ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

ĐẶNG HÙNG SƠN

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH LỄ HỘI
TẠI HUẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

Hà Nội, 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

ĐẶNG HÙNG SƠN

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH LỄ HỘI
TẠI HUẾ

Chuyên ngành: Du lịch
(Chương trình đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Nguyễn Phạm Hùng

Hà Nội, 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi - Đặng Hùng
Sơn, học viên cao học khóa 2012 - 2014, Khoa Du lịch học, Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tôi xin chịu trách
nhiệm trước Hội đồng Khoa học và Đào tạo Khoa Du lịch học, Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Học viên

Đặng Hùng Sơn


MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục ............................................................................................................................ 1
Bảng danh mục nội dung phụ lục ................................................................................. 4
Danh mục các bảng và biểu đồ...................................................................................... 5
Dẫn nhập ......................................................................................................................... 6
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 8
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 8
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu........................................................................................ 9
3. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................. 11
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 12
5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 13
6. Đóng góp mới của luận văn.................................................................................... 15
7. Bố cục luận văn ...................................................................................................... 16
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH LỄ HỘI VÀ ĐIỀU KIỆN
PHÁT TRIỂN DU LỊCH LỄ HỘI TẠI HUẾ ............................................................ 18

1.1. Tổng quan về du lịch lễ hội ................................................................................. 18
1.1.1. Lễ hội và du lịch lễ hội ................................................................................. 18
1.1.1.1. Lễ hội ..................................................................................................... 18
1.1.1.2. Du lịch Lễ hội ........................................................................................ 25
1.1.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến du lịch lễ hội ................................................. 26
1.1.2.1. Thời gian và địa điểm tổ chức................................................................ 26
1.1.2.2. Hình thức tổ chức ................................................................................... 27
1.1.2.3. Nội dung lễ hội ....................................................................................... 27
1.1.2.4. Sự tham gia của cộng đồng địa phương ................................................. 28

1


1.1.2.5. Nhu cầu của khách du lịch ..................................................................... 28
1.1.3. Những nguyên tắc phát triển du lịch lễ hội................................................... 29
1.1.4. Những bài học kinh nghiệm về phát triển du lịch lễ hội .............................. 29
1.1.4.1. Kinh nghiệm quốc tế .............................................................................. 29
1.1.4.2. Kinh nghiệm trong nước ........................................................................ 31
1.2. Các điều kiện phát triển du lịch lễ hội ở thành phố Huế ..................................... 34
1.2.1. Giới thiệu chung về thành phố Huế .............................................................. 34
1.2.2. Tài nguyên du lịch lễ hội ở Huế ................................................................... 36
1.2.3. Các điều kiện hỗ trợ cho du lịch lễ hội tại Huế ............................................ 39
1.2.3.1. Vị trí địa lý ............................................................................................. 39
1.2.3.2. Nhân lực ................................................................................................. 39
1.2.3.3. Cơ sở vật chất kỹ thuật, hạ tầng cơ sở ................................................... 39
1.2.3.4. Thị trường khách .................................................................................... 40
1.2.3.5. Khả năng đáp ứng nhu cầu của du khách............................................... 41
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .............................................................................................. 42
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH LỄ HỘI TẠI HUẾ ........ 44
2.1. Thị trường khách du lịch lễ hội ở Huế ................................................................ 44

2.2.1. Khách nội địa ................................................................................................ 44
2.2.2. Khách quốc tế ............................................................................................... 46
2.2. Các sản phẩm du lịch lễ hội tại Huế .................................................................... 47
2.2.1. Khái quát về các lễ hội tại Huế ..................................................................... 47
2.2.2. Hoạt động lễ hội hiện nay ............................................................................. 49
2.2.3. Thực trạng một số lễ hội tiêu biểu ở thành phố Huế .................................... 55
2.2.3.1. Lễ hội truyền thống dân gian ................................................................. 55
2.2.3.2. Lễ hội truyền thống cung đình ............................................................... 63
2.3. Cơ sở vật chất kỹ thuật của du lịch lễ hội ở Huế................................................. 68
2.4. Nhân lực du lịch lễ hội ở Huế.............................................................................. 68

2


2.5. Tổ chức, quản lý du lịch lễ hội ở Huế ................................................................. 69
2.5.1. Các cơ quan quản lý chính quyền ................................................................. 69
2.5.2. Dân cư địa phương........................................................................................ 71
2.6. Tuyên truyền quảng bá du lịch lễ hội ở Huế ....................................................... 71
2.7. Bảo tồn văn hóa trong du lịch lễ hội ở Huế......................................................... 73
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .............................................................................................. 74
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH LỄ HỘI TẠI HUẾ . 75
3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp ..................................................................................... 75
3.1.1. Mục tiêu, chiến lược phát triển du lịch Huế ................................................. 75
3.1.2. Quy hoạch du lịch Huế ................................................................................. 76
3.1.3. Thực tiễn du lịch lễ hội tại Huế .................................................................... 76
3.1.3.1. Về hình thức tổ chức .............................................................................. 76
3.1.3.2. Về nội dung lễ hội .................................................................................. 77
3.2. Các nhóm giải pháp cụ thể .................................................................................. 79
3.2.1. Giải pháp về chính sách, quy hoạch, tổ chức, quản lý lễ hội ....................... 79
3.2.2. Giải pháp về đầu tư, phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch lễ hội .......... 82

3.2.3. Giải pháp về phát triển sản phẩm, thị trường du lịch lễ hội ......................... 84
3.2.4. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực du lịch lễ hội....................................... 85
3.2.5. Giải pháp về tuyên truyền, quảng bá du lịch lễ hội ...................................... 86
3.2.6. Giải pháp bảo tồn văn hóa trong hoạt động du lịch lễ hội ............................ 87
3.3. Một số kiến nghị .................................................................................................. 88
3.3.1. Đối với các cơ quan quản lý nhà nước ......................................................... 88
3.3.2. Đối với các doanh nghiệp du lịch ................................................................. 89
3.3.3. Đối với chính quyền và cư dân địa phương .................................................. 91
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 .............................................................................................. 93
KẾT LUẬN ................................................................................................................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 98
PHỤ LỤC ........................................................................................................................ 1

3


BẢNG DANH MỤC NỘI DUNG PHỤ LỤC
Phụ lục 1. Giới thiệu tổng quan về thành phố Huế ............................................... 1
Phụ lục 2. Định hướng không gian tuyến điểm du lịch ở Thừa Thiên Huế .......... 6
Phụ lục 3. Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn
2013 - 2030 ......................................................................................... 8
Phụ lục 4. Bảng hỏi điều tra vai trò của lễ hội tại Huế (lần 1) ............................ 16
Phụ lục 5. Bảng hỏi điều tra vai trò của lễ hội tại Huế (lần 2) ............................ 19
Phụ lục 6. Giới thiệu một số lễ hội tiêu biểu tại Huế .......................................... 22
Phụ lục 7. Lễ hội và văn hóa tâm linh thu hút đông khách du lịch đến Huế ...... 46
Phụ lục 8. Lễ hội và du lịch................................................................................. 49
Phụ lục 9. Các nhận xét, đánh giá vai trò lễ hội đối với du lịch ......................... 52
Phụ lục 10. Một số lưu ý qua phỏng vấn, điều tra, thống kê, ý kiến cho du lịch lễ
hội...................................................................................................... 56
Phụ lục 11. Thống kê lễ hội tại Huế theo các tháng trong năm .......................... 58

Phụ lục 12. Bảng thống kê các lễ hội trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ........... 61
Phụ lục 13. Hình ảnh minh họa ........................................................................... 77

4


DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng 2.1. Thống kê lượt khách nội địa tham quan Thừa Thiên Huế năm 2014.......45
Bảng 2.2. Thống kê lượt khách nội địa tham quan Thừa Thiên Huế năm 2015.......45
Bảng 2.3. 05 thị trường khách Quốc tế dẫn đầu tham quan Huế năm 2014 .............46
Bảng 2.4. Thống kê lượt khách Quốc tế tham quan Thừa Thiên Huế năm 2014 .....47
Bảng 2.5. Thống kê lượt khách Quốc tế tham quan Thừa Thiên Huế năm 2015 .....47

5


DẪN NHẬP
Huế là thành phố du lịch, có nguồn tài nguyên du lịch rất đa dạng, hấp
dẫn thuộc nhiều thể loại khác nhau về tự nhiên, văn hóa lịch sử… Với hệ
thống quần thể kiến trúc cố đố Huế đã được tổ chức UNESCO vinh danh là di
sản văn hóa thế giới vật thể năm 1993 và Nhã nhạc cung đình Huế là di sản
văn hóa phi vật thể và truyền khẩu nhân loại có giá trị và sức hấp dẫn du
khách đã tạo nên được sự thu hút du khách, bên cạnh đó những giá trị văn hóa
Huế khác cũng có rất nhiều tiềm năng phù hợp cho việc phát triển loại hình du
lịch văn hóa “du lịch lễ hội”.
Du lịch văn hóa đang là lựa chọn đúng đắn cho phát triển các sản phẩm du
lịch ở Huế đặc biệt là các chương trình du lịch lễ hội. Dựa vào sự hấp dẫn của lễ
hội về hình thức tổ chức, không gian lễ hội, ý nghĩa lễ hội, giá trị văn hóa của lễ
hội... nếu biết cách khai thác tổ chức thì các lễ hội tại Huế sẽ là tiềm năng để
phát triển tạo thành sản phẩm du lịch đầy hấp dẫn.

Lễ hội là hình thức sinh hoạt văn hóa phổ biến, là một bộ phận quan trọng
của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Trong tiến trình lịch sử, dần dần nhiều
yếu tố văn hóa trong lễ hội bị hiểu sai, ý nghĩa của lễ hội chưa được thể hiện đầy
đủ rõ ràng. Cần có sự đầu tư nghiên cứu để bảo tồn những nét đặc sắc của lễ hội
nhằm thỏa mãn đời sống vật chất tinh thần của đông đảo tầng lớp nhân dân lao
động đồng thời thể hiện bản sắc văn hóa của dân tộc.
Lễ hội là dịp cộng đồng cư dân thể hiện bản sắc văn hóa truyền thống, tài
năng, sự nhanh nhẹn, dũng cảm, sự kiên trì, nghệ thuật, hạnh phúc, sự yêu
chuộng hòa bình, sự đoàn kết cộng đồng, niềm tự hào dân tộc và trên hết là lòng
yêu nước cũng như ý thức bảo vệ đất nước, bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ dân tộc.
6


Huế được xác định là trung tâm văn hóa của cả nước, có thời kỳ từng là
kinh đô của nước Việt Nam với đời sống vật chất và tinh thần phong phú đa
dạng. Trong đó đời sống tinh thần có những đặc trưng riêng thể hiện được sự
khác biệt “lạ” của vùng đất kinh đô. Lễ hội tại Huế là một trong những hình thức
thể hiện hoạt động của đời sống tinh thần, là linh hồn của vùng đất cố đô. Trải
qua thời gian lễ hội đã thể hiện được sức sống trong cộng đồng dân cư địa
phương. Ngày nay, nhận thức rõ vai trò của lễ hội đối với đời sống người dân địa
phương, đối với ngành công nghiệp du lịch hơn thế nữa bảo tồn phát triển lễ hội
góp phần phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Chính vì vậy, lễ hội đã dược sự quan
tâm của các cấp, các ngành, từ đó có những hoạt động không ngừng đưa lễ hội
trở thành một trong những sản phẩm du lịch hấp dẫn của vùng đất cố đô, rõ nét
nhất là qua các kỳ tổ chức Festival tại Huế, lễ hội tại Huế đã cho thấy sức hấp
dẫn với những giá trị văn hóa đặc sắc trong hình thức tổ chức, nội dung lễ hội đã
thu hút du khách đến với vùng đất cố đô, Vì vậy nghiên cứu để hoàn thiện và
phát triển sản phẩm du lịch lễ hội tại Huế là vấn đề cần quan tâm.
Trong khuôn khổ luận văn nghiên cứu phát triển du lịch lễ hội tại Huế, với
thời gian hạn chế, chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Chân thành

cảm ơn sự nhận xét góp ý của hội đồng khoa học để rút kinh nghiệm cho những
lần sau góp phần làm sáng tỏ những giá trị của du lịch Lễ hội tại Huế khi nghiên
cứu phát triển du lịch lễ hội tại Huế.
Xin chân thành cảm ơn!

7


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việc phục hồi, gìn giữ và phát triển các lễ hội có một ý nghĩa lớn về mặt xã
hội, nhân văn, thẩm mỹ góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc. Tại Huế
lễ hội đã được khai thác để phục vụ cho du lịch, đặc biệt với thành công của
festival Huế bắt đầu từ năm 2000 và sau đó hai năm một lần, cho đến nay (2015)
đã qua 8 lần tổ chức và đạt được những kết quả nhất định. Sự kết hợp giữa lễ hội
và du lịch sẽ tạo thành một thế mạnh nâng cánh cho du lịch văn hóa phát triển.
Trên thực tế, bảo tồn phát triển loại hình du lịch lễ hội sẽ rất có ý nghĩa, góp
phần nâng cao chất lượng đời sống của người dân, phát triển du lịch cộng đồng,
gìn giữ nét riêng trong bản sắc văn hóa Huế, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du
lịch, khai thác thế mạnh yếu tố văn hóa ẩn chứa trong hoạt động lễ hội để phục
vụ du lịch.
Du lịch văn hóa đang là lựa chọn đúng đắn cho phát triển các sản phẩm du
lịch ở Huế. Đặc biệt, các chương trình du lịch lễ hội ẩn chứa sức hấp dẫn, độc
đáo mang đặc trưng dấu ấn văn hóa địa phương, văn hóa cố đô.
Du lịch lễ hội là loại hình du lịch văn hóa góp phần đa dạng hóa, nâng cao
chất lượng sản phẩm du lịch, khai thác thế mạnh yếu tố văn hóa Huế trong lễ hội
để phát triển du lịch.
Huế là thành phố Festival - lễ hội văn hóa, Du lịch lễ hội là một trong
những sản phẩm văn hóa đặc trưng của Huế, phù hợp định hướng phát triển các
sản phẩm du lịch tại thành phố Huế. Thông qua du lịch lễ hội, khách du lịch sẽ

cảm nhận được nền văn hóa của một vùng đất, một phần nào đời sống tinh thần
của người dân cố đô, làm sáng tỏ các quan niệm về lối sống, sinh hoạt truyền
8


thống xóm làng. Du khách có dịp để tìm hiểu về đạo lý, tâm hồn cốt cách con
người xứ kinh kỳ đồng thời đáp ứng được các nhu cầu của du khách như nghiên
cứu, khám phá, thưởng ngoạn…
Nghiên cứu phát triển du lịch lễ hội tại Huế góp phần đảm bảo mục tiêu nhà
nước đề ra là phải “Gắn các sinh hoạt văn hóa lễ hội với du lịch, tạo bước tiến
mới có tính ổn định cho những năm tiếp theo”.
Trong quá trình nghiên cứu tìm tòi sản phẩm du lịch mang tính đặc trưng
cho văn hóa Huế, du lịch lễ hội là một trong những sản phẩm đặc trưng của Huế,
phù hợp định hướng phát triển các sản phẩm du lịch ở thành phố Huế, song hoạt
động và hiệu quả khai thác du lịch lễ hội tại Huế vẫn còn một số hạn chế, chưa
được nghiên cứu một cách toàn diện, hơn nữa càng ngày lớp bụi thời gian che
phủ đi những nét đặc trưng văn hóa Huế ẩn chứa trong lễ hội.
Từ tình hình thực tế tại thành phố Huế - vùng đất văn hóa với các lễ hội rất
phong phú, chúng tôi cho rằng cần phải tập trung nghiên cứu quan tâm khai thác
để đưa các lễ hội của địa phương gắn với du lịch tạo ra sản phẩm đặc trưng của
Huế, góp phần tạo nền móng vững chắc để du lịch Huế phát triển trên nền tảng
của văn hóa cố đô. Do vậy, việc “Nghiên cứu phát triển du lịch lễ hội tại Huế”
tìm ra các giải pháp cho việc khai thác loại hình du lịch lễ hội là vấn đề cấp thiết.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Huế là vùng đất có lịch sử văn hóa lâu đời. Những giá trị đó đã lắng đọng lại
hình thành nên một di sản văn hóa phi vật thể hết sức quý giá. Trong những năm
vừa qua nhận thức được tầm quan trọng của lễ hội trong việc giữ gìn bản sắc văn
hóa của dân tộc đồng thời khai thác giá trị của lễ hội để phát triển du lịch, đã có rất
nhiều công trình nghiên cứu về lễ hội trên những góc độ khác nhau. Có những công
trình chuyên đi sâu mô tả, giới thiệu về lễ hội tại Huế như “Huế lễ hội dân gian” của

9


tác giả Tôn Thất Bình, “Tục thờ thần ở Huế” của tác giả Huỳnh Đình Kết, các bài
báo, các tham luận đăng trên các tạp chí, các kỷ yếu hội thảo khoa học…
Ngoài ra để phát triển du lịch tại Huế, đã có nhiều đề tài nghiên cứu riêng
biệt về sản phẩm du lịch cũng như chuyên sâu vào các lễ hội cụ thể tại Huế
của nhiều tác giả đề cập đến các sản phẩm du lịch địa phương, giới thiệu về
hình thức tổ chức, nội dung của các lễ hội, đánh giá vai trò của du lịch và lễ
hội tại Huế của một số tác giả như “Du lịch Thừa Thiên Huế, tiềm năng và
triển vọng”, “Những tác động tích cực của festival Huế - xét ở góc độ du lịch”
của Tiến sĩ Trần Thị Mai (2002); “Khai thác thị trường du lịch lễ hội và sự
kiện” của Ông Phan Thế Kháng (2004), nghiên cứu lễ hội festival Huế …
Ngành du lịch Thừa Thiên Huế cũng đã xác định “Du lịch là ngành kinh
tế mũi nhọn của tỉnh nhà, du lịch gắn liền với văn hóa”. Nhận thức được giá
trị của lễ hội đối với du lịch đã có những hội nghị, hội thảo bàn về vấn đề kết
nối giữa du lịch và lễ hội như năm 2004 đã có hội thảo quốc tế “du lịch lễ hội
và sự kiện” tập trung chủ yếu vào chủ đề du lịch lễ hội và sự kiện, làm thế nào
để phát triển ngành du lịch nói chung trên một cơ sở bền vững. Năm 2008, đề
tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh dưới sự chủ nhiệm của Tiến sĩ Trần Thị Mai
cũng đã “nghiên cứu tác động của Festival Huế đối với kinh tế tỉnh Thừa
Thiên Huế” và đưa ra một số giải pháp nhằm phát huy các tác động của
Festival Huế. Năm 2012 hội thảo khoa học về “tiềm năng và hướng phát triển
du lịch Bắc Trung Bộ” tổ chức năm 2012 với rất nhiều bản tham luận đề cập
đến hướng phát triển cho lễ hội tại Huế.
Nhằm nâng cao hiệu quả cho việc tổ chức lễ hội cũng như định hướng cho
sự kết nối giữa lễ hội và du lịch, chúng tôi đã xác định việc nghiên cứu phát triển
du lịch lễ hội là vấn đề cấp thiết, cần nghiên cứu mọi khía cạnh của lễ hội về
10



hình thức, nội dung, giá trị văn hóa… đồng thời phải tìm hiểu bản chất của du
lịch để tạo nên cầu nối giữa du lịch và lễ hội góp phần xây dựng nên các chương
trình du lịch lễ hội hấp dẫn, có sức thuyết phục cao.
3. Mục đích nghiên cứu
Chúng tôi mong muốn qua đề tài “nghiên cứu phát triển du lịch lễ hội
tại Huế” sẽ làm rõ các vấn đề sau:
- Mối liên quan giữa lễ hội với hoạt động du lịch để góp phần khai thác các
lễ hội, tạo nên sản phẩm du lịch đặc thù của địa phương.
- Giới thiệu các yếu tố tạo nên nét đặc trưng văn hóa riêng của lễ hội tại
Huế thông qua khảo sát các lễ hội ở thành phố Huế.
- Góp phần bảo tồn và phát triển di sản lễ hội và khai thác giá trị lễ hội để
phát triển du lịch.
- Kết hợp được giữa lễ hội và du lịch sẽ tạo thành thế mạnh cho du lịch văn
hóa tại Huế phát triển, cụ thể phát triển loại hình du lịch lễ hội tại Huế.
* Mục đích nghiên cứu
- Tìm hiểu về sức hấp dẫn của giá trị văn hóa trong các lễ hội tại Huế
- Tìm hiểu về hình thức tổ chức, nội dung hoạt động, ý nghĩa của lễ hội tại
Huế, thực trạng, các điều kiện để phát triển du lịch lễ hội tại Huế, qua đó phát
huy giá trị của lễ hội phục vụ cho hoạt động du lịch.
- Đưa ra các giải pháp, đề xuất để lễ hội trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn
du khách góp phần làm phong phú cho sản phẩm du lịch địa phương.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của văn hóa, du lịch, lễ hội
- Giới thiệu lễ hội, thống kê khảo sát các lễ hội tại Huế.

11


- Nghiên cứu ý nghĩa, các giá trị văn hóa trong lễ hội, các yếu tố tạo nên nét

đặc trưng văn hóa riêng của lễ hội tại Huế thông qua phân tích các nhân tố góp
phần làm cho lễ hội hấp dẫn thu hút du khách.
- Tìm hiểu điều kiện phát triển du lịch lễ hội tại Huế thông qua xem xét
thực trạng, đánh giá khả năng khai thác phục vụ du lịch của lễ hội tại Huế để đưa
vào phục vụ cho hoạt động du lịch góp phần làm phong phú và đa dạng cho sản
phẩm du lịch tại Thừa Thiên Huế.
- Đề xuất các giải pháp góp phần phát triển du lịch lễ hội.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Các lễ hội tiêu biểu tại thành phố Huế xét trường hợp lễ hội điện Hòn
Chén, lễ hội Cầu ngư, lễ hội vật làng Sình, lễ tết, lễ hội truyền thống cung đình
(lễ tế Đàn Nam Giao), Lễ tôn giáo (Phật đản).
- Khách du lịch, cư dân địa phương, các đơn vị kinh doanh lữ hành, các cơ
quan quản lý về du lịch.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
 Về nội dung
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của các khái niệm Văn hóa, du lịch, lễ hội.
- Giới thiệu một số lễ hội tiêu biểu tại Huế (qua các lễ hội tiêu biểu nêu
trên). Đặc điểm của lễ hội về không gian, hình thức tổ chức, nội dung, ý nghĩa và
đặc điểm nổi bật của lễ hội.
- Tìm hiểu vai trò của lễ hội trong hoạt động du lịch, các yếu tố tạo nên nét
đặc trưng văn hóa riêng của lễ hội tại Huế thông qua phân tích các nhân tố góp
phần làm cho lễ hội hấp dẫn thu hút du khách.

12


- Tìm hiểu thực trạng, đánh giá khả năng khai thác phục vụ du lịch của lễ
hội tại Huế để đưa vào phục vụ cho hoạt động du lịch góp phần làm phong phú,
tạo nên sự đa dạng cho sản phẩm du lịch tại Huế.

- Đề xuất các giải pháp góp phần phát triển du lịch lễ hội
 Về không gian, thời gian
Căn cứ vào bản điều chỉnh quy hoạch tổng thể du lịch Thừa Thiên Huế đến
năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020, theo bản đồ định hướng tổ chức không
gian tuyến điểm du lịch tại Thừa Thiên Huế, trong phạm vi của đề tài chúng tôi
chỉ nghiên cứu các lễ hội tại thành phố Huế.
Chuyên đề lễ hội đã được một số nhà nghiên cứu quan tâm trên góc độ văn
hóa và cũng đã được khai thác phục vụ cho hoạt động du lịch. Tuy nhiên chúng
tôi muốn đi sâu tìm hiểu, phân tích cụ thể giá trị văn hóa và không gian lễ hội tại
Huế để tạo nên sản phẩm khác biệt của du lịch Huế, góp phần làm phong phú, đa
dạng cho sản phẩm du lịch văn hóa Huế.
Thông tin thu thập phục vụ cho việc viết đề tài trên cơ sở dữ liệu thu thập
được cho đến năm 2015.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp
- Phương pháp phân tích tài liệu: Thu thập thông tin, nghiên cứu tổng quan
lý luận, tài liệu thông qua việc tìm hiểu các sách báo, giáo trình bài giảng, các
tạp chí du lịch, truy cập các trang thông tin điện tử của tổng cục du lịch, các
trang thông tin điện tử có giá trị khoa học để sưu tầm các tài liệu liên quan đên
đề tài và các đề tài nghiên cứu có liên quan.
- Phương pháp phân tích tổng hợp: Để xử lý thông tin sưu tầm, thống kê
nhận định về các lễ hội.
13


- Phương pháp so sánh: Lễ hội trong tổng thể các yếu tố làm nên sản phẩm
du lịch và hoạt động của lễ hội. Tìm hiểu nhu cầu, khả năng thu hút khách của lễ
hội. Giá trị văn hóa lễ hội thể hiện qua hình thức, nội dung lễ hội.
- Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến, tài liệu qua sự cung cấp của các
nhà nghiên cứu. Thực hiện điều tra xã hội qua bảng hỏi.

- Phương khảo sát thực địa: Quan sát trong quá trình thực tế diễn ra lễ hội
để thấy rõ được thực trạng khai thác và phát triển du lịch lễ hội.
- Phương pháp liên ngành: Sử dụng kiến thức của các ngành khác như văn
hóa học, du lịch học, triết học…
- Phương pháp quan sát: Tìm hiểu số lượng, khả năng thu hút khách. Giá trị
văn hóa lễ hội, ý nghĩa lễ hội, không gian tổ chức lễ hội. Các đối tượng liên quan
đến lễ hội như công trình kiến trúc, hoạt động của cư dân địa phương, thái độ khách
du lịch. Quan sát tại các địa điểm diễn ra lễ hội, hoạt động diễn ra trong lễ hội.
- Phương pháp giải mã văn hóa: Các yếu tố văn hóa trong lễ hội thu hút
khách du lịch.
- Phương pháp phỏng vấn (hỏi trực tiếp): Tiếp cận các lễ hội, trao đổi ghi
nhận ý kiến trực tiếp của cư dân khi tham gia vào lễ hội các cơ quan quản lý nhà
nước, các hãng lữ hành, khách du lịch... để biết được nhu cầu mong muốn cuả
khách, vai trò, tác dụng của lễ hội đối với du lịch.
Ngoài ra, chúng tôi còn sử dụng các phương pháp khác như phân tích hình
ảnh, tổng kết thực tiễn... để bài viết có tính khách quan.
Nguồn tư liệu sử dụng gồm có sách, báo, các báo cáo chuyên đề, những bài
nghiên cứu của những đối tượng quan tâm về lĩnh vực văn hóa, lễ hội và du lịch.
Tham khảo các bài giới thiệu về lễ hội trên các trang báo điện tử, trang thông tin
điện tử chính thống của cơ quan quản lý nhà nước về du lịch.
14


5.2. Quan điểm nghiên cứu
- Quan điểm tổng hợp: Khi thực hiện nghiên cứu đề tài này chúng tôi dựa
trên quan điểm kết hợp tất cả các yếu tố địa lí, xã hội, con người… Các yếu tố
này có mối quan hệ lẫn nhau tạo nên một thể thống nhất trong phát triển du lịch
văn hóa tại Huế. Tổng hợp đặc điểm từng đối tượng, kết hợp chúng với nhau, tạo
thành một thể thống nhất trong nghiên cứu.
- Quan điểm kinh tế: Quan tâm đến hiệu quả kinh tế, không chỉ đối với

doanh nghiệp mà còn đối với chính cư dân địa phương. Đặt ra mục tiêu làm thế
nào để thu lại được hiệu quả cao nhất cho chính doanh nghiệp cũng như lợi ích
cho cộng đồng cư dân.
- Quan điểm phát triển du lịch bền vững, phát triển du lịch cộng đồng: Khai
thác cần chú trọng đến vấn đề bảo vệ và trùng tu, giữ gìn môi trường để đảm bảo
phát triển du lịch bền vững. Phát triển du lịch phải bảo đảm sự cân đối giữa các
mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường. Đảm bảo có sự tham gia của tất cả 4
thành phần: Các nhà quản lý du lịch và khu bảo tồn tương lai; cộng đồng dân cư
địa phương; các nhà kinh doanh du lịch và khách du lịch.
6. Đóng góp mới của luận văn
Qua quá trình nghiên cứu, chúng tôi xác định đóng góp mới của luận văn đó
là làm nổi bật được các giá trị văn hóa của lễ hội. Làm sáng tỏ khái niệm, sản
phẩm gọi là du lịch lễ hội. Đồng thời đánh giá thực trạng hoạt động du lịch lễ hội
hiện nay để đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển du lịch lễ hội tại Huế.
Chúng tôi cũng làm rõ đặc điểm nổi bật của các lễ hội tại thành phố Huế,
tiến hành thống kê các lễ hội tại thành phố Huế được diễn ra theo từng tháng
trong năm để thuận lợi cho việc tổ chức loại hình du lịch lễ hội.

15


7. Bố cục luận văn
Ngoài lời cảm ơn, danh mục viết tắt, mục lục, khóa luận bao gồm những nội
dung sau:
 Phần mở đầu bao gồm: Lý do chọn đề tài; Mục đích nghiên cứu; Đối
tượng, phạm vi, phương pháp, quan điểm nghiên cứu và kết cấu luận văn.
 Phần nội dung:
 Chương 1. Tổng quan lý luận về du lịch lễ hội và điều kiện phát triển du
lịch lễ hội tại thành phố Huế.
Nội dung chương này đề cập đến cơ sở lý luận đề tài nghiên cứu bao gồm

các khái niệm về Lễ hội, du lịch, du lịch lễ hội. Vai trò, mối quan hệ của văn
hóa, lễ hội và du lịch. Những yếu tố ảnh hưởng đến du lịch lễ hội. Những nguyên
tắc phát triển du lịch lễ hội. Những bài học kinh nghiệm về phát triển du lịch lễ
hội. Đồng thời xem xét điều kiện phát triển du lịch lễ hội ở thành phố Huế trên
cơ sở xem xét các yếu tố chung ở thành phố Huế, tài nguyên du lịch lễ hội ở
Huế, các điều kiện hỗ trợ cho du lịch lễ hội (nhân lực, cơ sở vật chất kỹ thuật, hạ
tầng cơ sở, thị trường khách, vị trí địa lý...)
 Chương 2. Thực trạng hoạt động du lịch lễ hội tại thành phố Huế.
Nội dung chương này khảo sát và đánh giá thực trạng lễ hội tại thành phố
Huế. Phân tích thị trường khách du lịch, các sản phẩm du lịch lễ hội, cơ sở vật
chất kỹ thuật của du lịch lễ hội, nhân lực du lịch lễ hội, hoạt động tổ chức quản
lý du lịch lễ hội và công tác tuyên truyền quảng bá, bảo tồn văn hóa trong du lịch
lễ hội ở Huế. Đồng thời khái quát về các lễ hội tiêu biểu tại thành phố Huế, đánh
giá thực trạng hoạt động du lịch lễ hội tại thành phố Huế. Thống kê phân tích
một số lễ hội tiêu biểu để định hướng cho phát triển du lịch lễ hội ở Huế.
Chương 3. Một số giải pháp phát triển du lịch lễ hội tại thành phố Huế.
16


Nội dung chương này đề cập đến mục tiêu, chiến lược phát triển du lịch
Huế. Trên cơ sở quy hoạch du lịch Huế, thực tiễn du lịch lễ hội Huế sẽ nghiên
cứu lễ hội khai thác giá trị của lễ hội phục vụ cho hoạt động du lịch qua các đề
xuất giải pháp về chính sách, quy hoạch, tổ chức, quản lý lễ hội; Về đầu tư, phát
triển cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch lễ hội; Về phát triển sản phẩm, thị trường du
lịch lễ hội; Về phát triển nguồn nhân lực du lịch lễ hội; Về tuyên truyền, quảng
bá du lịch lễ hội và bảo tồn văn hóa trong hoạt động du lịch lễ hội.
Đồng thời đưa ra các kiến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước, với
các doanh nghiệp du lịch và với chính quyền và cư dân địa phương để khai thác
giá trị văn hóa của lễ hội góp phần khai thác có hiệu quả lễ hội, phát triển sản
phẩm du lịch lễ hội tại thành phố Huế.

 Phần kết luận
Nội dung chương này xác định giá trị lễ hội tại Huế. Đồng thời khẳng định
vai trò, ý nghĩa của lễ hội trong phát triển du lịch lễ hội tại Huế.
 Phần phụ lục
 Phần tài liệu tham khảo

17


CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH LỄ HỘI VÀ ĐIỀU KIỆN PHÁT
TRIỂN DU LỊCH LỄ HỘI TẠI HUẾ

1.1. Tổng quan về du lịch lễ hội
1.1.1. Lễ hội và du lịch lễ hội
1.1.1.1. Lễ hội
 Khái niệm chung về Lễ hội
Lễ hội: “Lễ hội là loại hình sinh hoạt văn hóa tổng hợp hết sức đa dạng và
phong phú, là một kiểu sinh hoạt tập thể của nhân dân sau thời gian lao động mệt
nhọc, hoặc là một dịp để con người hướng về một sự kiện lịch sử trọng đại,
ngưỡng mộ tổ tiên, ôn lại truyền thồng, hoặc là giải quyết những nỗi lo âu, những
khao khát, ước mơ mà cuộc sống hiện tại chưa giải quyết được” [29 trang 67]
“Lễ hội là sinh hoạt văn hóa, tôn giáo, nghệ thuật truyền thống của cộng đồng”
Lễ hội là nhu cầu sinh hoạt văn hóa cộng đồng, đồng thời là sự kiện có thể
thu hút đông đảo khách du lịch. Khi bàn về khái niệm, mối tương quan giữa lễ
hội và sự kiện, các chuyên gia có cho rằng “Lễ hội là thuật ngữ dùng để chỉ một
loại hình sinh hoạt văn hóa phổ biến, có thể tổng hợp nhiều loại hình văn hóa
khác nhau (văn học nghệ thuật, tôn giáo tín ngưỡng, phong tục tập quán...) qua
hình thức sân khấu hóa hoặc cảnh diễn hóa... tại một địa điểm, một không gian thời gian nhất định bằng những nghi thức, nghi vật, nghi trượng. Lễ hội sản sinh
từ nhu cầu tất yếu của lịch sử. Lễ hội không đặt nặng vấn đề kinh tế trong khi du

lịch thì ngược lại.
Lễ hội truyền thống: GS.TS. Nguyễn Duy Qúy có định nghĩa về lễ hội truyền
thống như sau “Lễ hội truyền thống là một sinh hoạt văn hóa tổng hợp bao gồm các
18


mặt tinh thần và vật chất, tôn giáo tín ngưỡng và văn hóa nghệ thuật, linh thiêng và
đời thường. Đó còn là một sinh hoạt có qui mô lớn về tầm vóc và có sức cuốn hút
một số lượng lớn những hiện tượng của đời sống xã hội...”
- Lễ hội truyền thống bao giờ cũng xuất phát từ nhu cầu nội tại của con
người, hướng tới một đối tượng cụ thể để suy tôn và được chú trọng về không
gian lễ hội.
- Bản sắc văn hóa Việt Nam mang đậm chất văn hóa làng. Lễ hội truyền
thống là điển hình của sinh hoạt văn hóa dân gian truyền thống.
- Bản chất và nội dung của “lễ hội truyền thống là một sinh hoạt văn hóa
cộng đồng. Dù bất cứ nơi đâu vào bất cứ thời gian nào, lễ hội cũng do chính
nhân dân tiến hành. Không bao giờ lễ hội chỉ thuộc về một nhóm người nào
đó trong xã hội”
Lễ hội truyền thống xưa nhấn mạnh phần lễ. Lễ hội truyền thống nay nhấn
mạnh phần hội.
* Lễ hội hiện đại: Do nhu cầu của cuộc sống và sự phát triển văn hóa xã
hội. Các địa phương tổ chức các lễ hội hướng đến sự kiện cụ thể. Trong sinh
hoạt lễ hội có sự tham gia của các sinh hoạt văn hóa bên ngoài du nhập vào,
trong lễ hội phần “hội” được chú trọng, nội dung đan xen giữa truyền thống và
hiện đại. Đây cũng là hoạt động có tính tương tác cao giữa địa phương và khách
du lịch, là yếu tố thúc đẩy hoạt động “du lịch lễ hội” phát triển.
*Lễ hội du lịch: Đây là một loại “lễ hội hiện đại (lễ hội mới) do ngành du
lịch chủ động phối hợp với các ngành xã hội khác nhau đứng ra tổ chức, nhằm
tạo ra sản phẩm hoặc tuyên truyền quảng bá và xúc tiến du lịch”
Huế từng tổ chức “lễ hội bếp Việt”, “lễ hội làng nghề truyền thống”, “lễ hội

áo dài”, đặc biệt “lễ hội Festival” định kỳ 2 năm tổ chức một lần.
19


 Đặc điểm lễ hội
- Tổ chức định kỳ hoặc một thời điểm duy nhất, có tính lặp lại thường xuyên.
- Mang đậm tính chất lễ hội nông nghiệp nhưng không phải nông nghiệp
thuần túy.
- Chịu ảnh hưởng của văn hóa, lịch pháp Trung Hoa nhưng đã có những
chuyển dịch thay đổi về thời gian và nội dung, hình thức thể hiện.
 Phân loại lễ hội
Lễ hội là một bộ phận của nền văn hóa dân gian được sáng tạo và bảo
tồn, lưu truyền lâu đời trong lòng xã hội từ xưa đến nay. Việt Nam là quốc gia
đa sắc tộc và đa lễ hội, tùy theo mỗi góc độ, mục đích, quan điểm nghiên cứu
mà có sự phân loại lễ hội khác nhau và trong các loại lễ hội được phân ra cũng
sẽ có những cấp độ lễ hội khác nhau. Các hình thức phổ biến của lễ hội và sự
kiện trong lịch sử:
 Căn cứ vào nơi tổ chức: Hội chùa, Hội đình... Tất cả dều ảnh hưởng,
mang tính chất lễ hội nông nghiệp. Nguồn gốc lễ hội: Hình thành và phát triển
cùng với lịch sử dân tộc, đất nước, phản ánh đời sống của cư dân nông nghiệp
lúa nước. “Tháng Giêng ăn tết ở nhà, tháng Hai cờ bạc, tháng Ba hội hè”
 Căn cứ vào nội dung phản ánh: Lễ hội nông nghiệp. Lễ hội danh nhân,
anh hùng lịch sử. Lễ hội tôn giáo tín ngưỡng....
 Căn cứ vào hoạt động tổ chức trong lễ hội: Có lễ hội truyền thống, lễ hội
hiện đại hoặc lễ hội cung đình, lễ hội dân gian (thực ra lễ hội cung đình và lễ hội
dân gian thuộc về lễ hội truyền thống)
- Lễ hội truyền thống: Có lễ hội truyền thống dân gian, lễ hội truyền thống
cung đình.

20



- Lễ hội truyền thống dân gian là một loại hình sinh hoạt văn hóa, xã hội
của quần chúng nhân dân lao động ở một cộng đồng, địa phương nhất định mang
đậm tính chất tổng hợp các hình thái tư tưởng, tín ngưỡng, phong tục tập quán…
của cộng đồng địa phương đó.
Nhìn chung Lễ hội truyền thống dân gian có sự lặp đi lặp lại một cách ổn
định về thời gian, không gian hội, sự định kỳ ngày hội. Ngày nay với chủ trương
phát triển văn hóa kết hợp với du lịch. Lễ hội truyền thống dân gian ngày càng
được quan tâm chú trọng để phát triển và gìn giữ bản sắc văn hóa địa phương, Lễ
hội được đông vui hơn… nhằm mục đính chuyển tải truyền thống và nội dung
giáo dục của ngày hội đến các thế hệ nối tiếp, đồng thời giới thiệu, gìn giữ, phát
triển những tinh hoa của lễ hội truyền thống dân gian.
- Lễ hội cung đình: Lễ hội cung đình phản ánh sinh hoạt lễ nghi của triều
Nguyễn, phần lớn chỉ chú trọng về “lễ” hơn “hội”.
“Lễ hội cung đình diễn ra trong cung đình dưới triều Nguyễn (1802 - 1945).
Hầu hết là những đại lễ của triều đình như lễ tế Nam Giao, lễ tế Văn Miếu, lễ tế
Xã Tắc, lễ tế Thái Miếu, lễ tế Thế Miếu, lễ Tịch Điền, lễ tế Kỳ Đạo, lễ khai trạo
của thủy quân, lễ đăng quang, lễ mừng thọ tứ tuần, ngũ tuần của hoàng đế, hoàng
hậu, và lễ Hưng quốc Khánh niệm (mồng 2 tháng 5 âm lịch)...”
(Nguồn: thuathienhue.gov.vn)
- Lễ hội dân gian: là một sinh hoạt tổng hợp bao gồm các mặt: Tôn giáo tín
ngưỡng và văn hóa nghệ thuật, tinh thần và cả vật chất, linh thiêng và đời thường.
Lễ hội dân gian gồm nhiều loại rất phong phú, tiêu biểu như: lễ hội Huệ
Nam ở Điện Hòn Chén hay còn gọi là lễ rước sắc nữ thần Pônagar theo tín
ngưỡng của người Chăm Pa sau này được Việt hóa Thiên y A na, lễ hội tưởng
niệm các vị khai sinh các ngành nghề truyền thống, lễ hội tưởng nhớ các vị khai
21



canh thành lập làng. Trong những dịp tế lễ, nhiều sinh hoạt văn hóa bổ ích như
đua thuyền, kéo co, đấu vật... còn được tổ chức và thu hút đông người xem.
 Căn cứ vào không gian (phạm vi) của lễ hội: Có lễ hội quốc gia (cả nước),
Lễ hội vùng, lễ hội làng...
- Lễ hội quốc gia: như Giỗ tổ Hùng Vương, các ngày lễ kỷ niệm chiến
thắng...
- Lễ hội vùng: Là loại hội lễ có tầm thu hút ảnh hưởng rộng lớn, mang tính
chất tiêu biểu, sự tham gia của cả vùng.
- Lễ hội làng: Đa số gắn với tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp. Diễn ra tại
Đình làng, Miếu, Đền, Lăng…
“Đó là một hình thức sinh hoạt văn hóa định kỳ, cộng đồng tổng hợp và tiêu
biểu nhất của xã hội nông thôn ở đơn vị làng” [41trang 15]
Bao gồm:
+ Lễ hội thờ đức Thành Hoàng: Diễn ra ở các đình làng, còn gọi là hội đình
hay đình đám.
+ Lễ hội thờ các nhân vật lịch sử: Đa số diễn ra ở các Lăng, Đền thờ các vị
có công với nước.
+ Lễ hội thờ cúng Cá Voi: Diễn ra tại các làng ven biển
+ Lễ - Hội Tết: Đây là sinh hoạt mang tính cộng đồng cao. Là một loại hội
mùa gắn với các nghi lễ của tín ngưỡng dân gian hoặc tôn giáo dựa theo âm lịch
như lễ tết Nguyên Đán.
+ Lễ hội tôn giáo: Gắn liền với những cộng đồng tín đồ tôn giáo đồng thời
cũng là dịp hội họp, sinh hoạt văn hóa quần chúng của nhân dân sở tại. Các loại
hình lễ hội tông giáo đó là: Lễ hội rằm tháng bảy hay còn gọi lễ vu lan; Lễ hội
Phật đản; Lễ thiên chúa giáo (Lễ Noel, lễ Phục sinh...)
22