NGUỴỄN VÃN NAM (BIÊN SOẠN)
NGUYỄN HỒNG ANH (HIỆU ĐÍNH)

NHŨNG CƠNG TRÌNH
KIẾN TRÚC

NHÀ XUẤT BẢN VĂN HĨA - THƠNG TIN


Biên mục trên xuất bản phẩm của Thư viện Quốc gia Việt Nam
Nguyễn Văn Nam
Những cơng trình kiến trúc nổi tiếng thế giới / Nguyễn
Văn Nam b.s. ; Nguyễn Hoàng Anh h.d.. - H. : Văn hố Thơng
tin, 2014. - 248tr. : ảnh ; 21cm
1. Công trinh kiến trúc 2. Thế giới
720.91 - dc14

m
VTG0068P-CIP
sNhững ihư viện mua sách của Nhà sách Tháng Long được biên mục
chuẩn IWare 21 miễn phí
sD ữ liệu được Nhà sách Thăng Long chép vào đĩa mềm, hoặc gửi
email đến thư viện, hoặc download từ trang web:thanglong.com.vn


NGUYỄN VĂN NAM (biên so ạ n )
NGUYỄN HOÀNG ANH (h iệu đính)

NHỮNGCƠNGTRÌNH KIẾNTRÚC
NĨI TIẾNG THẾ GIỚI

NHÀ XUẤT BẢN VÃN HĨA - THƠNG TIN



LỜI NĨI ĐẨU
Có lẻ có rất nhiều người giống tơi: Muốn "Chèo bế bơi
trăng, buồm mây giang, gió, sớm ngọn Tương kia, chiều hang
Vũ nọ, vùng vẫy giang hồ, tiêu dao Ngô, Sở, đi cho biết đây,
đi cho biết đ ó ... man mác trước ngọn núi cao, bâng khuâng
trời rộng sông dài, mênh mang cùng xa khơi điệp trùng, ngỡ
ngàng, ngây ngất trước các danh lam thắng cảnh thiên nhiên,
ngấn ngơ chiêm ngưỡng tượng đài, đền miếu, lăng tẩm,
thành quách, đấu trường, chùa chiền, cung điện... Những
tuyệt phẩm đó đều nguy nga, hoành tráng, kỳ vĩ, thi gan
cùng tuế nguyệt. Từ đó ta tìm hiểu cuộc sống, mở rộng trí
tuệ, ngấng đầu trơng vọng bốn phương...
Cuộc sống thật vơ biên mà đời người thì hữu hạn. Do nhân
tố khách quan khống chế, điều kiện chú quan nhiều trói buộc,
khó khăn, nên nhân thế mấy ai được vẹn toàn tâm nguyện. Vì
thế, ước vọng thưởng lãm những thành tựu kiến trúc do con
người tạo dựng trên hành tinh này của khơng ít người củng đành
mai một, lắng dần thành hồi niệm... Thời gian càng lùi sâu, hơi
thớ cuộc sống càng gấp gáp, vội vã thì ước mơ thuở nào càng
cháy bỏng, thôi thúc mãnh liệt khôn nguôi!
Đ ể khỏa lấp phần nào những thiệt thịi, giảm thiểu

những tiếc nuối khơng được chu du thiên hạ, tôi cố gắng
biên soạn cuốn sách này ngỏ hầu giới thiệu với bạn đọc một
số dấu ấn kiến trúc cố, kim trên các châu lục, để cùng bạn
đọc chiêm ngưỡng các cơng trình kiến trúc tiêu biếu trái

khắp địa cầu cùng những câu chuyện bi hùng về nó, những

5


câu chuyện thế hiện rõ sức mạnh về ý chí, tiềm năng về trí
tuệ và tài hoa sáng tạo tuyệt vời của con người và sự kỳ diệu
của tạo hóa.
Người xưa nói: "Khơng ai biết được hết, chỉ biết nhiều
hay ít", tuy là người biết ít, nhưng với tâm nguyện nâng cao
tri thức, khám phá điều mới lạ kỳ thú, tìm hiếu thêm những
cái nhất của thiên hạ, tơi cố gắng hạn chế đến mức tối thiếu
những "chưa đủ" đế hồn thiện và mong rằng truyện về
"Những cơng trình kiến trúc ấn tượng nhất thế giới" khơng
phụ lịng bạn đọc. Hy vọng rằng cuốn sách giúp bạn đọc xóa
bỏ ngăn cách về địa lý, vượt qua hạn chế của không gian,
thời gian, vịng quanh đây đó khắp thế giới này. Tuy nhiên,
sự hạn chế về kiến thức khiến cuốn sách không tránh khỏi
những khiếm khuyết, rất mong được độc giả lượng thứ.
Cuốn sách này được biên soạn dựa trên các nguồn tư
liệu chính:
- Biên soạn trên cơ sớ tư liệu nước ngồi.
- Chọn lọc thơng tin trên các phương tiện thơng tin
trong và ngồi nước.
- Thơng tin từ mạng Internet

Do được biên soạn lại từ nhiều nguồn thông tin nên nội
dung cuốn sách có thể trùng lặp tư liệu với một số tác giả, rất
mong được thông cảm và lượng thứ.


Ngươi biên soạn

6


A TH EN S TH ANH PH Ó
C Ü A T R U Ỵ Ẻ N T H Ư Ỵ É T V A CÁC V Ị T H A N

J í y Lạp là một trong những nền văn minh rực
rỡ nhất thời cổ đại, có ảnh hưởng sâu rộng đến
nền văn minh quanh khu vực Địa Trung Hải. Đến
với đất nước xinh đẹp này, chúng ta hãy đến Thủ
đô Athens, trung tâm công thương nghiệp lớn nhất
Hy Lạp. Athens có hơn 5.000 năm lịch sử và các di
tích lịch sử ở đây rất phong phú, đa dạng. Mỗi
nám có khoảng hơn bảy triệu khách du lịch trên
thế giới tới thăm Athens.
Athens là thủ đô và là thành phố lớn nhất Hy
Lạp, là một trong những thành phổ cổ nhất thế
giới với lịch sử được ghi chép ít nhất là 3000 năm.
Thành Athens là một quần thể kiến trúc đền đài vĩ
đại gồm: cổng Propylaea, đền Nike (đền thuộc
quần thể kiến trúc Acropolis nổi tiếng tại Hy Lạp,
được lấy tên theo vị thần Athena Nike - vị thần tượng
trưng cho sự khơn ngoan và chiến thắng. Đền cịn có
tên là đền "Nữ thần Chiến thắng khơng có cánh" như
tên gọi của bức tượng đặt bên trong), đền
Erechtheỉon (đền Erechtheion được xây dựng từ năm
424 - 406 trước Còng nguyên, đền Erechtheion duyên
dáng với thức cột Iônlc, và hàng cột Carỉatít - những

cơ gál nơ lệ xứ Caria, mặt bằng đền ở thể tự do không
đốỉ xứng), và đền Parthenon (mạnh mẽ, cao lớn mặt
bằng hoàn toàn đốỉ xứng với thức cột Dôrỉch).
7


A cro p o lis củ a A thens

Vệ thành Athens được xây dựng trên một vùng
đất cao ráo, tuy độ cao nó chỉ cao hơn mực nước biển
152m, nhưng mặt Đông, mặt Nam, mặt Bắc đều là
những vách dựng thẳng đứng, địa hình cực kỳ hiểm
trở, cao hơn độ cao so với trung tâm thành phố h'í
70m đến 80m, đỉnh đồi khá bằng phẳng. Thành cổ
có chiều Đơng - Tây 280m, chiều Nam - Bắc 130m.
Năm 1.500 trước Công nguyên, nguyên vị trí đất cao
này đả là vương cung, các cơng trình xung quanh
được xây dưng tường thành rất kiên cố. Đến năm 800
trước Công nguyên, vệ thành Athens bắt đầu hình
thành. Đương thời, dền đàỉ tế lễ thần linh đươc xây
dựng trên những khu đất cao hơn hẳn. Các cơng
trình khác được hình thành tại những vùng đất thấp.
Trong cuộc chiến tranh giữa Hy Lạp và Ba Tư, vệ
thành Athens từng bị ngườỉ Ba Tư phá hủy. Cuối thế
8


kỷ V trước Công nguyên, sau khi kết thúc cuộc chiến
Hy Lạp - Ba Tư, người ta đả xây dựng lại tường thành
dài 6,5km. Ngồi ra, họ cịn kiến tạo mớỉ các đền đài

trong nội thành. Sau thế kỷ IV trước Công nguyên,
ngườỉ Athens đã xây dựng hàng loạt công trình thể
hiện tài năng và trí tuệ của họ như: nhà hội họp, sân
bãi thi đấu, hành lang cột lớn, tu tạo và mở rộng kịch
trường lộ thiên Dionysus...

Erech th e io n , từ ph ía N am

Acropolis có nghĩa là nơỉ cao nhất của thành
phố hay là Hòn đá thiêng. Hịn đá thiêng là ngọn
đồi đá vơi cao hơn mặt đất khoảng 100 mét, nổi
lên giữa lòng Athens. Từ chân đồỉ đả thấy đền
Parthenon trên đỉnh Acropolis. Trên ngọn đồi
Acropolis, một quần thể kiến trúc tuyệt VỜI được
9


xây dựng: đền Parthenon (tiếng Hy Lạp nghĩa là
“Cung điện Trinh nữ", xây dựng vớỉ mục đích thờ
cúng nữ thần Athena), đền Erỉchtheỉon (để tế lễ
thần Erỉchtheỉon con traỉ Thần Lửa Hephastos và
nử thần Athena), cổng Propylaea, đền Nike (thờ
phụng nữ thần Chiến thắng Nike, trong thần thoại La
Mã gọi là nữ thần Victoria, thần là bạn thân của thần
Athena), và tượng nữ thần Athena! Các cơng trình này
được thiết kế và cliỉ huy xây dựng bởi hai kiến trúc sư
kiệt xuất thời cổ đại là Ichtinos và Callicrates.
Cổng Propylaea là một cổng thành đồ sộ, được
xây dựng bằng đá cẩm thạch vào các năm từ 437
đến 431 trước Công ngun. Propylaea gồm một

cổng chính diện cao 18m, hai vịm mặt bên cao
13m, mở vào đầu đường Tơn Nghiêm có hai cánh;
cánh trái cửa đền là một phòng trưng bày các tác
phẩm hội họa đẹp, tỉnh xảo. Đứng trước phía bên
phải cổng chính là đền tế lễ nữ thần Athena, đây
cũng chính là xuất xứ của tên gọi “Athens”. Athena
là nữ thần Thơng thái, biểu trưng cho: trí tuệ,
chiến tranh, chiến thắng, công lý, nghệ thuật, thủ
công mỹ nghệ, ván học và nông nghiệp.
Đền Erichtheion dùng để tế lễ, thờ cúng nữ
thần Athena, thần Biển cả Poseidon (còn gọi là
thần Neptuyn). Đền là một hiện tượng kỳ lạ trong
kiến trúc đền đàl Hy Lạp cổ có mạt bang khơng
đối xứng, vì thế nó trở thành kiệt tác. Cửa vào phía
Bắc được coi là điển hình của kiểu đầu trục cánh
đờ, phía Nam là cửa cột tượng nổi tiếng. Cửa này
có một tầng gác vớỉ hàng cột tạc tượng mỹ nữ. Nó
10


là điển hình cho nghệ thuật tạc tượng thờỉ cổ đại.
Đền được kiến tạo từ năm 421 đến 405 trước
Công nguyên. Sự xuất hiện của đền Erlchtheion
sau đền Parthenon càng tăng thêm vẻ đẹp huyền bí
của quần thể kiến trúc trên Acropolis. Pathenon
m ạnh mẽ, cao lớn, mặt bằng đối xứng với cột
Dorích. Erichtheỉon thì nhỏ hơn, dun dáng nép
m ột bên với cột Iỏnỉch và hàng cột Cariatỉc (cột
kiểu những cô gái nô lệ xứ Carỉa).
Đền thờ nữ thần Athena trên đồi Acropolis

được xây cất bằng đá hoa cương xứ Patalix cận kề
với vùng Athens. Đền thờ có chiều dài 5,5m, rộng
3,7rn. Đền là sự tổ thành của một điện tế lễ hình
vng sát trong cùng và một sảnh đường nghệ
thuật kiểu Iơnỉch. Xưa kia trong đền có tượng nữ
thần Athena vĩ đại, chính Phidias thực hiện bằng
vàng trộn lẫn ngà voi. Tượng cao khoảng 9 - 1 1
mét. Tượng nữ thần Athena ở đây cùng với tượng
thần Zeus ở Olympia là hai tác phẩm điêu khắc
điển hình của thiên tài Phidias, bạn thân của nhà
lãnh đạo kỳ tài Pericles của Athen.
Trong quần thể cơng trình này, thì đền
Parthenon là một kiệt tác, một chuẩn mực về kiến
trúc, điêu khắc của Hy Lạp cổ. Nó là đền thờ đẹp
nhất đương thời, và là một trong những kỳ quan
của thế giới cổ đại!
Trong Thần thoại Hụ Lạp, nữ thần Athena l à
vi thần của nghề thủ công mỹ nghệ, đồng thời củng
l à một V Ị thần chiến tranh. Athena l à thần bảo hộ
của Thủ đò Athens, Hy Lạp. Nguyên hình của vị nữ
11


thần này xuất phát từ hình dạng của lồi chim với
dấu hiệu chính là con cú. Tương đương của thần
này trong Thần thoại La Mã là Minerva.
Theo Thần phả của Hesỉod thì Zeus kết hơn với
Metis, ngườỉ con gái thơng thái của Okeanos. lữii
nàng mang thai, Zeus đã được cảnh báo từ các nữ
thần Vận Mệnh rằng đứa con do Metis sinh ra sau

này sẽ lật đổ ỏng ấy củng giống như ơng ấy đã tìmg
đoạt ngai vàng của bố mình (Kronos) trước kia. Lời
sấm đó nói rằng: "Nếu Metis sinh ra con trai thì đứa
con trai này sẽ lật đổ quyền lực của người cha, như
Zeus đà từng làm đối với Kronos trước đây. Còn nếu
Metis sinh ra con gáỉ thì người con gái này sẽ có sức
mạnh về trí tuệ và cơ thể ngang với người cha".
Zeus vơ cùng sợ hãi, và đả quyết định nuốt
chửng Metis khi nàng đang mang thai. Ở trong
bụng Zeus, Metis vẫn kiên trì chuẩn bị cho đứa
con sắp chào đờỉ. Đến ngày Metis sính, Zeus bồng
thấy đau đầu dữ dội, khơng chịu nổi cơn đau,
Zeus đà nhờ Hephaetus chẻ trán mình ra. Và bay
ra từ trong đầu Zeus, không phải đứa con trai mà
ông luôn e sợ, mà là một nử thần vớỉ đầy đủ giáp
trụ bằng vàng rực rỡ - nữ thần Athena, vị thần của
sự thông thái, của những cuộc chiến huy hồng,
của sự cơng bằng và chính trực. Zeus cực kỳ u
thích đứa con này, ơng ban cho Athena chiếc khiên
thần của mình, và cịn nóỉ cho nàng biết bí mật về
nơi Zeus cất giấu những tla sét thần thánh của
ơng. Athena trở thành người bảo vệ, và cịn là một
quân sư đáng tin cậy cho Zeus nửa.
12


Sau này chính Athena đã hỗ trợ cho các anh
hùng Perseus, Jason, Cadmus, Odysseus và Hercules
trong những chuyến hành trình của họ. Đặc biệt
trong cuộc chiến thành Troy, lúc quân Hy Lạp gần

như vơ vọng trong việc phá thành thì Athena đã gỉúp
họ tạo ra con ngựa gỗ khổng lồ, kết quả là Troy lọt
vào tay quân Hy Lạp ngay sau đó.

Bi ẨN VỊNQ TRỊN ĐÁ STONEHENqE

C^tonehenge là một cơng trình tượng đàl cự
thạch thời kỳ Đồ đá mớỉ và thời kỳ Đồ đồng gần
Amesbury ở Anh. thuộc hạt Wiltshire, 13 km về
phía Bắc Salisbury. Tọa độ địa lý 51°10'44,85"N,
1°49'35,13"W. Cơng trình này bao gồm các cơng
sự bằng đất bao quanh một vòng đá, là một trong
những địa điểm tiền sử nổi tiếng thế giới. Các nhà
13


khảo cổ cho rằng các cột đá này được dựng lên từ
khoảng 2500 - 2000 năm trước Công nguyên dù
các vòng đất xung quanh được xây dựng sớm hơn,
khoảng 3100 năm trước Công nguyên.
Chủ thể của trận đá khổng lồ này là một quần
thể những cột đá lớn xếp thành một vòng tròn. Mỗỉ
cột đá cao khoảng 4m, rộng khoảng 2m, dày
khoảng lm , nặng khoảng 25 tấn. Trong đó hai cột
đá nặng nhất khoảng 50 tấn. Trên một số cột đá
cịn có những tảng đá xếp ngang như xà nhà, tạo
thành cổng vòm lớn.
Xung quanh những vòng tròn cột đá đồng tâm
là một đường hào sâu 6m, rộng khoảng 21m.
Đường hào này được đắp thành tường. Bên trong

hào là 56 cái hố tạo thành một vòng tròn. Các hố
hiện nay đã bị đá vơi lấp đầy, bên trong cịn lẫn
tro cốt của con người.
Ở đây có haỉ trận đỉa đá nhỏ do các cột đá
vuông to nhỏ tạo thành. Những cột đá này cao
khoảng 7,8 mét, nặng khoảng 28 tấn. Trên các cột
đá dựng đứng củng có các xà đá nằm ngang. Bên
trong vòm đá là 3 tháp đá, 5 nhóm cột đá được
xếp thành hình móng ngựa, củng được gọi là cổng
vòm. Cột đá cao nhất ở đây nặng tới 50 tấn. Hình
móng ngựa này nằm ở trung tâm trận đá khổng lồ.
Miệng của hình móng ngựa đối diện vớỉ hướng mặt
trời mọc giữa mùa hè (khoảng tháng 5 âm lịch).
Trận địa đá khổng lồ Stonehenge có từ khi
nào? Cơng năng của nó ra sao?... Cho đến nay vẫn
14


còn tồn tại nhiều cách lý giải khác nhau. Hơn nữa,
từ những vùng đồi núi hiểm trở xa cách nơi này
hàng trăm ki-lô-mét, người xưa sử dụng những
khối đá to lớn như thế này, họ dùng phương pháp
tính tốn gì để gỉa công, điêu khắc tỉ mỉ, chuẩn
xác? Phương tiện và biện pháp vận chuyển như thế
nào? Ngày nay con người với trình độ hiện đạl vẫn
cịn chưa trả lời được!
Các nhà nghiên cứu cho rằng, người xưa đã sử
dụng hệ thống dây, đòn bẩy, bệ đất để vận chuyển
những trụ đá trong trận địa đá này, họ dùng dây
kéo các tảng đá lớn theo bệ dốc nghiêng, sau đó lại

dùng đòn bẩy để đưa đầu khác của tảng đá vào
trong hố cột đào sẵn, rồí lại dùng dây và đòn bẩy
để dựng thẳng cột trụ đá, cuốỉ cùng họ dùng đá và
đất chèn chặt, cố định cột trụ.
Tuy nhiên, cho đến nay, vòng tròn đá khổng lồ
Stonehenge vẫn còn là một bí ẩn.

T ự THÁP qiZ A

C á c kim tự tháp là kiến trúc cổ đại lớn nhất và
bí ẩn nhất thế giới. Hiện nay, ba kim tự tháp trên cao
nguyên Giza là những lăng mộ của ba vị vua triều đại
thứ hí (2575-2465 trước Cơng ngun), tức là chúng
đả được xây khoảng 4.500 năm trước. Tuy nhiên có
rất nhiều bằng chứng cho thấy ba kim tự tháp ở Giza
cổ xưa hơn thế rất nhiều, và người AI Cập không phải
là người đả xây dựng chúng.
15


K im tự tháp Lớn (bên p h ải), kim tự tháp K h aíre (C h e p h re n )
ở giữa, và M e n k a u ra (M ycerin u s) bên trái

Kim tự tháp Lớn ban đầu cao khoảng 146,7m,
mỗi cạnh chân đế dàỉ khoảng 230m (tương đương
với một tòa nhà 40 tầng). Trước khi có tháp Eiffel
thì cơng trình này gíữ kỷ lục “cơng trình cao nhất
thế giới”. Kim tự tháp có dỉện tích gần 53.000m2.
Kim tự tháp Lớn ban đầu gồm các tảng đá được
bọc trong đá vơỉ trắng mịn có độ bóng cao, và theo

truyền thuyết các mặt của kỉm tự tháp được phủ
bên ngoài bởl một lớp đá đen hoàn hảo. Lớp vỏ đá
vốỉ trắng của nó đã bị gờ bỏ vào năm 1356.
Theo kiến thức hiện tại của chúng ta, kỉm tự
tháp Lớn chủ yếu là một khối đặc, những không
gian bên trong duy nhất được biết đến của nó là lối
đi xuống (lốl vào nguyên thủy), lốl đl lên, gian
16


phịng lớn, một hang hốc bí ẩn, một phịng ngầm
bí ẩn khơng kém, và hai phịng chính. N gư ời Ả Rập
có phong tục chơn đàn ơng trong ngơi mộ có nắp
bằng phảng và phụ nữ trong ngơi mộ với nắp dốc
về phía hai bên, vì vậy, trong kim tự tháp Lớn,
buồng granite nắp phảng trở thành “Phòng vua”,
buồng đá vơi nắp dốc phía d ư ớ i đả trở thành
“Phịng hồng hậu".
Các đặc điểm rất khác biệt của các kim tự
tháp ở Giza có thể tóm tắt lại như sau:
Chỉ có các kim tự tháp Gỉza có các phịng ở
phía trên cao bên trong chúng, tất cả các kim tự
tháp cịn lại chỉ có một một phịng thấp hoặc
nhiều phịng gần móng. Chỉ có ba kim tự tháp
Giza có định hướng chính xác theo la bàn, đồng
thời cho thấy rất nhiều kiến thức khoa học tinh vi
về phcp đo Trái đất và về xây dựng. Chỉ có các kim
tự tháp Giza được xây dựng với một độ chính xác
rất cao, sử dụng những tảng đá nặng nhiều tấn. Và
một điều vô cùng đặc biệt là tổ hợp Giza sử dụng

thiết kế xây dựng hồn tồn xa lạ so vớí bất kỳ
dạng kim tự tháp nào khác. Các klm tự tháp Giza
khơng hề có bỉểu tượng tơn giáo hoặc hình vẽ
trong các “hòm ” bên trong chúng.

17


ĐÈN THỠ BAALBEK:
THANH THAI DƯƠNQ CÙA ĐÉ QƯÓC LA MÀ

những phế tích cổ nổi tiếng. Đền thờ Baalbek nằm
bên sơng Lỉtani tại thung lủng Bekaa của Liban
thuộc thời kỳ La Mả, nhưng phần lớn các di tích
này được cho là có từ một nền văn minh cịn lâu
đời hơn nữa. Các phế tích này được coi như một
trong những kỳ quan hấp dản nhất trên thế giới.
“Baalbek“ nghĩa là thành Thái dương (thành
Mặt Trời), được xây dựng khoảng 2.000 năm trước
Công nguyên. Baalbek là nơi thờ phụng thần
ưupiterr (một vị thần trong thần thoại La Mả, sau
này người ta dùng tên này đặt tên cho một hành
18


tinh trong thái dương hệ, đó là Sao Mộc, Jupiterr).
Những ngôi đền thờ các vị thần La Mả như:
Mercưry, Jupiterr và Venus nằm trong số những
báư vật còn được bảo tồn tốt nhất hỉện nay. Bên
cạnh đó, các chuyên gia cũng có thể nhận thấy tầm

ảnh hưởng mang tính bản địa của những ngôi đền
đổ nát này cũng như chỉ ra được rằng chúng được
xây dựng để thờ các vị thần địa phương như Hadad
và Atargatỉs.
Tàn tích tại Baalbek hùng vĩ đến tuyệt đốỉ, với
một cái sân rộng lớn được xây cất trên một nền
đất rộng m à ngày nay vần còn được ngán dở bởi ba
bức tường khổng lồ. Những bức tường ngăn này
được hình thành từ 27 khối đá vơi, với kích thước
lớn hơn bất kì khối đá vơi nào có thể được tìm
thấy trên thế giới. Mỗi một khối đá nặng ít nhất là
300 tấn, và có ba khối đá nặng hơn 800 tấn. Ba
khối đá này thường được biết đến với tên gọi “đại
tam thạch” (trỉlithon).
Đền Ju p iterr thật sự là một trong những ngôi
đền cổ ấn tượng nhất trên thế giới. Đền thờ thần
Jupiter ngun là cơng trình kiến trúc hình lục
giác, có 54 cột đá tròn, mỗi cột do ba khối đá tròn
đường kính lớn hơn 2m, cao 21m chạm trổ tỉnh
xảo, chồng xếp thẳng tắp. Trên dầm ngang điêu
khắc rất nhiều đầu sư tử, hiện tại chỉ cịn 6 cột,
đứng xa trơng ngắm giống như sáu vị thiên thần
chống giữ chân trời vậy! Đài tế lễ gỉữa sân đền cao
khoảng 5m, và đây là kiến trúc được bảo tồn hoàn
hảo nhất trong quần thể đền thờ thần Jupiter.
19


Đền thờ thần Bacchus - thần Rượu nho ở phía
bên tráỉ đền thờ thần Jupiter, được tạo dựng

khoảng năm 150 sau Cơng ngun. Men theo bên
ngồi điện thờ là hành lang dài bằng cột đá trịn
chạm trổ, đường kính 2m, cao 15m, đỉnh vòm là
phù điêu bằng đá lớn, chạm khắc 28 tượng thần.
Trên cột đá cao 10m dựng hai bên cửa lớn điện
thờ thần, đều chạm trổ đẹp các loại ngủ cốc, rau,
quả, họa tiết hình tượng nhìn rất rõ. Trong đền
thờ, ngồi các tranh tượng mơ tả cảnh cung phụng
thần rượu ra, cịn có một hầm rượu, bề mặt trên
các bức tường chung quanh, được trang trí, kết nối
bằng tranh tượng rượu nho và bình rượu.
Venus là nữ thần sắc đẹp và tình yêu. Đền thờ
của nữ thần, tuy hiện nay chỉ còn lại thành quách
hoang phế, nhưng du khách vẩn có thể thấy: ngày
xưa đền thờ là những cột đá thanh mảnh, một sân
vườn xỉnh tươi, những lối đỉ yên tĩnh.
Tạỉ một mỏ đá cách ngòi đền 3 dặm. vẫn cịn
một tảng đá khơng bị dời đi có tên “Tảng đá của
người phụ nử mang bầu" có trọng lượng khoảng
20


1.500 tấn. Ở thời xa xưa, quả là một điều kỳ diệu khỉ
những tảng đá lớn được cắt ra và ghép lại với nhau
khơng một kẽ hở chính xác đến tuyệt đối như vậy.
Đây chắc chắn là nhUng tảng đá lớn nhất thế giới, và
không hiểu người ta đả sử dụng kỹ thuật nào để lắp
đặt và bố trí nhUng tảng đá khổng lồ này.
Đương thời, đền thờ Baalbek là một trong
những trung tâm tế lễ thần thánh và cũng là một

tác phẩm kiến trúc tiêu biểu cho thời kỳ hưng
thịnh đến đỉnh điểm của đế quốc La Mã. Nó là
tinh hoa nghệ thuật kiến trúc của Liban cổ, là báu
vật vô giá của thế gỉớỉ.
Baalbek được UNESCO đưa vào danh sách di
sản thế giới năm 1984 tại kỳ họp thứ 8.

VƯỜN HOA KHÔNG, TRƯNQ
VÀ THÁP THỒNQ THIÉN

Kinh thanh Babylon

Là m ột thành quốc của Lưỡng Hà cổ đại, các
di tích của thành quốc này được phát hỉện ngày
nay nằm ở AI Hillah, tỉnh Babil, Iraq, khoảng
85km (55 dặm) về phía Nam Thủ đơ Baghdad. Tất
cả những gì cịn lại của thành phố ban đầu của
Babylon cổ đại nổi tiếng ngày nay là một gò đất,
hoặc các tòa nhà xây bằng các gạch bùn và các
mảnh vỡ ở vùng đồng bằng màu mở Lưỡng Hà giữa
hai dịng sơng Tigris và Euphrates.
Thế kỷ 18 trước Công nguyên, Hammurabi đả
21


là nhà vua đầu tiên của thị quốc Babylon, thừa
hưởng quyền lực từ cha của mình, Sỉn-Muballit.
Ơng tại vị từ năm 1792 đến năm 1750 trước Công
nguyên, là người đầu tiên cho kiến tạo thành
Babylon và ban hành Bộ luật Hammurabi (Codex

Hammurabi) - văn bản luật cổ nhất còn được bảo
tồn tốt cho tới ngày nay. Hiện nay, nó được đặt trong
viện bảo tàng Louvre ở Paris. Phần trên của bia đá là
hình chạm nổi thấp Thượng Đế của người Babylon
(hoặc là Marduk hoặc là Shamash), với vua Babylon
đang bệ kiến Thượng Đế và tay phải của ông đưa lên
miệng như là dấu hiệu của lịng tơn kính. Văn bản
của bộ luật chiếm phần diíớỉ, được viết bằng văn tự
lùnh nêm trong tiếng Babylon cổ. Vua Hammurabi
(trị vì khoảng 1796 TCN - 1750 TCN) tin tưởng rằng
ông được các vị thần lựa chọn để đưa luật pháp tới
thần dân Babylon thời đó.
Thành cổ được xây dựng bên trái sơng Euphrates
(Ơphơrat) cách Thủ đơ Bagdad của Iraq ngày nay về
phía nam 88km. Babylon từng là thành thị trung tâm
của lưu vực Lưỡng Hà, và là một trong bốn cội nguồn
văn minh của nhân loại cổ xưa. Thế kỷ 19 trước Công
nguyên, đế quốc Babylon nổi lên, đến thế kỷ 13 trước
Công nguyên, sau khi Babylon cổ bị đế quốc Assyrie
chinh phục, kinh thành bị tàn phá. Cuối thế kỷ 7
tníớc Cơng nguyên, sau khi khôi phục đất nước, vua
Nabuchodonosor (605 - 562 trước Công nguyên), lại
chọn Babylon làm kinh đô, sử sách gọi là vương quốc
Tân Babylon. Nhà vua không những cho trùng tu xây
dựng lại thành quách củ, mà còn tái tạo, mở rộng, bổ
22


sung thêm thành trì mới, quy mơ lớn hơn trước rất
nhiều. Đến năm 539 trước Công nguyên, vương quốc

Tân Babylon lại bị đế quốc Ba Tư xâm lược. Thế kỷ
thứ 2 sau Công nguyên, cổ đô lại bị tàn phá. hủy họai
và đế quốc Babylon vĩ đại đả trở thành phế tích!

Phần trên c ủ a b ia đá chứ a bộ luật H a m m u ra b i

Theo nhà sử học Herodotus, kinh thành Babvlon
có diện tích lOO.OOOnr, chu vỉ 90km, được bao bọc
bởi ba lớp tường thành vững chắc, tường thành nội
dài 8.000m; tường dày 50m, cao lOOm với 150 tháp
canh và 100 cổng. Giữa các tường thành có hào nước
sâu vịng quanh. Riêng thành Babylon cổ. chu vi
16km, tường bằng gạch cao 30m, dày 8,5m, có 9
cổng lớn và các tháp canh. Mỗi cổng lớn như một tịa
lầu cao, một cơng trình kiến ưúc, điêu khắc tráng lệ;
23


các sân trong thành phố được trang trí bằng các phù
điêu, tượng; then cài các cánh cửa đều bằng đồng
vửng chắc. Cổng chính phía Bắc gọi là cửa Istar - nữ
thần Chiến tranh cao 12m thật lộng lầy, kỳ vĩ! Chung
quanh cổng xáy bằng gạch tráng men màu ngọc lam.
Mặt tường trang trí hình sư tử, bị rừng, những con
vật thần thoại đầu rồng, mình sư tử, chân đại bàng.
Trong thành, đường phố thẳng tắp, được lát bằng
những phiến đá hình vng màu hồng, hai bên lát đá
màu đỏ, tường ngoài xây bàng gạch, tường giữa bằng
đất đắp, trong là vườn hoa và dân cư. Chín đường
phố chính khởỉ đầu là 9 cổng lớn, và thông đến đền

thờ thần Mardouk, được xây dựng trên khu đất dài
550m, rộng 450m, Mardouk (Mộc Tỉnh) là thần bảo
hộ và cai quản vương quốc Babylon.
Kỉnh thành Babylon là thành phố lớn nhất
Trung Đông đương thời, có kiến trúc xây chủ yếu
hồn tồn bằng gạch được nung từ bùn đất, khác
hẳn kiến trúc bằng đá của Ai Cập cổ, tại sao lại trở
thành phế tích, đến nay vẩn chưa có câu trả lờỉ.
Ngồi đền thờ thần Mardouk, thành Babylon
cịn có tháp Babel (tháp Thơng Thỉên) và vườn treo
Babylon nổỉ tiếng thế giới.

Thap Babel
Là một ngọn tháp to lớn được xây dựng ở
thành phố Babylon. Theo kỉnh thánh, một nhóm
người là các thế hệ tiếp theo sau Đại hồng thủy,
nói cùng một thứ ngơn ngữ và di trú từ phía đơng,
đã tham gla vào việc xây dựng. Những con người
24


đó quyết định rằng thành phố của họ nên có một
cái tháp thật to lớn đến mức "đỉnh của nó chạm
đến thiên đường". Theo sách Sáng thế, cuốn đầu
tiên trong Kinh Cựu ước thì con cháu của Noe,
người hùng trong cơn Đại hồng thủy, từ phía Đơng
(Acmênỉa) đã di chuyển về phía Nam theo sơng
Tigris, rồi sang phía Tây, vượt qua sông Tigrỉs,
tiến vào vùng đồng bằng Sennan (tức Babylon,
cách Baghdad hiện nay 163 khi về phía Đơng

Nam). Vì họ ở cách xa nhau, xa các tộc trưởng nên
họ (đứng đầu là Nỉmrod, hậu duệ của Noe, một
ngườỉ giỏi sản bắn và củng là một bạo chúa) đả
cùng nhau dựng thành và xây một cái tháp mà
"đỉnh có thể vươn tớl trời". Tháp được xây dựng
bằng gạch nung và nhựa đường thay vì dùng đá và
vữa. Việc xây tháp thể hiện sự ngạo mạn của con
người (lúc đó nhân loại mới chỉ có vẻn vẹn khoảng
10.000 người). Chúa Trời rất bất bình trước cơngvỉệc
khơng do Chúa định nên tìm cách phá bỏ nó. Ngài
gây hỗn độn trong ngơn ngữ, khiến cho cộng đồng
người khơng hiểu tiếng nói của nhau, đành phải
chấm dứt việc xây tháp và tản mát đỉ khắp thế giới.
Tháp Babel hình thang cao 87,78m, chu vỉ 91m,
ngồi bọc vàng lá kết hợp với gạch men màu xanh
lam. Tồn tháp có bảy tầng, đáy tháp hình vng.
Tầng thứ nhất là khối vuông, mỗỉ cạnh 90m, cao
30m, bên trong bổ trí thành các phịng nhỏ. Tầng thứ
hai nhỏ hơn tầng thứ nhất một ít, chỉ cao 18m. Các
tầng trên theo lần lượt nhỏ hơn và thấp hơn tầng
dưới, bốn phía có cầu thang đl lên, mỗỉ tầng có màu

25