ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA TRIẾT HỌC
---------------------------------

PHAN THỊ HỘI

(Thích Đàm Mai)

TRIẾT HỌC PHẬT GIÁO QUA TỨ DIỆU ĐẾ
VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

Hà Nội - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA TRIẾT HỌC
---------------------------------

PHAN THỊ HỘI

(Thích Đàm Mai)

TRIẾT HỌC PHẬT GIÁO QUA TỨ DIỆU ĐẾ
VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ

Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS
Mã số: 62 22 80 05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS.Hoàng Thị Thơ
2. PGS.TS. Đặng Thị Lan

Hà Nội, 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
tài liệu trong luận án trung thực, đảm bảm tính khách quan. Các tài liệu
tham khảo có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Hà Nội, ngày tháng năm
Tác giả

Phan Thị Hội


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình nghiên cứu luận án tiến sĩ với đề tài: “Triết học Phật
giáo qua Tứ Diệu Đế và ý nghĩa của nó”, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đối
với PGS.TS Hoàng Thị Thơ, PGS.TS Đặng Thị Lan – người đã tận tình
hướng dẫn, truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm cho tôi trong suốt quá trình
thực hiện luận án này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Khoa
học xã hội và nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội, Khoa Triết học, cảm ơn
tập thể các nhà khoa học tại Khoa Triết học đã đóng góp những ý kiến quý
báu để tôi hoàn thiện luận án này, cảm ơn Phòng Khoa học và Sau đại học

của Trường Đại học KHXH&NV (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã giúp đỡ về
thủ tục hành chính trong quá trình tôi học, viết và bảo vệ luận án.
Và đặc biệt tôi không thể nào quên được sự quan tâm chân thành và tận
tụy của PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn – trưởng khoa triết học đã động viên
khích lệ tôi rất nhiều vào những khi phải “vắt” tinh thần ra trí tuệ, những lúc
ngửa mặt lên trời cho nước mắt chảy vào trong để vượt qua khó khăn.
Con tri ân công đức của Sư Phụ trụ trì chùa Bà Nành, Sư Phụ trụ trì
chùa Bồ Đề đã luôn dõi theo để động viên con cả tài lực, vật lực để con toàn
tâm toàn ý nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Tôi xin cảm ơn quý vị Phật tử đã giúp tôi rất nhiều về tài lực, giúp tôi
những lúc thức trắng đêm để hoàn thành luận án, giúp tôi in ấn luận án này,
cầu Phật gia hộ cho quý vị cùng gia đình được vô lượng bình an, vô lượng cát
lượng, hạnh phúc an lạc.
Xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất của tôi.
Hà Nội, những ngày cuối đông, tháng

năm 2015


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 3
Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN.......................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1. Kinh điển (kinh và luận) gốc của Phật giáo có liên quan đến nội dung Tứ Diệu
Đế ................................................................................ Error! Bookmark not defined.
1.2. Các công trình nghiên cứu về lịch sử Phật giáo nói chungError! Bookmark
not defined.
1.3. Các công trình nghiên cứu đánh giá về Tứ Diệu Đế và ảnh hưởng của nó đến
con người Việt Nam................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4. Khái niệm, thuật ngữ công cụ dùng trong luận ánError!

Bookmark
not
defined.
1.5. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu. Error! Bookmark not defined.
Chương 2. CƠ SỞ HÌNH THÀNH CỦA PHẬT GIÁO VÀ VAI TRÒ CỦA TỨ
DIỆU ĐẾ TRONG TRIẾT HỌC PHẬT GIÁO ..... Error! Bookmark not defined.
2.1. Cơ sở hình thành của Phật giáo ......................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1 Tình hình xã hội Ấn Độ cổ dưới sự thống trị của Bà La Môn giáo
........................................................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Các hệ thống tư tưởng và tôn giáo Ấn Độ tiền Phật giáo .......... Error!
Bookmark not defined.
2.2. Vai trò của Tứ Diệu Đế trong Triết học Phật giáoError!
Bookmark
not
defined.
2.2.1. Tứ Diệu Đế trong hệ thống giáo lý cơ bản của Phật giáo.......... Error!
Bookmark not defined.
2.2.2. Lịch sử, nguyên nhân, nội dung, cấu trúc Tứ Diệu Đế trong hệ thống
giáo lý Phật giáo ............................................ Error! Bookmark not defined.
Chương 3. CÁC PHẠM TRÙ CĂN BẢN CỦA PHẬT GIÁO QUA TỨ DIỆU
ĐẾ ............................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1. Phạm trù “Khổ” và tiếp cận “Vô thường”, “Vô ngã”, “Vô minh” trong Khổ Đế
..................................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1 Bản chất của Khổ theo tiếp cận “Vô thường”, “Vô Ngã”, “Vô
minh”………………………………………………………………………………..E
rror! Bookmark not defined.
3.1.2. Các dạng thức của “Khổ” ................... Error! Bookmark not defined.
3.2 Phạm trù “Duyên khởi” trong Tập Đế ............... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. “Duyên khởi”, nguồn gốc của Khổ và mười phiền não căn bản ... Error!
Bookmark not defined.

3.2.2. “Thập nhị nhân duyên” ...................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Phạm trù “Diệt”, “Niết Bàn” và “Giải thoát” trong Diệt Đế ........... Error!
Bookmark not defined.
3.3.1. Mối quan hệ giữa“Diệt” -“Niết Bàn”- “Giải thoát” ................ Error!
1


Bookmark not defined.
3.3.2. “Diệt” với các cảnh giới Niết bàn....... Error! Bookmark not defined.
3.4. Phạm trù “Đạo” “Giới”, “Định”, “Tuệ” trong Đạo ĐếError! Bookmark not
defined.
3.4.1. Bát chính đạo hay sự kết hợp Giới, Định, Tuệ ......Error! Bookmark not
defined.
3.4.2. Con đường Giải thoát với các phẩm trợ đạo......Error! Bookmark not
defined.
Chương 4. Ý NGHĨA TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC QUA TỨ DIỆU ĐẾ ĐỐI VỚI
LỊCH SỬ PHẬT GIÁO VÀ CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY ............ Error!
Bookmark not defined.
4.1. Tứ Diệu Đế đối với lịch sử Phật giáo nói chungError! Bookmark not defined.
4.1.1. Tứ Diệu Đế là điểm khởi đầu của toàn bộ tư tưởng triết học Phật
giáo ................................................................ Error! Bookmark not defined.
4.1.2. Tứ Diệu Đế trong so sánh triết học - tôn giáo Đông -Tây ......... Error!
Bookmark not defined.
4.2. Tứ Diệu Đế đối với lịch sử Phật giáo Việt Nam và quan niệm nhân sinh của
người Việt Nam.......................................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.1. Tứ Diệu Đế đối với lịch sử Phật giáo Việt Nam .Error! Bookmark not
defined.
4.2.2. Tứ Diệu Đế đối với quan niệm nhân sinh của người Việt Nam .. Error!
Bookmark not defined.
KẾT LUẬN................................................................ Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN........................................................ Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................ Error! Bookmark not defined.

2


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Vấn đề con người luôn là một trong những chủ đề xuyên suốt các trào
lưu tư tưởng trong lịch sử nhân loại. Nhu cầu lý giải ý nghĩa sự tồn tại của
con người, hay bản chất thực sự của đời sống đã thúc đẩy nhiều nhà triết học,
nhà tôn giáo sáng lập nên các dòng tư tưởng, tôn giáo. Cũng chính từ chính
những truy vấn căn bản ấy mà thái tử Tất Đạt Đa đã đi đến chứng nghiệm và
thành tựu trên con đường giác ngộ chân lý sự sống và đặt tên là Tứ Diệu Đế
(Bốn chân lý cao diệu).
Trong Phật giáo, Tứ Diệu Đế đóng vai trò cơ sở, nền tảng cho toàn bộ
hệ thống giáo lý từ nguyên thủy cho đến các nhánh phái hiện đại nhất của nó.
Hầu như không có nghiên cứu nào về Phật giáo từ góc độ tôn giáo học hay
Phật học hoặc khoa học xã hội về tôn giáo có thể bỏ qua Tứ Diệu Đế. Thậm
chí các nghiên cứu về tư tưởng triết học-tôn giáo Ấn Độ cổ cũng từ nghiên
cứu Tứ Diệu Đế có thể thấy được sự tiếp nối, kế thừa và phát triển liên tục
của tư tưởng Ấn Độ như một chỉnh thể thống nhất với những vấn đề có tính
truyền thống. Ngày nay, khi so sánh tư duy và văn hóa Đông-Tây, nếu khai
thác các thành tựu của Ấn Độ sẽ thấy Phật giáo là một ứng viên điển hình đại
diện cho phương Đông trên nhiều phương diện mà Tứ Diệu Đế chính là một
trong những điểm sáng đầy sức thuyết phục đối với các học giả phương Tây.
Từ góc độ triết học và tôn giáo học, Tứ Diệu Đế đã chỉ ra bản chất,
nguồn gốc, đầu mối và khả năng chuyển biến từ Khổ Đến Giải thoát qua quan
hệ nhân quả của thế gian (Khổ - Tập) và của xuất thế gian (Diệt - Đạo) như là

hai mặt tất yếu của một thực tại đầy mâu thuẫn diễn ra trong quá trình liên tục
vận động, phát triển và chuyển hóa của tự thân mỗi người. Từ thế kỷ thứ 6
TCN, Tứ Diệu Đế của đức Phật đã đề cập trực tiếp đến thực trạng hiện hữu
bất như ý của con người và nguyên nhân sâu xa của nó trong quá trình nhận
thức về thế giới và con người, đồng thời nêu bật khả năng và phương pháp mà
3


con người tự thân giải quyết mọi vấn đề thách thức của thực tiễn (khổ nghiệp)
mà cá nhân mỗi người đều phải đối diện. Như vậy, theo Tứ Diệu Đế thì con
người có thể tạo ra thiên đường hoặc địa ngục cho chính mình. Con đường
giải thoát vô thần và bình đẳng là con đường tự giác, tự thân tùy thuộc vào
trình độ nhận thức và hoạt động thực tiễn của mỗi người; do đó nó cũng là của
xã hội loài người. Đây thực sự là cuộc cách mạng tư tưởng chống lại truyền
thống thần quyền của Bà La Môn giáo ở Ấn Độ lúc đó.
Nếu như có thể so sánh, với học thuyết Kinh tế chính trị học của Mác
thì không thể không đề cập đến “giá trị thặng dư”, hay nói đến Chủ nghĩa duy
vật lịch sử thì không thể bỏ qua luận điểm quan hệ sản xuất phải phù hợp với
tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất thì, tương tự như vậy,
khi tìm hiểu Phật giáo nói chung hay tư tưởng triết học Phật giáo nói riêng thì
không thể bỏ qua Tứ Diệu Đế. Trong kinh Tượng Tích (dấu chân voi) thuộc
Trung Bộ kinh (Majjhima Nikaya) đức Phật cũng từng nhấn mạnh:“… tất cả
những điều ta dạy cho các ông đều nằm trong lý Tứ Đế mà ta đã giảng.” [45,
tr. 409 - 410]. Khi tìm hiểu về tư tưởng triết học Phật giáo thì Tứ Diệu Đế là
phần cốt lõi chứa đựng toàn bộ nội dung tư tưởng triết học, đạo đức, tôn giáo
của Đức Phật mà nhà nghiên cứu cũng như tín đồ không thể bỏ qua.
Kể từ khi du nhập vào Việt Nam cho đến nay, Phật giáo luôn đồng hành
cùng lịch sử dân tộc, góp phần đưa đất nước phát triển trên các lĩnh vực chính
trị, giáo dục, văn hóa, xã hội… Đặc biệt, trong bối cảnh đạo đức xã hội bị suy
thoái như hiện nay, thì vai trò giáo dục của Phật giáo càng cần phải được phát

huy mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Có thể thấy sự tha hóa về đạo đức, đề cao lối
sống hưởng thụ vật chất, chạy theo danh vọng của một bộ phận trong xã hội,
sự thờ ơ trước nỗi đau của người khác, tham nhũng lãng phí… là các hiện
tượng phổ biến trong xã hội ngày nay.
Tiếp tục phát huy thần nhập thế tích cực từng thành công trong lịch sử
4


Việt Nam, phương châm Đạo pháp - Dân tộc - Chủ nghĩa xã hội, các tăng ni,
Phật tử đã tích cực tham gia giải quyết nhiều vấn nạn xã hội. Các hoạt động
thiết thực như xây dựng các khóa tu mùa hè cho tầng lớp thanh niên, tổ chức
các hoạt động từ thiện xã hội, phát hành băng đĩa giảng pháp… phần nào định
hướng và điều chỉnh các hành vi của cộng đồng xã hội. Chính vì thế, để nâng
cao vai trò của Phật giáo đối với việc giáo dục đạo đức con người Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay thì việc nghiên cứu Tứ Diệu Đế - cốt lõi của Phật
giáo là một nhiệm vụ hết sức cần thiết. Việc nghiên cứu về triết học Phật giáo
qua các phạm trù cơ bản của Tứ Diệu Đế có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong
bối cảnh mặt trái của kinh tế thị trường đang tác động mạnh mẽ đến nhận thức,
hành vi, lối sống của người dân Việt Nam, làm sai lệch các giá trị đạo đức
truyền thống của dân tộc.
Là một tu sĩ Phật giáo, khi lựa chọn vấn đề “Triết học Phật giáo qua
Tứ Diệu đế và ý nghĩa của nó” làm đề tài luận án tiến sĩ triết học, tác giả
mong muốn đóng góp một phần trí tuệ nhỏ bé của mình trong việc làm nổi bật
giá trị tư tưởng triết học Phật học của Phật giáo qua phần cốt lõi nhất của giáo
lý Phật giáo và đồng thời muốn khẳng định mục đích tốt đời, đẹp đạo, tham
gia đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Phật
giáo Việt Nam bối cảnh hiện đại hôm nay.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích
Mục đích của luận án là làm rõ tư tưởng triết học của Phật giáo qua tiếp

cận nghiên cứu về Tứ Diệu Đế, từ đó làm rõ các ý nghĩa của nó đối với sự
phát triển tư tưởng của Phật giáo nói chung, lịch sử Phật giáo Việt Nam nói
riêng và con người Việt Nam hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích trên, luận án tập trung giải quyết các nhiệm vụ
5


sau đây:
- Khái quát tiền đề tư tưởng, lịch sử hình thành và phát triển tư tưởng
Phật giáo qua Tứ Diệu Đế trong bối cảnh tư tưởng Ấn Độ cổ đại với sự ra đời
Phật giáo.
- Phân tích nội dung các phạm trù cơ bản của Tứ Diệu Đế để làm rõ đặc
trưng tư tưởng triết học về con người của Phật giáo.
- Nêu các ý nghĩa triết học - tôn giáo về con người của Tứ Diệu Đế đối
với lịch sử tư tưởng Phật giáo nói chung và với lịch sử Phật giáo Việt Nam
nói riêng, cũng như với con người Việt Nam hiện nay.
3. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
3.1. Phương pháp luận
Luận án dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử để nghiên cứu một học thuyết cơ bản của Phật giáo từ
góc độ triết học - tôn giáo, đồng thời vận dụng quan điểm của Đảng, nhà nước
Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo, giá trị của tôn giáo trong xây
dựng bản sắc văn hóa Việt Nam.
3.2. Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận án là các
phương pháp nghiên cứu khoa học xã hội của chuyên ngành triết học như:
lôgich - lịch sử, phân tích - tổng hợp, quy nạp - diễn dịch... Luận án đồng thời
vận dụng kết hợp phương pháp liên ngành Triết học với Tôn giáo học, Giáo
dục học, Đạo đức học, Văn hóa học, Sử học.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là Tư tưởng triết học Phật giáo qua phân
tích nội dung, cấu trúc Tứ Diệu Đế với các phạm trù căn bản của Phật giáo.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
6


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1.Thích Thiện Ân (1965), Phật giáo Việt Nam xưa và nay, Nxb Đông
Phương, Hà Nội.
2. P.V.Bapat (2012)(Nguyễn Đức Tư, Hữu Song dịch), 2.500 năm Phật
giáo, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội.
3.Andre Bareau (2003)(Pháp Hiền dịch), Các bộ phái Phật giáo Phật
giáo Nam tông, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
4. Thích Hạnh Bình (2007), Triết học có và không của Phật giáo Ấn
Độ, Nxb Phương Đông, Hà Nội.
5. Thích Hạnh Bình (2007), Tìm hiểu giáo lý Phật giáo nguyên thủy,
Nxb Phương Đông, TP. Hồ Chí Minh.
6. Thích Hạnh Bình (2013), Những vấn đề cốt lõi trong kinh Trung A
Hàm, Nxb TP. Hồ Chí Minh.
7. Bhadantacariya Buddhaghosa (1994), Thanh tịnh đạo luận, T.1, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội.
8. Leopold Cadière (2010)(Đỗ Huệ Trinh dịch), Văn hóa, tín ngưỡng và
thực hành tôn giáo người Việt, T.1, Nxb Thuận Hóa, Huế.
9. E.Conze (2007), (Hạnh Viên dịch), Tư tưởng Phật giáo Ấn Độ Nxb
Phương Đông, Hà Nội.
10. Đoàn Trung Còn (soạn, 2010), Chư Kinh Tập Yếu, Nxb Tôn giáo, Hà
Nội.

11. Đoàn Trung Còn (1995), Phật học từ điển, T. 1, Nxb TP. Hồ Chí
Minh.
12. Chandradhar Sharma (2005) ( Nguyễn Kim Dân dịch), Triết học Ấn
Độ, Nxb Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.

7


13. Nguyễn Tuệ Chân (Biên dịch, 2008), Nghệ thuật Phật giáo, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội.
14. Thích Minh Châu (1999), Hãy tự mình thắp đuốc lên mà đi, Nxb TP.
Hồ Chí Minh.
15. Minh Chi, Hà Thúc Minh (1993), Đại cương triết học phương
Đông, Nxb Đại học Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh xuất bản.
16. Minh Chi (2003), Truyền thống văn hoá và Phật giáo Việt Nam,
Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
17. Doãn Chính (1999), Lịch sử triết học Ấn Độ cổ đại, Nxb Thanh
Niên, Hà Nội.
18. Doãn Chính (1999), Tư tưởng giải thoát trong triết học Ấn Độ, Nxb
Thanh niên, Hà Nội.
19. Doãn Chính (Chủ biên, 2003), Lịch sử triết học Ấn Độ, Kinh văn
của các trường phái triết học Ấn Độ, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội.
20. Doãn Chính (2006), Veda Upanishad những bộ kinh triết lý tôn
giáo cổ Ấn Độ, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
21. Doãn Chính (2010), Lịch sử tư tưởng triết học Ấn Độ cổ đại, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
22. Thiều Chửu (1936), Phật giáo với nhân gian, Nhà in Đuốc Tuệ, Hà
Nội.
23. Thiều Chửu (2002), Con đường học Phật ở thế kỷ thứ XX, Nxb Tôn
giáo, Hà Nội.

24. R. Clark (2006), "Sự xuất hiện của Phật giáo ở Phương Tây nhằm
đáp ứng cho những khủng hoảng môi trường và xã hội", Văn hoá Phật giáo
(20), tr. 39 - 43.
25. Dalai Lama thứ XIV (2010)(Võ Quang Nhân dịch), Tứ diệu đế nền
tảng những lời Phật dạy, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
8


26. Phan Đại Doãn (1984), Phật giáo thời Đinh, Lê, Thế kỷ X - những
vấn đề lịch sử, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
27. Lý Việt Dũng (2008), Tóm tắt 300 bộ Kinh luận Phật giáo danh
tiếng, T. 1, Nxb Phương Đông, Hà Nội.
28. W.Durant (1989) (Nguyễn Hiến Lê dịch), Lịch sử văn minh Ấn Độ,
Trung tâm thông tin Đại học sư phạm, TP.Hồ Chí Minh.
29. N.Dutt (1971)(Thích Minh Châu dịch), Đại Thừa và sự liên hệ với
Phật giáo Nam tông, Tu thư Đại học Vạn Hạnh ấn hành, Sài Gòn.
30. Bùi Đăng Duy, Nguyễn Tiến Dũng (2005), Lịch sử triết học
phương Tây hiện đại, Nxb Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.
31. Nguyễn Hồng Dương (2001), Tôn giáo trong mối quan hệ với văn
hóa và phát triển ở Việt Nam, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
32. Lê Tâm Đắc – Nguyễn Đức Sự (2010), Mấy vấn đề về Phật giáo
trong lịch sử Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
33. Lê Tâm Đắc – Nguyễn Đại Đồng (2013), Phật giáo Việt Nam thế kỷ
XX – Nhân vật và sự kiện, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
34. Minh Đức Triều Tâm Ảnh (2008), Sử Phật giáo thế giới, Ấn Độ Trung Quốc, T. 1, Nxb Thuận Hóa, Huế.
35. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1993), Kinh Chuyển pháp luân, Viện
nghiên cứu Phật học Việt Nam, Hà Nội.
36. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1970)(Cao Hữu Đính soạn thuật),
Kinh Na Tiên Tỳ Khiêu, Hương Sen ấn tống.
37. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1948)(Tuệ Nhuận chú giải), Kinh Phật

thuyết A Di Đà, Nhà in Minh Sang, Hà Nội.
38. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2009)( Đức Hiền biên soạn), Kinh
Pháp Cú, Nxb Tôn giáo, Hà Nội,

9


39. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1998)(Thích Minh Quang dịch),
Kinh Pháp Cú thí dụ, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh.
40. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2003)(Thích Trí Đức tuyển dịch),
Kinh Tạp A Hàm (Dhamma Cakka Pvattana Sutta, trong Samyutta Nikàya), T.
5, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
41. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1994) (Thích Minh Châu dịch) Kinh
Tăng Chi bộ, Thành hội Phật giáo, TP. Hồ Chí Minh.
42. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1982)(Thích Minh Châu dịch), Kinh
Tiểu bộ, Thành hội Phật giáo, TP.Hồ Chí Minh.
43. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1993)(Thích Minh Châu dịch) Kinh
Tương Ưng, Viện nghiên cứu Phật học, TP. Hồ Chí Minh ấn hành.
44. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2010)(Thích Minh Châu dịch), Kinh
Tương Ưng I, Nxb Tôn giáo, Hà Nội
45. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1994)(Thích Minh Châu dịch), Kinh
Trung bộ,Thành hội Phật giáo, TP.Hồ Chí Minh.
46. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2003)(Thích Trí Đức tuyển dịch),
Kinh Trung A Hàm (Majjhima Nikàya), Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
47. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2003)(Thích Trí Đức tuyển dịch),
Kinh Trường A Hàm, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
48. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1956)(Trung Quán dịch), Kinh Viên
Giác (Thái Hư Đại Sư giảng), Sài Gòn.
49. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1992)(Thích Minh Châu dịch và chú
giải), Trung Bộ Kinh T. 1, Đại học Vạn Hạnh, Sài Gòn.

50. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1992)(Thích Minh Châu dịch và chú
giải), Trung Bộ Kinh T. 2, Đại học Vạn Hạnh, Sài Gòn.
51. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1992) )( Thích Minh Châu dịch và chú
giải), Trung Bộ Kinh T. 3, Đại học Vạn Hạnh, Sài Gòn.
10


52. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1993)(Thích Minh Châu dịch),
Tương Ưng Bộ Kinh II, Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam, TP. Hồ Chí
Minh.
53. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1990), Thiền uyển tập anh ngữ lục,
Thành hội Phật giáo TP. Hồ Chí Minh.
54. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1994), Từ điển Phật học Hán – Việt,
T. 1, Phân viện Nghiên cứu Phật học Hà Nội ấn hành.
55. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2007), 10 Đại đệ tử của Phật,
Nxb Đà Nẵng.
56. Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1998), Thiền tông bản hạnh, Viện
Nghiên cứu Phật học ấn hành.
57. Thích Mãn Giác (2007), Lịch sử triết học Ấn Độ, Nxb Văn hóa, TP.
Hồ Chí Minh.
58. Thích Mãn Giác (1968), Nhân bản và nhân bản Phật giáo, Nxb
Huyền Trang, Sài Gòn.
59. Thích Mãn Giác (2002), Tìm hiểu sáu phái triết học Ấn Độ, Nxb
TP.Hồ Chí Minh.
60. Trần Văn Giàu (1975), Sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam từ thế
kỷ XIX đến Cách mạng Tháng Tám, T. 2, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
61. Trần Văn Giàu (1974), Sự phát triển của tưởng Việt Nam từ thế kỷ
XIX đến trước Cách mạng tháng Tám, T. 1, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
62. Thích Viên Giác (2003), Phật học cơ bản (chương trình Phật học
hàm thụ) T. 1, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.

63. Mai Thanh Hải (2002), Từ điển Tôn giáo, Nxb Từ điển bách khoa, Hà
Nội.
64. Hòa thượng Thích Trí Hải (2003), Nhân gian Phật giáo đại cương,
Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
11


65. Nguyễn Hùng Hậu (2002), Đại cương triết học Phật giáo Việt Nam,
Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
66. Thích Thiện Hoa (1992), Phật học phổ thông, T. 1, Nxb TP.Hồ Chí
Minh.
67. Thích Thiện Hoa (2012), Phật học phổ thông (3 tập), Nxb Tôn
giáo, Hà Nội.
68. Nghiêm Xuân Hoàng (1972), Biện chứng giải thoát trong tư tưởng
Ấn Độ, Nxb Quan Điềm, Sài Gòn.
69. Nghiêm Xuân Hoàng (1972), Xây dựng nhân sinh quan, Nxb Quan
Điềm, Sài Gòn.
70. Nguyễn Duy Hinh (2009), Lịch sử đạo Phật Việt Nam, Nxb Tôn
giáo, Hà Nội.
71. Nguyễn Duy Hinh (1999), Tư tưởng Phật giáo Việt Nam, Nxb Khoa
học Xã hội, Hà Nội.
72. Nguyễn Duy Hinh (2007), "Vấn đề hiện đại hoá Phật giáo Việt
Nam", Một số bài viết về Tôn giáo học, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, tr. 395
- 433.
73. Khánh Vân, Nguyễn Thụy Hòa (1969), Thực hành Phật giáo, Sài
Gòn.
74. Hợp tuyển văn học Việt Nam (từ thế kỷ X – thế kỷ XVII) (2004), T. 1,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.
75. Cao Xuân Huy (1995), Tư tưởng phương Đông gợi những điểm
nhìn tham chiếu, Nxb Văn học, Hà Nội.

76. Thái Hư (2001)( Thích Nhật Quang dịch), Luận Phật thừa tông yếu,
Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
77. Đỗ Quang Hưng (2005), Vấn đề tôn giáo trong cách mạng Việt
Nam: Lý luận và thực tiễn, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
12


78. Thanh Hương (1949), Trí tuệ Phật diễn theo khoa học, Nhà in Tân
Việt, Hà Nội.
79. K.Jaspers (1957)( Chơn Hạnh dịch), Khổ Đế Phật giáo và những
hoàn cảnh giới hạn, T. 1, Viện Đại học Vạn Hạnh, Sài Gòn.
80. Rune E.A. Jonhason (2007 )(Minh Thiện dịch), Niết bàn qua tâm lý
học, Nxb Phương Đông, TP. Hồ Chí Minh.
81. Katupahana (2007)(Trần Nguyên Trung dịch), Nhân quả- triết lý
trung tâm Phật giáo, Nxb Tổng hợp, TP. Hồ Chí Minh.
82. Phạm Kim Khánh (2009), Phật giáo nhìn toàn diện, Nxb Phương
Đông, Hà Nội.
83. Kimura Taiken (2012)(Thích Quảng Độ dịch), Đại Thừa, Phật giáo
Nam Tông và Nguyên Thủy Phật giáo tư tưởng luận, Tu thư Đại học Vạn
Hạnh ấn hành, Sài Gòn tái bản.
84. Kimura Taiken (2012)(Thích Quảng Độ dịch), Đại thừa Phật giáo
tư tưởng luận, NxbTôn giáo, Hà Nội.
85. Kimura Taiken (1969)(Thích Quảng Độ dịch), Phật giáo Nam tông
Phật giáo tư tưởng luận, Viện Đại Học Vạn Hạnh.
86. Lê Kim Kha (2013)(Biên dịch), Giáo trình Phật học, Nxb tổng hợp
TP. Hồ Chí Minh.
87. Thích Thanh Kiểm (1995), Lược sử Phật giáo Ấn Độ, Thành Hội
Phật giáo TP. Hồ Chí Minh.
88. Thích Thanh Kiểm (2001), Lịch sử Phật giáo Trung Quốc, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội.

89. Tưởng Duy Kiều (1958)(Thích Đạo Quang dịch), Đại cương triết
học Phật giáo, Nxb Huyền Trang, Sài gòn.
90. Trần Trọng Kim (1953), Phật giáo thuở xưa và nay, Sài Gòn.
91. Trần Trọng Kim (2002), Phật Lục, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
13


92. Nguyễn Lang (2000), Việt Nam Phật giáo sử luận, T. 1 - 2- 3, Nxb
Văn học, Hà Nội.
93. Đặng Thị Lan (2006), Đạo Đức Phật giáo với Đạo đức con người
Việt Nam, Nxb Đại Học Quốc Gia, Hà Nội
94. Narada Maha Thera (2012) (Phạm Kim Khánh dịch), Đức Phật và
Phật Pháp, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
95. C.Mác - Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, T. 1, Nxb Chính trị Quốc
gia, Hà Nội.
96. C.Mác – Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, T. 3, Nxb Chính trị Quốc
gia, Hà Nội.
97. C.Mác – Ph. Ăngghen (1995), “Lút vích Phoi ơ bắc và sự cáo chung
của triết học cổ điển Đức”, Toàn tập, T. 21, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
98. C.Mác – Ph.Ăngghen (1996), “Brunô Bauơ và đạo Cơ Đốc khởi
thủy (nửa cuối tháng 4 năm 1882)”, Toàn tập, T. 19, Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội.
99. C.Mác – Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, T. 42, Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
100.

Hà Thúc Minh (1986), "Lịch sử tư tưởng Việt Nam và vấn đề

Phật giáo", Mấy vấn đề Phật giáo và lịch sử tư tưởng Việt Nam, Uỷ ban Khoa
học Xã hội Việt Nam, Viện Triết học, Hà Nội, tr. 40 - 49.

101. Hồ Chí Minh (1995), Toàn tập, T. 3, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà
Nội.
102. Thích Giải Năng (1973), Nghi lễ Phật giáo tán tụng, Sài Gòn.
103. V.I. Lênin (1979), “Chủ nghĩa xã hội và tôn giáo”, Toàn tập, T. 12,
Nxb Tiến bộ, Mátxcơva.
104. Thánh Nghiêm (2008), Lịch sử Phật giáo Ấn Độ, Thành hội PG
TP. Hồ Chí Minh ấn hành.
14


105. Thánh Nghiêm, Pháp sư Tịnh Hải (2008), Lịch sử Phật giáo thế
giới, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
106. Thích Đức Nghiệp (1995), Đạo Phật Việt Nam, Nxb TP. Hồ Chí
Minh.
107. Nhiều tác giả (2009), Phật giáo trong thời đại chúng ta, Nxb Tôn
giáo, Hà Nội.
108. Thích Đức Nhuận (2008), Đạo Phật và dòng sử Việt, Nxb TP. Hồ
Chí Minh.
109. Thích Quang Nhuận (2004), Phật học Khái lược, T.1, Nxb Tôn giáo,
Hà Nội.
110. Phân viện Nghiên cứu Phật học (1990), Thiền uyển tập anh, Nxb
Văn học, Hà Nội.
111. Trí Quang (1952), Tăng già Việt Nam, Nhà in Đuốc Tuệ, Hà Nội.
112. Lê Văn Quán (1998), “Bước đầu tìm hiểu giá trị nhân sinh của
Phật giáo”, Tạp chí Nghiên Cứu Phật học (5), tr.26- 31.
113. Bùi Thanh Quất, Vũ Tình (1999), Lịch sử triết học, Nxb Giáo dục,
Hà Nội.
114. Phạm Quỳnh (1962), Thượng Chi văn tập, T. 4, Nxb Bộ Quốc gia
Giáo dục, Sài Gòn.
115. Robert Laffont (1997)(Lê Diên dịch), Từ điển Minh Triết phương

Đông: Phật giáo – Ấn độ giáo – Đạo giáo - Thiền, Nxb Khoa học Xã hội. Hà
Nội.
116. O.O. Rozenberg (1990), Phật giáo - những vấn đề triết học,
Trung tâm Tư liệu Phật học xuất bản, Hà Nội.
117. Walpola Rahula (2009) (Thích Nữ Trí Hải dịch), Tư tưởng Phật
học, Nxb Văn hóa Sài Gòn.

15


118. Walpola Rahula(2013) (Lê Kim Kha dịch), Những điều Phật đã
dạy, Nxb Tổng hợp, TP Hồ Chí Minh.
119. Trần Lê Sáng (Chủ biên, 1994), Tổng tập văn học Việt Nam, T. 2,
Khoa học xã hội, Hà Nội.
120. Ngô Thì Sĩ (1960), Việt sử tiêu án, Mặt đất, Sài Gòn.
121. Thích Thiện Siêu (2002), Chữ Nghiệp trong đạo Phật, Nxb Tôn
giáo, Hà Nội.
122. Thích Thiện Siêu (2006), Ngũ uẩn – Vô ngã, Nxb Tôn giáo, Hà
Nội.
123. Thích Thiện Siêu (1993), Vô Ngã là Niết Bàn, Thành hội Phật
giáo, Hà Nội.
124. Nguyễn Đức Sự (1986), "Phật giáo và lịch sử tư tưởng Việt
Nam", Mấy vấn đề về Phật giáo và lịch sử tư tưởng Việt Nam, Uỷ ban Khoa
học Xã hội Việt Nam, Viện Triết học, Hà Nội, tr. 50 - 57.
125. Nguyễn Đức Sự (1999)(Chủ biên), C.Mác, Ph. Ăngghen về vấn đề
tôn giáo, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
126. Nguyễn Đức Sự (1998), “C.Mác và F.Enghen và vấn đề tương lai
của tôn giáo”, Tạp chí Triết học (3), tr. 29 – 31
127. Nguyễn Đức Sự (2000), "Đạo Phật Hà Nội ngày nay", Vai trò của
tôn giáo trong xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc trong

thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Thủ đô. Đề tài khoa học mã số 01X12/07-2000-1, tr. 63 - 83, Hà Nội.
128. Chân Tâm (2006), Niết Bàn khái luận, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
129. Lưu Vô Tâm (2004), Phật học khái lược, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
130. Thích Thiền Tâm (2005), Phật học tinh yếu, thiên thứ nhất, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội.
131. Hà Văn Tấn (1993), Chùa Việt Nam, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
16


132. Nguyễn Cao Thanh (2008), Khái lược Phật giáo Việt Nam, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội.
133. Vân Thanh (1974), Lược khảo Phật giáo sử Việt Nam (qua các
thời đại và phát nguồn của các giáo phái Phật giáo), Phật học viện và các
chùa xuất bản, Sài Gòn.
134. Lê Mạnh Thát (2005), Lịch sử Phật giáo Việt Nam (2 tập), Nxb
TP. Hồ Chí Minh.
135. Mật Thể (2004), Việt Nam Phật giáo sử lược, Nxb Tôn giáo, Hà
Nội.
136. Thích Mật Thể (2004), Thế giới quan Phật giáo, Nxb Tôn giáo,
Hà Nội.
137. Thích Mật Thể(2002) (Phước Sơn Trì Liên dịch), Thơ Thiền Việt
Nam, Nxb TP. Hồ Chí Minh.
138. Trần Ngọc Thêm (1997), Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, Nxb
TP. Hồ Chí Minh.
139. Lão Tử (2013)(Nguyễn Minh Thiện dịch), Đạo đức kinh, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội.
140.

Thích Chơn Thiện (2000), Tăng già thời Đức Phật, Nxb Tôn giáo,


Hà Nội.
141. Thích Chơn Thiện (1974), Những Hạt Sương, La Bối, Sài Gòn.
142. Thích Chơn Thiện (1997), Phật học khái luận, Nxb TP Hồ Chí
Minh.
143. Thích Chơn Thiện (2009), Lý thuyết nhân tính qua kinh tạng Pali,
(Thích Tâm Ngộ dịch), Nxb Phương Đông, TP.Hồ Chí Minh.
144. Thích Chơn Thiện (2009), Phật học khái luận, Nxb Phương Đông,
Hà Nội.

17


145. Thích Tâm Thiện (1994), Tìm hiểu nhân sinh quan Phật giáo,
Nxb Thành hội Phật giáo TP Hồ Chí Minh.
146. Hoàng Thị Thơ (1993), “Sự phân nhánh Phật giáo Nam tông và Đại
thừa Phật giáo”, Tạp chí Triết học ( 4), tr. 51-54.
147. Hoàng Thị Thơ (2002), “Đạo đức Phật giáo với kinh tế thị trường”,
Tạp chí Triết học (7), tr. 30 – 35.
148. Hoàng Thị Thơ (2008), “Thiền trong kinh văn nguyên thủy của Phật
giáo”, Tạp chí Triết học (4), tr. 30 – 36.
149. Thích Ấn Thuận (1992), Phật pháp khái luận, Nxb ĐH và GDCN, Hà
Nội.
150. Nguyễn Đăng Thục (1974), Phật giáo Việt Nam, Nxb Mặt Đất, Sài
Gòn.
151. Nguyễn Đăng Thục (1998), Lịch sử tư tưởng Việt Nam, T. 2 , Nxb
TP. Hồ Chí Minh.
152. Nguyễn Đăng Thục (2001), Lịch sử triết học phương Đông, T. 3
Nxb Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.
153. Nguyễn Tài Thư (1986), "Phật giáo và thế giới quan người Việt
Nam trong lịch sử", Mấy vấn đề về Phật giáo và lịch sử tư tưởng Việt Nam, Uỷ

ban Khoa học Xã hội Việt Nam, Viện Triết học, Hà Nội, tr. 24 - 39.
154. Nguyễn Tài Thư (1988)(Chủ biên), Lịch sử Phật giáo Việt Nam,
Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
155. Nguyễn Tài Thư (1993)(Chủ biên), Lịch sử tư tưởng Việt Nam, T.
1, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
156. Nguyễn Tài Thư (1997)(Chủ biên), Ảnh hưởng của các hệ tư tưởng
và tôn giáo đối với con người Việt Nam hiện nay, Nxb Chính trị Quốc gia.
157. Nguyễn Thị Toan (2002), "Phật giáo và Chính trị", Tạp chí
Nghiên cứu Phật học (5), tr. 20-23.
18


158. Nguyễn Thị Toan (2010), Giải thoát luận Phật giáo, Nxb Chính
trị Quốc Gia, Hà Nội.
159. Thích Tâm Trí (1999), Lịch sử Phật giáo Ấn Độ, Nxb Phương
Đông, Hà Nội.
160. Viên Trí (2006), Ấn Độ Phật giáo sử luận, Nxb Phương Đông, TP. Hồ
Chí Minh.
161. Thích Hành Trụ (1995), Kinh Thi Ca La Việt: Lễ bái lục phương,
Thành Hội Phật giáo TP. Hồ Chí Minh.
162. Quốc Trung (2004), Những mặt trái của văn minh nhân loại, Nxb
Văn hóa thông tin, Hà Nội.
163. Mai Thọ Truyền (2007), Phật giáo Việt Nam, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
164. Lê Hữu Tuấn (2000): Ảnh hưởng của những tư tưởng triết học
Phật giáo trong đời sống văn hoá tinh thần ở Việt Nam, LATS Triết học,
chuyên ngành CNDVBC & CNDVLS, mã số: 5.01.02, Học viện Chính trị
Quốc gia Hồ Chí Minh.
165. Cung Tuấn (2007) (Trần Anh Đào dịch), "Thích ứng và phản kháng:
Thảo luận từ hai dẫn chứng về mối quan hệ giữa Phật giáo truyền thống và chính
trị Đông Á thời kỳ cận đại", Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, 49 (7), tr. 3 - 12.

166. Nguyễn Quốc Tuấn (2006) (Chủ nhiệm), Đặc điểm và vai trò của
Phật giáo Việt Nam thế kỷ XX, Đề tài Khoa học cấp Bộ, Hà Nội.
167. Nguyễn Quốc Tuấn (2012), Đặc điểm và vai trò của Phật giáo
Việt Nam thế kỷ 20, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội.
168. Thích Minh Tuệ (1993), Lược sử Phật giáo Việt Nam, Nxb Thành
hội Phật giáo TP. Hồ Chí Minh
169. Kim Cương Tử (1994), Từ điển Phật học Hán – Việt, T. 2, Phân
viện Nghiên cứu Phật học Hà Nội ấn hành.

19


170. Thích Thanh Từ (1992)(Chủ biên), Thiền sư Việt Nam, Nxb Tôn
giáo, Hà Nội.
171. Đặng Nghiêm Vạn (2001), Lý luận về tôn giáo và tình hình tôn
giáo ở Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
172. Lý Khôi Việt (1988), Hai ngàn năm Việt Nam và Phật giáo, Phật
học viện Quốc tế.
173. Lý Khôi Việt (Không ghi năm xuất bản), Phật giáo và quốc đạo
Việt Nam, Viện tư tưởng Việt Phật xuất bản.
174. Viện Nghiên cứu Tôn giáo (1998), Hồ Chí Minh về vấn đề tôn
giáo tín ngưỡng, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
175. Viện triết học (1986), Những vấn đề về Phật giáo và lịch sử tư
tưởng Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
176. Viện văn học (1981), Văn học Việt Nam trên những chặng đường
chống phong kiến Trung Quốc xâm lược, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
177. Hoàng Ngọc Vĩnh (2000), Đề cương bài giảng lịch sử triết học
Ấn Độ, Đại học Huế.
178. Nguyễn Hữu Vui (2007) (Chủ biên), Lịch sử triết học, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội.

179. Đặng Hoàng Xa (2014), Phật giáo và tâm thức, Nxb Lao động,
Hà Nội.
180. Đặng Hoàng Xa (2013), Phật giáo và đời sống nhân loại, Nxb
Lao Động, Hà Nội.
181. Nguyễn Thanh Xuân (2005), Một số tôn giáo ở Việt Nam, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội.
182. Hoàng Tâm Xuyên (1997)(Dương Thu Ái dịch), "Sự truyền bá
của đạo Phật ở khu vực Âu - Mỹ", Nghiên cứu Phật học (4), tr. 54-57.

20


183. Hoàng Tâm Xuyên (2012), 10 tôn giáo lớn trên thế giới, Nxb Chính
trị Quốc gia, Hà Nội.

Trang Web
184. Thích Tâm Hải (2014), Sơ lược lịch sử Phật giáo Ấn độ sau thời đức
Phật />185. Thích

Thái

Hòa,

Bát

chính

đạo

với


giáo

lý

tứ

đế,


186. Tịnh Như: Trung tâm Phật giáo Luy Lâu, .
187. Hoàng Thị Thơ (2011), Tư duy hướng nội của Phật giáo và vai trò
của nó trong tư duy của người Việt, trong Handbook of Philosophy, Temple
University, USA, July; web page handbook of philosophy
Tiếng Trung
188. 方立天(2004), 中国佛教哲学的现代价值, 当代思潮杂字(4). Tài
Tiếng Anh
189. Dalai Lama XIV (1997), The four noble truths: Fundamentals of the
Buddhist Teachings, Thorsons Publishers.
190. Edward J Thomas (1993), The life of Buddha: as legend and history,
Motilal Banarsidass Publisher, Deli.
191. Susumi Yamaguchu (Editor, 1960). Buddhism and Culture, Kyoto).
192. M.Weber (1960). The Religions of India: The Sociology of Hinduism
and Buddhism. Glencoe.

21