Tải bản đầy đủ (.docx) (19 trang)

Tiểu luận Bàn về luận điểm Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (169.8 KB, 19 trang )

Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Tên tiểu luận:
Bàn về quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã
hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa” và một số giải pháp
xây dựng con người mới ở Việt Nam hiện nay.
Mục lục
Phần 1: Lời mở đầu
Phần 2: Nội dung

II.

Cơ sở khoa học của luận điểm
1. Cơ sở lý luận
2. Cơ sở thực tiễn
Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng chủ nghĩa xã

III.

hội ở Việt Nam
Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về con người xã hội chủ

IV.
V.

nghĩa
1. Quan niệm về con người, bản chất của con người
2. Những phẩm chất của con người mới xã hội chủ nghĩa
Ý nghĩa của luận điểm
Một số giải pháp xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa ở Việt



I.

Nam hiện nay
1. Một số yếu kém của con người Việt Nam hiện nay
2. Một số kiến giải của cá nhân nhằm nâng cao hiệu quả trong việc
xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa theo tư tưởng Hồ Chí
VI.

Minh
Liên hệ bản thân và công tác

Phần 3: Kết luận
Danh mục tài liệu tham khảo


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Phần 1: Lời mở đầu
“Vì lợi ích mười năm trồng cây
Vì lợi ích trăm năm trồng người”
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến sự nghiệp giáo dục,
đào tạo, rèn luyện con người bởi con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của
cách mạng xã hội chủ nghĩa. Trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội, việc
xây dựng và hình thành con người với những phẩm chất mới tiến bộ, bắt kịp thời
đại, đồng thời cũng kế thừa những nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc là một
nhiệm vụ vô cùng quan trọng mang tính chiến lược dài lâu nhưng cũng rất cấp
bách, đòi hỏi chúng ta phải đề ra những sách lược cụ thể góp phần nâng tầm sự
nghiệp “trồng người”, phải đặt con người vào vị trí trung tâm của sự phát triển,

không chỉ đơn thuần nằm trong chiến lược phát triển giáo dục đào tạo mà còn
phải để con người trở thành nhân tố quan trọng trong chiến lược phát triển kinh
tế - xã hội của đất nước.
Trong sự nghiệp xây dựng đất nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng
định: “ Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã
hội chủ nghĩa”. Có thể nói, con người là yếu tố then chốt quyết định sự thành bại
của mọi cuộc cách mạng. Với con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam
hiện nay cũng như vậy, yếu tố con người vẫn là yếu tố hàng đầu, chúng ta chỉ có
thể xây dựng được chủ nghĩa xã hội khi chính những con người sống trong đó là
con người của xã hội chủ nghĩa. Đây là một vấn đề lớn mà Đảng và Nhà nước ta
đã và đang quyết tâm thực hiện từ Đại hội Đảng lần thứ VIII (1996) và cho đến
nay, vấn đề xây dựng con người mới vẫn còn nguyên tính thời sự. Qua bài tiểu
luận này, em rất mong sẽ làm sáng tỏ được vai trò quan trọng của con người
trong việc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta, từ đó khẳng định sự đúng đắn,
tính thời đại, chiến lược trong tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh
trong việc nhìn nhận về vấn đề xây dựng, phát triển con người trong thời đại
mới.


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Phần 2: Nội dung
Khái niệm “con người xã hội chủ nghĩa” được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt
ra khi miền Bắc bước vào thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội. Lần đầu tiên
Người đề cập đến khái niệm này ở trong bài nói với thầy và trò trường Chu Văn
An ngày 31-12-1958. Từ đó khái niệm con người xã hội chủ nghĩa đã được
Người nhắc đến nhiều lần. Và đến tháng 3-1961, nói chuyện với Hội nghị “Bồi
dưỡng cán bộ lãnh đạo các cấp toàn miền Bắc” nhằm quán triệt Nghị quyết Đại
hội Đảng lần thứ III, Người đã đi đến một luận điểm quan trọng: “Muốn xây

dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa”. Và
có lẽ, luận điểm trên đã trở thành kinh điển khi đề cập đến vấn đề xây dựng con
người của chủ nghĩa xã hội. Như chúng ta có thể thấy, trong luận điểm mà
Người đưa ra, có hai phạm trù được đặt trong mối quan hệ biện chứng với nhau
đó là “xây dựng chủ nghĩa xã hội” và “con người xã hội chủ nghĩa”. Như vậy, để
làm rõ luận điểm trên, chúng ta sẽ bắt đầu đi từ cơ sở khoa học của luận điểm,
sau đó lần lượt tìm hiểu quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về “xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam” và “con người xã hội chủ nghĩa”, qua đó làm sáng tỏ
được mối liên hệ giữa hai yếu tố đó, đồng thời cũng xin được đưa ra một số giải
pháp cho vấn đề xây dựng con người mới ở Việt Nam hiện nay.
I. Cơ sở khoa học của luận điểm
1. Cơ sở lý luận
Chủ nghĩa Mác – Lenin coi động lực tổng hợp của cách mạng xã hội chủ
nghĩa là khối liên minh công – nông – trí thức đặt dưới sự lãnh đạo của giai cấp
công nhân thông qua chính đảng của mình là Đảng Cộng Sản. Hay nói một cách
khác, chủ nghĩa Mác – Lenin đã thừa nhận muốn thực hiện được cách mạng xã
hội chủ nghĩa thì phải dựa trên nền tảng tập hợp sức mạnh của đại bộ phận quần
chúng nhân dân lao động, và yếu tố con người được đẩy lên trên hết, tạo thành
động lực của cách mạng xã hội chủ nghĩa.


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Và chính điều này đã làm cơ sở cho quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh
khi Người cho rằng con người vừa là động lực, vừa là mục tiêu của sự nghiệp
xây dựng chủ nghĩa xã hội. Có thể nói, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng con
người mới chiếm một vị trí trung tâm, có chiều sâu nhất trong tư duy lý luận của
Người, chứa đựng những giá trị khoa học vô cùng to lớn. Trong Bản cảo Di
chúc cuối cùng của Chủ tịch Hồ Chí Minh (không công bố), sau khi nói “Về

việc riêng” cùng những điều dặn dò về việc hỏa táng thi hài mình sau khi qua
đời, Người nói “Đầu tiên là công việc đối với con người” và Người đã dành
phần lớn Di chúc để chỉ nói về người dân, về đồng bào của mình. Người viết:
“Để giành lấy thắng lợi trong công cuộc chiến đấu khổng lồ này [tức công cuộc
thống nhất đất nước], cần phải động viên toàn dân, tổ chức và giáo dục toàn dân,
dựa vào lực lượng vĩ đại của nhân dân”. Điều này một lần nữa khẳng định, Chủ
tịch Hồ Chí Minh luôn coi con người là mục tiêu và là động lực của công cuộc
phát triển.
2. Cơ sở thực tiễn
Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xây
dựng những thế hệ con người mới vừa có đức vừa có tài, làm nên những chiến
thắng thần kì trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và con người. Miền Bắc thời
điểm này đã giành được độc lập, bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội và
tri viện cho miền Nam kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Bối cảnh thời đại lúc bấy giờ đang trải qua nhiều biến động sâu sắc, ngoài
tập trung tiếp viện cho miền Nam, miền Bắc còn phải tập trung phát triển cơ sở
hạ tầng xã hội chủ nghĩa vững chắc. Mà để làm được điều đó, chúng ta phải xây
dựng được đội ngũ công nhân tiến bộ, đội ngũ trí thức lớn mạnh giúp đất nước
phát triển khoa học công nghệ, phải đẩy lùi “giặc dốt”, nâng cao được dân trí
cho người dân, có như vậy, chúng ta mới có thể “tiến nhanh, tiến mạnh, tiến
vững chắc lên chủ nghĩa xã hội.”
Xét trong bối cảnh hiện nay, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công
nghệ đã mở ra một thời đại kinh tế tri thức và xã hội thông tin toàn cầu. Vấn đề
con người và xây dựng chiến lược con người, phát triển nguồn nhân lực, phát


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

huy nhân tố con người trong quá trình phát triển kinh tế xã hội đã trở thành vấn

đề bức thiết với mỗi quốc gia, dân tộc. Sự phát triển của con người đã trở thành
tiêu chí ngày càng quan trọng trong xếp hạng các nước trên thế giới. Dưới ánh
sáng của tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng ta đã nhấn mạnh việc chăm lo hạnh phúc
cho con người là mục tiêu phấn đấu cao nhất của chế độ ta, phấn đấu làm cho
nhân dân có cuộc sống no đủ, có đời sống vật chất tinh thần ngày càng nâng cao,
quan hệ xã hội lành mạnh, lối sống văn minh.
Như vậy, dù xét trong bối cảnh nào, thì luận điểm của Chủ tịch Hồ Chí
Minh vẫn luôn mang hơi thở của thời đại, vẫn còn nguyên tính đúng đắn và giá
trị, là định hướng quan trọng cho con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt
Nam.
II. Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, chủ nghĩa xã hội là chế độ chính trị do nhân
dân làm chủ, có nền kinh tế phát triển cao, gắn liền với sự phát triển của khoa
học – kỹ thuật, là chế độ không còn người bóc lột người, là xã hội phát triển cao
về văn hóa đạo đức.
Đề cập đến những nội dung cơ bản, những mục tiêu lâu dài của chủ nghĩa
xã hội, Người viết: “Xây dựng chủ nghĩa xã hội là thay đổi cả xã hội, thay đổi cả
thiên nhiên, làm cho xã hội không còn người bóc lột người, không còn đói rét,
mọi người đều được ấm no hạnh phúc”.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là ngọn cờ dẫn dắt sự nghiệp cách mạng của Đảng
và nhân dân ta, trong đó tư tưởng của Người về chủ nghĩa xã hội là một bộ phận
hết sức quan trọng.
Nhất quán với các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh
quan niệm chủ nghĩa xã hội là một học thuyết khoa học và cách mạng của giai
cấp vô sản nhằm xoá bỏ ách thống trị tư bản chủ nghĩa, thực hiện lý tưởng giải
phóng giai cấp và giải phóng toàn thể xã hội loài người. Chủ nghĩa xã hội còn
được hiểu với tư cách là một chế độ xã hội thuộc hình thái kinh tế - xã hội cộng



Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

sản chủ nghĩa mà việc xây dựng và hoàn thiện nó như một quá trình lịch sử lâu
dài để từng bước đạt tới mục tiêu.
Cái mới và là sự sáng tạo của Hồ Chí Minh khi nói về bản chất của chủ
nghĩa xã hội là ở chỗ Người phát hiện thấy lý tưởng xã hội chủ nghĩa đã chung
đúc tất cả lý tưởng, giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng xã
hội. Hồ Chí Minh còn thấy một điểm rất quan trọng thuộc về bản chất của chủ
nghĩa xã hội là muốn đạt tới lý tưởng, mục tiêu xã hội chủ nghĩa phải thường
xuyên chống lại chủ nghĩa cá nhân. Người nhìn nhận chủ nghĩa xã hội là một
chế độ xã hội bảo đảm sự phát triển hài hoà giữa cá nhân và xã hội. Hồ Chí
Minh làm phong phú thêm hướng tiếp cận chủ nghĩa xã hội.
Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã làm sáng tỏ bản chất chủ
nghĩa xã hội từ những kiến giải về kinh tế, chính trị và xã hội. Ngoài những kiến
giải ấy, Hồ Chí Minh còn nhìn nhận bản chất chủ nghĩa xã hội từ phương diện
đạo đức, văn hoá. Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa xã hội đối lập, xa lạ với chủ
nghĩa cá nhân, nhưng không hề phủ nhận cá nhân, trái lại, tôn trọng con người,
phát triển mọi năng lực cá nhân vì phát triển xã hội và hạnh phúc của con người.
Đây là chiều sâu trong tư duy biện chứng, trong nhãn quan văn hoá, đạo đức của
Hồ Chí Minh.
III. Quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về con người xã hội chủ nghĩa
1. Quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về con người và bản chất của

con người
1.1 . Quan niệm về con người
a. Con người được nhìn nhận như một chỉnh thể
Tư tưởng về con người của Chủ tịch Hồ Chí Minh dựa trên thế giới
quan duy vật triệt để của chủ nghĩa Mác – Lenin. Con người được xem
xét như chỉnh thể thống nhất về tâm lực, thể lực và các hoạt động của nó.

Con người luôn có xu hướng vươn lên cái Chân – Thiện – Mỹ, mặc dù
“có thế này, thế khác”.


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Người đề cập đến con người trong tính đa dạng: đa dạng trong quan hệ
xã hội (quan hệ dân tộc, giai cấp, tầng lớp, đồng chí, đồng bào…), đa
dạng trong tính cách, khát vọng, phẩm chất, đa dạng trong xuất thân, hoàn
cảnh sống,…
Người xem xét con người trong sự thống nhất của hai mặt đối lập:
thiện và ác, hay và dở, tốt và xấu,… bao gồm cả tính người – mặt xã hội
và tính bản năng – mặt sinh học của con người, và Người cho rằng con
người “dù là xấu, tốt, văn minh hay dã man đều có tình”.
Một điều nổi bật nữa trong tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, đó là
con người vừa tồn tại với tư cách là cá nhân, vừa là thành viên của gia
đình, cộng đồng, có cuộc sống tập thể và cuộc sống cá nhân hài hòa,
phong phú. Người đã nêu lên một định nghĩa rất độc đáo về con người:
Chữ “Người”, nghĩa hẹp là gia đình, anh em, họ hàng, bạn bè; nghĩa rộng
là đồng bảo cả nước, rộng nữa là cả loài người.
Với cách hiểu này, con người có tính xã hội, là con người xã hội, là
thành viên của một cộng đồng xã hội nhất định, không phải là những cá
thể biệt lập. Cộng đồng đó, như nhân dân ta đã quan niệm từ lâu, đó là
cộng đồng ba cấp độ nhà – làng – nước; còn Người lại chỉ ra một cách cụ
thể hơn, rộng hơn, đó là “gia đình, họ tộc, làng xóm, dân tộc, đất nước”
cho đến cả “nhân loại”. Đối với con người Việt Nam, những cộng đồng
gia đình, họ tộc, làng xã, dân tộc đã tạo thành tính cộng đồng bền vững
được bồi đắp qua trường kỳ lịch sử dựng nước và giữ nước. Từ đó đã hình
thành chủ nghĩa yêu nước truyền thống, thành chủ nghĩa dân tộc chân

chính mà có lúc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi là “động lực vĩ đại”, thậm
chí là “động lực duy nhất” thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Như vậy,
con người, với tư cách cá nhân, không tồn tại biệt lập mà tồn tại trong mối
quan hệ biện chứng với cộng đồng dân tộc và xa hơn là với các loài người
trên thế giới.
b. Con người cụ thể, lịch sử


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh không tồn tại như một
phạm trù có tính trừu tượng hóa và khái quát hóa, mà được đề cập đến
một cách cụ thể, đó là nhân dân Việt Nam, những con người lao động
nghèo khổ bị áp bức cùng cực dưới ách thống trị của phong kiến, đế quốc;
là dân tộc Việt Nam đang bị đô hộ bởi chủ nghĩa thực dân; mở rộng hơn
nữa là “những người nô lệ mất nước” và “những người cùng khổ”. Theo
logic phát triển từ chủ nghĩa Mác – Lenin, khái niệm “con người” của
Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp cận với khái niệm “giai cấp vô sản cách
mạng”. Toàn bộ các tư tưởng, lý luận của Người bàn về “cách mạng”
(chiến lược giải pháp, bàn về người cách mạng và đạo đức cách mạng, về
rèn luyện và giáo dục con người…) về thực chất chỉ là sự cụ thể hóa bằng
thực tiễn tư tưởng về “con người”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh dùng khái niệm con người theo nghĩa rộng
trong một số trường hợp (“phẩm giá con người”, “giải phóng con người”,
“người ta”,…) nhưng đặt trong bối cảnh cụ thể và một tư duy chung, còn
phần lớn, Người vẫn xem xét con người trong các mối quan hệ xã hội,
quan hệ giai cấp, giới tính, lứa tuổi,… trong khối thống nhất của cộng
đồng dân tộc và quan hệ quốc tế. Đó là con người hiện thực, con người cụ
thể, khách quan.

1.2. Bản chất của con người
Khi nói về bản chất con người, Mác đã nêu lên một định nghĩa nổi
tiếng: “Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hòa các
mối quan hệ xã hội”. Trong luận đề này, Mác đã phê phán L.Phoi-ơ-bắc vì
coi con người như những cá nhân trừu tượng, cô lập. Đối với con người
đứng đầu nhà nước mà Hê-ghen gọi là “con người đặc thù”, thì bản chất
của nó, như Mác đã phân tích, cũng “không phải là râu của nó, không phải
là máu của nó, không phải là bản chất thể xác trừu tượng của nó, mà là
phẩm chất xã hội của nó”.
Kế thừa tư tưởng đó, chủ tịch Hồ Chí Minh cũng cho rằng con
người là sản phẩm của xã hội. Bản chất con người là sự tổng hợp các quan


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

hệ xã hội từ hẹp đến rộng, và Người đã cụ thể hóa các quan hệ đó bao
gồm: quan hệ anh em, họ hàng, bầu bạn, đồng bào, loài người. Trong thực
tế, con người là con người xã hội, con người gắn với xã hội, là những cá
nhân nằm trong xã hội. Để sinh tồn, con người phải lao động sản xuất,
qua đó xác lập các mối quan hệ giữa người với người. Nếu con người tự
tách mình ra khỏi các quan hệ xã hội, thì lúc đó con người cũng không
còn là con người, chỉ đơn thuần là một loài sinh vật và sự gắn bó những
cá thể người lúc đó cũng chỉ mang tính chất bầy đàn chứ không còn mang
tính xã hội loài người.
Như vậy, bản chất con người không phải là trừu tượng mà là cụ thể,
không phải là tự nhiên mà là lịch sử, không phải cái vốn có trong mỗi cá
nhân riêng biệt, cô lập, mà là tổng hòa của toàn bộ các quan hệ xã hội.
2. Những phẩm chất của con người mới xã hội chủ nghĩa
a. Kế thừa những giá trị tốt đẹp của con người truyền thống


UNESCO đã từng tuyên bố: “Mỗi một sự sáng tạo đều lấy năng
lượng từ gốc rễ của truyền thống văn hóa”. Có nghĩa là UNESCO đã thừa
nhận hai tác động tích cực cơ bản nhất của các giá trị truyền thống văn
hóa: động lực phát triển và động lực sáng tạo. Vì vậy việc xây dựng con
người mới và nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc không thể
không dựa vào các giá trị truyền thống để trên cơ sở đó tiếp thu những giá
trị tiến bộ của nhân loại.
Có thể nói, con người Việt Nam hiện nay vẫn gắn bó với các giá trị
văn hóa truyền thống, phẩm giá của dân tộc mình. Những giá trị cơ bản
của văn hóa Việt Nam có ý nghĩa tác động tích cực đến việc xây dựng con
người mới và nền văn hóa tiên tiến đương đại của chúng ta.
Một trong những giá trị cơ bản, sâu sắc nhất mà luôn được nhân
dân ta duy trì từ xưa đến nay đó là lòng yêu nước. GS.TS Nguyễn Trọng
Chuẩn đã nói: “Cái cốt lõi trong hệ thống các giá trị truyền thống Việt
Nam hoàn toàn bắt nguồn từ nền tảng dân tộc, từ truyền thống hàng nghìn
năm kiên trì chịu đựng gian khổ, khó khăn, vượt qua một cách oanh liệt


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

các động khắc nghiệt khác nhau của tự nhiên và xã hội. Trong số những
truyền thống vô cùng quý giá (…), thì nổi trội hơn cả là truyền thống yêu
nước, tinh thần dân tộc, ý chí tự lập, tự cường”. Lòng yêu nước không chỉ
thể hiện ở tinh thần giữ nước, ý chí quật cường chống ngoại xâm của dân
tộc qua bốn nghìn năm đất nước xây dựng và phát triển – điều này không
cần phải nói đến nhiều bởi lịch sử đã chứng minh rất rõ ràng qua những
chiến thắng oanh liệt của dân tộc trước kẻ thù xâm lăng, mà yêu nước còn
hun đúc cho mỗi con người Việt Nam một tinh thần quyết tâm xây dựng

một đất nước Việt Nam giàu đẹp. Chính lòng yêu nước đã thúc đẩy toàn
Đảng, toàn dân làm một cuộc đổi mới có ý nghĩa như một cuộc cách
mạng trên mọi lĩnh vực để đưa Việt Nam thoát khỏi cuộc khủng hoảng
kinh tế - xã hội chưa từng có trong lịch sử kể từ ngày thành lập nước Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa. Lòng tự cường dân tộc đã tiếp cho người dân ta
một sức mạnh để đưa đất nước nhập vào dòng chảy phát triển của thế
giới, tiến lên từ một nền kinh tế có tỷ lệ lạm phát phi mã (774,7%) năm
1986, sau 30 năm đổi mới, tỷ lệ lạm phát Việt Nam đã xuống thấp kỷ lục,
còn 0,63 % năm 2015. Đó là một kỳ tích, và kỳ tích đó có nguồn gốc sâu
xa từ lòng yêu nước.
Tính cần cù và sáng tạo đã giúp con người và văn hóa Việt Nam đạt
được những tiến bộ quan trọng. Cần cù sáng tạo được thể hiện trong học
tập, nghiên cứu và trong lao động, sản xuất của mọi tầng lớp nhân dân.
Tính cần cù của người nông dân đã góp phần đưa Việt Nam từ một nước
thiếu lương thực thời bao cấp thành nước xuất khẩu gạo thứ hai trên thế
giới. Tính cần cù sáng tạo của người công nhân đã và đang góp phần làm
mọc lên những nhà máy thủy điện có quy mô lớn như nhà máy thủy điện
Hòa Bình, Italy, nhà máy lọc dầu Dung Quất,…Tính cần cù sáng tạo của
giới trí thức đã góp phần hoạch định các chính sách và chiến lược phát
triển đất nước, góp phần tạo ra các thành tựu khoa học và công nghệ thúc
đẩy đất nước phát triển.


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Lòng khoan dung, thương người như thể thương thân cũng là một
giá trị truyền thống quan trọng của dân tộc ta. Hiện nay, Đảng ta có câu:
“Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước”. Người Việt Nam ta sẵn
sàng gác lại quá khứ, mở rộng cửa đón nhận những con dân Việt Nam trở

về Tổ quốc xây dựng đất nước, sẵn sàng bắt tay với những nước trước đây
từng là kẻ thù dân tộc trên tinh thần đối ngoại thay cho đối đầu. Cùng với
tinh thần khoan dung, chúng ta cũng là con người có truyền thống lá lành
đùm lá rách, một nét đẹp riêng và có tác động không hề nhỏ đến sự phát
triển con người và xã hội nước ta. Thông qua các phương tiện thông tin
đại chúng, các chương trình từ thiện, gây quỹ tình thương, vì người nghèo
đã góp phần quan trọng giúp nước ta thực hiện mục tiêu xóa đói giảm
nghèo thành công và được Liên Hợp Quốc ghi nhận.
Đức tính giản dị từ bao đời nay đã được Đảng và Bác Hồ nâng lên
thành phương châm sống của con người mới Việt Nam. Trong hoàn cảnh
nước ta vẫn còn là một nước nghèo, lối sống giản dị của Bác đã trở thành
một tấm gương mẫu mực cho toàn dân và cho nền văn hóa dân tộc. Đức
tính giản dị cũng được Đảng cụ thể hóa thành các chính sách tiết kiệm,
chống tham ô, lãng phí, coi tiết kiệm là quốc sách của công cuộc phát
triển đất nước.
Truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo là một nét đẹp vô cùng quý
báu của văn hóa dân tộc. Người Việt Nam ta luôn thích tìm hiểu, khám
phá và vô cùng nhạy bén với cái mới, cái hay. Cùng với chủ nghĩa yêu
nước và chủ nghĩa nhân văn, từ ngàn đời nay, hiếu học đã trở thành một
truyền thống tốt đẹp của dân tộcViệt Nam và được các nước trên thế giới
thừa nhận qua các giải thưởng Quốc tế mà học sinh và các nhà nghiên
cứu, nhà khoa học của ta đã giành được.
b. Hình thành những phẩm chất mới của con người xã hội chủ nghĩa

Con người mới xã hội chủ nghĩa ngoài việc phải biết kế thừa những
giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc còn phải hình thành cho mình
những phẩm chất mới mà theo như Chủ tịch Hồ Chí Minh phải có tư


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”

Người viết: Vũ Huy Hoàng

tưởng xã hội chủ nghĩa, đạo đức xã hội chủ nghĩa, tác phong xã hội chủ
nghĩa, có trí tuệ, bản lĩnh để làm chủ bản thân, gia đình và công việc của
chính mình.
Người có tư tưởng xã hội chủ nghĩa tức là có ý thức làm chủ, có
tinh thần tập thể xã hội chủ nghĩa, có tư tưởng “mình vì mọi người”, có
tinh thần tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội, có
tinh thần dám nghĩ, dám làm, vươn lên hàng đầu.
Người có đạo đức xã hội chủ nghĩa là phải biết trung với nước, hiếu
với dân, yêu thương con người, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, có
tinh thần quốc tế trong sáng, có lối sống trong sạch, lành mạnh.
Con người mới cần có tác phong xã hội chủ nghĩa, nghĩa là phải
biết lao động có kế hoạch, có biện pháp, có quyết tâm, lao động có tổ
chức, có kỷ luật, có kỹ thuật, làm việc phải có năng suất, chất lượng, hiệu
quả, lao động quên mình, không sợ khó, sợ khổ, làm việc không chỉ vì lợi
ích bản thân mà còn vì tập thể, vì xã hội.
Con người mới cần có năng lực, trí tuệ, bản lĩnh để làm chủ bản
thân, gia đình và công việc của chính mình, phải có năng lực để nông dân,
xã viên làm chủ ruộng đồng, hợp tác xã, công nhân làm chủ công trường,
xí nghiệp, công nhân có thể tham gia làm chủ Nhà nước và xã hội, không
ngừng nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, khoa học – kỹ thuật, chuyên
môn nghiệp vụ.
Khái niệm con người mới xã hội chủ nghĩa đã được sử dụng nhiều
trong các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng. Tư tưởng Hồ Chí Minh cũng đã
được quán triệt vào việc xác định những tiêu chuẩn của con người mới xã
hội chủ nghĩa trong suốt mấy chục năm qua. Đại hội Đảng lần IV (1976)
đã nêu ra khá cụ thể: “Con người mới xã hội chủ nghĩa là con người Việt
Nam mới mà đặc trưng nổi bật là: làm chủ tập thể, lao động, yêu nước xã
hội chủ nghĩa và tinh thần quốc tế vô sản. Đó cũng là sự kết tinh và phát

triển những gì cao đẹp nhất trong tâm hồn và cốt cách Việt Nam hun đúc
qua bốn nghìn năm lịch sử.


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Gần đây nhất, trong Văn kiện Đại hội Đảng lần XII (2016), một
nhiệm vụ được đặt lên hàng đầu đó là xây dựng con người Việt Nam mới
phát triển toàn diện, trọng tâm ở các vấn đề:
Đúc kết, từng bước xây dựng trong thực tế các chuẩn mực giá trị
văn hoá và con người Việt Nam, tạo môi trường và điều kiện để phát triển
về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách
nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân.
Tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật;
làm cho mọi người Việt Nam hiểu biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử,
văn hoá dân tộc; khẳng định, tôn vinh cái đúng, cái tốt đẹp, tích cực, cao
thượng; nhân rộng các giá trị cao đẹp, nhân văn.
Đấu tranh phê phán, đẩy lùi cái xấu, cái ác, thấp hèn, lạc hậu;
chống các quan điểm, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây
dựng nền văn hoá, làm tha hoá con người; có giải pháp ngăn chặn, đẩy
lùi sự xuống cấp về đạo đức xã hội, khắc phục những mặt hạn chế của
con người Việt Nam.
Ngày nay, chúng ta có thể nói rằng, con người mới xã hội chủ
nghĩa ở nước ta vừa là chủ thể, vừa là sản phẩm của nền văn hóa mới,
của chế độ xã hội mới – xã hội chủ nghĩa, là hoàn toàn đúng đắn và phù
hợp với quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chính thực tiễn đã, đang
và sẽ còn chứng minh tính đúng đắn của quan điểm về con người mới
mà Người đã đề ra.
IV. Ý nghĩa của luận điểm

Một nước Việt Nam độc lập phải có những con người phù hợp với nó.
Tinh thần ấy đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện rất rõ trong luận điểm của
mình. Như đã nói ở trên, hai phạm trù mà Người đề cập là “xây dựng chủ nghĩa
xã hội” và “con người xã hội chủ nghĩa” có mối quan hệ biện chứng với nhau.
Chủ nghĩa xã hội sẽ tạo ra những con người xã hội chủ nghĩa, những con
người xã hội chủ nghĩa lại là chủ thể của toàn bộ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa
xã hội. Không xây dựng được chủ nghĩa xã hội thì chắc chắn không thể xây


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

dựng con người xã hội chủ nghĩa, ngược lại, không có những con người xã hội
chủ nghĩa thì không thể xây dựng được chủ nghĩa xã hội. Tinh thần này của Chủ
tịch Hồ Chí Minh hoàn toàn phù hợp với quan điểm của Mác khi phê phán chủ
nghĩa duy vật cũ cho rằng “con người là sản phẩm của những hoàn cảnh và giáo
dục”. Và đây chính là quan điểm biện chứng duy vật về mối quan hệ giữa hoàn
cảnh và con người, hoàn cảnh xây dựng hình thành con người và con người tác
động lại, cải tạo hoàn cảnh, môi trường sống.
Ý của Chủ tịch Hồ Chí Minh ở đây là không trông chờ cho kinh tế, văn
hóa phát triển cao rồi mới xây dựng con người xã hội chủ nghĩa, cũng không
phải xây dựng con người rồi mới xây dựng chế độ. Chúng ta phải biết tiến hành
song song đồng thời cả hai việc cùng lúc, việc xây dựng con người phải được
đặt ra ngay từ đầu và phải được Đảng, Nhà nước, nhân dân, mỗi gia đình và cá
nhân đặc biệt quan tâm trong suốt tiến trình đi lên chủ nghĩa xã hội.
Người nói rằng “trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa”,
điều đó không có nghĩa là tất cả mọi người phải trở thành con người mới xã hội
chủ nghĩa ngay cùng lúc, bởi việc đó là không thể, điều Người muốn nhấn mạnh
ở đây là trước hết cần phải có những con người tiên tiến, có những nét tiêu biểu
của con người mới xã hội chủ nghĩa để làm gương cho người khác học tập, từ đó

lôi cuốn toàn xã hội đẩy mạnh việc xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nhiều lần nói rằng: “Ta xây dựng con
người cũng phải có ý định rõ ràng như nhà kiến trúc”. Với tư cách là một kiến
trúc sư tài giỏi, Người luôn nhấn mạnh việc trồng người trong bước đi lên của
đất nước. Trong mỗi thời kỳ, Người đã chỉ ra được cái tốt, cái hay để phát huy,
đồng thời cũng vạch ra được cái dở, chưa tốt để khắc phục, phấn đấu làm sao
cho tốt hơn.
Như vậy, ta có thể thấy, tình hình trong và ngoài nước luôn thay đổi, trên
mỗi chặng đường của thời kỳ quá độ, nếu sao lãng việc trồng người nhất định sẽ
dẫn đến những bất cập, hơn nữa, còn là những suy thoái về con người, dẫn tới
mọi suy thoái khác. Đặc biệt là khi đất nước chuyển sang nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập, toàn cầu hóa, ta lại càng thấy được ý


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

nghĩa quan trọng của luận điểm xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa của
Chủ tịch Hồ Chí Minh.
V. Một số giải pháp xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
hiện nay
1. Một số yếu kém của con người Việt Nam hiện nay

Điểm mạnh của con người Việt Nam đã được đề cập trong phần kế thừa
nét đẹp truyền thống của dân tộc, do đó phần này người viết chỉ tập trung vào
vấn đề những yếu kém, hạn chế của con người Việt Nam hiện nay.
Đất nước chúng ta chịu ảnh hưởng nặng nề bởi văn hóa phong kiến Trung
Quốc và rộng hơn là lối suy nghĩ đã ăn sâu vào tiềm thức của người Phương
Đông, do đó còn nhiều tư tưởng cổ hủ, lạc hậu vẫn còn kéo dài và tồn tại cho
đến tận bây giờ, một trong những tính xấu của người Việt Nam đó là tính gia

trưởng, trọng nam khinh nữ, người phụ nữ sinh ra đã được mặc định với công
việc nội trợ, bếp núc, nuôi con và chưa hoàn toàn được giải phóng khỏi tư
tưởng “nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô”. Chính tư tưởng nề hà phong kiến
đã kìm hãm sự phát triển xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, chưa
thực sự tạo được sự bình đẳng giới.
Phong cách sản xuất nhỏ lẻ biểu hiện trong thói quen, tập quán, lối sống
và cách ứng xử, nếp suy nghĩ, lề thói làm ăn… của người Việt Nam đang là
rào cản vô cùng lớn đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước.
Những mặt trái của nền kinh tế thị trường đang tác động tiêu cực đến sự
phát triển con người Việt Nam. Một trong số những biểu hiện rõ nét nhất của
xu hướng này là sự suy giảm đạo đức của không ít người, nhất là bộ phận lớp
trẻ, thậm chí là nhiều cán bộ, Đảng viên thoái hóa, biến chất. Cùng với đó là
sự xuất hiện của các yếu tố tiêu cực khác như chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa
cá nhân, chỉ mải mê chạy theo đồng tiền, đề cao quá mức lối sống vật chất,
xa hoa, lãng phí, lối sống vị kỷ, chỉ quan tâm đến lợi ích của bản thân, xem
nhẹ các mối quan hệ tình cảm giữa người với người. Và vấn đề đặt ra ở đây
chính là vấn đề quan hệ con người trong nền kinh tế thị trường, là ý thức về


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

trách nhiệm, bổn phận, nghĩa vụ của cá nhân đối với những người thân trong
gia đình, đối với cộng đồng và toàn xã hội.
Hiểu biết pháp luật và ý thức chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật của người
Việt Nam còn kém, dù biết mình sai nhưng vẫn cố gắng lách luật, chống phá
luật, thậm chí là “mù luật”. Con người Việt Nam vẫn hay làm việc theo cảm
tính, tình cảm thế nên yếu tố tình cảm trong giải quyết công việc nhiều khi
vẫn được đặt lên trên yếu tố luật pháp.

Phương pháp tư duy yếu kém, hay phụ thuộc, ngại chủ động, điều này bắt
nguồn từ nền kinh tế nông nghiệp lúa nước do công việc phó mặc vào tự
nhiên nên thường thụ động, thời tiết tốt thì được mùa, thời tiết xấu thì mất
mùa.
Con người Việt Nam tuy cần cù lao động nhưng lại có tư tưởng dễ bằng
lòng, dễ thỏa mãn với những gì mình đang có, ngại phấn đấu, chỉ giỏi đối
phó với tình cảnh tạm thời nhưng lại thiếu tầm nhìn dài hạn, làm hạn chế
năng lực và sự phát triển của người Việt.
2. Một số kiến giải của cá nhân nhằm nâng cao hiệu quả trong việc xây

dựng con người mới xã hội chủ nghĩa theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Trước hết, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến phát triển con người
trên quan điểm toàn diện, cả về trí và lực, tài và đức, điều đó được thể hiện
qua các tiêu chí:
Xây dựng con người trên tất cả các mặt: đức, trí, thể, mỹ; đức và tài,
phẩm chất và năng lực; trí tuệ, tư tưởng, tình cảm, đạo đức, lối sống, nếp
sống.
Xây dựng con người trong mọi lĩnh vực, môi trường sống và hoạt động
của con người.
Xây dựng con người trong suốt cả cuộc đời, từ trẻ đến già.
Xây dựng con người trong mọi giai cấp, tầng lớp xã hội, trong các thế hệ
đan xen, kết hợp chặt chẽ với nhau, nối tiếp nhau kế tục sự nghiệp cách
mạng.


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

Trong thời kỳ hiện nay, khi đất nước đã bước vào thời kỳ đổi mới được 30
năm, hội nhập sâu rộng với thế giới và toàn cầu hóa ngày càng sâu sắc, bắt

nhịp với nền kinh tế tri thức, đòi hỏi con người Việt Nam phải có những
phẩm chất mới nhất định để bắt kịp thời cuộc, theo kịp sự phát triển của thế
giới và khu vực. Với những định hướng phát triển con người toàn diện như
trên của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chúng ta có thể cụ thể hóa bằng một số chính
sách và giải pháp như sau:
Đầu tiên, đó là xây dựng và hoàn thiện hệ thống các giá trị mới của con
người Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đây là
một yêu cầu có tính bao quát, tổng thể, đồng thời là cơ sở và định hướng giải
quyết các nhiệm vụ trước mắt. Từ những điểm mạnh của con người Việt Nam
đã được Đảng xác định, cần cụ thể hóa thành những tiêu chí, chuẩn mực phù
hợp với từng giới, từng ngành, từng địa phương đơn vị. Đó là các phẩm chất:
có tinh thần yêu nước, phấn đấu vì độc lập dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội, có
tinh thần đoàn kết, lối sống lành mạnh, nếp sống văn mình, tôn trọng kỷ
cương, pháp luật, cần cù lao động, có ý thức học hỏi vươn lên,…
Hai là, kiên quyết phê phán, đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực trong
tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, Đảng viên,
nhân dân, chống bệnh quan liêu tham nhũng, lãng phí và các tệ nạn xã hội,
nhằm hướng đến xây dựng con người mới theo hệ giá trị chân – thiện – mỹ.
Ba là, bồi dưỡng các giá trị văn hóa trong thanh niên, học sinh, sinh viên,
đây là yêu cầu đặc biệt quan trọng. Yêu cầu văn hóa trong việc xây dựng thế
hệ trẻ Việt Nam về nhân cách là việc cực kỳ cần thiết, vừa có tính chiến lược,
vừa cấp bách. Các tổ chức đoàn thể như Đoàn thanh niên cần phải phát động
nhiều hơn nữa phong trào “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh” để nuôi dưỡng cho thanh niên lý tưởng sống cao đẹp, lối sống có đạo
đức, có năng lực trí tuệ và bản lĩnh văn hóa. Ngoài ra cần bồi đắp cho thế hệ
trẻ các giá trị văn hóa truyền thống, bởi trong thời đại hội nhập sâu rộng như
hiện nay, cần phải trang bị cho thanh niên những giá trị cốt lõi của bản sắc


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”

Người viết: Vũ Huy Hoàng

dân tộc để thế hệ trẻ có thể hòa nhập nhưng không hòa tan, không bị tiêm
nhiễm bởi những thứ văn hóa lai căng, pha tạp.
Bốn là, để cao và phát huy hơn nữa vai trò của giáo dục đào tạo cho con
người Việt Nam trong thời đại mới. Một trong những vấn đề cấp thiết hiện
nay nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và chú trọng hiệu quả kinh tế - xã
hội của giáo dục đào tạo. Có thể coi giáo dục toàn diện là một điểm lớn trong
chiến lược “trồng người” của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhiệm vụ của giáo dục
đào tạo trong những năm tới đây phải đổi mới cơ cấu tổ chức, phương pháp
dạy và học theo ba tiêu chí “chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa”. Về kiến
thức văn hóa, phải chú trọng đồng thời cả kiến thức về khoa học tự nhiên lẫn
khoa học xã hội, tăng cường dạy ngoại ngữ, tin học, công nghệ. Về các kỹ
năng mềm, phải chú ý giáo dục cho người học các mặt đạo đức, nhân cách, lí
tưởng, trí dục, thể dục và mỹ dục. Muốn vậy, phải tích cực chuyển đổi mô
hình giáo dục, đổi mới mạnh mẽ giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông,
phát triển hệ thống giáo dục hướng nghiệp và dạy nghề, đổi mới hệ thống
giáo dục Đại học và Sau Đại học, phải đảm bảo đủ số lượng và chất lượng
đội ngũ giáo viên ở tất cả các cấp bậc học. Tóm lại, mục tiêu của nền giáo
dục xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Nhà nước ta đang hướng đến đó là: khoa
học, dân tộc, nhân văn, hiện đại; làm được điều đó, tức là chúng ta đang góp
phần xây dựng ngày càng gần hơn với mục tiêu con người mới xã hội chủ
nghĩa mà Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn mong muốn hướng tới.
VI.

Liên hệ bản thân và công tác

Phần 3: Kết luận
“Trồng người” là công việc “trăm năm”, đất nước chúng ta muốn xây
dựng thành công chủ nghĩa xã hội, muốn phát triển nhanh và bền vững phải có

những đường lối, chính sách đúng đắn để xây dựng được nền văn hóa tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc, đứa văn hóa vào đường lối và xây dựng được những
con người mới xã hội chủ nghĩa để hiện thực hóa đường lối đó. Các thế lực thù


Tiểu luận “Tư tưởng Hồ Chí Minh”
Người viết: Vũ Huy Hoàng

địch đã thất bại trong tiến hành các cuộc chiến tranh xâm lược nước ta, nhưng
lại muốn giành thắng lợi bằng kinh tế và nhất là bằng văn hóa, bằng việc làm
suy thoái con người. Đây là cuộc chiến tranh không tiếng súng nhưng lại hết sức
nguy hại, có thể làm sụp đổ cả một chế độ xã hội. Vì vậy, hơn bao giờ hết việc
vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh mà cụ thể là luận điểm về xây dựng con người
xã hội chủ nghĩa của Người vào trong công cuộc xây dựng văn hóa và con người
là một yêu cầu bức thiết để phát triển đất nước trong thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa. Muốn thế, cần nghiên cứu ngày càng kỹ hơn, sâu hơn
đầy đủ hơn tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa và con người, và điều quan trọng
là đưa những tư tưởng đó vào chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước
phù hợp với những điều kiện mới hiện nay. Nếu làm tốt được điều này, chúng ta
hoàn toàn có thể tin tưởng vào chế độ xã hội chủ nghĩa đầy tươi sáng của đất
nước và con người Việt Nam sẽ có những bước phát triển mới vượt bậc trong
một tương lai không xa.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị Quốc gia
2. GS. Đặng Xuân Kỳ: “Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển văn hóa và con

người”, Nxb Chính trị Quốc gia
3. Nguyễn Văn Dân: “Con người và văn hóa Việt Nam trong thời kỳ đổi mới
và hội nhập”, Nxb Khoa học Xã hội
4. Văn kiện Đại hội Đảng lần XII (2016)

5. Một số trang web: hanoimoi.com.vn, dantri.com.vn, vietnamnet.vn



×