nhật Quang (2012), Thống nhất thế giới Arab: một vài lý giải từ góc

nhìn văn hóa, Tạp chí nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông, số 9 (85), tr.3-10
29. Bùi Nhật Quang (2011), Kinh tế Ai Cập hậu Mubarak, Tạp chí nghiên
cứu châu Phi và Trung Đông, tập 70 (số 6), tr.15-21.
30. Bùi Nhật Quang, Trần Thị Lan Hƣơng (2014), Ai Cập – Việt Nam phát
triển quan hệ hợp tác toàn diện trong bối cảnh mới, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.
31. Bùi Nhật Quang (2013), Phản ứng chính sách của EU đối với biến động
Mùa xuân Arab, Tạp chí Những vấn đề kinh tế và chính trị thế giới, số 9, tr. 14 – 19.

13


32. Trần Thị Thái (2012), Một số nét cơ bản về ngành du lịch Ai Cập, Tạp
chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 7 (83), tr.11 – 17.
33. Lê Quang Thắng (2012), Châu Phi – Trung Đông năm 2011: Một số sự
kiện chính trị nổi bật, Nxb KHXH, Hà Nội,, tr. 118-119.
34. Trần Mai Trang (2012), Một số nguyên nhân nghèo đói ở châu Phi, Tạp
chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 12 (88), tr.21-25.
35. Bùi Ngọc Tú (2011), Mùa xuân Arab: Diễn biến, nguyên nhân và dự báo
tƣơng lai, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, tập 75 (số 11), tr. 13-20.
36. Hà Anh Tuấn (2009), Vấn đề dự báo trong quan hệ quốc tế, Tạp chí
nghiên cứu quốc tế, tập 76 (số 1), tr.123-132.
37. Phạm Sỹ Tam, Những nhân tố mới tạo nên xung đột, mất an ninh, rủi ro
chính trị tại Ai Cập và Trung Đông – Bắc Phi ba năm qua; kinh nghiệm với ta và
biện pháp phòng ngừa, Tham luận tại Hội thảo “Trung Đông – Bắc Phi trong giai
đoạn phát triển mới và hàm ý cho Việt Nam.
38. Trần Văn Tùng, Vũ Đức Thanh (2011), Về biến động ở Ai Cập và lợi ích
Mỹ, Tạp chí Những vấn đề Kinh tế và Chính trị thế giới, số 3 (179), tr.17-26.
39. Trần Văn Tùng, Nguyễn Mạnh Tuân (2011), Biểu tình, bạo loạn tại một số
quốc gia Trung Đông, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 04 (68), tr.9-14.
40. TTXVN (2011), Ngƣời lao động Ai Cập đi tìm sự công bằng trong kinh

tế, tr.7 – 9.
41. TTXVN (2011), Ai Cập đối mặt với nguy cơ mất an ninh lƣơng thực, Tin
kinh tế, số 992, tr.8.
42. TTXVN (2012), Chấn động địa chính trị ở Trung Đông, Báo Le Monde
Diplomatique, Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 102, tr.1 – 5.
43. TTXVN (2012), Tƣ tƣởng lớn đằng sau “mùa xuân Arab”, Tài liệu tham
khảo đặc biệt, số 188, tr.18-24.
44. TTXVN (2012), Ai Cập: Điều gì sẽ xảy ra khi tổ chức Anh em Hồi giáo
lên cầm quyền, Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 190, tr. 5-12.
45. TTXVN (2012), Thử nghiệm đầu tiên đối với tân tổng thống Ai Cập, Tài

14


liệu tham khảo đặc biệt, số 191, tr. 1-13
46. TTXVN (2012), Quân đội – Ngƣời chiến thắng trong cuộc bầu cử Ai
Cập?, Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 191, tr. 14 – 24.
47. TTXVN (2012), Ván bài Ai Cập trong chiến lƣợc của phƣơng Tây, Tài
liệu tham khảo đặc biệt, số 195, tr. 13- 16
48. TTXVN (2012), Ai Cập: Điều gì sẽ xảy ra khi Tổ chức Anh em Hồi giáo
lên cầm quyền, Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 195, tr. 5- 12.
49. TTXVN (2012), Tổ chức anh em hồi giáo trỗi dậy, Tài liệu tham khảo
đặc biệt, số 200, tr.19-24.
50. TTXVN (2012), Ai Cập sẽ chuyển từ độc tài quân sự sang độc tài tôn
giáo?, Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 201, tr. 12 - 19.
52. TTXVN (2012), Ai cập: Di sản tồi tệ của Hosni Mubarak, Tài liệu tham
khảo đặc biệt, số 207, tr.1-10.
53. TTXVN (2012), Những thách thức đối với tân Tổng thống Ai Cập, Tài
liệu tham khảo đặc biệt, số 207, tr.10-22.
54. TTXVN (2012), Mohamed Morsi: Cơn ác mộng của Israel, Tài liệu tham

khảo đặc biệt, số 207, tr. 22- 24.
55. TTXVN (2012), Ai Cập sẽ đi về đâu?, Tài liệu tham khảo đặc biệt, số
296, tr.1-7.
56. TTXVN (2012), Chính sách đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ tại Trung Đông,
Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 296, tr. 7- 12.
57. TTXVN (2012), Đằng sau tính toán của Tổng thống Ai Cập, Tài liệu
tham khảo đặc biệt, số 324, tr.1-7.
58. TTXVN (2012), Tình hình Ai Cập, Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 341,
tr.1-13.
59. TTXVN (2013), Bạo lực tiếp diễn đè nặng lên nền kinh tế Ai Cập, Tài
liệu tham khảo đặc biệt, Số 1527, tr.4-5.
60. Nguyễn Thị Tố Uyên (2010), Tìm hiểu về nền kinh tế Ai Cập, Tạp chí
Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 4 (56), tr.57 – 60.

15


61. Nguyễn Khánh Vân (2012), Chiến lƣợc ngoại giao của Mỹ đối với
Trung Đông và Bắc Phi dƣới thời Tổng thống Obama, Tạp chí nghiên cứu châu
Phi và Trung Đông tâ ̣p 85 (số 9), tr.10-15.
62. Justyna Glogowska (2012), Triển vọng quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - Ai Cập,
Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 11 (87), tr. 29 – 34.
63. Justyna Glogowska (2012), Tác động của “mùa xuân Arab” đến tƣơng lai
của mối quan hệ Ai Cập - Israel, Tạp chí nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 5
(81), tr. 35 – 41.

Tiếng Anh
64. Aly, Abdel Monem S.(2012), State and revolution in Egypt: the paradox of
change and politics, Crown Center for Middle East Studies, Brandeis University, pg. 30.
65. Bakr, Noha (2012), The Egyptian Revolution, in Stephen Calleya and

Monika Wohlfeld, Mediterranean Academy of Diplomats Study, Malta.
66. Calleya, Stephen and Wohlfeld, Monika (2012), Change and
opportunities in the emerging mediterranean, University of Malta.
67. The Economist (2010), Holding its Breath: A Special Report on Egypt.
68. Elbadawi, Ibrahim and Makdisi, Samir (2011), Democracy in the Arab
World: explaining the deficit, Routledge Studies in Middle Eastern Politics.
69. Fihaili, Ahmed (2013), Impact anh role of social media networks on
Arab Spring: Egyptian revolution case study, Tomas Bata University, Zlín, pg.97.
70. Greenfield, Amy H. and Balfour, Rosa (2013), US and EU: Lack of
Strategic Vision, Frustrated Efforts toward the Arab Transitions, Altantic Council,
Rafik Hariri Center for the Middle East, pg.11.
71. Khatib, Lina (2013), Political participation and democratic transition in
the Arab world, Journal of International Law, Vo 34, Issue 2.
72. Korotayev, Andrey V. and Zinkina Julia V. (2012), Egyptian revolution :
a demographic structure analysis, The Russian Foundation for Basic Research.
73. Mustafa, El

Ani (2008),

“Conference

on

Security

Sector

Development”, Al-Ahram Center for Political and Strategic Studies, Cairo.

16


and


74. Rubin, Barry (2012), Understanding the Muslim Brotherhood, Foreign
policy research institute, pg.1 – 5.
75. Said, Mohamed K. and Bakr, Noha (2011), Egypt security sector
reforms, The Arab reform initiative, pg. 4.
76. Saikal, Amin (2011), “Authoritarianism, revolution and democracy:
Egypt and beyond”, Australian Journal of International Affairs, Vol. 65, No. 5, pp. 533.
77. Sharp, Jeremy M. (2011),

Egypt: Background and U.S. relations,

Congressional Research Service.
78. Svarre ,Barbara L.and Boserup, Rasmus A. (2011), Actors in a Changing
Egypt, Arabic and Islamic Studies from the University of Copenhagen.
79. Williamson, John and Khan, Mohsin (2011), Debt relief for Egypt,
Peterson Institute for international economics, pg. 1 – 12.
80. Zohar, Ezan (2011), The Egyptian Uprising: Analysis and Implications,
International Center for Political Voilence and Terrorism Research, Vol 3, Issue 2, Feb.
Các website:
81. Anarabcitizen, (2012), Origin of term arab spring, truy cập tại địa chỉ:
/>82. Bernstein, J. (2011), Why Israel looks on in fear, New Statesman, truy
cập tại địa chỉ: />83. Bertelsmann Stiftung’s Transformation Index (2012), Egypt Country
Report, truy cập tại địa chỉ: />84. Central Intelligence Agency, Egypt, The World Factbook, truy cập tại địa
chỉ: />85. Chick, K. (2011a), Muslim brotherhood officially enters egyptian
politics, Christian Science Monitor, truy cập tại địa chỉ:
/>
17



86. Chick, K. (2011b), Cairo Israeli embassy attack: New realities for IsraelEgypt relations, Christian Science Monitor, truy cập tại địa chỉ:
/>87. Ghietas, Gamal (2011), Scientific Analysis of the Revolution through
the Internet, Al- Ahram Weekly truy cập tại địa chỉ:
88. Green, Duncan (2011), What caused the Revolution in Egypt?, The
Guardian, truy cập tại địa chỉ:
nhật ngày 10/01/2014.
89. Glassman, James K. and Glickman, Dan (2011), Strategic Public
Diplomacy: The Case of Egpyt, Bipartisan policy center, truy cập tại địa chỉ:
bipartisanpolicy.org/sites/default/files/EgyptCaseStudy.pdf
90. Jacoby, Jeff (2005), The Arab spring, The Boston, truy cập tại địa chỉ
/>91. Miller, Laurel E. Democratization in the Arab World: Prospects and
Lessons from Around the Globe, truy cập tại địa chỉ:
/>92. Neriah, Jacques (2013), Egypt after Morsi: the deleat of political Islam?,
Jerusalem center for public affairs, Israel, truy cập tại địa chỉ:
/>
cập

nhật ngày 12/7/2013
93. Từ điển Oxford, truy cập tại địa chỉ:
/>94. Perry, Dan (2013), 3 years after Arab Spring, democracy’s future in
Middle East still uncertain, The WorldPost, US, truy cập tại địa chỉ:
democracy_n_4049414.html
95. Từ điển Seadict, truy cập tại địa chỉ:
/>96. Standards & Poor’s Rating Service (2011), Sovereigns Rating List, truy

18



cập

tại địa chỉ:

/>
list/en/us/?subSectorCode=39.
97. Hoàng Duy (2013), Cuộc chiến Ai Cập không chỉ hai ngƣời chơi, Báo
mới, truy cập tại địa chỉ: cập nhật ngày 22/8/2013.
98. Tạp chí Công thƣơng (2013), Những hệ lụy của cuộc khủng hoảng chính
trị tại Ai Cập, truy cập tại địa chỉ: />99. TTXVN (2012), Ai Câ ̣p sẽ theo đuổi chính sách đối ngoạ

i cân bằng,

vietnamplus.vn, truy cập tại địa chỉ:
cập nhật ngày 28/08/2012.

19