TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
KHOA CÔNG NGHỆ SINH HỌC
..…………….o0o……………….

Chun đề
“Tìm hi ểu 24 ti ết khí, s ự phân đ ịnh mùa.
Ứng d ụng trong đ ời s ống xã h ội”
GV h ướng d ẫn: PGS.TS. Nguy ễn Th ế Hùng
SV th ực hi ện:
STT

MSSV

1

533296

Đoàn Hữu thanh

2

53331

Lê Thị Xuân

3

533311

Lưu Mạnh Tuấn

4

533274

Đinh Quang Huy

Hà Nội, 10/2011

Họ và tên

1


I. Đặt vấn đề
Từ ngàn xưa con người đã nhận thấy sự thay
đổi về thời tiết khí, khí hậu. Sự thay đổi ấy lại tuân
theo một quy luật có sự lặp đi lặp lại. Tác động
đến sức khỏe con người và sinh trưởng của cây
trồng
Dựa vào kinh nghiệm mà con người đã nhận
thức được sự thay đổi giữa ngày và đêm, giữa các
ngày trong năm và các năm với nhau. 24 tiết khí, là
sự tổng hợp nhiều kiến thức trên nhiều phương diện
như: thiên văn học, khí tượng học và đặc điểm sinh
trưởng của cây nông nghiệp…

2


II. Nội Dung

II.1: Tiết khí là gì?
- Tiết khí là 24 điểm đặc biệt trên quỹ đạo của trái
đất khi nó vận động quanh mặt trời. Vòng quay của
trái đất quanh mặt trời là 3600, trên vòng quay này
lấy 1 điểm cố định - điểm xuân phân làm khởi đầu 0 0
độ. Mỗi khi trái đất quay được 150 độ quy định là 1
tiết khí.
- Tiết khí là một thước đo phản ánh đúng các mùa.
- 24 tiết khí gồm 12 tiết khí và 12 trung khí

3


4


Chu kì 24 tiết khí một hiện tượng của thiên nhiên

5


6


II.2: Sự ra đời của 24 tiết khí

- Tiết khí có nguồn gốc từ Trung Quốc nó được sử

dụng trong công tác lập lịch của các nền văn minh
phương đông như Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản,

Triều Tiên để đồng bộ hóa các mùa
- Nhân dân Trung Quốc trong thực tiễn sản xuất
nông nghiệp lâu đời đã có nhiều kinh nghiệm phong
phú về quy luật thay đổi của khí hậu vào việc đồng
áng mùa vụ.

7


- Từ những hiểu biết của mình cùng với sự phát
triển của chiêm tinh thì người Trung Quốc đã
định ra 24 tiết khí.
-24

tiết khí chính là sự biểu thị 24 vị trí không
giống nhau của Trái Đất trên đường quỹ đạo
quanh mặt trời.
- Trong 1 năm khoảng cách giữa trái đất và
mặt trời không giống nhau dẫn đến sự thay đổi
chiếu xạ của mặt trời và thay đổi của mùa vụ.
8


Mùa
xuân

9


1. L ập xuân (bắt đầu mùa xuân, ở bắc bán

cầu) 4- 5/ 2 . Là tiết khí đầu tiên của 24 tiết
khí.
“Lập” là “thấy”, trơng thấy .”xn” có ngh ĩa là
bắt đầu có sức sống.
Mùa xn cịn có nghĩa là làm ra, sản xuất,
mọc mầm vì “xuân sinh vạn vật” tức “xn tạo
ra mn lồi”. Qua lập xn, vạn vật khôi phục
lại sức sống mãnh liệt. Lịch gieo trồng vụ xuân
thường tiến hành xung quanh tiết lập xuân.

10


2. V ũ th ủy: (mưa ẩm) 18-20 /2
Sau khi vào xn gió đơng nam ấm ẩm bắt
đầu vào đất liền, nước mưa đân dần tăng lên.
Gọi là vũ thủy do mưa nhiều, ánh sáng mặt trời
chiếu xuống mặt đất lại ít.

Trong nơng nghiệp cần chú ý phịng bệnh
cho gia súc, gia cầm, ong mật. Cây trồng bắt đầu
phát triển mạnh nhưng hoa trái non rất rễ
nhiễm bệnh.

11


3. Kinh tr ập

(sâu nở) 5-6/3 “kinh” có nghĩa là

làm kinh động, kinh sợ; “trập” chỉ các loại cơn
trùng. Vì trong mùa đông, các loại côn trùng đều
rơi vào giấc ngủ đơng, mãi đến tiết Kinh Trập có
sấm động nên cơn trùng sâu bọ bị thức giấc và bị lên
mặt đất kiếm ăn.
Kinh trập là ngày có tiết
trời phù hợp cho sâu bọ
côn trùng nở ra từ trứng.
Trong sản xuất nơng
nghiệp cần chuẩn bị
phịng trừ sâu bệnh cho
cây

12


4. Xuân phân (Giữa xuân)
-

Th ời gian : ngày 20 - 21 tháng 3 và kết thúc vào khoảng

ngày 4 - 5 tháng 4 (dương lịch)
- Đ ặc đi ểm: Ngày dài bằng
đêm, mặt trời chiếu vng
góc với xích đạo
Hoa ban (Mộc Châu)

Rộn ràng hoa Gạo tháng 3
13



5. Thanh minh (“thanh” là khí trong, cịn “minh” là sáng
sủa → Trời trong sáng)
- Th ời gian: bắt đầu từ ngày 4 – 5/4 kết thúc vào
khoảng ngày 20 – 21/4 (lịch dương)
-

Đặc điểm:
o Có gió đơng-nam, mưa
phùn gần như chấm dứt
o Tiết trời trở nên trong
sáng, ấm áp, dễ chịu hơn
do nhiệt độ đã lên cao và
độ ẩm giảm xuống

14


5. Thanh
minh
- Đ ặc đi ểm:
o Cỏ cây bắt đầu
đâm chồi nảy lộc
vạn vật bắt đầu
sinh trưởng
o Nhà nông bận bịu
với gieo trồng vụ
xuân

15



6. C ốc v ũ (Mưa rào)
- Th ời gian : ngày 20 - 21 tháng 4 khi kết thúc
tiết thanh minh và kết thúc vào khoảng ngày 5 - 6
tháng 5 (lịch Gregory)
-

Đ ặc đi ểm:
o Bắt đầu mùa mưa,
lượng mưa tăng nhanh,
lúa mọc tốt.
o Cốc vũ chính là “nước
mưa sinh trăm loại lương
thực”. Ngạn ngữ có câu
“trước sau vũ cốc trồng
dưa trồng đậu”

Cánh đồng lúa xanh tốt sau cơn mưa

16


Mùa hè

17


7. L ập h ạ (Bắt đầu mùa hè)
- Th ời gian : từ ngày 5 – 6/5 đến ngày 21 – 22/5

-

Đ ặc đi ểm:
o “Hạ” cịn có nghĩa là
lớn lên, tăng trưởng.
Lúc này thời tiết nắng
ấm, cây cỏ phát triển
mạnh. Cây nông
nghiệp phát triển rộ.
18


8. Ti ểu mãn (Lũ nhỏ - lúa xanh)
- Th ời gian: từ 21 – 22/5 đến ngày 5 – 6/6
-

Đ ặc đi ểm:
o Mưa rào vào khoảng cuối
tháng 5 gây ra lũ.
o Lũ thường không lớn nhưng là
nguồn cung cấp nước rất quan
trọng cho sản xuất, các hồ
chứa và đặc biệt là các hồ
chứa thuỷ điện, vì vào thời kỳ
này thường nắng nóng, mưa
ít, nguồn nước các hồ chứa đã
cạn kiệt.
o Thời gian này, lúa bắt đầu kết
hạt


Lúa bắt đầu kết hạt

19


9. Mang ch ủng ( Tua rua)
- Th ời gian : từ ngày 5 – 6/6 đến khoảng ngày 21 –
22/6
-

Đ ặc đi ểm:

Chòm sao Tua Rua (Kim Ngưu) xuất hiện vào sáng
sớm báo hiệu thời gian gieo mạ chính vụ bắt đầu
“Tua rua đi rắc mạ mùa”.
o Lúa là cây ngày ngắn nên trong điều kiện ngày ngắn
mới cảm ứng ra hoa. Lúa mùa bắt đầu gieo trong
thời điểm này sẽ có thời gian sinh trưởng vì ngày
vẫn dài hơn đêm và ra hoa khi gặp rét. Nếu gieo
muộn hơn thì cây sinh trưởng ngắn, ra hoa sớm, do
đó năng suất giảm.
o

20


10. H ạ chí (Giữa hè)
- Th ời gian: bắt đầu từ 21 – 22/6 kết thúc 7 - 8
tháng 7
Đ ặc đi ểm :

o Nhiệt độ cao, nóng bức
o Giữa mùa hè, mặt trời
thẳng góc bắc chí tuyến,
thời gian ban ngày dài
nhất và ban đêm ngắn
nhất
o Thời gian này, vạn vật
trong trời đất sinh
trưởng, phát triển mạnh
mẽ nhất
21


11. Tiểu thử (nắng oi):
Bắt đầu từ 7-8/7 và kết thúc vào khoảng ngày 2223/ 7. Thời tiết nắng nóng, ít gió, khơng mưa.
Trong chỉ đạo sản xuất nơng nghiệp “tiểu thử đi
bừa cấy ruộng nơng sâu”
12. Đại thử (nóng nực):
Bắt đầu từ 23/7 đến ngày 7-8/8. Thời tiết nóng bức,
có lúc lên tới 400C nên cần phải che chắn chống
nắng giảm nhiệt cho cây trồng. Trong khí tiết này
lượng mưa nhiều “ đại thử dìm chết chuột đồng”
cần chú ý phòng tránh lũ lụt.
22


Mùa thu

23



13.Lập thu (bắt đầu mùa thu):
•Bắt

đầu từ 7-8/8 đến 23-24/8, tiết khí này biểu thị sự
nóng bức của mùa hè sắp trơi qua, trời cao, khí trời tươi
sáng, bắt đầu mùa thu. Nhiệt độ giảm dần, lượng mưa
còn khá lớn thích hợp cho gieo trồng vụ mới
14. X ử th ử (mưa ngâu): 23-24/8 – 7-8/9
Cơn mưa dầm “trời đất sụt sùi” đến kết thúc cái
nóng nực của mùa hè. Dân gian có câu “Nắng mãi mưa
cũng phải lâu – Rồng phun nước tưới cho cây hoa
màu”. Cơn mưa kéo dài bổ sung lượng nước dự trữ cho
hệ thống thủy lợi trước khi vào thời kì khơ hạn
24


15. Bạch lộ (nắng nhạt): 7-8/9 đến 23-24/9
Tiết khí này biểu thị trời đã mát hơn. Ban đêm hơi nước
trong khơng khí đọng lại thành giọt sương như hạt ngọc
màu trắng treo đầu lá cây, ngọn cỏ
16.Thu phân (giữa thu) 23-24/9 đến 8-9/10
23-24/9 khi kết thúc tiết bạch lộ. Ngày thu phân cũng giống
như ngày xuân phân ánh nắng chiếu gần như thẳng trên
xích đạo, ngày và đêm dài gần bằng nhau, ngày bắt đầu
ngắn dần

25