Đề : Phân tích bài thơ “Nói với con” của Y Phương

Bài làm
Nếu như bài thơ “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng
nói về tình cảm cha con mãnh liệt trong thời chiến tranh thì bài thơ
“Nói với con” của Y Phương lại nói về tình cảm cha con trong
cuộc sống hiện tại. Bài thơ được sáng tác năm 1980. Qua bài thơ,
nhà thơ Y Phương muốn thế hiện tình cảm gia đình ấm cúng, ca
ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương cảnh
gia đình ấm cúng, mạnh mẽ của quê hương và dân tộc mình.
Bài thơ được mở đầu bằng khung cảnh gia đình hạnh phúc:
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếngnói
Hai bước tới tiếng cười”
Điệp từ “chân phải”, “chân trái”, “bước tới” kết hợp với phép
liên hệ “một bước”, “hai bước” nhà thơ Y Phương đã mở ra một
khung cảnh gia đình đầm ấm. Nơi đó có đôi vợ chồng trẻ đang
chứng kiến những bước đi đầu đời của con. Khi người con bước
sang phải đã có người cha nâng đỡ, dìu dắt, khi người con bước
sang trái đã có người mẹ giang tay đón chờ. Chứng kiến đứa con
từng bước tập đi căn nhà vang lên những tiếng cười, tiếng nói. Đây
là niềm hạnh phúc mà bất cứ gia đình nào cũng mong muốn có
được. Nói với con điều này, người cha muốn nới với con là gia
đình là cuội nguồn sinh dưỡng của con người. Gia đình là cái nôi
của con người khôn lớn trưởng thành. Ngay từ nhỏ con đã được
bao bọc nâng đỡ của cha mẹ. Bởi vậy, khi con khôn lớn, trưởng


thành con phải biết kính trọng cha mẹ. Cuội nguồn sinh dưỡng của
con không phải chỉ là gia đình mà còn bắt nguồn từ tình yêu quê

hương, bản làng nơi chôn dao, cắt rốn:
“Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.”
Đọc câu thơ “Người đồng mình yêu lắm con ơi” ta nhận ra
cách nói rất đặc biệt của Y Phương. Người đồng mình là người
cùng vùng, cùng miền, cùng làng. Cách nói này gợi lên tình cảm
gắn bó thân thiết của những người cùng quê. Cách nói càng thân
thương hơn khi kết hợp với lời gọi thân thiết “Con ơi”. Khi nói về
cái đáng yêu của người Đồng mình, người cha đã có cách lý giải
rất cụ thể:
“Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát”
Lờ là một dụng cụ đánh bắt cá đượ dàn bằng nan tre vót tròn.
Với bàn tay của người đồng mình, nhưng dụng cụ tưởng trừng như
thô sơ, mộc mạc, giản dị cũng trở thành tác phẩm nghệ thuật. Cho
con thấy cái đáng yêu của người đồng mình chính là sự khéo léo,
chăm chỉ, cần cù đơn giản được vót bằng tre, nứa, lá,. Vách nhà
được ghép bằng tre, nứa cho nên rất nhiều khe hở xong căn nhà
của người đồng mình vẫn ấm cúng vì nó được cài chen vào bằng
những câu hát. Từ cách nói hình tượng này người cha muốn nói
cho con mình thấy được đời sống vật chất của người đồng mình
con thiếu thốn nhưng người đồng mình sống lạc quan, yêu đời.



Người đồng mình không chỉ sống lạc quan, yêu đời mà còn rất yêu
quê hương:
“Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng”
“Rừng” và “con đường” là hai hình ảnh hoán dụ. “Rừng
cho”, “Con đường cho” là phép tu từ nhân hóa. Sự liên kết giữa
hoán dụ và nhân hóa cho thấy tình cảm nhân nghĩa của quê hương
đã cho con người tất cả để tác dụng cuộc sống. Nói với con điều
này, người cha muốn nói với con rằng cuội nguồn sinh dưỡng của
con người không chỉ bắt nguồn từ gia đình mà còn bât nguồn từ
quê hương. Quê hương chính là nơi che chở, nuôi dưỡng con
người lớn khôn.
Hai câu thơ của đoạn thơ, cha muốn nhắc cho con thấy một
kỷ niệm có tính chất khởi đầu hạnh phúc của gia đình:
“Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.”
Nếu ở đoạn một của bài thơ cha muốn nói với con về người
sinh dưỡng của người thì đoạn hai người cha muốn nói lên phẩm
chất cao đẹp của người đồng mình:
“Người đồng mình thương lắm con ơi”
Người đồng mình được điệp lại hai lần nhằm khắc sâu trong
con hình ảnh của người dồng mình khi nói về cái thương cũng như
cái yêu của người đồng mình. Cha đã giải thích một cách mộc mạc,
cụ thể:
“Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn”


Với cách nói chân thật của người miền núi, bằng cách nói trìu
tượng lấy chiều cao để đo nỗi buồn, lấy tầm xa để đo chí lớn. Qua

cách nói đó, người cha muốn nói cho con biết người đồng mình
còn nhiều nỗi buồn lo. Nhưng họ luôn biết luôn nuôi chí lớn để
vượt qua non buồn lo ấy. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn nhưng
họ không sợ:
“Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc”
Sự lựa chọn chấp nhận gian khổ của người đồng mình được
thể hiện qua điệp ngữ “ không chê”, “không lo”. Cách nói này thật
mạnh mẽ và đầy ý chí. Hình ảnh sông, suối, thác, ghềnh biểu tượng
cho những khó khăn, gian khổ nhưng những người đồng mình luôn
sống mạnh mẽ, kiên cường để vượt qua những khó khăn ấy. Hình
ảnh thiên nhiên cùng với điệp ngữ, so sánh, thành ngữ, người cha
đã khắc sâu trong con những phẩm chất cao đẹp của người đồng
mình. Là người của quê hương con phải biết trân trọng và phát hiu
phẩm chất cao đẹp ấy. Khi nodi về cái thương của người đồng
mình, cha đã dùng cách nói đối lập tương phản giữa hình thức bên
ngoài với giá trị tinh thần bên trong:
“Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con”
Với cách nói rất chân thật, mộc mạc của con người miền núi,
người cha muốn nói cho con biết người đồng mình vốn thân thiện
nhưng lạc hậu, nghèo nàn, thậm chí còn hoang dã. Nhưng phẩm
chất của người đồng mình rất cao đẹp. Họ luôn mạnh mẽ, với niềm


tin không bao giòe cho mình là người nhỏ bé, không chịu đầu hàng

trước những hoàn cảnh khó khăn nào.
Người đồng mình luôn gắn bó với quê hương:
“Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục”
Hai câu thơ thể hiện cách tư duy rất giàu hình ảnh của người
dân tộc miền núi. Quê hương là mọi khái niệm vô hình, trừu tượng.
“đục đá” là một công việc rất cực nhọc cần có nghị lực phi thường.
Xong, người đồng mình đã biết tự lực phấn đấu, tự thân vận động,
tự lực cánh sinh, phát huy tiềm năng sẵn có của quê hương. Nhờ sự
cần cù, chăm chỉ, khéo léo trong lao động, người đồng mình đã
xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Còn quê hương vẫn giữ
gìn, bảo vệ dân tộc. Nói với con tất cả những điều này người cha
muốn khác sâu trong con phẩm chất cao đẹp của người đồng mình.
Bài thời được kết thúc bằng lời khuyên, lời nhắc nhở của
cha. Tuy ngắn ngủi những hàm xúc và xâu sắc đồng thời cũng là
mệnh lệnh của trái tim:
“Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.”
Hai tiếng “con ơi” như một lời gợi, còn “nghe con” như một
lời nhắn nhủ thiết tha của người cha. Người cha muốn truyền cho
con niềm tin, biềm tự hào về quê hương. Ra ngoài cuộc sống con
phải biết sống đẹp, sống đúng với truyền thống của quê hương.
Không bao giờ được tự ti, không bao giờ được cho mình là nhỏ bé,
khồn được nhụt chí trước những khó khăn. Có như vậy, con mới
xứng đáng là người của quê hương.


Học xong bài “Nói với con” của Y Phương trong lòng ta như

ngân vang câu hát:
“Ba sẽ là cánh chim
Cho con bay thật xa
Ba sẽ là lá chắn che chở suốt đời con”
Qua bài thơ, Y Phương đã giúp ta cảm nhận được vẻ đpẹ sức
sống và tâm hồn của người miền núi. Gợi nhắc trong ta tình cảm
gắn bó vơi squee hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống. “Nói
với con” là một bài thơ hay, một bông hoa của nghệ thuật tỏa ra
hương của núi rừng biển cả phía Bắc.
Mẫu 2:
Đã từ lâu trong nền văn học Việt Nam, nhà thơ Y Phương là một
nhà thơ Tày nổi tiếng với các bạn đọc. Hiện nay ông là chủ tịch hội
văn học nghệ thuật Cao Bằng. Thơ Y Phương thể hiện tâm hồn
chân thật, mạnh mẽ và trong sáng, cách tư duy hình ảnh của con
người miền núi. Bài thơ “ Nói với con” là một bài thơ rất tiêu biểu
cho hồn thơ Y Phương : yêu quê hương, làng bản, tự hào và gắn bó
với dân tộc mình.
Qua lời tâm sự thủ thỉ của người cha đối với con, nhà thơ thể hiện
tình cảm gia đình ấm cúng ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống
mạnh mẽ của quê hương và dân tộc mình. Bài thơ giúp ta hiểu
thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của con người miền núi, gợi
tả tình cảm gắn bó với truyền thống, với quê hương và ý chí vươn
lên trong cuộc sống.
Đứa con sinh ra và suốt một thời thơ ấu của nó, bước đi chập
chững đầu tiên của một con người thật trang trọng và cảm động.
Trang trọng bởi lần đầu đứa trẻ đi bằng đôi chân của mình, còn
cảm động vì nó có thể yên tâm, tin cậy trong vòng tay của mẹ của
cha. Đứa trẻ ấy sinh ra trong hạnh phúc và lớn lên bằng sự đùm
bọc, dìu dắt. Ngay từ những đoạn thơ mở đầu bài thơ đã thể hiện



tình yêu thương và sự nâng đỡ của cha mẹ với con cái. Mở đầu bài
thơ, tác giả viết:
“ Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước chạm tiếng cười”
Câu thơ tưởng như chỉ là kể, tả mà xiết bao trìu mến thân thương.
Bằng những hình ảnh cụ thể ta như ngắm được bức tranh tứ bình
với hình ảnh: “ chân phải, chân trái, tiếng nói, tiếng cười” của một
em bé đang chập chững tập đi, bi bô tập nói. Điệp ngữ “ bước tới”
cùng với động từ “chạm” làm nổi bật không khí gia đình ấm áp,
hạnh phúc của đôi vợ chồng trẻ với đứa con thơ đầu lòng. Từng
bước đi, giọng nói, tiếng cười của đứa con đều được mẹ chăm
chút, nâng niu đón nhận. Và cứ thế con lớn lên trong tình yêu
thương, trong sự nâng đỡ và mong chờ của cha mẹ.
Tiếp theo, là bước tương lai trưởng thành của con trong chiếc nôi
của quê hương, trong nghĩa tình của làng bản:
“ Người đồng mình thương lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”.
Bằng những hình ảnh cụ thể như cuộc sống bình dị, mộc mạc lại
thêm những hình ảnh đẹp và thơ mộng, ta hình dung cuộc sống lao
động của họ rất nên thơ với những con người cần cù, khéo léo. Quê
hương hiện lên bằng ba yếu tố : rừng, con đường, và người đồng
mình. Rừng, con đường tuy chỉ là những hiện tượng gỗ, đá vô tri

nhưng cũng biết đem cho những thứ mà đứa trẻ cần lớn. Thiên
nhiên đâu chỉ cho nguồn lâm sản quý giá mà còn cho sắc màu của


hoa thơm trái ngọt. Rừng thì che chở, con đường thì mở lối con
đường ấy đâu chỉ đi ngược về xuôi mà còn cho những tấm lòng
bao dung nhân hậu, nhưng có lẽ đáng yêu hơn vẫn là con người xứ
sở “ người đồng mình yêu lắm con ơi”. Quê hương và gia đình
cùng nuôi đứa trẻ lớn lên ở chặng đường đời đầu tiên của đứa trẻ.
Là cội nguồn chung đúc giúp cho đứa trẻ trưởng thành đặt chân lên
con đường dài, rộng hơn kế tiếp.
Tiếp theo, bài thơ là những đức tính cao đẹp của người miền núi và
mong ước của người cha đối với con. Những con người đồng mình
họ không chỉ cần cù, khéo léo tài hoa mà còn có những đức tính rất
đáng quý:
“ Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn”
Câu thơ bốn chữ đúc kết như một cặp câu tục ngữ đối nhau diễn tả
cuộc sống dẫu vất vả bao nhiêu thì ý chí, nghị lực để vươn lên
mạnh mẽ bấy nhiêu. Đó cũng là thái độ sông, nghị lực sống của
dân tộc Tày cũng như của người dân Việt Nam. Qua đó người cha
mong con phải có tình nghĩa với quê hương, biết chấp nhận và
vượt qua những gian nan thử thách.
Đoạn thơ tiếp đã đặt ra những vấn đề hệ trọng hơn, vấn đề lẽ sống:
“ Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc”
Con người lớn lên phải nhận ra hoàn cảnh.Những đá, những thung

những thác ghềnh là cái khó cái bao vây. Đó là những thử thạch
mà con người phải vượt qua. Ba từ “ sống” đặt ở đầu câu nối tiếp


nhau không chỉ như một lời răn dạy thông thường. Nó thành kính
thiêng liêng như việc giữ lửa và truyền lửa cho nhau.
Vẫn cách nói cụ thể”
“ Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con”
Thật mộc mạc, chân quê nhằm phản ánh bản chất giản dị nhưng
giàu chí khí niềm tin không hề nhỏ bé về tâm hồn và nghị lực.
Người cha mong muốn con phải biết tự hào về truyền thống quê
hương, cần tự tin trên những con đường sắp tới:
“ Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được nghe con”
Những lời của người cha vừa toát lên tình cảm yêu thương, trìu
mến và niềm tin đối với con, vừa truyền cho con niềm tự hào về
quê hương và niềm tin khi bước vào đường đời.
Bằng những hình ảnh so sánh, ẩn dụ, cách dùng lối nói dân gian
nhưng hơn hết là tình cảm sâu lắng của một người có tình nghĩa
thủy chung với quê hương Cao Bằng. Y Phương đã biến cuộc gặp
gỡ, căn dặn con thành một không khí hạnh phúc, ấm áp và vượt ra
khung cảnh gia đình ấy là rừng núi quê hương thơ mộng và tấm
lòng những con người dân tộc, trẻ thơ đã lớn lên trong bầu không
khí tốt đẹp ấy. Bài thơ vì thế lắng đọng mãi trong ta tình cảm đằm
thắm về tình cha con.


*)

I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
- Y Phương là nhà thơ dân tộc Tày.
- Thơ ông thể hiện tâm hồn chân thật, mạnh mẽ và trong sáng,cách
tư duy giàu hình ảnh của người miền núi.
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sángtác:
- Bài thơ ra đời vào năm 1980 – khi đời sống tinh thần vàvật chất
của nhân dân cả nước nói chung, nhân dân các dân tộc thiểu số ở
miềnnúi nói riêng vô cùng khó khăn, thiếu thốn.
- Nhà thơ tâm sự: “Đólà thời điểm đất nước ta gặp vô vàn khó
khăn… Bài thơ là lời tâm sự của tôi vớiđứa con gái đầu lòng. Tâm
sự với con, còn là tâm sự với chính mình. Nguyên dothì nhiều,
nhưng lí do lớn nhất để bài thơ ra đời chính là lúc tôi dường
nhưkhông biết lấy gì để vịn, để tin. Cả xã hội lúc bấy giờ đang hối
hả, gấp gápkiếm tìm tiền bạc. Muốn sống đàng hoàng như một con
người, tôi nghĩ phải bámvào văn hóa. Phải tin vào những giá trị
tích cực, vĩnh cửu của văn hóa. Chínhvì thế, qua bài thơ ấy, tôi
muốn nói rằng chúng ta phải vượt qua sự ngặt nghèo,đói khổ bằng
văn hóa”.
-> Từ hiện thức khó khăn ấy, nhà thơ viết bài thơ này đểtâm sự với
chính mình, động viên mình, đồng thời để nhắc nhở con cái sau
này.
b. Bố cục: 2 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến “Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”:Người cha
nói với con cội nguồn sinh dưỡng: Con lớn lên trong tình yêu
thương,sự nâng đỡ của cha mẹ, trong cuộc sống lao động nên thơ
của quê hương.
- Phần 2: Còn lại: Đức tính tốt đẹp của người đồng mình.=> Người
cha bộc lộ lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền

thốngcao đẹp của quê hương và mong ước con hãy kế tục xứng
đáng truyền thống ấy.


=> Bố cục chặtchẽ, lớp lang, đi từ tình cảm gia đình mà mở rộng ra
tình cảm quê hương, từnhững kỉ niệm gần gũi mà nâng lên thành lẽ
sống.
II – Đọc – hiểuvăn bản:
1. Cội nguồn sinhdưỡng của mỗi con người.
- Đến với bài thơ, ta thấy điều đầu tiên Y Phương muốn nóivới con
chính là cội nguồn sinh dưỡng mỗi con người – tình yêu thương vô
bờ bếnmà cha mẹ dành cho con – tình gia đình:
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếngnói
Hai bước tới tiếngcười.
+ Nhịp thơ 2/3, cấu trúc đối xứng, nhiều từ được láy lại,tạo ra một
âm điệu tươi vui, quấn quýt: “chân phải” – “chân trái”, rồi
“mộtbước” – “hai bước”, rồi lại “tiếng nói” – “tiếng cười”….
+ Bằng những hình ảnh cụ thể, giàu chất thơ kết hợp với nétđộc
đáo trong tư duy, cách diễn đạt của người miền núi, bốn câu thơ
mở ra khungcảnh một gia đình ấm cúng, đầy ắp niềm vui, đầy ắp
tiếng nói cười.
+ Lời thơ gợi vẽ ra trước mắt người đọc hình ảnh em bé đangchập
chững tập đi, đang bi bô tập nói, lúc thì sa vào lòng mẹ, lúc thì níu
lấytay cha.
+ Ta có thể hình dung được gương mặt tràn ngập tình yêuthương,
ánh mắt long lanh rạng rỡ cùng với vòng tay dang rộng của cha mẹ
đưa rađón đứa con vào lòng.
+ Từng câu, từng chữ đều toát lên niềm tự hào và hạnh phúctràn

đầy.Cả ngôi nhà như rung lên trong “tiếng nói”, “tiếng cười” của
cha, củamẹ.Mỗi bước con đi, mỗi tiếng con cười đều được cha mẹ
đón nhận, chăm chút mừngvui. Trong tình yêu thương, trong sự
nâng niu của cha mẹ, con lớn khôn từngngày.
-> Tình cha mẹ - con cái thiêng liêng, sâu kín, mối dâyràng buộc,
gắn kết gia đình bền chặt đã được hình thành từ những giây phút
hạnhphúc bình dị, đáng nhớ ấy. hocvanlop9 Lời thơ ngay từ đầu đã
chạm đến sợi dâytình cảm gia đình sâu kín của mỗi con người nên
tạo được sự đồng cảm, rung độngsâu sắc đến độc giả.


- Cội nguồn sinh dưỡng của mỗi con người được Y Phương nóiđến
không chỉ là gia đình mà còn là quê hương, là thiên nhiên tươi đẹp
và thấmđượm nghĩa tình. Như bầu sữa tinh thần thứ hai, quê hương
với cuộc sống laođộng, với thiên nhiên tươi đẹp, tình nghĩa đã nuôi
dưỡng, sẻ chia giúp cho contrưởng thành. Đó là:
Người đồng mình yêulắm, con ơi!
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát.
+ Quê hương hiện ra qua hình ảnh của người đồng mình. Nóivới
con về những “người đồng mình”, nhà thơ như đang giới thiệu ân
cần đây lànhững người bản mình, người vùng mình, người dân quê
mình gần gũi, thân thương.
-> Cách gọi như thế, cùng với hô ngữ “con ơi” khiến lờithơ trở nên
tha thiết, trìu mến.
+ Người đồng mình là những con người đáng yêu, đáng quý:“Đan
lờ cài nan hoa – Vách nhà ken câu hát”. Cuộc sống lao động cần cù
và tươivui của họ được gợi ra qua những hình ảnh thật đẹp!
hocvanlop9 Những nan nứa,nan tre dưới bàn tay tài hoa của người
quê mình đã trở thành “nan hoa”. Váchnhà không chỉ ken bằng tre,

gỗ mà còn được ken bằng những câu hát si, hát lượn.
+ Các động từ “cài”, “ken” vừa miêu tả chính xác động táckhéo léo
trong lao động vừa gợi sự gắn bó, quấn quýt của những con người
quêhương trong cuộc sống lao động.
-> Cái “yêu lắm” của “người đồng mình” là gì nếu khôngphải là
cốt cách tài hoa, là tinh thần vui sống? Phải chăng, ẩn chứa bên
trongcái dáng vẻ thô mộc là một tâm hồn phong phú, lãng mạn biết
bao?
+ Quê hương với những con người tài hoa, tâm hồn lãng mạn,cũng
là quê hương với thiên nhiên thơ mộng, nghĩa tình:
Rừng cho hoa
Con đường cho nhữngtấm lòng.
Nếu như hình dung về một vùng núi cụ thể, chắc hẳn mỗi ngườicó
thể gắn nó với những hình ảnh khác cách nói của Y Phương: là
thác lũ, là bạtngàn cây hay rộn rã tiếng chim thú hoặc cả những âm
thanh “gió gào ngàn, giọngnguồn thét núi”, những bí mật của rừng


thiêng….. Nhưng Y Phương chỉ chọn mộthình ảnh thôi, hình ảnh
“hoa” để nói về cảnh quan của rừng. Nhưng hình ảnh ấycó sức gợi
rất lớn, gợi về những gì đẹp đẽ và tinh tuý nhất. Hoa trong “Nói
vớicon” có thể là hoa thực - như một đặc điểm của rừng - và khi
đặt trong mạch củabài thơ, hình ảnh này là một tín hiệu thẩm mĩ
góp phần diễn đạt điều tác giả đang muốn khái quát: chính những
gì đẹpđẽ của quê hương đã hun đúc nên tâm hồn cao đẹp của con
người ở đó. hocvanlop9 Quêhương còn hiện diện trong những gì
gần gũi, thân thương. Đó cũng chính làmột nguồn mạch yêu
thương vẫn tha thiếtchảy trong tâm hồn mỗi người, bởi “con đường
cho những tấm lòng”. Điệp từ “cho” mang nặng nghĩa tình.
Thiênnhiên đem đến cho con người những thứ cần để lớn, giành

tặng cho con người nhữnggì đẹp đẽ nhất.Thiên nhiên đã che chở,
nuôi dưỡng con người cả về tâm hồn vàlối sống.
-> Bằng cách nhân hoá “rừng” và “con đường” qua điệp từ“cho”,
người đọc có thể nhận ra lối sống tình nghĩa của “người đồng
mình”. Quêhương ấy chính là cái nôi để đưa con vào cuộc sống êm
đềm.
- Sung sướng ôm con thơ vào lòng, người cha nói với con vềkỉ
niệm có tính chất khởi đầu cho hạnh phúc gia đình:
Cha mẹ mãi nhớ về ngàycưới
Ngày đầu tiên đẹp nhấttrên đời.
=> Mạch thơ có sựđan xen, mở rộng: từ tình cảm gia đình mà nói
tới quê hương.
=> Đoạn thơ vừa làmột lời tâm tình ấm áp, vừa là một lời dặn dò
đầy tin cậy của người cha traogửi tới con.
=> Bằng những hìnhảnh thơ đẹp,giản dị bằng cách nói cụ thể, độc
đáo mà gần gũi của người miềnnúi, người cha muốn nói với con
rằng:vòng tay yêu thương của cha mẹ, gia đình,nghĩa tình sâu nặng
của quê hương làng bản- đó là cái nôi đã nuôi con khôn lớn,là cội
nguồn sinh dưỡng của con. Con hãy khắc ghi điều đó.
2. Đức tính tốtđẹp của người đồng mình. hocvanlop9
- Trong cái ngọt ngào của kỉ niệm về gia đình và quê hương,người
cha đã tha thiết nói với con về những phẩm chất tốt đẹp của người
đồngmình.


a. Người đồng mìnhbiết lo toan và giàu mơ ước ( Giàu ý chí, nghị
lực ).
- Người đồng mình không chỉ là những con người giản dị, tàihoa
trong cuộc sống lao động mà còn là những con người biết lo toan
và giàu mơước:

Người đồng mình thươnglắm con ơi!
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chi lớn.
+ Nếu trên kia “ yêu lắm con ơi”– yêu cuộc sống vui tươibình dị,
yêu bản làng thơ mộng, yêu những tấm lòng chân thật nghĩa tình,
thìđến đây người cha nói “thương lắm con ơi”– bởi sau từ
“thương” đó là những những nỗi vất vả, gian khó của con người
quêhương -> Người cha biểu lộ tình cảm yêu thương chân thành về
gian truân, thửthách cùng ý chí mà người đồng mình đã trải qua.
+ Bằng cách tư duy độc đáo của người miền núi, Y Phương đãlấy
cái cao vời vợi của trời để đo nỗi buồn, lấy cái xa của đất để đo ý
chí conngười.
+ Sắp xếp tính từ “cao”, “xa” trong sự tăng tiến, nhà thơcho thấy
khó khăn, thử thách càng lớn thì ý chí con người càng mạnh mẽ.
=> Có thể nói, cuộc sống của người đồng mình còn nhiềunỗi buồn,
còn nhiều bộn bề thiếu thốn song họ sẽ vượt qua tất cả, bởi họ có
ýchí và nghị lực, họ luôn tin tưởng vào tương lai tốt đẹp của dân
tộc.
b. Người đồng mìnhdù sống trong nghèo khổ, gian nan vẫn thủy
chung gắn bó với quê hương, cộinguồn.
Sống trên đá không chêđá gập gềnh
Sống trong thung khôngchê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
+ Phép liệt kê với những hỉnh ảnh ẩn dụ “đá gập gềnh”,“thung
nghèo đói” -> gợi cuộc sống đói nghèo, khó khăn, cực nhọc.
+ Vận dụng thành ngữ dân gian “Lên thác xuống ghềnh”, ý thơgợi
bao nỗi vất vả, lam lũ.



-> Những câu thơ dài ngắn, cùng những thanh trắc tạo ấntượng về
cuộc sống trắc trở, gian nan, đói nghèo của quê hương.
+ Điệp ngữ “sống”, “không chê” và điệp cấu trúc câu cùnghình
ảnh đối xứng đã nhấn mạnh: người đồng mình có thể nghèo nàn,
thiếu thốn vềvật chất nhưng họ không thiếu ý chí và quyết tâm.
hocvanlop9 Người đồng mìnhchấp nhận và thủy chung gắn bó
cùng quê hương, dẫu quê hương có đói nghèo, vấtvả. Và phải
chăng, chính cuộc sống nhọc nhằn, đầy vất vả khổ đau ấy đã
tôiluyện cho chí lớn để rồi tình yêu quê hương sẽ tạo nên sức mạnh
giúp họ vượtqua tất cả.
+ Phép so sánh “Sống như sông như suối” gợi vẻ đẹp tâm hồnvà ý
chí của người đồng mình. Gian khó là thế, họ vẫn tràn đầy sinh
lực, tâmhồn lãng mạn, khoáng đạt như hình ảnh đại ngàn của sông
núi. Tình cảm của họtrong trẻo, dạt dào như dòng suối, con sống
trước niềm tin yêu cuộc sống, tinyêu con người.
c. Người đồng mìnhcó ý thức tự lập, tự cường và tinh thần tự tôn
dân tộc:
- Phẩm chất của người của con người quê hương còn được
ngườicha ca ngợi qua cách nói đối lập tươngphản giữa hình thức
bên ngoài và giá trị tinh thần bên trong, nhưng rất đúngvới người
miền núi:
Người đồng mình thô sơda thịt
Chẳng mấy ai nhỏ béđâu con
+ Lời thơ mộc mạc, giản dị nhưng chứa bao tâm tình.
+ Cụm từ “thô sơ da thịt” là cách nói bằng hình ảnh cụ thểcủa bà
con dân tộc Tày, ngợi ca nhữngcon người mộc mạc, giản dị, chất
phác, thật thà, chịu thương, chịu khó.
+ Cụm từ “chẳng nhỏ bé” khẳng định sự lớn lao của ý chí, củanghị
lực, cốt cách và niềm tin.

-> Sự tương phản này đã tôn lên tầm vóc của người đồngmình. Họ
mộc mạc nhưng giàu chí khí, niềm tin. Họ có thể “thô sơ da thịt”
nhưngkhông hề nhỏ bé về tâm hồn, về ý chí, về mong ước xây
dựng quê hương:
- Người đồng mình tựđục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làmphong tục.


+ Lối nói đậm ngôn ngữ dân tộc – độc đáo mà vẫn chứa đựng ývị
sâu xa.
+ Hình ảnh “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương”
vừamang tính tả thực ( chỉ truyền thống làm nhà kê đá cho cao của
người miền núi),vừa mang ý nghĩa ẩn dụ sâu sắc.
+ Người đồng mình bằng chính bàn tay và khối óc, bằng sứclao
động đã xây dựng và làm đẹp giàu cho quê hương, xây dựng để
nâng tầm quêhương.
+ Còn quê hương là điểm tựa tinh thần với phong tục tập quánnâng
đỡ những con người có chí khí và niềm tin.
-> Câu thơ đã khái quát về tinh thần tự tôn dân tộc, về ýthức bảo
vệ nguồn cội, bảo tồn những truyền thống quê hương tốt đẹp của
ngườiđồng mình.
- Khép lại đoạn thơ bằng âm hưởng của một lời nhắn nhủ trìumến
với biết bao niềm tin hi vọng của người cha đặt vào đứa con yêu:
Con ơi tuy thô sơ dathịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ béđược
Nghe con.
+ Ý thơ “Tuy thô sơ da thịt” và “không bao giờ nhỏ bé” đượclặp
lại với bốn câu thơ trước đó càng trở nên da diết, khắc sâu trong
lòng convề những phẩm chất cao đẹp của “người đồng mình”.

hocvanlop9 Nhưng hai tiếng“Lên đường” cho thấy người con đã
lớn khôn và tạm biệt gia đình – quê hương đểbước vào một trang
đời mới.
+ Trong hành trang của người con mang theo khi “lên đường”có
một thứ quí giá hơn mọi thứ trên đời, đó là ý chí, nghị lực, truyền
thốngquê hương. Lời dặn của cha thật mộc mạc, dễ hiểu, thấm thía,
ẩn chứa niềm hi vọng lớn lao của cha, hi vọng đứa con sẽ tiếp tục
vững bước trên đường đời,tiếp nối truyền thống và làm vẻ vang
quê hương.
+ Hai tiếng “Nghe con” lắng đọng bao cảm xúc, ẩn chứa tìnhyêu
thương vô bờ bến của cha dành cho con. Câu thơ còn gợi ra một
cảnh tượngcảm động đang diễn ra lúc chia li: cha hiền từ âu yếm


nhìn con, xoa đầu con và người con ngoan ngoãn cúi đầu lắng
nghe lời cha dặn.
=> Ca ngợi những đức tính tốt đẹp của người đồng mình, cha
mong con sống có tình nghĩa với quêhương, phải giữ đạo lí “Uống
nước nhớ nguồn” của cha ông từ bao đời để lại. Hơn nữa, con phải
biết chấp nhận gian khó và vươn lên bằng ý chí của mình.
=> Người cha muốn con hiểu và cảm thông với cuộc sống khó
khăn của quê hương, tự hào về truyền thống quê hương, tự hào về
dân tộc để vững bước trên con đường đời, để tự tintrong cuộc
sống.
=> Người cha trong bài thơ của Y Phương đã vun đắp cho con một
hành trang quí vào đời. Nếu mẹ làbông hoa cho con cài lên ngực
thì cha là cánh chim cho con bay thật xa. Nếu mẹ cho con những
lời ngọt ngào yêu thương vỗ về thì cha cho con tinh thần ý chínghị
lực, ước mơ khát vọng, lối sống cao đẹp.
=> Giọng thơ thiết tha, trìu mến nhưng lại trang nghiêm. Các hình

ảnh thơ cụ thể mà có tính khái quát, mộc mạc mà vẫn giàu chất
thơ.
=> Đoạn thơ chứa chan ý nghĩa, mộc mạc, đằm thắm mà sâu sắc.
Nó tựa như một khúc ca nhẹ nhàng mà âm vang. Lời thơ tâm tình
của người cha sẽ là hành trang đi theo con suốt cuộc đời và có lẽ
mãi mãi là bài học bổ ích cho các bạn trẻ - bài học về niềm tin,nghị
lực,ý chí vươn lên.
III. Tổng kết:
“Nói với con”, Y Phương không chỉ sắp xếp hành trang cho riêng
đứa con yêu quí của mình, mà cũng là hành trang ông muốn trao
gửi cho tất cả những ai đang bước đi trên đường đời.
1. Nội dung:
Bài thơ thể hiện tình cảm gia đình ấm cúng, ca ngợi truyềnthống
cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương và dân tộc. Bài thơ giúp
ta hiểuthêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền
núi , gợi nhắc tình cảmgắn bó với truyền thống, với quê hương và
ý chí vươn lên trong cuộc sống,
2. Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do.


- Bài thơ giản dị,với những hình ảnh vừa cụ thể vừa mang ýnghĩa
biểu tượng, giàu sắc thái biểu đạt và biểu cảm.
- Cách nói giàu bản sắc của người miền núi tạo nên một giọngđiệu
riêng cho lời tâm tình mộc mạc mà sâu sắc của người cha đối với
đứa con.
-…