Phần mở đầu
Báo chí Việt Nam từ khi hình thành và phát triển đến nay đã trải qua một giai
đoạn lịch sử tương đối dài và gặt hái được những thành công trong công cuộc xây
dựng, bảo vệ đất nước cũng như trong sự nghiệp công nghiệp hóa- hiện đại hóa
thời kỳ đổi mới. Ở Việt Nam hiên nay, đang diễn ra quá trình bùng nổ thông tin với
sự phát triển vượt bậc của mạng lưới truyền thông, thông tin được đưa đến công
chúng ngày càng diễn ra với tốt độ nhanh chóng, trong đó có Internet, truyền hình,
… Sự cạnh tranh giữa các loại hình truyền thông cũng đang diễn ra từng ngày,
từng giờ, trong đó bao gồm truyền hình; Báo mạng điện tử;Báo in; Phát thanh và
Báo Ảnh. Mỗi hình thức truyền thông có một thế mạnh riêng, trong đó Báo ảnh nói
chung và ảnh trên báo chí nói riêng có những đặc thù riêng nhất định. Để có được
một tác phẩm ảnh báo chí hoàn thiện, đạt chất lượng theo y nghĩa thực của nó đòi
hỏi người cầm máy phải am hiểu về nghề nghiệp, yêu nghề và say mê nghề. Quan
trọng hơn là phải nắm vững những kỹ thuật trong tạo hình nhiếp ảnh. Sau đây xin
được trình bày những y kiến cũng như nhân xét về ảnh báo chí- “Nghệ thuật vẽ
bằng ánh sáng”( photography) dưới hình thức một bài tiểu luận.
Bài tiểu luận gồm 3 phần: Phần thứ nhất gồm các bức ảnh mang tính báo chí
và sáng tác; Phần thứ 2: Nhận thức về kỹ thuật tạo hình và nhiếp ảnh và phần cuôi
cùng nhận xét các khiếm khuyết trên báo chí Việt Nam hiện nay.
Bài tiểu luận không tránh được những thiếu sót, rất mong được sự góp y
của thầy cô!

1


Từ ngày 1/1/2012 tất cả các điểm trông giữ xe trên địa bàn Hà Nội sẽ phải tập
trung về một điểm theo Quy định của Sở Giao thông vận tải.

Lao động Nghệ An sau buổi thi kiểm tra tiếng Hàn tại Trường Đại học Công
nghiệp Hà Nội chiều ngày 17/12.

2


Xe Bus là giải pháp hàng đầu nhằm giảm thiểu ùn tắc giao thông tại Hà Nội.
3


Nan tre cuộc đời

Trẻ thơ

4


Câu 2: Nhận thức về kỹ thuật tạo hình trong” Kỹ thuật và

tạo hình

nhiếp ảnh”.
Tạo hình nhiếp ảnh là sự vận dụng các yếu tố tạo hình trong tự nhiên như
ánh sáng, màu sắc, đường nét, nhịp điệu, bố cục, nhằm ghi hình đối tượng một
cách nhanh nhạy nhất, bản chất nhất, thông qua sự cảm thị trực tiếp của tác giả.
Nhiếp ảnh ra đời như một yếu tố tất yếu và ngày càng khẳng đinh được vai
trò của mình. Trong cuộc sống hiện đại, với sự phát triển vượt bậc của công nghệ.
Internet, truyền hình và báo mạng điện tử không ngừng phát triển, đây là các loại
hình truyền thông có khả năng diễn đạt nhanh, trực tiếp những nội dung thông tin
đến với công chúng bằng hình ảnh động. Nói như vậy không có nghĩa là nghệ thuật
nhiếp ảnh không có điều kiện để phát triển. Với thế mạnh riêng là phản ánh hiện
thực một cách chi tiết và sắc sảo, nhiếp ảnh ngày càng khẳng định vai trò quan
trọng của mình. Một bức ảnh đẹp, có nghĩa thực sự đòi hỏi tác giả phải có cái nhìn

mang tính khám phá, tìm tòi, am hiểu những đặc trưng cũng như quy luật về tạo
hình nhiếp ảnh.
Mỗi ngành, mỗi nghề, mỗi hình thức nghệ thuật đều có những đặc trưng
riêng và kỹ thuật tạo hình nhiếp ảnh không nằm ngoài quy luật đó. Nhiếp ảnh là
một nghề, một hoạt động dành cho tất cả những ai yêu thích” nghệ thuật ngưng
đọng thời gian”. Tại sao lại gọi là nghệ thuật ngưng đọng thời gian? Bởi lẽ nhiếp
ảnh tạo hình mang tính khoảnh khắc, thời điểm, nghĩa là phải nhanh và chụp lại
được những hình ảnh tĩnh trong muôn vàn hoạt động đang diễn ra trong cuộc sống
thường ngày. Nhiếp ảnh không cho phép sự chậm trễ bởi nếu chậm trễ cho dù chỉ
là một thời điểm ngắn thôi có thể sẽ mất đi mãi mãi y tưởng mà mình muốn thu lại
để diễn đạt tới công chúng, bởi thời gian không ngừng trôi, quá khứ không bao giờ
trở lại như Heraclit đã từng nói: “ không ai có thể tắm hai lần trên một dòng sông”.
Tạo hình mang tính thời sự, thời điểm nghĩa là tạo hình trong một thời gian ngắn,
đây thực sự là một lợi thế đối với nhiếp ảnh. Trong khi các tác phẩm nghệ thuật
5


như văn học, hội họa đòi hỏi phải cần nhiều thời gian, sử dụng nhiều ngôn từ hay
ước lệ để tạo thành tác phẩm của mình thì nhiếp ảnh chỉ cần một thời gian ngắn là
đã có thể ghi lại sự kiện trọng đại, quan trọng. Ví dụ: trong một cuộc gặp gỡ cấp
cao giữa nguyên thủ hai Quốc gia, với báo viết phải sử dụng rất nhiều từ để diễn tả
sự việc trên cho độc giả hiểu được, biết được vấn đề thì đối với nhiếp ảnh công
việc này không hẳn là một việc làm quá khó khan, cầm máy ảnh, chọn địa điểm và
thời gian thích hợp để bấm máy là đã ghi lại được hình ảnh, tất nhiên người cầm
máy phải có kiến thức rộng, tư duy tốt và lập trường chính trị vững vàng.
Một khía cạnh khác nữa là cũng giống như truyền hình, nhiếp ảnh muốn
phản ánh đối tượng nhất thiết và yêu cầu phải tiếp cận trực tiếp đối tượng, ở đây
chỉ đề cập đến nghệ thuật nhiếp ảnh bởi truyền hình còn nhều yếu phức tạp hơn.
Đối với nhiếp ảnh, nội dung của tác phẩm là quá trình tác giả tiếp cận đối tượng
trong nội dung phản ánh, nó không giống như các nghành nghệ thuật khác có thể

dung trí tưởng tượng, hồi ức hay ước lệ để hình thành tác phẩm của mình.
Nhiếp ảnh tạo hình mang tính biên bản, tính tài liệu. Thật vậy, ngày nay khi
mà truyền hình, báo mạng phát triển mạnh mẽ, thông tin những hình ảnh chuyển
động, có sức hấp dẫn đối với người xem, tuy vậy nhiếp ảnh vẫn là loại hình có thế
manh đáng kể trong việc chuyển tải thông tin bằng những hình ảnh chân thực, sinh
động, có sức hấp dẫn độc giả.
Về đối tượng trong tính tư liệu của tạo hình nhiếp ảnh, cơ
sở của tính tư liệu chính là tính chất phản ánh hình ảnh cụ thể,
trực tiếp và tạo hình trong một thời điểm.
Về nội dung thông tin, hình ảnh chính là tài liệu lịch sử chân thực và sống
động. Sự chính xác tới từng chi tiết của ảnh mà các ngành nghệ thuật khác khó có
thể đạt tới được coi là cơ sở để độc giả tin vào tính chân thực và xác thực của ảnh.
Trong nhiếp ảnh, để có tác phẩm mang giá trị tài liệu, nhà nhiếp ảnh không chỉ đi
vào khai thác những vấn đề có y nghĩa xã hội mà còn phải thể hiện sao cho có sức
6


cảm hóa người xem. Nhờ tính chất nguyên bản, tính xác thực mà mỗi tác phẩm ảnh
ra đời được xã hội thừa nhận đều có sức thuyết phục lớn, độ tin cậy cao, mãi mãi là
kho tư liệu vô giá của nhân loại.
Khác với các ngành nghệ thuật tạo hình như kiến trúc, điêu khắc, hình
tượng trong tác phẩm ảnh không thể cân đo đong đếm đối tượng với đủ ba chiều
như bản than sự vật cần phản ánh. Mà do những đặc trưng của nó, nhiếp ảnh hoàn
toàn thể hiện rõ không gian ba chiều của đối tượng, sự vật trên một mặt phẳng.
Cũng phải thấy rằng, không phải tất cả các bức ảnh đều có khả năng biểu hiện
không gian hình khối. chiều sâu của cảnh vật như nhau, mà nó còn phụ thuộc vào
khả năng vận dụng các yếu tố kỹ thuật tạo hình của mỗi tác giả.
Trong văn học- nghệ thuật không phải ai cũng có thể hiểu được, nắm bắt
được nội dung mà tác phẩm muốn chuyển tải. Nói cách khác là nó không thể đáp
ứng được nhu cầu của mọi độc giả, mọi dân tộc, quốc gia trên hành tinh bởi sự bất

đồng về ngôn ngữ. Nhiếp ảnh ra đời đã mở ra cho con người những chân trời mới,
với ngôn ngữ trực tiếp là hình ảnh, tiếp đến là chú thích, bởi vậy nó đã trở thành
một thứ ngôn ngữ chung.
Nhiếp ảnh là một nghệ thuật, nhưng để tác phẩm trở thành nghệ thuật thực
sự thì phải có sự kết hợp của nhiều yếu tố, các yếu tố trong tạo hình nhiếp ảnh có
mối quan hệ biện chứng. Trong số các yếu tố của tạo hình nhiếp ảnh, quan trọng
nhất vẫn là yếu tố ánh sáng, ánh sáng ch phối nội dung của tác phẩm ảnh, quyết
định chất lượng của ảnh.
Ánh sáng là yếu tố cơ bản và tiên quyết trong nghệ thuật tạo hình nhiếp ảnh.
Không có ánh sáng thì không có nhiếp ảnh, ánh sáng là ngôn ngữ, là tiếng nói của
nhiếp ảnh. Ánh sáng còn là điều kiện thu hình và phương tiện để tạo hình nhiếp
ảnh; Ánh sáng quyết định màu sắc và cung bậc màu sắc của đối tượng; Ánh sáng là
phương tiện thể hiện y đồ của tác giả và nội dung tư tưởng của tác phẩm. Nói ánh
sáng là điều kiện ghi hình bởi vì ánh sáng là chất liệu riêng để nhà nhiếp ảnh có thể
7


ghi lại hình ảnh của hiên thực và nó là điều kiện thu hình vì chỉ có ánh sáng và phải
có ánh sáng thì các yếu tố hình hoạ khác như màu sắc, đường nét, độ tương phản
mới có y nghĩa trong tạo hình nhiếp ảnh. Không có ánh sáng không thể chụp được
ảnh. Ánh sáng ở đây không nhất thiết phải là ánh sáng tự nhiên như mặt trời mà
còn có thể là ánh sáng nhân tạo như ngọn nến hay bóng đèn điện.
Ánh sáng là phương tiện tạo hình, nghĩa là dung các loại ánh sáng đẻ tạo
nên hiệu quả thẩm mỹ, thể hiện y định của tác giả, diễn đạt nội dung tư tưởng tác
phẩm. Hiệu quả thẩm mỹ bao trùm lên cả hai khía cạnh: hình thức và nội dung tác
phẩm. Tìm hình thức để diễn đạt nội dung và từ nôi dung mà tìm ra hình thức thể
hiện. Ánh sáng là phương tiện thể hiện đồ của tác giả, tức là tác giả sử dụng ánh
sáng đẻ diễn đạt yếu tố chủ quan, cách nhìn riêng của người cầm máy nhằm điển
hình hóa đối tượng.
Ánh sáng còn quyết định cung bậc màu sắc của đối tượng, vật thể, một

trong những đặc tính quan trọng của ảnh là sự tiếp nối liên tục của sắc độ. Sự liên
tục của sắc độ trong ảnh là những thay đổi từ nhạt đến đậm, từ trắng sang đen, từ
màu này sang màu khác trên vật thể mà vẫn giữ được độ hài hòa giữa các màu sắc.
Trong nhiếp ảnh, ánh sáng có khả năng tạo ra một số lượng gần như vô hạn các giá
trị về sắc độ nhờ phản ứng với mọi chất liệu nhạy sáng của nhiếp ảnh. Khả năng tái
tạo dải sắc độ liên tục của hình ảnh một cách tinh tế là một thế mạnh của nhiếp
ảnh. Hơn nữa, do hình ảnh của nhiếp ảnh thường được tạo ra bởi một ống kính cụ
thể nên hình ảnh được tạo ra hết sức chi tiết, điều này chứng tỏ ở khả năng biểu
hiện phong phú vô hạn của ánh sáng. Cũng là đối tượng ấy, cảnh vật ấy, người xem
sẽ nhận biết sự thay đổi về gam độ màu sắc rất khác nhau nếu bức ảnh được chụp
trong điều kiện ánh sáng khác nhau.
Không gian trong ảnh phụ thuộc vào ánh sáng- không gian hình khối. Xét
về bản chất, không gian luôn tồn tại vĩnh cửu, nó chính là tầng khí quyển trong vũ
trụ. Song, khí quyển không phải ở đâu và lúc nào cũng có mật độ dày, mỏng như
8


nhau mà nó phụ thuộc vào thời tiết và ánh sáng. Thực tế cho thấy rằng, những vật
ở càng xa thì ảnh hưởng của hơi nước trong không khí làm cho màu sắc cảnh vật
càng nhạt. Ngay cả trong điều kiện trời nắng thì những lớp cảnh ở xa ấy cũng sẽ
mờ nhạt hơn rất nhiều so với các vật thể ở cận cảnh, đó chính là hiệu ứng của vật
được chiếu sáng nên do vậy có thể khẳng định được rằng cùng với những yếu tố
khác, ánh sáng đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo nên ấn tượng về không
gian trong ảnh.
Ánh sáng không chỉ tạo không gian trong ảnh, không chỉ quyêt định cung
bậc màu sắc của đối tượng mà còn gây ấn tượng tâm ly đối với độc giả. Con người
vừa là chủ thể vừa là khách thể sáng tạo của nhiếp ảnh, vì vậy con người cũng luôn
có những phản ứng trước tác động của ánh sáng. Khi chiếu sáng một bề mặt hay
một vật thể, ánh sáng có đặc tính không dễ miêu tả. Do thời tiết hay do hướng
chiếu của mặt trời hoặc do ánh sáng phản chiếu đã tạo nên cho ảnh những trạng

thái tác động mạnh đến độc giả. Ánh sáng các mùa có cường độ khác nhau nên ấn
tượng về mỗi bức ảnh được thể hiên ở các mùa gây ấn tượng về hội họa nhiều hơn
là cuộc sống hiện thực.
Muốn có một tác phẩm ảnh đạt chất lượng cao, không chỉ riêng mình ảnh
báo chí mà cả ảnh sáng tác hay dịch vụ cũng vậy, nhất thiết phải am hiểu về quy
luật của ánh sáng, phải chủ động trước mọi điều kiện ánh sáng. Về nguồn sáng, có
hai loại nguồn sáng cơ bản là nguồn sáng tự nhiên và nguồn sáng nhân tạo. Nguồn
sáng tự nhiên là nguồn ánh sáng xuất phát từ mặt trời và các tia sáng phản xạ từ
bầu trời đến các đối tượng vật thể còn nguồn sáng nhân tạo là tất cả các dạng ánh
sáng ngoài ánh sáng tự nhiên như: đèn điện, bếp,…
Để chụp được những bức ảnh thật tốt trong môi trường ánh sáng tự nhiên và
nhân tạo, người cầm máy nên và phải biết cường độ ánh sáng để tùy chỉnh nhiệt độ
màu phù hợp.
Bảng chỉ dẫn nhiệt độ màu thông qua một số nguồn sáng chính
9


Nguồn sáng

Nhiệt độ màu( Độ k)
6.000- 7.000
6.000- 8.000
9.000- 12.000
3.500- 5.000
6.500
5.600
3.200- 3.500
5.600- 6.000
2.500- 3.000
1900


Bầu trời xanh
Bầu trời nhiều mây u ám
Bầu trời nắng nhưng nhiều mây che
Nắng sáng sớm
Trời nắng to
Bầu trời có mây trắng
Đèn Quatz- halogien
Đèn flash
Đèn có giây tóc
Nến

Nguồn sáng tự nhiên và nguồn sáng nhân tạo đều có ba dạng chiếu sáng là
ánh sang trực tiếp, ánh sáng tản và ánh sáng tản chiếu. Mỗi loại ánh sáng có những
đặc điểm riêng. Ánh sáng trực tiếp tạo hiệu quả tương phản cao, gây cảm giác
mạnh mẽ, lạc quan, có khi dữ dội; Ánh sáng tản cho hình ảnh không co bóng, cảm
giác lập thể và chiều sâu trường ảnh không cao, hình ảnh thường dịu. Đây là ánh
sáng dễ chụp nhất đặc biệt là những người mới cầm máy ảnh; Còn ánh sáng phản
chiếu thực chất là ánh sáng từ một nguồn chiếu nào đó chiếu tới các vật phát sáng
khác và từ đó phản xạ vào đối tượng chụp.
Liên quan tới yếu tố ánh sáng, cần quan tâm đến các hướng chiếu sáng tới
đối tượng để đạt hiệu quả cho ảnh. Nếu cố định nguồn nguồn sáng và thay đôi góc
độ chụp đối tượng thì sẽ có những hướng chụp sau:
Thứ nhất là hướng ánh sáng chiếu xuôi. Là loại ánh sáng có hướng chiếu
sáng cùng chiều với hướng ống kính máy ảnh. Ánh sáng chiếu xuôi cho màu sắc
khá chính xác, chủ yếu là màu sắc trên các đối tượng, vật thể tạo nên. Chụp ảnh
góc độ này cho hình ảnh không hoàn hảo, thường hay dị dẹt, ít có chiều sâu, ảnh
kém sinh động, không có tính thẩm mỹ nghệ thuât.
Hai là ánh sáng chếch xuôi, là nguồn sáng chiếu tới đối tượng, vật thể tạo
thành góc trên dưới hoặc bằng 45 độ so với trục quang học của ống kính máy ảnh.

10


Hướng ánh sáng này diễn đạt hình ảnh tương đối chân thật và chính xác, ảnh khá
sinh động, có khả năng tạo được không gian ba chiều của đối tượng, độ tương phản
khá cao, dễ diễn đạt nội tâm nhân vật nên thường được sử dụng nhiều và là loại
ánh sáng khá ly tưởng trong tạo hình nhiếp ảnh.
Hướng ánh sáng thứ ba là ánh sáng chiếu bên. Có hướng chiếu tạt ngang
qua bề mặt của đối tượng tạo thành góc 90 độ so với trục quang học của ống kính
máy ảnh. Ánh sáng chiếu bên làm nổi bật cấu trúc và chất liệu của vật thể, tạo hiểu
quả hình khối tương đối mạnh.
Ánh sáng chếch ngược: Là nguồn sáng nằm ở phía sau nhưng bên trái hoặc
bên phải của đối tượng, tạo thành góc trên dưới 135 độ so với trục quang học của
ống kính máy ảnh. Ánh sáng này có khả năng tạo nên các cung bậc màu sắc khá
phong phú, sự chênh lệch giữa các phần sáng và tối trên đôi tượng, vật thể tương
đối rõ ràng. Tạo cảm giác chiều sâu và nhiều tầng lớp của cảnh vật trong không
gian. Ánh sáng chếch ngược là ánh sáng khá ly tưởng, vận dụng tốt sẽ đạt hiệu quả
cao.
Hướng chiếu sáng cuối cùng là ánh sáng chiếu ngược, nghĩa là nguồn ánh
sáng chiếu tới đối tượng hoàn toàn ngược chiều với hướng ống kính máy ảnh.
Điều quan trọng trong kỹ thuật tạo hình nhiếp ảnh là việc xác định đối
tượng và cách thể hiện các đối tượng, phải xác định được đâu là đối tượng chính,
đâu là đối tượng phụ để thể hiện, sau đó khuôn hình đối tượng, Thời cơ bấm máy
cũng vô cùng quan trọng, đây là thao tác quan trọng của tác giả, nó là khoảnh khắc
ghi nhận sự thành công hay thất bại của tác phẩm. Nói tới giây phút bấm máy
không chỉ nói về thời gian mang tính cao trào mà còn nói đến ánh sáng, góc độ, bố
cục để hoàn thiện một tác phẩm, đòi hỏi người cầm máy, nhất là nhà báo phải am
hiểu đời sống xã hội, sâu sát đối tượng cần thông tin, phản ánh được vấn đề chình
yếu nhất của sự kiện, đối tượng qua thời cơ bấm máy. Đây là đặc trưng quán xuyến
trong toàn bộ quá trình hoạt động nghiệp vụ của nha báo, kể từ khi gặp gỡ, tìm

11


hiểu đối tượng, đến lúc quyết định chất lượng thông qua góc độ, ánh sáng, khuôn
hình bố cục. Thời cơ bấm máy là giây phút tiêu biểu nhất, điển hình nhất để thể
hiện những vấn đề cốt lõi của sự vật, sự kiện, thời cơ bấm máy làm bật lên nôi
dung tư tưởng tác phẩm đồng thời thể hiện năng lực của tác giả thông qua tác phẩm
nghệ thuật.
Bố cục ảnh cũng là nội dung quan trọng trong tác phẩm ảnh. Vậy bố cục là
gi? Theo cách hiểu của những người am hiểu nghệ thuật tạo hình nói chung, nghệ
thuật nhiếp ảnh nói riêng thì bố cục ảnh là sự tổ chức, sắp xếp các mối quan hệ, các
yếu tố cấu thành trong một bức ảnh theo một trật tự nhất định nhằm làm rõ chủ đề
của bức ảnh. Con theo nhận xét của những người làm báo thì bố cục ảnh chính là
sự tổ chức, sắp xếp các mối quan hệ giữa đối tượng chính, đối tượng phụ và bối
cảnh thành một thể thống nhất, hoàn chỉnh, làm cho nội dung bức ảnh được chân
thực, rõ rang, hình thức đẹp. Bố cục ảnh cũng tuân theo một số quy luật như: Quy
luật một chủ đề; Quy luật điểm mạnh, đường mạnh; Quy luật đường nét; Quy luật
cân bằng và Quy luật xa gần.
Trên đây là những nôi dung chính trong tạo hình nhiếp ảnh. Vận dụng phù
hợp các yếu tố trong kỹ thuật tạo hình và nhiếp ảnh sẽ mang lại hiểu quả cao về
mặt chất lượng của ảnh báo chí cũng như nghệ thuật nước nhà.
Câu 3: nhận xét các khiếm khuyết trên các tờ báo chí Việt Nam
Thực tế hiện nay, trên các tờ báo ở Việt Nam, không chỉ các tờ báo nhỏ, phát
hành ít mà ngay cả các tòa soạn báo lớn, có tên tuổi từ trước đến nay cũng mắc rất
nhiều lỗi trong ấn phẩm của mình. Chỉ nhận xet riêng về phần ảnh được đăng trên
báo đã thấy có lỗi về hình ảnh. Trước hết là ảnh tin, ảnh đóng vai trò thể hiện nội
dung và chiềm diện tích lớn trên mặt báo. phần chữ ghi phía dưới của bức ảnh
khoảng năn mươi đến bảy mươi chữ là chú thích hoặc là lời dẫn cho bức ảnh và sự
kiện đó. Là những sự kiện tiêu biểu của đất nước nên hình ảnh thể hiện nội dung
của bức ảnh phải là nhân vật chính hoặc là trung tâm của sự kiện.

12


Ví dụ: Sự kiện “Sáng 19/1/2011, tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia (Mỹ
Đình-Hà Nội) diễn ra Lễ bế mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng
sản Việt Nam. Đồng chí Nguyễn Phú Trọng được bầu làm Tổng Bí thư Ban Chấp
hành Trung ương khóa XI.
Nhân vật chính trung tâm của sự kiện phải là Tổng Bí thư Ban Chấp hành
Trung ương Đảng khóa XI. Bức ảnh đánh dấu sự kiện quan trọng của lịch sử.
Để độc giả xem nhìn vào đó thấy được trung tâm của sự kiện chứ không phải
là một bức ảnh toàn cảnh Đại Hội với các đại biểu ngồi hai hàng ghế xếp hình chữ
“U” rồi những nhân vật chính cũng như nhân vật phụ . Đây là bức ảnh đươc Thông
tấn Xã Việt Nam cho đăng báo sau lễ bề mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XI. Nếu như tác giả bức ảnh này muốn thể hiện y đồ của mình là thông báo cho
độc giả biết đây là người đã trúng cử Tổng Bí thư thì nên chọn thời điểm khác để
thể hiện y tưởng của mình, có thể chọn thời điểm trong lúc Đồng chí Nguyễn Phú
Trọng đang phát biểu sau khi trúng cử. Một chi tiết không hợp ly nữa là bố cục của
bức ảnh này không mang tính khoa học trong báo chí. Quan sát kỹ chung ta thấy
rằng, ở phía sau của Đồng chi Nguyễn Phú Trọng là bàn của Chủ Tịch nước
Nguyễn Minh Triết. Đây là chi tiết cần được chú y kỹ trước khi đăng lên mặt báo
bởi nó mang tính chất chính trị trong bức ảnh.

13


“ Trong ảnh: Đồng chí Nông Đức Mạnh (bên phải), Tổng Bí thư Ban Chấp
hành Trung ương Đảng khóa X tặng hoa chúc mừng đồng chí Nguyễn Phú Trọng,
Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI. Ảnh: TTXVN.”
Môt thực trạng nữa trên báo chí hiện nay là việc xử ly photoshop quá
nhiều, can thiệp quá nhiều vào nội dung thông tin của vấn đề, làm mất đi bản chất

thật của nó, nhất là các tờ báo ảnh. Lẽ ra, photoshop chỉ dùng để xử ly trong ảnh
nghệ thuật, dịch vụ thì bây giờ lại đưa vào trong báo chí, đây là việc làm không
nên, mà nếu có chăng thi cũng chỉ sử dụng ở mức độ nhất định.
Chú thích cũng là một vấn đề cân phải nói tới trong các bài báo hiên nay,
việc sử dụng chú thích nhằm bổ sung thông tin cho ảnh còn nhiều sai sót. Sai sót ở
đây là gi? Đó là việc dùng chú thích với những câu quá dài trong khi nội dung
phần hình ảnh đã nói lên được gần như 70% thông tin; Hoặc chú thích quá ngắn
14


chưa nói lên được nội dung thông tin; Còn có nhiều trường hợp viết sai chính tả
tiếng việt, phiên âm tiếng nước ngoài thành tiếng việt chưa chính xác.
Có lẽ không một người làm báo nào là không thấy được sự cần thiết của
những bức ảnh đi kèm bài viết. Đó là những minh họa làm sinh động vấn đề
được nêu, là sự trang điểm cho những ô chữ ngồn ngộn dễ làm rối mắt người
đọc.
Tuy nhiên, vì cần thiết như vậy nên việc sử dụng ảnh sao cho hiệu quả, chú
thích sao cho hợp lý, bố trí sao cho nghệ thuật lại là điều mà các tòa báo cần đặc
biệt quan tâm, lưu ý, bởi thực tế, trên một số trang báo đã xuất hiện những bức ảnh
với cách chú thích làm người đọc cảm thấy rắc rối khó hiểu, hoặc sượng sùng "gai
gợn", gây cảm giác khó chịu.
Lẽ thường, khi chú thích người trong ảnh ở vị trí "bên trái" hay "bên phải" là
người ta tính từ hướng nhìn của độc giả vào bức ảnh, như khi ta chỉ đường cho một
ai đó, ta nói phía bên trái là tính từ phía ta nhìn tới. Vậy mà, vẫn có nhiều nhà biên
tập (cũng như cộng tác viên) nhầm lẫn trong việc này. Khi họ chú thích người
trong ảnh đứng thứ mấy "từ trái qua" hoặc "từ phải qua" là họ tính từ hướng người
trong ảnh nhìn ra. Với những bức ảnh đông người, đứng ngồi… lộn xộn thì người
biên tập phải cố gắng tìm cách chú thích sao cho ngắn gọn và hợp lý nhất, để người
đọc nhận biết được chính xác đâu là nhân vật được đề cập tới trong bài viết. Có thể
đánh dấu X vào góc áo của nhân vật, thay vì việc giới thiệu họ là người thứ mấy từ

trái qua, hoặc hàng đứng hay hàng ngồi khi mà trong bức ảnh, có người chỉ lấp ló
mỗi… nửa con mắt, hoặc một cái. Hoặc có người lom khom nửa đứng nửa ngồi,
không biết xếp vào hàng nào.
Với trường hợp ảnh chỉ có hai người, một nam một nữ, và cái tên của họ đã
xác định rõ giới tính thì chỉ cần đề tên từng người, không nên cụ thể đến mức, như
một tờ báo cho in ảnh diễn viên Hải Yến đứng cùng đạo diễn Bùi Thạc Chuyên và
15


chú thích tỉ mỉ: "Diễn viên Hải Yến (ngoài cùng bên trái) và đạo diễn Bùi Thạc
Chuyên". Đưa thêm mấy chữ "ngoài cùng bên trái" như vậy là…phí chữ.
Trong trường hợp người trong ảnh đã trở nên quá nổi tiếng, thậm chí là lãnh
tụ được cả thế giới ngưỡng mộ, thì chỉ những bức ảnh hồi họ còn nhỏ, chụp cùng
đám đông mới nên ghi chú họ đang đứng ở vị trí nào, chứ với những bức ảnh thời
kỳ họ ở đỉnh cao quyền lực, gương mặt đã trở nên phổ biến với tất thảy mọi người
thì không nên chú thích tỉ mỉ, rằng họ đứng hàng thứ mấy "từ trái (hoặc phải) qua.
Để lời chú thích thêm "phong phú", thay vì cho bạn đọc biết nhân vật được nhắc
tới trong bài báo đứng hàng thứ mấy, cũng có một số biên tập viên (hoặc cộng tác
viên) chú thích ảnh căn cứ vào vật dụng mà nhân vật mang theo hoặc đặc điểm
nhân dạng của họ. Chẳng hạn "người cao, gầy", "người hói trán", "người đang
cười", "người đeo kính râm", "người đội mũ nồi", "người đội mũ cối" vv và vv
Cách chú thích này gây cảm giác…hài hài. Chưa kể, nhiều báo in đen trắng, chất
lượng giấy không tốt, người đọc khó đoán định giữa hai ông đeo kính, ông nào đeo
kính râm, ông nào đeo kính mát. Với chiếc mũ cối cũng vậy, phải là người của thế
hệ trước mới phân biệt được sự khác biệt của nó với chiếc mũ cát, chứ trong bức
ảnh lố nhố người đội mũ thế kia, để xác định ai đội mũ cát, ai đội mũ cối, thật khó!
Có một cái "lỗi" mà không phải nhà biên tập nào cũng chú ý để khắc phục:
Đó là, khi dùng ảnh, họ thường để ý tới "nhân vật chính" mà không có sự quan tâm
một cách tối thiểu đối với các "nhân vật phụ". Hiện tại, những trường hợp dùng
ảnh kiểu này xảy ra như cơm bữa. Nhiều biên tập viên cứ thoải mái cho sử dụng

những bức ảnh mà trong đó, có "nhân vật phụ" (mặc dù cũng là người nổi tiếng) bị
mất tới già nửa khuôn mặt.
Ai cũng biết: ảnh được dùng để minh họa cho bài. Nhưng người đọc thường
nhìn tít bài, xem ảnh trước rồi mới đọc vào nội dung. Bởi vậy, nhà biên tập phải
làm sao để ngay từ chú thích ảnh, người đọc không hiểu sai vấn đề được nêu, cũng
như không phải vắt óc suy đoán về thông tin đưa ra trong dòng chú thích.
16


Nhân nhắc tới việc đánh dấu X lên ảnh nhân vật cho dễ xác định và "gọn"
việc chú thích, tôi để ý trước đây, một số báo khi in ảnh lõa thể của các cô gái bán
dâm thường ra tòa báo vẫn ý tứ cho chạy khung đen che mắt, che hai "điểm cao
nhất" trên bầu ngực trần các cô, cũng như phần - nếu trông thấy được của bộ phận
kín bên dưới.
Tuy nhiên, đã có tờ báo, thay vì việc làm công phu ấy, họ cho đánh dấu X vào
hai đầu ...ti của các cô. Chúng ta đều biết, dấu X được sử dụng với mục đích làm
người xem ảnh chú mục hơn tới người, tới điểm cần nhấn mạnh. Phải chăng ở đây,
mục đích của các nhà báo là vậy? Khi tôi đem điều này thắc mắc với một biên tập
viên tờ báo nọ, thì anh phẩy tay: "Mả mẹ chắc thằng nào nó nghịch bậy". Nghịch
gì, ảnh in hẳn lên báo đàng hoàng kia mà? Tôi nghe mà không tin vào tai mình.
Một hiện tượng khá phổ biến của một số nhà báo đó là, với những bài viết
phản ảnh các hội nghị, các kỳ họp Quốc hội, họ thường đưa cảnh một số vị lãnh
đạo cùng các đại biểu xuất hiện ngoài hành lang trong tư thế trò chuyện thân mật,
cởi mở. Việc dùng ảnh thế này là bình thường, vấn đề là cảnh thì như vậy, song
nội dung lại được một số nhà báo "nâng" lên thành: "Ông A (hoặc bà B) đang báo
cáo với đồng chí X (hoặc đồng chí Y) về tình hình hoạt động của ngành mình trong
năm qua".
Thường các báo ngành hay có cách dùng ảnh và chú thích kiểu này, trong khi
những ai từng tham dự các hội nghị nói trên đều biết, chẳng ai đi báo cáo những
việc lớn lao như hoạt động của cả ngành mình qua mấy phút giải lao, thư giãn như

vậy.
Cần có một cái nhìn toàn diện hơn, bao quát hơn về nền báo chí nước nhà để
báo chí mang nghĩa thực của mình là “Cơ quan quyền lực thứ tư”

17