TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH


LÊ BẢO TRÂN

KẾ TOÁN CÁC KHOẢN NỢ PHẢI THU, NỢ
PHẢI TRẢ VÀ PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH
THANH TOÁN NỢ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN
DƯỢC HẬU GIANG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: KẾ TOÁN TỔNG HỢP
Mã số ngành: 52340301

Tháng 12 năm 2014

i


LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian từ khi học tập tại trường Đại học Cần Thơ đến
nay, em đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ và hướng dẫn tận tình của quý
thầy cô. Cùng với những tri thức, kinh nghiệm và tâm huyết giảng dạy quý
thầy cô đã truyền đạt vốn kiến thức quý báo của mình cho em. Đó là những
hành trang giúp em có đủ niềm tin để vững bước vào tương lai sau này. Và
trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, em đã tận dụng và học hỏi được
rất nhiều kiến thức bổ ích từ quý thầy cô.
Để hoàn thành được luận văn này, em xin gửi lời cảm ơn chân thành
nhất đến quý thầy cô trường Đại học Cần Thơ và Ban lãnh đạo của Công ty

Cổ phần Dược Hậu Giang đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt thời
gian thực tập vừa qua. Đặc biệt em xin cảm ơn cô Nguyễn Thanh Nguyệt, vì
những bước đầu em đi vào thực tế còn gặp nhiều bỡ ngỡ cũng như những hạn
chế về kiến thức của mình, cũng nhờ cô đã tận tâm hướng dẫn, sửa chữa các
sai sót và có những góp ý quý báo đã giúp em hoàn thiện bài luận văn tốt
nghiệp của mình.
Mặc dù đã có nhiếu cố gắng nhưng sự hiểu biết và kinh nghiệm còn hạn
chế, chắc chắn đề tài không thể tránh khỏi những sai sót. Kính mong nhận
được sự đánh giá và đóng góp ý kiến của quý thầy, cô.
Cuối lời, em xin kính chúc quý thầy cô dồi dào sức khỏe để hoàn thành
sứ mệnh cao đẹp của mình là truyền dạy tri thức cho thế hệ mai sau. Em cũng
xin kính chúc Ban lãnh đạo và các anh chị công nhân viên của Công ty Cổ
phần Dược Hậu Giang sẽ đạt được nhiều thành công hơn nữa trong tương lai.
Trân trọng cảm ơn!
Cần Thơ, ngày….tháng….năm 2014
Người thực hiện

LÊ BẢO TRÂN

ii


TRANG CAM KẾT

Em cam đoan rằng đề tài này do chính em nghiên cứu thực hiện, các số
liệu thu thập trong hạch toán kế toán và kết quả phân tích được hoàn toàn
trung thực, đề tài không trùng với bất cứ đề tài nghiên cứu khoa học nào.
Cần Thơ, ngày….tháng….năm 2014
Người thực hiện


LÊ BẢO TRÂN

iii


NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP
CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC HẬU GIANG
(Địa chỉ: 288 Bis Nguyễn Văn Cừ P.An Hòa, Q.Ninh Kiều, Tp Cần Thơ)
Họ tên người nhận xét: ....................................................................................
Chức vụ: ...........................................................................................................
Lời nhận xét và đánh giá:.................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…..tháng….năm 2014
Thủ trưởng đơn vị
(Ký tên, đóng dấu)


iv


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

Cần Thơ, ngày….tháng….năm 2014
Giáo viên hướng dẫn

NGUYỄN THANH NGUYỆT

v



NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

Cần Thơ, ngày….tháng….năm 2014
Giáo viên phản biện

vi


MỤC LỤC
Trang

CHƯƠNG 1................................................................................................. 1
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................................. 1
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.................................................................. 2
1.2.1 Mục tiêu chung................................................................................... 2
1.2.2 Mục tiêu cụ thể ................................................................................... 2
1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................................................................... 2
1.3.1 Không gian ......................................................................................... 2
1.3.2 Thời gian ............................................................................................ 2
1.3.3 Đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 2
CHƯƠNG 2................................................................................................. 3
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN ................................................................................. 3
2.1.1 Khái quát về kế toán thanh toán ......................................................... 3
2.1.2 Đặc điểm và phân loại ........................................................................ 3
2.1.3 Sổ kế toán tổng hợp và sổ kế toán chi tiết ....................................... 15
2.1.4 Khả năng thanh toán của doanh nghiệp ........................................... 16
2.1.5 Phương pháp đánh giá hiệu quả thanh toán ..................................... 17
2.1.6 Một số chỉ tiêu đánh giá khả năng thanh toán ................................. 17
2.2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU ................................................................... 19
2.3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 20
2.2.1 Phương pháp thu thập số liệu ........................................................... 20
CHƯƠNG 3............................................................................................... 22
3.1 LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN ............. 22
Giới thiệu khái quát về công ty cổ phần Dược Hậu Giang ....................... 22
3.1.2 Lịch sử hình thành và quá trình phát triển ....................................... 22
3.2 NGÀNH NGHỀ KINH DOANH, MỤC TIÊU HOẠT ĐỘNG VÀ
PHẠM VI KINH DOANH CỦA CÔNG TY ........................................... 23
3.2.1 Ngành nghề kinh doanh ................................................................... 23
3.2.2 Mục tiêu hoạt động .......................................................................... 23
3.2.3 Phạm vi kinh doanh.......................................................................... 23
3.3 CƠ CẤU TỔ CHỨC ........................................................................... 25


vii


3.3.1 Cơ cấu bộ máy quản lý .................................................................... 25
3.3.2 Chức năng và nhiệm vụ các phòng ban ........................................... 26
3.4 TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN ................................................... 28
3.4.1 Bộ máy kế toán ................................................................................ 28
3.4.2 Chế độ kế toán và hình thức kế toán ................................................ 30
3.4.3 Phương pháp kế toán ........................................................................ 32
3.5 SƠ LƯỢC VỀ KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH................ 32
3.5.1 Tình hình kết quả hoạt động kinh doanh của công ty trong giai đoạn
2011-2013 ................................................................................................. 32
3.5.2 Tình hình kết quả hoạt động kinh doanh của công ty trong giai đoạn
6 tháng đầu năm 2013, 2014 ..................................................................... 36
3.6 THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOẠT ĐỘNG37
3.6.1 Thuận lợi .......................................................................................... 37
3.6.2 Khó khăn .......................................................................................... 38
3.6.3 Phương hướng hoạt động trong thời gian tới ................................... 38
CHƯƠNG 4............................................................................................... 40
4.1 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KẾ TOÁN CÁC KHOẢN NỢ PHẢI
THU, NỢ PHẢI TRẢ ............................................................................... 40
4.1.1 Tổng hợp các chứng từ gốc phát sinh trong kỳ................................ 40
4.1.2 Trình tự thực hiện công tác kế toán ................................................. 43
4.2 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH THANH TOÁN VÀ KHẢ NĂNG THANH
TOÁN CÁC KHOẢN NỢ PHẢI THU VÀ NỢ PHẢI TRẢ .................... 76
4.2.1 Phân tích tình hình thanh toán ......................................................... 76
4.2.2 Phân tích khả năng thanh toán ......................................................... 85
4.2.2.1 Phân tích khả năng thanh toán nợ ngắn hạn ................................. 85
CHƯƠNG 5............................................................................................... 87

5.1 NHẬN XÉT VỀ CÔNG TÁC KẾ TOÁN .......................................... 87
5.1.1 Về công tác kế toán .......................................................................... 87
5.1.2 Về hệ thống sổ sách ......................................................................... 87
5.1.3 Về hệ thống chứng từ ....................................................................... 87
5.1.4 Về tình hình kế toán thanh toán các khoản nợ phải thu, phải trả ..... 88
5.2 CÁC GIẢI PHÁP VỀ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KẾ TOÁN ........ 88
5.3 CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THU HỒI NỢ ............. 89
5.3.1 Lập chính sách bán chịu ................................................................... 89
viii


5.3.2 Chấp nhận chiết khấu mua hàng ...................................................... 89
5.3.3 Áp dụng chính sách tín dụng thương mại ........................................ 89
CHƯƠNG 6............................................................................................... 90
6.1 KẾT LUẬN ......................................................................................... 90
6.2 KIẾN NGHỊ ........................................................................................ 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 92

ix


DANH SÁCH BẢNG
Trang
Bảng 3.1 Bảng phân tích kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh (2011-2013)
.......................................................................................................................... 33
Bảng 3.2 Bảng phân tích kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh 6 tháng đầu
năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 ................................................................ 36
Bảng 4.1. Bảng tổng hợp các chứng từ gốc phát sinh tháng 7/2014 ............... 40
Bảng 4.2. Bảng khoản mục dùng để phân tích khoản nợ phải thu qua 3 năm
2011-2013 ........................................................................................................ 76

Bảng 4.3. Tình hình các khoản nợ phải thu trong 6 tháng đầu năm 2013, 2014
.......................................................................................................................... 77
Bảng 4.4 Bảng khoản mục dùng để phân tích các khoản nợ phải trả ngắn hạn
qua 3 năm 2011-2013 ...................................................................................... 79
Bảng 4.5. Tình hình các khoản nợ phải trả 6 tháng đầu năm 2013, 2014 ....... 81
Bảng 4.6. Tỷ số các khoản phải thu so với các khoản phải trả giai đoạn 20112013 và 6 tháng đầu năm 2013, 2014 .............................................................. 82
Bảng 4.7. Bảng phân tích các hệ số khả năng thanh toán và các chỉ số tài chính
có liên quan ...................................................................................................... 84

x


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 2.1 Sơ đồ hạch toán tổng quát khoản phải thu khách hàng ...................... 5
Hình 2.2 Sơ đồ hạch toán nghiệp vụ liên quan đến phải thu nội bộ (vốn kinh
doanh ở các đơn vị trực thuộc) .......................................................................... 6
Hình 2.3 Sơ đồ hạch toán phải thu nội bộ (phải thu nội bộ khác) ..................... 7
Hình 2.4 Sơ đồ hạch toán phải thu khác ............................................................ 8
Hình 2.5 Sơ đồ hạch toán dự phòng nợ phải thu khó đòi ................................ 10
Hình 2.6 Sơ đồ hạch toán phải trả người bán .................................................. 12
Hình 2.7 Sơ đồ hạch toán phải trả nội bộ ........................................................ 13
Hình 2.8 Sơ đồ hạch toán khoản phải trả khác ................................................ 15
Hình 3.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của công ty ..................................................... 25
Hình 3.2 Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán........................................................... 29
Hình 3.3 Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức Chứng từ ghi sổ ................... 31

xi



DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Từ viết đầy đủ

TSCĐ ............................................................... Tài sản cố định
GTGT ............................................................... Giá trị gia tăng
BHXH .............................................................. Bảo hiểm xã hội
BHYT............................................................... Bảo hiểm y tế
KPCĐ ............................................................... Kinh phí công đoàn
DHG ................................................................. Dược Hậu Giang
UBND .............................................................. Ủy ban nhân dân
DNNN .............................................................. Doanh nghiệp Nhà nước
ĐKKD .............................................................. Đăng ký kinh doanh
VĐL ................................................................. Vốn điều lệ
ĐHĐCĐ ........................................................... Đại hội đồng cổ đông
HĐQT .............................................................. Hội đồng quản trị
ĐHCĐ .............................................................. Đại hội cổ đông
SXKD............................................................... Sản xuất kinh doanh
CCDC............................................................... Công cụ dụng cụ
XDCB .............................................................. Xây dựng cơ bản
OPC .................................................................. Công ty cổ phần Dược OPC
CBCNV ............................................................ Cán bộ công nhân viên
HĐ .................................................................... Hóa đơn
BCTC ............................................................... Báo cáo tài chính
CTCP ............................................................... Công ty cổ phần

xii



CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Hiện nay, trong cơ chế thị trường với sự tham gia của nhiều thành phần
kinh tế, các doanh nghiệp đều phải đứng trước những thách thức to lớn, đòi
hỏi phải luôn tự đổi mới và hoàn thiện để phát huy những ưu điểm và ngành
nghề kinh doanh của mình. Trong điều kiện đó muốn tồn tại và phát triển, các
doanh nghiệp cần xác định mục tiêu hoạt động phù hợp với năng lực của
mình, có phương án sản xuất và sử dụng nguồn vốn sao cho đạt được hiệu quả
cao nhất. Muốn làm được điều đó thì trước hết các doanh nghiệp phải nắm
vững được tình hình tài chính của mình.
Để biết được tình hình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có hiệu
quả hay không thì chúng ta xem xét tổng thể khả năng thanh toán của doanh
nghiệp. Trong bất kỳ một doanh nghiệp nào, thuộc bất kỳ ngành nghề kinh
doanh gì cũng đều bao gồm rất nhiều mối quan hệ kinh tế liên quan tới vấn đề
thanh toán như: thanh toán với nhà nước, thanh toán nội bộ công ty, thanh toán
với công nhân viên, thanh toán với khách hàng và nhà cung cấp…Trong đó,
chiếm mật độ cao nhất và thường xuyên nhất là quan hệ thanh toán với khách
hàng và nhà cung cấp. Doanh nghiệp nào cũng mong muốn sớm thu hồi được
công nợ. Thế nhưng trên thực tế, công nợ đã, đang và luôn là câu chuyện mâu
thuẫn dài kỳ giữa một bên luôn muốn thu hồi nợ thật nhanh và một bên luôn
muốn kéo dài thời gian trả nợ, càng lâu càng tốt… Việc thanh toán liên quan
trực tiếp tới một số khoản mục thuộc về vốn bằng tiền, khoản phải thu, nợ phải
trả... nên có ảnh hưởng lớn tới tình hình tài chính của doanh nghiệp trong một
thời kỳ nhất định. Trước những thay đổi có thể nói là liên tục phát triển và mở
rộng của quan hệ thanh toán với người mua và người bán và ảnh hưởng của nó
tới tình hình tài chính của mỗi doanh nghiệp, yêu cầu nghiệp vụ đối với kế
toán thanh toán cũng vì thế mà cao hơn, kế toán thanh toán không những chỉ
có nhiệm vụ ghi chép mà còn phải chịu trách nhiệm thu hồi nhanh các khoản
nợ, tìm nguồn huy động vốn để trả nợ, biết lường trước và hạn chế được rủi ro

trong thanh toán... Như vậy có thể nói các nghiệp vụ thanh toán có ý nghĩa
quan trọng trong hoạt động của doanh nghiệp góp phần duy trì sự tồn tại của
doanh nghiệp. Để quản lý có hiệu quả và tốt nhất các hoạt động kinh doanh
của doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung cần sử dụng các công cụ
quản lý khác nhau trong đó có kế toán và đặc biệt là kế toán thanh toán.
Do đó việc giải quyết vấn đề công nợ ra sao để có thể quay nhanh đồng
vốn, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh phát triển là cả một chiến lược.
1


Nhận thấy kế toán thanh toán về các khoản nợ phải thu và phải trả đóng vai trò
hết sức quan trọng và cấp thiết, đồng thời được ban lãnh đạo công ty đặc biệt
quan tâm. Do đó em chọn đề tài “Kế toán các khoản nợ phải thu, nợ phải trả
và phân tích tình hình thanh toán nợ tại Công ty Cổ phần Dược Hậu
Giang” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp.
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu chung
Đánh giá công tác kế toán thanh toán về các khoản nợ phải thu và nợ
phải trả để từ đó thấy được tình hình thanh toán thực tế qua 3 năm 2011, 2012,
2013 và 6 tháng đầu năm 2014 sau đó đưa ra một số giải pháp hoàn thiện công
tác thanh toán, cũng như đưa ra các đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý nợ
tại công ty Cổ phần Dược Hậu Giang.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Thực trạng công tác kế toán thanh toán các khoản nợ phải thu và nợ
phải trả.
- Phân tích tình hình thanh toán các khoản nợ phải thu và nợ phải trả của
công ty trong thời gian qua.
- Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác kế toán thanh toán và
nâng cao hiệu quả quản lý các khoản nợ phải thu và nợ phải trả trong
thời gian tới.

1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1 Không gian
Thông tin sử dụng trong đề tài là do phòng Quản trị Tài chính Công ty
Cổ phần Dược Hậu Giang cung cấp.
1.3.2 Thời gian
- Đối với số liệu về kết quả kinh doanh: đề tài sử dụng số liệu năm 2011,
2012, 2013, 6 tháng đầu năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014.
- Đối với số liệu thực hiện kế toán: đề tài sử dụng số liệu của kỳ kế toán
tháng 7/2014.
- Thời gian thực hiện đề tài: từ tháng 8/2014 đến tháng 11/2014.
1.3.3 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng của đề tài này là kế toán thanh toán các khoản nợ phải thu và
nợ phải trả tại Công ty Cổ phần Dược Hậu Giang.

2


CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1 Khái quát về kế toán thanh toán
Nghiệp vụ thanh toán là quan hệ giữa doanh nghiệp với người mua, nhà
cung ứng, với các cơ quan chức năng của Nhà nước, các tổ chức tài chính và
đối tác về các khoản phải thu, phải trả, các khoản vay trong quá trình hoạt
động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Các khoản thanh toán của doanh nghiệp thường được chia thành hai loại
chính: Các khoản phải thu và nợ phải trả, tuy nhiên nó có điểm giống nhau về
sự ràng buộc giữa chủ nợ với khách nợ theo từng khoản tiền tương ứng phải
thanh toán, phương thức thanh toán và thời hạn thanh toán.
2.1.2 Đặc điểm và phân loại

2.1.2.1 Kế toán thanh toán các khoản phải thu
a) Phải thu khách hàng
* Khái niệm
Phải thu khách hàng là khoản nợ phải thu của doanh nghiệp thường phát
sinh trong quá trình bán sản phẩm, hàng hóa, TSCĐ, cung cấp các loại hình
dịch vụ cho khách hàng. Và khoản thu khách hàng chiếm tỷ trọng lớn, thường
xuyên phát sinh và gặp nhiều rủi ro nhất trong các khoản phải thu của doanh
nghiệp.
* Chứng từ hạch toán và tài khoản sử dụng
- Chứng từ hạch toán: Khi các nghiệp vụ kinh tế phát sinh liên quan đến
khoản phải thu khách hàng thường được kèm theo các chứng từ gốc mang tính
chất bắt buộc cho tất cả các doanh nghiệp: Hóa đơn GTGT, Hóa đơn thông
thường, Phiếu thu, …
- Tài khoản sử dụng: 131 “Phải thu khách hàng” – dùng để theo dõi tình
hình tăng, giảm nợ phải thu khách hàng thực tế.
- Bên Nợ: Số tiền phải thu khách hàng về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ.
Phản ánh thực tế số dư đầu kỳ khoản phải thu được kết chuyển sang. Số tiền
thừa trả lại cho khách hàng.
- Bên Có: Phản ánh thực tế số tiền khách hàng đã thanh toán; số tiền đã
nhận ứng trước, trả trước cho khách hàng; Phản ánh thực tế doanh thu hàng
bán bị người mua trả lại; Số tiền chiết khấu thanh toán, chiết khấu thương mại
cho người mua.
- Tài khoản 131 có Số dư Nợ: Phản ánh số tiền còn phải thu khách
hàng.
3


- Kế toán phản ánh các khoản nợ phải thu của khách hàng theo chi tiết
từng khách hàng riêng biệt. Không phản ánh các nghiệp vụ bán sản phẩm,
hàng hóa, cung cấp dịch vụ thu tiền ngay (thu tiền mặt, thu bằng séc, thu qua

ngân hàng).
- Trong kỳ, khi phát sinh các nghiệp vụ làm tăng khoản phải thu khách
hàng như cung cấp hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ cho khách hàng và đã xác
định là đã tiêu thụ nhưng cho khách hàng nợ lại… kế toán ghi Nợ tài khoản
131 theo giá thực tế, đối ứng Có các tài khoản liên quan. Các nghiệp vụ phát
sinh làm giảm khoản phải thu khách hàng, kế toán ghi Có tài khoản 131 và đối
ứng Nợ các tài khoản liên quan.

4


Nguồn

Hình 2.1 Sơ đồ hạch toán tổng quát khoản phải thu khách hàng
b) Phải thu nội bộ
* Khái niệm
Phải thu nội bộ là các khoản nợ phải thu của doanh nghiệp với cấp trên
hoặc các đơn vị trực thuộc, phụ thuộc hoặc các đơn vị khác trong doanh
nghiệp độc lập về các khoản mà các đơn vị nội bộ thu hộ, trả hộ, cho hộ, các
khoản mà đơn vị cấp dưới có nghĩa vụ nộp lên cấp trên hoặc cấp trên phải cấp
cho cấp dưới.
* Chứng từ sử dụng
- Hóa đơn thuế GTGT (hóa đơn bán hàng); Hóa đơn thông thường; Hóa
đơn vận chuyển kiêm phiếu xuất kho nội bộ
- Phiếu thu; Biên bản bù trừ công nợ nội bộ
- Sổ chi tiết theo dõi các khoản nợ nội bộ,…
* Tài khoản sử dụng
- Tài khoản sử dụng: 136 “Phải thu nội bộ” – dùng để theo dõi tình hình
tăng, giảm các khoản thu, chi hộ trong phạm vi nội bộ.
- Tài khoản 136 – có hai tài khoản chi tiết:

+ Tài khoản 1361: Vốn kinh doanh ở các đơn vị trực thuộc
+ Tài khoản 1368: Phải thu nội bộ khác.
- Bên Nợ: Số vốn kinh doanh đã cấp cho đơn vị cấp dưới; Các khoản đã
chi hộ, trả hộ đơn vị khác; Số tiền đơn vị cấp trên phải thu về, các khoản đơn
vị cấp dưới phải nộp; Số tiền đơn vị cấp dưới phải thu về, các khoản đơn vị
cấp trên cấp xuống.
- Bên Có: Thu hồi vốn, quỹ ở các đơn vị thành viên; Số tiền đã thu về
các khoản phải thu trong nội bộ; Bù trừ phải thu với phải trả trong nội bộ của
cùng một đối tượng; Quyết toán với các đơn vị thành viên về kinh phí sự
nghiệp đã cấp.
- Tài khoản có số dư Nợ: Số còn lại phải thu ở các đơn vị trong nội bộ
doanh nghiệp
- Cuối niên độ, kế toán kiểm tra, đối chiếu và xác nhận số phát sinh, số
dư tài khoản “Phải thu nội bộ” và “Phải trả nội bộ” với các đơn vị theo từng
đơn vị có quan hệ, đồng thời bù trừ trên tài khoản 136 và tài khoản 336, nếu
có chênh lệch.

5


Nguồn

Hình 2.2 Sơ đồ hạch toán nghiệp vụ liên quan đến phải thu nội bộ (vốn kinh
doanh ở các đơn vị trực thuộc)

6


Nguồn


Hình 2.3 Sơ đồ hạch toán phải thu nội bộ (phải thu nội bộ khác)
c) Phải thu khác
* Khái niệm
Phải thu khác là khoản phải thu ngoài phạm vi phải thu của khách hàng
và phải thu nội bộ.
- Chứng từ sử dụng: Phiếu thu, Phiếu chi; Giấy báo nợ, Giấy báo có;
Biên bản kiểm nghiệm vật tư, hàng hóa; Biên bản kiểm kê quỹ; Biên bản xử lý
tài sản thiếu.
- Tài khoản sử dụng: 138 “Phải thu khác” – dùng để phản ánh tình
hình biến động tăng giảm các khoản thu bất thường thực tế tại đơn vị.
- Bên Nợ: Ghi tăng các khoản nợ phải thu khác: cá nhân bồi thường đối
với tài sản thiếu chưa xác định rõ nguyên nhân; Giá trị tài sản thiếu chờ xử lý.
- Bên Có: Ghi giảm các khoản nợ phải thu khó đòi; Giá trị tài sản thừa
chờ xử lý.
- Tài khoản 138 có số dư bên Nợ: các khoản nợ khác còn phải thu
7


- Tài khoản 138 chi tiết gồm có ba tiểu khoản:
+ Tài khoản 1381: Giá trị tài sản thừa chờ xử lý
+ Tài khoản 1385: Phải thu về cổ phần hóa
+ Tài khoản 1388: Các khoản phải thu khác.
- Trong kỳ, quá trình hạch toán khoản phải thu khác được tiến hành theo
sơ đồ sau:

Nguồn

Hình 2.4 Sơ đồ hạch toán phải thu khác
d) Dự phòng phải thu khó đòi
* Khái niệm

Dự phòng phải thu khó đòi là dự phòng phần giá trị bị tổn thất của các
khoản nợ phải thu quá hạn thanh toán, nợ phải thu chưa quá hạn nhưng có thể
không đòi được do khách nợ không có khả năng thanh toán.
8


(Theo khoản 2 Điều 2 Thông tư 228/2009/TT-BTC)
- Chứng từ sử dụng: Hợp đồng kinh tế; Bảng thanh lý hợp đồng; Cam
kết nợ,…
- Tài khoản sử dụng: 139 “Dự phòng phải thu khó đòi”
- Bên Nợ: Hoàn nhập dự phòng phải thu khó đòi; Xóa các khoản nợ phải
thu khó đòi.
- Bên Có: Số dự phòng phải thu khó đòi được lập tính vào chi phí quản
lý doanh nghiệp.
- Số dư bên Có: Số dự phòng các khoản phải thu khó đòi hiện có cuối
kỳ
- Cuối kỳ kế toán hoặc cuối kỳ kế toán giữa niên độ, doanh nghiệp xác
định các khoản nợ phải thu khó đòi hoặc có khả năng không đòi được để trích
lập hoặc hoàn nhập khoản dự phòng phải thu khó đòi tình vào hoặc ghi giảm
chi phí quản lý doanh nghiệp của kỳ báo cáo.
Các quy định trích lập dự phòng phải thu khó đòi được hướng dẫn cụ thể
ở Điều 6, Phần II của Thông tư số 228/2009/TT-BTC (7/12/2009) của Bộ Tài
chính.

Nguồn

9


Hình 2.5 Sơ đồ hạch toán dự phòng nợ phải thu khó đòi

2.1.2.2 Kế toán thanh toán nợ phải trả
Công nợ phải trả có thể hiểu một cách đơn giản là khoản nợ phát sinh từ
các giao dịch, sự kiện như mua hàng hóa chưa thanh toán tiền, khoản vay nợ
của các tổ chức tín dụng phục vụ hoạt động kinh doanh, cam kết bảo hành
hàng hóa, cam kết nghĩa vụ hợp đồng, tiền lương công nhân viên, các khoản
thuế phải nộp Nhà nước và các khoản phải trả khác.
Chuẩn mực số 01 – Chuẩn mực chung (theo Quyết định số
165/2002/QĐ-BTC ngày 31 tháng 12 năm 2002 của Bộ trưởng Bộ Tài chính)
ghi nhận nợ phải trả như sau: “Nợ phải trả được ghi nhận trong bảng cân đối
kế toán khi có đủ điều kiện chắc chắn là doanh nghiệp sẽ phải dùng một lượng
tiền chi ra để trang trải cho nghĩa vụ hiện tại mà doanh nghiệp phải thanh
toán, và khoản nợ phải trả đó phải xác định được một cách đáng tin cậy”
Nhằm tăng cường kiểm soát, quản lý chặt chẽ từng khoản nợ và có cơ sở
tổ chức công việc kế toán, các khoản nợ phải trả được phân loại theo nhiều
tiêu thức khác nhau:
* Căn cứ vào nội dung nợ phải trả
+ Các khoản phải trả người bán, nhà cung cấp;
+ Tiền lương, tiền phụ cấp, tiền thưởng phải trả người lao động;
+ Các chi phí phải trả; Thuế và các khoản phải nộp; Các khoản tiền vay
nợ,…
* Căn cứ vào thời hạn thanh toán
+ Nợ ngắn hạn: là khoản nợ mà doanh nghiệp có trách nhiệm trả trong
vòng một năm hoặc một chu kỳ kinh doanh bình thường. Nợ ngắn hạn bao
gồm: vay ngắn hạn, khoản nợ dài hạn đến hạn trả, các khoản phải trả cho
người bán, nhà cung cấp,… và các khoản phải trả ngắn hạn khác.
+ Nợ dài hạn: là các khoản nợ có thời hạn trả nợ trên một năm. Nợ dài
hạn gồm các khoản: vay dài hạn cho đầu tư phát triển, Nợ dài hạn phải trả,
Trái phiếu phát hành, Các khoản nhận ký quỹ, ký cược dài hạn,…
Do thời gian có phần eo hẹp nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu ba loại
công nợ phải trả là: Phải trả người bán, Phải trả nội bộ và Phải trả khác.

a) Phải trả người bán
* Khái niệm
Kế toán phản ánh tình hình thanh toán về các khoản nợ phải trả của
doanh nghiệp cho người bán, người cung cấp dịch vụ.
- Chứng từ sử dụng: Phiếu chi, Phiếu thu, Phiếu nhập kho, Phiếu xuất
kho, Phiếu đặt hàng, Hóa đơn bán hàng của bên bán, Hợp đồng kinh tế.

10


- Tài khoản sử dụng: 331 “Phải trả người bán” – dùng để phản ánh
tình hình thanh toán về các khoản nợ phải trả phát sinh trong quá trình hoạt
động kinh doanh của doanh nghiệp trong thực tế.
- Bên Nợ: Số tiền trả cho người bán vật tư, hàng hóa, người cung cấp
dịch vụ; Số tiền ứng trước cho người bán, nhà cung cấp,… nhưng chưa nhận
được vật tư, hàng hóa, dịch vụ; Số tiền người bán chấp thuận giảm giá hàng
hóa hoặc dịch vụ đã giao theo hợp đồng; Chiết khấu thanh toán và chiết khấu
thương mại được người bán chấp thuận cho doanh nghiệp giảm trừ vào nợ
phải trả cho người bán. Giá trị vật tư, hàng hóa thiếu hụt, kém phẩm chất khi
kiểm nhận và trả lại người bán.
- Bên Có: Số tiền phải trả cho người bán vật tư, hàng hóa, người cung
cấp dịch vụ. Điều chỉnh số chênh lệch giữa giá tạm tính nhỏ hơn giá thực tế
của số vật tư, hàng hóa, dịch vụ đã nhận khi có hóa đơn.
- Số dư bên Có: Số tiền còn phải trả cho người bán, người cung cấp,
người nhận thầu xây lắp.
Tài khoản này có thể có số dư bên Nợ. Số dư bên Nợ (nếu có) phản ánh
số tiền đã ứng trước cho người bán hoặc số tiền đã trả nhiều hơn số phải trả
cho người bán theo chi tiết của từng đối tượng cụ thể. Khi lập Bảng Cân đối
kế toán, phải lấy số dư chi tiết của từng đối tượng phản ánh ở tài khoản này để
ghi hai chỉ tiêu bên “Tài sản” và bên “ Nguồn vốn”.


11


Nguồn

Hình 2.6 Sơ đồ hạch toán phải trả người bán
b) Phải trả nội bộ
* Khái niệm
Phải trả nội bộ là các khoản nợ phải trả phát sinh giữa các cấp, đơn vị
thành viên trong nội bộ của một doanh nghiệp về khoản thu hộ, chi hộ tiền
mua sản phẩm, hàng hóa,… nhưng chưa thanh toán và một số khoản khác giữa
đơn vị chính với các đơn vị trực thuộc hoặc giữa các đơn vị trực thuộc.
* Chứng từ sử dụng: Phiếu thu, Phiếu chi, Giấy báo Nợ, Giấy báo Có.
12


- Tài khoản sử dụng: tài khoản 336 “Phải thu nội bộ” – dùng để phản
ánh tình hình thanh toán các khoản phải trả giữa các doanh nghiệp độc lập với
các đơn vị trực thuộc.
- Nguyên tắc hạch toán:
+ Phản ánh các nội dung kinh tế liên quan đến thanh toán nội bộ đối với
các khoản phải trả giữa cấp trên với cấp dưới, giữa các đơn vị thành viên trong
nội bộ doanh nghiệp.
+ Phản ánh chi tiết cho từng đơn vị có quan hệ thanh toán.
+ Cuối kỳ, kế toán kiểm tra đối chiếu tài khoản 136 và 336 theo từng nội
dung thanh toán nội bộ để lập biên bản bù trừ.
- Hạch toán một số nghiệp vụ kinh tế ở đơn vị cấp trên
Trong kỳ, khi phát sinh các nghiệp vụ thanh toán các khoản phải trả tại
các đơn vị cấp trên. Kế toán ghi Có tài khoản 336 theo giá thực tế, đối ứng Nợ

các tài khoản liên quan.
Tương tự với các đơn vị cấp trên
Những trường hợp tăng, giảm khác được phản ánh theo sơ đồ hạch toán
sau:

Nguồn

Hình 2.7 Sơ đồ hạch toán phải trả nội bộ
13