NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
Nghị luận về những điều chân lý
Trình bày suy nghĩ của anh/chi về câu nói sau đây: “Chúng ta hiểu biết chân lý
không những do lý trí mà còn do trái tim”. (Pascal)
Bản chất của vạn vật trong trời đất từ xưa đến nay vẫn vậy. Vườn hoa vẫn là chính
nó chứ không bao giờ là cánh rừng già. Dòng sông vẫn là nó chứ không bao giờ là
biển cả. Đồi thông vẫn là đồi thông chứ không bao giờ là dòng suối nhỏ. Tuy
nhiên, có làn gió thổi về thì đồi thông sẽ biết hát. Có ánh trăng thì dòng sông trở
nên thơ mộng. Có cánh bướm dập dờn thì vườn hoa thêm xinh. Sự hỗ tương của
hữu thể này sẽ làm cho hữu thể kia thêm đẹp. Sự bù đắp của sự vật này sẽ làm cho
sự vật kia thêm ý nghĩa. Trong chiều hướng này, triết gia Pascal có câu nói:
“Chúng ta hiểu biết chân lý không những do lý trí mà còn do trái tim” gợi lên trong
ta về sự hiểu có thể được hiểu theo hai phương thức khác nhau.
Đứng ở đây, thấy một làn khói trắng bay lên từ xa ta biết ở đó đang có lửa. Ném
một hòn đá lên khoảng không ta biết thế nào nó cũng rơi xuống đất. Đang đi trong
đêm tối ta tin tưởng ánh sáng sẽ hiện diện lúc bình minh ló rạng. Chiều hoàng hôn
ngắm dòng sông hiền hòa chảy ta biết con nước sẽ trôi về biển cả. Mưa đầu nguồn
lớn thì lũ lụt sẽ có ở đồng bằng. Những thực tại trong cuộc sống tin chắc rằng nó sẽ
xảy đến và được hiển thị như chính nó thì gọi là “chân lý”.
Triết gia Aristote đã khẳng định: “con người là con vật có lý trí”, nghĩa là con
người khác động vật nhờ có lý trí. Do đó, không lấy làm ngạc nhiên khi quan niệm
của triết học Tây Phương lấy lý trí làm nền tảng cho mọi suy tư cũng như sự nhận
biết vạn vật trong cũ trụ. Nếu nền triết học thời cổ đại cũng như thời trung cổ dùng
lý trí để suy tư các vấn đề và tìm cho tận cùng của sự vật kể cả Thượng Đế, thì đến
thời đương đại các triết gia đã dùng lý trí để đặt làm mối nghi ngờ tất cả các giá trị
và các phạm trù. Tiêu biểu nhất trong thời này phải kể đến triết gia Descartes. Sau
những năm miệt mài nghiên cứu ông đã kết luận “Cogito ergo sum” (tôi suy tư nên
tôi hiện hữu), nghĩa là nhận biết bản thân đang suy tư nhờ lý trí nên mình đang
hiện hữu trong cuộc sống. Điều này cũng đồng quan điểm với Aristote khi dùng lý
trí để nhận biết. Sẽ dư thừa nếu chúng ta đặt những câu hỏi như: con chó, con bò,
cái bàn không suy tư vậy tại sao chúng vẫn hiện hữu? Nhưng điểm cốt yếu muốn

nhắm tới ở đây là nhờ có lý trí mà con người có khả năng nhận biết, suy luận một
thực tại hiện hữu như chính nó. Có lý trí con người sẽ nhìn con bò là con bò chứ
không phải là con dê. Hiểu mẹ là người sinh ra mình chứ không phải cô hàng xóm.
Hiểu theo nghĩa này có thể khẳng định: lý trí chi phối và làm chủ toàn thể con
người, từ suy tư đến hành động, từ lời nói đến việc làm.
Nếu triết học Tây Phương lấy lý trí làm nền tảng cho sự hiểu biết thì triết học Đông


phương lấy “Tâm” làm căn nguyên cho sự nhận biết. “Tâm” theo quan niệm Đông
phương là bản thể học, nó điều khiển và chi phối toàn thể vũ trụ, hiểu được “Tâm”
là hiểu vạn vật. Khổng Tử cho rằng: Nhân đạo thì lấy Nhân làm chữ “Tâm”. Nghĩa
là, nếu “Tâm” con người luôn hướng về Nhân thì không bao giờ có chuyện phản
loạn, chiến tranh, cướp bóc và dấn thân vào việc ác. Cùng quan điểm này, Mạnh
Tử cũng cho rằng: “Tâm” là nơi để suy nghĩ, phân biệt phải trái, tốt xấu, hiểu được
lẽ phải, hiểu được bản thân. Vì bản tính con người là thiện, là bản nguyên tinh thần
vốn có của con người do trời phú bẩm. Cho nên, không lấy làm ngạc nhiên khi ông
đưa ra học thuyết “Tồn tâm dưỡng tính” để gìn giữ cũng như bồi dưỡng thiên tính
được phú bẩm làm nền tảng. Hiểu theo nghĩa rộng là thế. Còn hiểu theo nghĩa hẹp
ta có thể đồng hóa chữ “Tâm” với trái tim, bởi theo nguyên ngữ tiếng Hán thì
“Tâm” được dịch ra tiếng Việt là trái tim, tấm lòng. Do đó có thể định nghĩa, trái
tim là biểu tượng của tình cảm con người, là dấu hiệu tình yêu giữa con người với
nhau. Khi hai người cưới nhau trên thiệp người ta vẫn thường dùng biểu tượng của
hai trái tim chồng lên nhau để nói lên sự gắn bó mật thiết. Còn khi bị tình phụ
người ta hay dùng biểu tượng trái tim có mũi dao đâm qua để diễn tả sự đau khổ.
Như đã nói, lý trí giúp ta nhìn nhận sự vật như chính nó. “Tâm” ngoài việc giúp
hiểu được sự vật còn giúp ta phân biệt điều lành - sự giữ, điều tốt - điều xấu nên có
thể nói trong chừng mực nào đó thì sự hiểu biết của “Tâm” sẽ sâu sắc hơn sự hiểu
biết của lý trí, bởi cái hiểu của “Tâm” còn mang tới cho con người một mục đích
khác như niềm vui, hạnh phúc. Nói khác hơn, sự hiểu biết của lý trí dễ rơi vào tính
“rập khuôn” chứ chưa mang tới giá trị đích thực của cuộc sống con người. Còn trái

tim thường do lương tâm điều khiển và tính thiện trong con người chi phối. Tuy
nhiên, lý trí lại điều khiển toàn thể con người kể cả lương tâm, đó là một lợi thế
của lý trí. Nhưng cái bất lực của lý trí vẫn còn bị cái “tôi” hay “bản năng” thôi
thúc.
Trong kho tàng văn chương Ấn Độ kể câu chuyện có hai anh em mồ côi cha mẹ từ
nhỏ. Lớn lên người anh có vợ. Mặc dù đã ở riêng nhưng hai anh em vẫn làm ruộng
chung với nhau, tới mùa thì chia làm hai phần bằng nhau. Tới một ngày người em
nghĩ rằng anh mình đã có vợ và con nên không thể chia hoa lợi làm hai phần bằng
nhau được. Vì thế, hằng đêm người em cứ xúc lúa từ lẫm của mình mang bỏ vào
kho của anh. Người anh cũng nghĩ chia hoa lợi như thế cũng thiệt thòi cho người
em vì mình có con, sau này về già sẽ nương tựa vào con, còn chú em thì lúc về già
sẽ phải tự lo nên hằng đêm người anh cứ xúc lúa bỏ vào lẫm của người em. Hai
anh em cứ làm như thế cho tới ngày họ gặp nhau khi cả hai đang mang hai bao lúa
trên vai. Câu chuyện sẽ không được biết đến nếu không có hành động hai anh em
cứ mang lúa bỏ vào kho của người kia. Đành rằng hai anh em làm chung với nhau
thì chia bằng nhau là điều hiển nhiên, là sự thật, là chân lý. Nhưng nhờ hành động
bỏ lúa vào kho của nhau mà câu chuyện mang một giá trị vượt trên chân lý theo sự
hiểu biết thông thường. Nghĩa là lúc này không còn mang tính sòng phẳng nữa mà


còn có giá trị của tình yêu. Ở mức độ nào đó, có thể nói hai anh em đã có sự can
thiệp của con tim đó là tình yêu thương, lòng trắc ẩn vì muốn cho người khác được
hạnh phúc nên câu chuyện được nâng lên tầm giá trị cao hơn.
Gần với chúng ta có Bill Gates, ông sẽ chỉ được biết đến như một nhà sáng lập
Microsoft Word hay một nhà tỷ phú không hơn không kém rồi sẽ rơi vào quên
lãng. Ngược lại nhờ hành động bỏ tất cả tài khoản của mình và quỹ giúp đỡ người
nghèo mà ông đã nâng tầm ảnh hưởng của bản thân lên một tầm cao mới, nghĩa là
hiện nay ông là một trong những người được thế giới ngưỡng mộ và biết đến nhờ
tấm lòng bao dung. Quả thật, người đời cũng sẽ không thể cho ông là người keo
kiệt, bởi ông dùng năng lực của mình để làm ra tiền cũng giống như bao người đi

làm công ăn lương khác “làm thợ thì đáng được trả công” mà. Mặt khác, khi chân
lý không được hiểu biết trong mức độ của con tim cũng dễ làm người ta vô cảm
trước nỗi đau của người khác. Qua đó, chúng ta thấy, một chân lý, một sự thật
được đặt trong sự hiểu của con tim sẽ nâng lên một tầm giá trị cao hơn và làm cho
cuộc sống con người bớt đi những niềm đau.
Xã hội càng phát triển, người ta càng nghiêng về chiều hướng hưởng thụ. Ngày
nay người ta luôn đi tìm những cảm xúc tốt từ tiện nghi vật chất cũng như sự
ngưỡng mộ của những người xung quanh, nên chẳng còn mấy ai sống đúng với
chân lý. Nói cách khác, lòng thành thật ngày nay đã thành lỗi thời, trở nên “xa xỉ”
và khó giữ gìn. Thật nghịch lý trong cuộc sống ai cũng muốn người khác sống
đúng với chân lý và giữ lòng thành thật trong khi bản thân lại sống thờ ơ và “bóp
méo” chân lý.
Thật vậy, sự hiểu biết chân lý ngang qua lý trí để tìm ra giá trị của thực tại nhằm áp
dụng vào trong cuộc sống ngày nay là điều cần thiết, nhưng sẽ tốt hơn nếu biết
dùng con tim để nhận biết nhằm làm cho các giá trị thực tại mang một ý nghĩa hơn.
Xã hội sẽ không lên án những hiện tượng xảy ra trong thiên nhiên như lũ lụt, sóng
thần, thiên tai bởi đó là quy luật vận hành của vũ trụ. Nhưng cộng đồng sẽ lên án
những ai có thái độ thờ ơ, vô cảm trước nỗi đau của người khác. Một chén cơm sẽ
không đáng gì trong ngày mùa nhưng nó là một “trời mơ ước” đối với những ai
đang mắc kẹt trong vùng lũ. Một cái nắm tay thường ngày chỉ mang tính xã giao,
nhưng nó sẽ là động lực để giúp người khác vượt qua những nỗi đau trong cuộc
sống. Vì thế, dù sống trong thời đại nào thì chân lý cũng luôn cần sự hiểu biết của
trái tim. Bởi chỉ có tình yêu xuất phát từ trái tim mới làm cho con người vơi đi nỗi
khổ và bớt đi những niềm đau.
Chân lý luôn phản ánh sự thật của một thực tại không thay đổi. Nhưng ngang qua
thực tại này, nhờ lòng trắc ẩn nơi trái tim con người có thể làm cho chân lý có một
giá trị hơn. Thấy khói bay lên ta biết ở đó đang có lửa. Nhưng ta không biết lửa
này đang phục vụ hay tàn phá con người, vì bản chất của lửa là cháy. Bởi đó, có sự
can thiệp của con tim ta có thể tới chỗ khói đang bay lên để xem lửa đang mang lại
ích lợi hay tàn phá. Nếu ngọn lửa đang tàn phá ta có thể kêu cứu mọi người để



cùng dập tắt. Vì thế, cuộc sống sẽ ý nghĩa thêm khi chân lý ngoài sự hiểu của lý trí
thì cần có sự can thiệp của con tim.