TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƢƠNG
(30 tiết)
C1. Tâm lý học là một khoa học
C2. Cơ sở tự nhiên và cơ sở xã hội của
tâm lý ngƣời
C3. Sự hình thành và phát triển tâm lý, ý thức
C4. Hoạt động nhận thức
C5. Trí nhớ
C6. Tình cảm và ý chí
C7. Nhân cách và sự hình thành phát triển
nhân cách

06/04/2016

Thương

1





Chương I
TÂM LÍ HỌC LÀ MỘT KHOA HỌC

I.

ĐỐI TƯNG, NHIỆM VỤ, VỊ TRÍ, Ý NGHĨA
CỦA TÂM LÍ HỌC.
1. Vài nét về lòch sử hình thành và phát triển
tâm lí học

“ Sơng sâu còn có kẻ dò
Lòng người khó dễ mà đo cho tường ”
06/04/2016

Thương

5


Những tư tưởng TLH thời cổ đại
- Khổng Tử (551 ‟ 479 TCN) nói đến chữ “tâm”
của con người là “nhân, trí, dũng”, về sau học
trò Khổng Tử nêu thành “nhân, lễ, nghóa, trí,
tín”.
- Socrate (469 -399 TCN) Câu nói “Hãy tự biết
mình”  Đònh hướng đầu tiên về ý thức.
- Aristote (384 ‟ 322 TCN) viết tác phẩm “Bàn
về tâm hồn”. Quan điểm duy vật về tâm hồn:
Tâm hồn gắn liền với thể xác, có ba loại tâm
hồn: Tâm hồn thực vật, Tâm hồn động vật,
Tâm hồn trí tuệ.
06/04/2016

Thương

6


- Tư tưởng Tâm lý học nửa đầu TK 19 trở về
trước

+ Thuyết nhị nguyên của Đê Các: Vật chất và
tâm hồn là 2 thực thể song song tồn tại. Ông coi
con người như một cái máy, còn tâm lý con
người là cái mà không thể biết được. Ông có câu
nói nổi tiếng: “Tôi tư duy là tôi tồn tại.”. Ông
cũng là trường phái duy tâm. Tuy nhiên ông là
người đặt nền móng cho việc tìm ra cơ chế phản
xạ trong hoạt động tâm lý.
+ Các tư tưởng tâm lý TK 17,18,19 là sự đấu
tranh giữa trường phái duy tâm và duy vật.
06/04/2016

X. Sơn

7


TLH trở thành một khoa học độc lập
Năm 1879, V.Wundt (1832 ‟ 1920 ‟ Đức)
thành lập phòng thí nghiệm tâm lý đầu tiên
trên thế giới tại thành phố Leizig ( Đức)
 TLH trở thành ngành khoa học độc lập

06/04/2016

Thương

8



3. Các quan điểm cơ bản trong Tâm lý học
• 3.1. Tâm lý học hành vi ( Watson – người Mỹ)
1878 – 1958 Ông nghiên cứu hành vi con người
Công thức: S – R
Là cơ sở cho lý thuyết dạy học chương trình hóa
3.2. Tâm lý học cấu trúc ( V. Koehler,
Vertheimer, Koffka)
Đi sâu NC về tính ổn định, trọn vẹn của tri giác,
qui luật bừng sáng của tư duy…ít chú ý đến vốn
kinh nghiệm XHLS.
06/04/2016

X. Sơn

9


3.3. Phân tâm học ( Bác sỹ người Áo Freud)
Cấu trúc nhân cách hợp thành từ 3 khối:
- Cái ấy (cái vô thức): Bản năng, ăn uống, tình dục
trong đó bản năng tình dục giữ vai trò trung tâm
quyết định toàn bộ tâm lý, hành vi con người ( cái tôi
đích thực)
- Cái tôi: Bè ngoài để ứng xử, chèn ép cái tôi đích thực
- Cái siêu tôi: Lý tưởng không có thực
• Đóng góp: y học, đưa tâm lý học ra khỏi qn duy tâm
chủ quan
• Hạn chế: Phủ nhận bản chất XHLS trong tâm lý, sinh
vật hóa con người.
06/04/2016


X. Sơn

10


- Tâm lý học nhân văn: Do Maslow, Rogers
- Ông quan niệm bản chất con người vốn tốt
đẹp, có lòng vị tha, có tiểm năng kỳ diệu
- Ông đưa 5 mức độ nhu cầu cơ bản của con
người:
• Nhu cầu sinh lý
• Nhu cầu an toàn
• Nhu cầu quan hệ xã hội
• Nhu cầu về sự tôn trọng
• Nhu cầu phát huy bản ngã, thành đạt
06/04/2016

X. Sơn

11


3.5. Tâm lý học nhận thức G. Piagiet ( 1896-1980)
- Ông coi nhận thức của con người trong mối
quan hệ với môi trường, với cơ thể, với não bộ
- Đóng góp:
• Phát hiện nhiều sự kiện khoa học có giá trị
• XD nhiều PPNC cho khoa học tâm lý
- Hạn chế: Chưa thấy hết ý nghĩa tích cực, ý

nghĩa thực tiễn của HĐ nhận thức.
06/04/2016

Thuong

12


3.6. TLH hoạt động: Vưgotxky,
Leonchiev (TLH xô viết)
„ - Lấy triết học Marx ‟ Lenin làm nền tảng,
cho rằng tâm lý là sự phản ánh thế giới
khách quan vào não thông qua hoạt động
và giao lưu.
„ - Quan niệm: Tâm lý người mang tính chủ
thể, có bản chất xã hội, tâm lý người được
hình thành, phát triển và thể hiện trong hoạt
động, trong các mối quan hệ của con người
trong XH.
06/04/2016

Thương

13


2. Tâm lý, tâm lý học là gì ?
- Tâm lý (tâm hồn)
Từ điển tiếng Việt (1988) Tâm lý là ý nghĩ, tình
cảm…làm thành đời sống nội tâm, thế giới bên

trong của con người
- Tâm lý học là khoa học về các hiện tượng tâm
lý.

06/04/2016

Thương

14


3. Đối tượng – Nhiệm vụ của TLH
a. Đối tượng của TLH
Nghiên cứu hiện tượng tâm lý, hiện tượng tinh
thần. TLH nghiên cứu sự hình thành, vận hành
và phát triển của hoạt động tâm lý.
b. Nhiệm vụ của TLH
Nghiên cứu bản chất của hoạt động tâm lý,
các quy luật nảy sinh và phát triển tâm lý, cơ
chế diễn biến và thể hiện tâm lý, quy luật về
mối quan hệ giữa các hiện tượng tâm lý …
Từ đó đưa ra các giải pháp hữu hiệu cho
việc hình thành và phát triển tâm lý.
06/04/2016

Thương

15



4. Vò trí – nghóa của TLH
„ Vị trí: TLH nằm ở vò trí trung tâm của

hình tam giác có ba đỉnh là KHTN, KHXH
và triết học.
Triết học
TLH

KHXH

KHTN
06/04/2016

Thương

16


Ý nghĩa:
- TLH có ý nghóa cơ bản về mặt lý luận,
góp phần tích cực vào việc đấu tranh
chống lại các quan điểm phản khoa học
về tâm lý người, khẳng đònh quan điểm
duy vật biện chứng và duy vật lòch sử .
- TLH phục vụ trực tiếp cho sự nghiệp giáo
dục.
- TLH có ý nghóa thực tiễn với nhiều lónh
vực của đời sống XH.
06/04/2016


Thương

17


II. BẢN CHẤT, CHỨC NĂNG, PHÂN LOẠI
CÁC HIỆN TƯNG TÂM LÍ
1. Bản chất của tâm lí người
a. Tâm lí người là sự phản ánh hiện thực khách
quan vào não người thông qua chủ thể.

- Muốn có hình ảnh tâm lý cần 2 điều kiện:
+ Bộ não và hệ TK bình thường
+ Có hiện thực khách quan tác động vào giác
quan

06/04/2016

Thương

18


– Phản ánh là quá trình tác động qua lại giữa hệ
thống này và hệ thống khác. Kết quả là để lại dấu
vết (hình ảnh).
– Phản ánh có nhiều mức độ: đơn giản đến phức tạp
– Phản ánh có các dạng: Phản ánh cơ học, vật lý, hóa
học, sinh lý, tâm lý.
– Phản ánh tâm lý là phản ánh đặc biệt:

• Mang tính sáng tạo cao( Khác về chất so với các
loại phản ánh khác)
• Đậm tính chủ thể
• Biểu hiện: HTKQ+Giác quan+ Não = hình ảnh TL


- KLSP:
+ Muốn thay đổi tâm lý con người phải chú ý đến
hiện thực khách quan nơi cá nhân sống và hoạt
động
+ Bảo vệ não bộ, hệ thần kinh và giác quan.


b. Tâm lý người mang tính chủ thể

Ôi, cô gái
xinh quá

Bình
thường
thôi


b.Tính chủ thể:

- Tính chủ thể trong tâm lý là nét riêng của mỗi cá nhân..
Khi tạo ra hình ảnh tâm lý con người đưa vốn hiểu biết,
kinh nghiệm… làm cho hình ảnh tâm lý mang đậm tính chủ
quan
- Tính chủ thể biểu hiện:

- Cùng nhận sự tác động của thế giới về cùng một hiện thực
khách quan, nhưng ở những chủ thể khác nhau cho ta những
hình ảnh tâm lý với những mức độ, sắc thái khác nhau.
- Cũng có khi cùng một hiện thực khách quan tác động đến
một chủ thể duy nhất, nhưng vào những thời điểm khác
nhau, ở những hoàn cảnh khác nhau, với trạng thái cơ thể,
trạng thái tinh thần khác nhau có thể cho ta những sắc thái
tâm lý khác nhau.
06/04/2016

Thương

22


- Tâm lý người mang tính chủ
thể vì :
+ Mỗi người có đặc điểm não
bộ, hệ TK khác nhau
+ Hoàn cảnh sống, môi trường,
kinh nghiệm khác nhau
+ Tính tích cực hoạt động khác
nhau

23


- KLSP:
+ Trong giao tiếp ứng xử cần
tôn trọng cái riêng của mỗi

người, không nên áp đặt ý
muốn chủ quan của mình
cho người khác
+ Trong dạy học phải chú ý
nguyên tắc sát đối tượng (cá
biệt hóa)
+ Không quá bất ngờ trước sự
biểu hiện khác lạ của cá
nhân trong tình huống nào


c. Bản chất xã hội của tâm lí người

(Tâm lý người có bản chất xã hội và mang tính lịch sử)
- Tâm lí người có nguồn gốc XH là thế giới khách quan
(thế giới tự nhiên và xã hội). Trong đó nguồn gốc xã
hội: quan hệ kinh tế xã hội, quan hệ đạo đức, pháp
quyền, các mối quan hệ người - người, làng xóm, quê
hương...là cái quyết đònh bản chất tâm lí người.

- Tâm lí người có nội dung xã hội (Phản ánh thành tựu của
XH, bị NDXH chế ước)
- Tâm lí người là sản phẩm của hoạt động và giao tiếp
của con người trong các mối quan hệ xã hội.

06/04/2016

Thương

25