SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI

MỤC LỤC
I.MỞ ĐẦU.

1

1.1.Đặt vấn đề.

1

a.Thực trạng của vấn đề đòi hỏi phải có giải pháp mới để giải quyế

1

b.Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mớI

2

c.Phạm vi nghiên cứu của đề tài.

3

1.2.Phương pháp tiến hành

3

a. Cơ sở lý luận

3

b.Cơ sở thực tiễn.

10

c. Các biện pháp tiến hành

16

II.NỘI DUNG.

18

2.1.Mục tiêu

18

2.2.Mô tả giải pháp của đề tài

18

2.2.1.Các kỹ năng thoát hiểm cần rèn luyện

18

a.Kĩ năng phòng chống sét

18

b.Thoát hiểm trong hỏa hoạn.


23

c.Thoát hiểm khi bị đuối nước

26

d.Kĩ năng thoát hiểm điện giật

32

e.Kĩ năng thoát hiểm – xử lí khi bị cảm.

35

f.Kỹ năng thoát hiểm khi trộm đột nhập vào nhà và bị cướp ngoài đường.

37

g.Kỹ năng sử dụng facebook an toàn

41

2.2.2.Phương pháp dạy học “kỹ năng thoát hiểm”

44

1).Phương pháp nghiên cứu tình huống

44


(2).Phương pháp mô hình mẫu

45

(3).Phương pháp đóng vai

46

(4).Phương pháp tưởng tượng/ nội suy

47

(5).Phương pháp trò chơi.

47
1


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
(6).Phương pháp hoạt động nhóm.

48

(7).Dạy học theo dự án

52

(8).Phương pháp động não

53


(9).Phương pháp trải nghiệm, thực hành

54

(10).Phương pháp thuyết trình kết hợp với các phương pháp khác

55

2.2.3.Tính mới của đề tài

55

2.2.4.Khả năng ứng dụng

56

2.2.5.Thực nghiệm đề tài và kết quả thực nghiệm

57

III.KẾT LUẬN

69

I.MỞ ĐẦU.
1.1.Đặt vấn đề.
a.Thực trạng của vấn đề đòi hỏi phải có giải pháp mới để giải quyết.
2



SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
Việc dạy và học các kỹ năng thoát hiểm trong nhà trường để xử lý những
tình huống bất ngờ, khẩn cấp trở nên rất quan trọng, dưới đây là một số minh
chứng thực tế được đăng trên trang VOV.VN (Đài truyền hình Việt Nam) số ra
ngày số ra ngày 9/1/2015 với nhan đề “Hơn 2.300 vụ cháy làm chết 90 người
trong năm 2014” - số liệu của Cục Cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn
cứu hộ Bộ Công an”
Một số liệu khác về tai nạn do điện giật hàng năm được đăng trên báo điện
tử Dantri.com.vn “Nhiều năm gần đây, có tới 250 người chết vì điện giật mỗi năm.
Trong số 1.902 vụ tai nạn điện gây chết người - được ghi nhận trong các năm từ
1997-2003, có đến 1.437 trường hợp tử vong là người dân” .Các tai nạn điện theo ông Dũng (Ban Kỹ thuật an toàn - TCty Điện lực VN) “chủ yếu xảy ra do ý
thức và hiểu biết của người dân về an toàn điện kém. Và cũng chính điều này dẫn
đến những tai nạn chết người hết sức đơn giản, hoặc "ngớ ngẩn".
Hàng năm cũng có nhiều học sinh bị đuối nước, chết đuối. Bày tỏ quan
điểm, Thạc sĩ Lê Thị Loan, Phó trưởng khoa giáo dục – Học viện Quản lý giáo dục
chia sẻ trong bài viết “từ những vụ đuối nước của học sinh”trên báo “Đời sống và
pháp luật online” ngày 24/4/2014 “...để hạn chế những tai nạn đuối nước đáng
tiếc, các nhà quản lý, thầy cô giáo ở các trường phổ thông nên dạy những kỹ năng
cơ bản để các em có thể phòng chống chống đuối nước, cách cấp cứu người đuối
nước qua các môn học”
Rất nhiều con số “biết nói” được công bố trên các tờ báo hàng tháng thậm
chí là hàng ngày. Nhưng chỉ khi sự việc đã diễn ra người ta mới “giật mình, kinh
hoàng” về sự thật đó, mới đi tìm nguyên nhân và giải pháp cho vấn đề. PGS TS
Nguyễn Võ Kỳ Anh, Trung tâm Giáo dục môi trường và sức khỏe cộng đồng (Hội
Khuyến học Việt Nam) “lo lắng rằng, giới trẻ nói chung và học sinh nói riêng
hiện còn rất thiếu các kỹ năng sống cần thiết. Nhiều học sinh rất lúng túng trong
việc tìm cách thoát khỏi những tình huống nguy hiểm, thậm chí là một số tình
huống rất bình thường”. Đối với học sinh nói chung, học sinh trung học phổ
thông nói riêng, việc học kiến thức văn hóa là quan trọng nhưng khi tai nạn hay

tình huống nguy hiểm xảy ra thì việc cần làm ngay lúc đó là phải biết cách thoát ra
3


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
khỏi nơi nguy hiểm một cách an toàn và hiệu quả. Những kỹ năng này bao gồm:
thoát khỏi hỏa hoạn, thoát hiểm khi có sét, thoát hiểm khi bị đuối nước,... Đây là
những kỹ năng vô cùng quan trọng mà khi đối mặt với hiểm nguy mới thấy việc
hiểu biết về nó thật sự là tài sản quý giá trong kho tàng hiểu biết của từng học sinh.
Mặt khác học sinh lớp 10a8 trường THPT Trần Quang Khải (lớp trực tiếp do
tác giả chủ nhiệm theo phân công của nhà trường). Qua khảo sát bằng phiếu hỏi
cho thấy các em đều sử dụng mạng xã hội facebook là công cụ rất quan trọng để
chia sẻ tình cảm, thông tin, nói chuyện, tâm sự với bạn bè. Nhưng vào các trang
facebook cá nhân của một số em sẽ không khó khăn gì để đọc những thông tin mà
các em cập nhận hàng ngày thậm chí là hàng giờ, bất kể có vấn đề gì các em đều
đưa facebook, nhiều khi chỉ để lấy cái cớ để được người khác “like”, quan tâm.
Việc giành quá nhiều thời gian cho facebook chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới học tập
và lao động của các em. Điều đáng nói ở đây là có những thông tin, nội dung các
em chia sẻ lên facebook có ảnh hưởng rất lớn đến người khác, không đúng với văn
hóa học đường. Đó là những câu nói tục, những lời chửi thề, những câu nói dọa,
kích bác...Gần đây nhất một số học sinh lớp khác đánh nhau ngoài trường rồi đưa
clip quay được lên mạng, trở thành tâm điểm chú ý. Dùng facebook nhưng các em
còn rất thiếu kỹ năng sử dụng nó, không biết thông tin nào nên và không nên đưa
lên mạng xã hội. Do đó việc rèn luyện kỹ năng sử dụng facebook an toàn cho các
em rất quan trọng.
Không chỉ rèn luyện kỹ năng sử dụng facebook an toàn, học sinh lớp 10A8
nói riêng, học sinh trường THPT Trần Quang Khải nói chung còn cần phải rèn
luyện rất nhiều kỹ năng thoát hiểm khác. Ví dụ các sự cố về điện giật, hỏa hoạn,
sét đánh, cảm lạnh, bị cướp...cũng có thể xảy ra bất cứ lúc nào và trong những tình
huống khẩn cấp đó, các em cần phải có kỹ năng tự bảo vệ bản thân và thoát ra khỏi

nơi nguy hiểm một cách an toàn.
Qua khảo sát thực tế bằng phiếu hỏi có tới 90% học sinh trong lớp trả lời còn
yếu và rất thiết về kỹ năng thoát hiểm. Một số học sinh nam trong lớp tuy có biết
bơi nhưng không biết kỹ năng cứu bạn thoát hiểm trong tình huống bạn bị đuối
nước. Nhiều học sinh trong lớp cho biết đã bị sét đánh làm cháy điện thoại bàn,
cháy máy tính cá nhân, bị đuối nước...Trong khi đó các em đều phản ánh rằng chưa
4


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
được học kỹ năng này ở các cấp học. Song các em đều nhận thấy kỹ năng thoát
hiểm có vai trò rất quan trọng thậm chí là không thể thiếu
Thực trạng trên cho thấy việc dạy cho học sinh nói chung, học sinh lớp 10A8
trường THPT Trần Quang Khải nói riêng kỹ năng thoát hiểm là rất cấp thiết. Trong
khi các môn học thuộc nhà trường phổ thông còn nặng về kiến thức, rất khó để tích
hợp kỹ năng thoát hiểm thì việc dạy học kỹ năng này cho học sinh qua hoạt động
NGLL là giải pháp hiệu quả hơn cả. Giáo viên có thể rèn luyện kỹ năng thoát hiểm
cho học sinh qua chủ đề tự chọn.
b.Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới.
Xin được trích lời khẳng định của TS Vũ Thu Phương – ĐH Sư Phạm Hà Nội
khi nói về ý nghĩa của kỹ năng thoát hiểm “khi tai nạn hay tình huống nguy hiểm
xảy ra, nếu giỏi văn, giỏi toán mà không biết cách thoát hiểm thì mọi việc giỏi kia
trở nên công cốc. Lúc bấy giờ, việc cần làm là phải biết cách thoát ra khỏi nơi
nguy hiểm một cách an toàn và hiệu quả… kỹ năng thoát hiểm là vô cùng quan
trọng mà khi đối mặt với hiểm nguy mới thấy việc hiểu biết về nó thật sự là tài sản
quý giá nhất trong kho tàng hiểu biết của từng cá nhân”.
Trong những tình huống nguy hiểm thì sự sống còn là quan trọng nhất. Việc
dạy học kỹ năng thoát hiểm cho học sinh nói chung, học sinh 10A8 trường THPT
Trần Quang Khải nói riêng sẽ trang bị cho các em những kỹ năng cơ bản ứng phó
với những nguy hiểm trong đời sống hằng ngày mà các em có nguy cơ gặp phải.

Giúp học sinh chủ động xử lý tích cực và hiệu quả các tình huống đó.
Góp phần thực hiện công văn số 463/BGDĐT-GDTX của Bộ giáo Dục và
Đào tạo về việc thực hiện giáo dục kỹ năng sống tại các cơ sở giáo dục.
Làm phong phú thêm chủ đề của hoạt động ngoài giờ lên lớp, quán triệt quan
điểm “học đi đôi với hành”, lý thuyết gắn liền với thực tiễn và học ở mọi lúc, mọi nơi.
Rèn luyện kỹ năng thoát hiểm cho học sinh qua hoạt động giáo dục NGLL
trung học phổ thông sẽ góp phần định hướng phát triển nhiều năng lực cho người
học thông qua việc tổ chức các hoạt động trong quá trình dạy học như năng lực
quản lý, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực xử lý tình huống,
năng lực bảo vệ bản thân...
c.Phạm vi nghiên cứu của đề tài.
5


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
- Thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, tập trung rèn luyện cho
học sinh một số kỹ năng thoát hiểm sau: Kĩ năng phòng chống sét đánh; thoát hiểm
trong hỏa hoạn; thoát hiểm khi bị đuối nước; kĩ năng thoát hiểm điện giật; kĩ năng
thoát hiểm – xử lí khi bị cảm; kỹ năng thoát hiểm khi bị trộm, cướp, kỹ năng sử
dụng facebook an toàn.
- Đối tượng là học sinh lớp 10A8 trường THPT Trần Quang Khải.
1.2.Phương pháp tiến hành.
a. Cơ sở lý luận.
- Khái niệm về “ kỹ năng”.
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về kỹ năng. Những định nghĩa này
thường bắt nguồn từ góc nhìn chuyên môn và quan niệm cá nhân của người viết.
Tuy nhiên hầu hết đều thừa nhận rằng kỹ năng được hình thành khi chúng ta áp
dụng kiến thức vào thực tiễn. Kỹ năng học được do quá trình lặp đi lặp lại một
hoặc một nhóm hành động nhất định nào đó. Kỹ năng luôn có chủ đích và định
hướng rõ ràng. Vậy “Kỹ năng” là năng lực hay khả năng của chủ thể thực hiện

thuần thục một hay một chuỗi hành động trên cơ sở hiểu biết (kiến thức hoặc kinh
nghiệm) nhằm tạo ra kết quả mong đợi.
Cần thiết phải phân biệt kỹ năng với một số thứ “có vẻ” giống kỹ năng.
+ Sự khác nhau giữa kỹ năng và phản xạ: Phản xạ là phản ứng của cơ thể
với môi trường. Phản xạ mang tính thụ động. Kỹ năng ngược lại là phản ứng có ý
thức và hoàn toàn mang tính chủ động.
Ví dụ: Cùng là đám cháy, nếu theo phản xạ thì con người có xu hướng bỏ
chạy khỏi đám cháy, nhưng nếu là lính chữa cháy, đã được rèn luyện kỹ năng đấu
tranh với lửa thì anh ta lại chạy lại đám cháy và dùng các kỹ năng để dập lửa.
+ Sự khác nhau giữa kỹ năng và thói quen: Hầu hết các thói quen hình thành
một cách vô thức và khó kiểm soát. Trong khi đó kỹ năng được hình thành một
cách có ý thức do quá trình luyện tập.
Câu chuyện dưới đây sẽ minh họa về sự khác biệt đó. “Trong một vụ cháy ở
khu chung cư nọ, mọi người đã nhanh chân thoát khỏi tòa nhà, chỉ còn sót lại một
phụ nữ với đứa bé mới sinh trên lầu 3 của tòa nhà. Đám đông bên dưới căng một
6


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
chiếc chăn và yêu cầu người này ném đứa bé xuống. Sau một hồi do dự cuối cùng
người này cũng ném con của mình xuống dưới đó. Vì đám đông quá hỗn loạn nên
mọi người không di chuyển cái chăn đến đúng chỗ mong muốn… “Nguy rồi, đưa
bé có thể sẽ rơi vào bãi đất trống”. Lúc này trong đám đông có một người cao to
xuất hiện – đó là thủ thành Ha-mi-đông. Anh nhún chân, bay lên cao, ôm gọn đứa
bé vào lòng và nhẹ nhàng tiếp đất bằng vai. Đúng lúc đám đông nín lặng và chuẩn
bị hò reo thì Ha-mi-đông đứng dậy tung đứa bé và đá đi như một trái bóng. Đáng
lẽ trở thành người anh hùng thì anh ta lại chuốc cho mình một kết cục như một kẻ
tội đồ”.
Ôm gọn trái bóng và tiếp đất nhẹ nhàng đó là kỹ năng bắt bóng thuần thục
được luyện tập qua nhiều ngày tháng. Nhưng đá trái bóng ra xa thì lại là một thói

quen của bất cứ người nắm giữ khung thành nào.
+ Thói quen rất khác với kiến thức. Thậm chí có một số người còn nhầm lẫn
kiến thức là kỹ năng cứng. Vậy đâu là khác biệt? Kiến thức là biết, là hiểu nhưng
chưa bao giờ làm, thậm chí không bao giờ làm. Trong khi đó kỹ năng lại là hành
động thuần thục trên nền tảng kiến thức.
-

Kỹ năng sống.
Vào đầu thập kỷ 90, các tổ chức Liên Hiệp Quốc như WHO (Tổ chức Y tế

Thế giới, UNICEF (Qũy cứu trợ Nhi đồng LHQ), UNESCO (Tổ chức Giáo dục,
khoa học và văn hóa Liên Hợp Quốc) đã chung sức xây dựng chương trình giáo
dục kỹ năng sống cho thanh thiếu niên. “Bởi lẽ những thử thách mà con em và
thanh niên phải đối mặt là rất nhiều và đòi hỏi cao hơn là những kỹ năng đọc, viết,
tính toán tốt nhất”- (UNICEF).
Có nhiều định nghĩa khác nhau nhưng tất cả đều thống nhất trên nội dung cơ
bản mà theo WHO (1993) “Năng lực tâm lý xã hội là khả năng ứng phó một cách
có hiệu quả với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống…”
Như vậy, kỹ năng sống là tất cả những kỹ năng cần có giúp cá nhân học tập,
làm việc có hiệu quả hơn, sống tốt hơn. Có hàng trăm kỹ năng sống khác nhau.
Tùy theo hoàn cảnh, môi trường sống, điều kiện sống mà cần dạy cho học sinh
những kỹ năng thiết yếu khác nhau. Ví dụ: học sinh ở Đồng bằng sông Cửu Long
7


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
cần được dạy kỹ năng bơi lội, đi xuồng, ghe…hơn là kỹ năng sử dụng các phương
tiện giao thông công cộng. Các em đường phố cần được dạy kỹ năng tự bảo vệ bản
thân, phòng chống xâm phạm tình dục, kỹ năng từ chối (khi được mời thử ma túy,
bỏ học…).

- Kỹ năng thoát hiểm.
Kỹ năng thoát hiểm là kỹ năng thuộc vào kỹ năng sống nhằm hướng tới mục
tiêu sinh tồn. Dựa trên các tài liệu nghiên cứu, tác giả đưa ra định nghĩa “kỹ năng
thoát hiểm”:
“Kỹ năng thoát hiểm” là năng lực hay khả năng của chủ thể thực hiện thuần
thục một hay một chuỗi hành động trên cơ sở hiểu biết (kiến thức hoặc kinh
nghiệm) để tự bảo vệ trước mọi tình huống có thể nguy hiểm đến bản thân và
những người xung quanh.
Rèn luyện “kỹ năng thoát hiểm” giúp bổ sung kiến thức, kỹ năng cho mọi
người, đặc biệt là thanh thiếu niên trong khi chương trình giáo dục phổ thông của
ta chưa thể đáp ứng đầy đủ được điều này.
Các kỹ năng thoát hiểm.
Trong cuộc sống, các tình huống nguy hiểm diễn ra rất bất ngờ, đa dạng về thời
gian, không gian, tính chất. Do đó, có rất nhiều các kỹ năng thoát hiểm khác nhau,
Tùy theo hoàn cảnh, môi trường sống, điều kiện sống mà cần dạy cho học sinh những
kỹ năng thoát hiểm thiết yếu. Dưới đây là hệ thống kỹ năng thoát hiểm mà tác giả đề
cập trong đề tài nhằm hướng tới đối tượng là học sinh lớp 10a8 trung học phổ thông:
+ Kĩ năng phòng chống sét.
+ Thoát hiểm trong hỏa hoạn.
+ Thoát hiểm khi bị đuối nước.
+ Kĩ năng thoát hiểm điện giật.
+ Kĩ năng thoát hiểm – xử lí khi bị cảm
+ Kỹ năng sử dụng facebook an toàn.
+ Kỹ năng thoát hiểm khi bị cướp...
Rèn luyện kỹ năng thoát hiểm nhằm hướng tới cái đích cao hơn là hình
thành năng lực tự bảo vệ mình và bảo vệ người khác trong các tình huống nguy
hiểm, khẩn cấp.
8



SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
- Áp dụng dạy học tích cực trong rèn luyện kỹ năng thoát hiểm.
+ Bản chất của dạy học tích cực: là làm tích cực hóa quá trình dạy học thể
hiện tư tưởng dạy học “lấy người học làm trung tâm”, bản chất đó nằm trong khái
niệm học như một quá trình tích cực và kiến tạo thông qua đó người học xây dựng
mối liên hệ giữa thông tin mới và những kiến thức KN sẵn có. Việc dạy học phải
xuất phát từ người học, từ đầu vào, tức là phải xuất phát từ nhu cầu, động cơ, đặc
điểm và điều kiện của người học. Phải để cho HS hoạt động cả về thể chất và tinh
thần chứ không thể để cho HS bị động tiếp thu mà đòi hỏi HS phải tích cực suy
nghĩ, tích cực hoạt động.
+ Những đặc trưng cơ bản của “dạy học lấy HS làm trung tâm”
 Mục tiêu: Quan tâm trước hết đến việc chuẩn bị cho HS thích ứng với
đời sống xã hội, tôn trọng mục đích, nhu cầu, khả năng, hứng thú, lợi ích học tập
của HS. Tuy nhiên, không nên từ đó đi tới cực đoan sai lầm rằng toàn bộ mục tiêu,
nội dung giáo dục phải xuất phát từ lợi ích của trẻ, hoặc quan niệm máy móc rằng
GV phải dạy những gì HS yêu cầu chứ không phải là dạy những gì GV biết.
 Nội dung: dạy học chú trọng các KN thực hành, vận dụng kiến thức,
năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn, hướng vào sự chuẩn bị thiết thực cho tìm
kiếm việc làm, hòa nhập và phát triển cộng đồng.
 Phương pháp dạy học: Coi trọng rèn luyện cho HS PP tự học, thông
qua thảo luận, thí nghiệm hoạt động tìm tòi, tập dượt nghiên cứu, quan tâm vận
dụng vốn hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân và tập thể HS, tích cực sử
dụng các phương pháp dạy học tích cực. Giáo án được thiết kế nhiều phương án...
 Hình thức bố trí lớp học: bố trí lớp học được thay đổi linh hoạt cho phù
hợp với hoạt động học tập trong tiết học. Sử dụng nhiều hình thức tổ chức dạy học
như tự học, thảo luận, lên lớp, tham quan…
 Đánh giá: Trong dạy học tích cực, HS chịu trách nhiệm về kết quả học
tập của mình, được tham gia tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau về mức độ đạt các
mục tiêu của từng phần trong chương trình học tập, chú trọng bổ khuyết những mặt
chưa đạt được so với mục tiêu trước khi bước vào một phần mới của trương chình.

 Vai trò của GV trong quá trình dạy học tích cực.

9


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
“ GV vẫn giữ vai trò quyết định trong quá trình dạy học và đặc biệt trong việc
định hướng giáo dục. Người GV không chỉ còn là người truyền đạt, thông báo
những tri thức rời rạc, mà là người lãnh đạo, tổ chức, điều khiển hoạt động nhận
thức của HS, người hướng dẫn, người cố vấn, người mẫu mực của người học”
(Luật giáo dục 12/1998).
+ Các phương pháp dạy học tích cực: Phương pháp dạy học tích cực, thực
chất là cách dạy hướng tới việc học tập tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, chống lại
thói quen học tập thụ động của HS, gắn lý thuyết với thực tế, tăng cường thực hành,
vận dụng kiến thức, học đi đôi với hành.
Trong rèn luyện kỹ năng thoát hiểm cần tăng cường vận dụng các phương
pháp dạy học tích cực như:







Phương pháp mô hình mẫu.
Phương pháp đóng kịch.
Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề.
Phương pháp hợp tác theo nhóm.
Phương pháp động não
Phương pháp dự án...


Tuy nhiên thực hiện dạy và học tích cực không có nghĩa là gạt bỏ các
phương pháp dạy học truyền thống. Trong đổi mới phương pháp cần kế thừa, phát
triển những mặt tích cực và hệ thống phương pháp dạy học đã quen thuộc đồng
thời phải học, vận dụng một số phương pháp dạy học phù hợp với hoàn cảnh, điều
kiện dạy và học ở nước ta để không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục trong các
nhà trường, nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH - HĐH đất nước.
- Công nghệ thông tin và truyền thông trong đổi mới phương pháp dạy học.
Hiện nay công nghệ thông tin đã ảnh hưởng sâu sắc tới giáo dục và đào tạo
trên nhiều khía cạnh, trong đó có cả đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới công
nghệ Dạy và Công nghệ Học.
Thông tin được hiểu càng có giá trị nếu nó gây ra sự bất ngờ càng lớn. Trong
khoa học người ta đã lượng hóa thông tin theo quan điểm này: Người học như một
máy thu có nhiều cửa vào, phải tiếp nhận thông tin qua nhiều cửa (tai, mắt, da,
mũi…), phải biết tách thông tin ra khỏi nhiễu, phải biến đổi, lưu trữ, ghi nhớ thông
10


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
tin trong nhiều bộ nhớ (não, sách, vở…). Mỗi cửa vào này tiếp nhận một loại thông
tin được mã hóa riêng biệt bằng một phương tiên truyền thông riêng biệt. Phương
tiện truyền thông đó có thể là:
Phương tiện truyền thông

Phương tiện tiếp thu thông tin

Văn bản (text)

Mắt


Tiếng nói (speech)

Tai

Âm thanh (Still image)

Tai

Ảnh động, phim video

Mắt

Đồ họa (graphic)

Mắt

Hoạt hình (Animation)
Vì vậy, phương pháp làm tăng giá trị lượng tin, trao đổi thông tin nhanh hơn,
nhiều hơn và hiệu quả hơn thì cần phải biết tận dụng tất cả các phương tiện truyền
thông có thể để đưa thông tin vào các cửa này nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
Nhờ công nghệ thông tin và truyền thông đặc biệt là mạng Internet, người
dạy và học được cung cấp thông tin chân thực, chính xác, đầy đủ về hiện tượng
giúp bài học thêm hấp dẫn, thú vị, giúp việc dạy và học trở nên hiệu quả.
Việc sử dụng đa phương tiện hiện đại trong dạy học như: máy chiếu, máy
tính, băng đĩa CD, video clip, tranh ảnh tư liệu,…đã nâng cao tính trực quan của
dạy học, đặc biệt hữu dụng đối với rèn luyện kỹ năng thoát hiểm vốn cần nhiều
hình ảnh, tình huống, clip thực tế, minh họa.
Vai trò của 5 giác quan trong quá trình tự học.
Thực tế đã chứng minh vai trò của năm giác quan trong quá trình chiếm lĩnh
tri thức, kỹ năng, kĩ xảo. Người học càng sử dụng được nhiều giác quan trong quá

trình học, tự học càng lưu trữ được nhiều thông tin. Các nhà Sư phạm đã tổng hợp
thành bảng sau:
Bảng: Tỉ lệ tiếp thu và lưu giữ tri thức của HS
Sự tiếp thu tri thức khi học
Qua nếm
1%
Qua sờ
1,5%
Qua ngửi
3,5%
Qua nghe
11%

Sự lưu trữ tri thức sau khi học
Qua nghe
20%
Qua nhìn
30%
Qua nghe + nhìn
50%
Qua tự trình bày được
80%
11


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
Qua nhìn
83%
Qua tự trình bày và làm
90%

Trong quá trình dạy – học phải lựa chọn các PP làm tăng giá trị lượng tin,
tối đa hóa hoạt động của các giác quan làm cho quá trình trao đổi thông tin nhanh
hơn, nhiều hơn và hiệu quả hơn, đồng thời rèn luyện KN sử dụng CNTT và
phương tiện truyền thông trong quá trình học, tự học. Người dạy phải làm sao để
HS không những được nghe mà còn được nhìn, không những nhìn mà còn phải
“làm”: “tôi nghe – tôi quên, tôi nhìn – tôi nhớ, tôi làm – tôi hiểu”
-

Quy trình rèn luyện kỹ năng thoát hiểm cho học sinh.
Theo từ điển Tiếng Việt “Rèn luyện là luyện tập nhiều trong thực tế để đạt

tới những phẩm chất hay trình độ vững vàng thông thạo”
Một kỹ năng được hình thành theo tác giả cần trải qua nhiều giai đoạn: quan
sát mẫu, làm thử và cuối cùng là tiến hành luyện tập. Nói
một cách khác, để có được một kỹ năng, phải trải qua 3
giai đoạn: hình thành, phát triển, luyện tập. Rèn luyện là
một hoạt động tiến hành đan xen, đồng thời với 3 giai
đoạn này. Muốn hình thành một kỹ năng nói chung, kỹ
năng thoát hiểm nói riêng, học sinh phải làm thử, làm đi
làm lại nhiều lần. Khi kỹ năng bước đầu hình thành, tiến
hành rèn luyện nhiều lần trong một thời gian nhất định thì kỹ năng mới ổn định và
phát triển. Sau đó, phải tiến hành rèn luyện thường xuyên, đều đặn thì kỹ năng mới
phát triển thuần thục, tạo cơ sở phát triển thành kỹ xảo. Việc rèn luyện đạt kết quả
cao hay thấp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó sự nỗ lực của người học, giữ vai
trò quyết định.
b.Cơ sở thực tiễn.
- Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
Khoản 2, điều 26 Điều lệ trường THPT chỉ rõ:" hoạt động giáo dục NGLL
bao gồm các hoạt động ngoại khóa về khoa học, văn học, nghệ thuật, thể dục thể
thao, an toàn giao thông, phòng chống các tệ nạn xã hội, giáo dục giới tính, giáo

dục pháp luật nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng khiếu; các hoạt động

12


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
vui chơi, tham quan, du lịch, giao lưu văn hóa, giáo dục môi trường; các hoạt
động xã hội, từ thiện phù hợp với đặc điểm sinh lý lứa tuổi học sinh".
Như vậy, hoạt động NGLL được hiểu là những hoạt động tổ chức ngoài giờ
học văn hóa trên lớp, theo chương trình qui định của Bộ GD&ĐT. Hoạt động
NGLL là nội dung bắt buộc phải thực hiện trong chương trình giáo dục đào tạo của
các nhà trường. Nó có một ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình sư phạm tổng thể
và được thực hiện nhằm đạt mục tiêu giáo dục đề ra. Hoạt động giáo dục NGLL có
phần bắt buộc và phần tự chọn.
+ Mục tiêu, nhiệm vụ của hoạt động giáo dục ngoài giời lên lớp ở trường
trung học phổ thông.
(1)Mục tiêu.
Nâng cao hiểu biết về các giá trị truyền thống của dân tộc, biết tiếp thu những
giá trị tốt đẹp của nhân loại; củng cố, mở rộng kiến thức đã học trên lớp, có ý thức
trách nhiệm đối với bản thân và xã hội, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp cho bản thân.
Củng cố vững chắc các kỹ năng cơ bản đã được rèn luyện từ Trung học cơ
sở (THCS), để trên cơ sở đó tiếp tục phát triển các năng lực chủ yếu như : năng lực
tự hoàn thiện, năng lực giao tiếp ứng xử, năng lực thích ứng, năng lực hoạt động
chính trị - xã hội, năng lực tổ chức quản lý, năng lực hợp tác và cạnh tranh lành mạnh.
Bồi dưỡng nhân sinh quan, thế giới quan khoa học để từ đó có thái độ đúng
đắn trước những vấn đề của cuộc sống, biết chịu trách nhiệm về hành vi của bản
thân và đấu tranh tích cực với những biểu hiện sai trái của người khác, biết cảm thụ
và đánh giá cái hay cái đẹp trong cuộc sống.
(2) Nhiệm vụ.
+Hoạt động NGLL có nhiệm vụ tăng cường nhận thức cho học sinh:

Thông qua thực tiễn hoạt động giáo dục ngoài giời lên lớp giúp học sinh củng
cố, khắc sâu, hoàn thiện kiến thức sách vở; đồng thời giúp các em tăng cường thêm
sự hiểu biết thực tế đời sống, làm phong phú thêm kiến thức cho bản thân. Vận
dụng lý thuyết vào thực tiễn, thông qua quá trình giải quyết những tình huống,
những bài toán do thực tiễn đặt ra mà tư duy học sinh được kích thích phát triển.
Quá trình giao tiếp khi tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, học sinh
sẽ biết rút ra những bài học cho bản thân, biết tự điều chỉnh mình cho phù hợp
chuẩn mực của xã hội, từ đó tích luỹ được vốn sống mà trở nên hiểu biết, từng trải.
13


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
Các nội dung, chủ đề hoạt động giáo dục NGLL rất phong phú và đa dạng:
giáo dục truyền thống sẽ cho học sinh thêm hiểu biết nhiều về những phẩm chất
quí báu của con người Việt Nam. Những chủ đề khác của hoạt động NGLL giúp
học sinh hiểu biết về những vấn đề của thời đại như hòa bình, hữu nghị và hợp tác;
vấn đề dân số, môi trường; vấn đề an toàn giao thông, phòng chống các tệ nạn xã
hội, tự bảo vệ bản thân...
Có thể nói, bên cạnh hoạt động chuyên môn, thông qua hoạt động ngoài giờ
lên lớp, học sinh sẽ được trang bị kiến thức đầy đủ hơn, các em trở nên hiểu biết
hơn. Hoạt động giáo dục NGLL giúp các em có thể phát triển toàn diện.
+ Hoạt động giáo dục NGLL giáo dục thái độ cho học sinh.
Thông qua hoạt động giáo dục NGLL mà các nhà trường hình thành cho thế
hệ trẻ những phẩm chất cao quí, như lòng tự hào tự tôn dân tộc, ước mong được
cống hiến để làm giàu đẹp cho quê hương đất nước, mong muốn trở thành công
dân có ích cho Tổ quốc. Muốn thế, trước hết phải giáo dục được học sinh thái độ
học tập đúng đắn, ham học hỏi để có kiến thức lập thân, lập nghiệp.
Hoạt động giáo dục NGLL bồi dưỡng cho học sinh những tình cảm đạo đức
trong sáng: tình bạn, tình yêu, tình thày trò, tình cảm gia đình, tình quê hương làng
xóm. Hoạt động giáo dục NGLL phải bồi dưỡng cho học sinh lòng yêu thương,

trân trọng con người; tôn trọng những chuẩn mực đạo đức và những truyền thống
tốt đẹp của dân tộc; tôn trọng pháp luật...
+ Hoạt động giáo dục NGLL có nhiệm vụ rèn luyện cho học sinh các kỹ năng.
Đầu tiên là kỹ năng giao tiếp, ứng xử. Với hình thức sinh hoạt tập thể ngoài
trời, hoạt động giáo dục NGLL là dịp tốt rèn luyện cho học sinh các kỹ năng xã
giao. Học sinh được tập dượt trình bày, giải quyết một vấn đề trước đám đông, biết
ứng xử các tình huống và ứng xử thế nào là lịch lãm có văn hóa, ứng xử thế nào để
đạt hiệu quả giao tiếp, biết điều chỉnh bản thân cho phù hợp với chuẩn mực của xã
hội để được mọi người đồng tình chấp nhận. Thông qua đó học sinh cũng được rèn
luyện các kỹ năng tham gia các hoạt động.
Rèn cho học sinh những thói quen tốt trong học tập, trong lao động và trong
các hoạt động khác như đức tính cần cù, kiên nhẫn, ý chí quyết tâm, sự hoạt bát,
nhanh nhẹn, khéo léo, tính quyết đoán, tinh thần hợp tác làm việc giữa cá nhân với
14


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
cá nhân, cá nhân với tập thể; ý thức tổ chức kỷ luật, khả năng tự học tự rèn luyện,
tự hoàn thiện...
Một điều vô cùng quan trọng là hoạt động giáo dục NGLL rèn luyện cho học
sinh kỹ năng tự quản hoạt động tập thể. Học sinh có kỹ năng xây dựng kế hoạch, tổ
chức và điều khiển hoạt động, kỹ năng đánh giá kiểm tra kết quả, và các kỹ năng
khác trong đó có kỹ năng tự bảo vệ bản thân và người khác trong những tình huống
nguy hiểm...Nói tóm lại, hoạt động NGLL rèn cho học sinh kỹ năng làm chủ bản
thân và công việc, sự tích cực chủ động và độc lập trong cuộc sống. Đó là những
kỹ năng rất cần thiết khi vào đời.
+ Nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp ở trường trung học phổ thông.
Nội dung hoạt động NGLL ở trường trung học phổ thông tập trung vào 6
vấn đề lớn, đó là:

1.Lẽ sống của thanh niên trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
2. Tình bạn, tình yêu, hôn nhân và gia đình.
3. Nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
4. Truyền thống dân tộc và truyền thống cách mạng, bảo vệ di sản văn hoá.
5. Thanh niên với vấn đề lập thân, lập nghiệp.
6. Những vấn đề có tính nhân loại như : bệnh tật; đói nghèo; giáo dục và phát
triển; dân số; môi trường; hoà bình, hợp tác giữa các dân tộc; ...
Sáu nội dung hoạt động giáo dục NGLL nói trên được cụ thể hoá thành các
chủ đề hoạt động cho từng tháng:
Ngoài ra, nội dung của hoạt động giáo dục NGLL còn bao gồm chủ đề tự
chọn là những vấn đề thời sự khác của xã hội như: phòng chống các tệ nạn xã hội;
giáo dục pháp luật; giáo dục luật lệ an toàn giao thông; những hoạt động phục vụ
nhiệm vụ chính trị-xã hội của địa phương, đất nước...Những nội dung này có thể
được lồng ghép hoặc tích hợp vào nội dung hoạt động của các chủ đề thích hợp để
tổ chức hoạt động cho học sinh theo qui mô lớp hoặc khối lớp.
Hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động ở trường trung học phổ thông.
Hình thức hoạt động giáo dục NGLL ở trường trung học phổ thông bao gồm:
o Hoạt động giáo dục truyền thống.
o Hoạt động văn nghệ, nghệ thuật.
15


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
o Hoạt động thể dục thể thao.
o Hoạt động lao động công ích.
o Hoạt động vui chơi, giải trí.
o Hoạt động hướng nghiệp, học nghề.
o Hoạt động học tập, nghiên cứu, thực hành.
o Hoạt động câu lạc bộ.
o Các hoạt động khác.

Chương trình và sách hoạt động giáo dục NGLL ở trường trung học phổ
thông đã được Bộ GD&ĐT chính thức ban hành triển khai thực hiện trong cả nước
từ năm học 2006-2007. Hoạt động giáo dục NGLL có vị trí, vai trò như một môn
học và nằm trong kế hoạch dạy học - giáo dục chính thức của nhà trường trung học
phổ thông. Giáo viên chủ nhiệm có nhiệm vụ triển khai thực hiện (lựa chọn, thiết
kế hoạt động, tổ chức cho học sinh thực hiện). Quĩ thời gian dành cho hoạt động
giáo dục NGLL một tháng là 2 tiết, có thể bố trí vào:
- Tiết sinh hoạt dưới cờ đầu tuần.
- Tiết sinh hoạt lớp cuối tuần.
- Do nhà trường tự bố trí thời gian ngoài giờ học chính khóa.
Hoạt động giáo dục NGLL “nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng
khiếu” muốn phát triển toàn diện, học sinh cần phải có hệ thống kỹ năng trong đó
“kỹ năng thoát hiểm” là một kỹ năng sinh tồn không thể thiếu của mỗi con người.
Trong các chủ đề của hoạt động giờ lên lớp trung học phổ thông chưa đưa đề cập
nhiều đến việc rèn luyện cho học sinh hệ thống kỹ năng thoát hiểm, tự vệ, bảo vệ
bản thân và người khác. Song căn cứ vào nội dung và hình thức, phương pháp tổ
chức hoạt động giáo dục NGLL ở trường THPT có thể lựa chọn rèn luyện “kỹ
năng thoát hiểm” cho học sinh thông qua các chủ đề tự chọn. Rèn luyện kỹ thoát
hiểm cho học sinh cần có các buổi học lý thuyết trên lớp kết hợp với thực hành xử
lý tình huống ngoài giờ học, có thể tổ chức theo lớp, khối lớp, câu lạc bộ.
-

Thực trạng về kỹ năng thoát hiểm của học sinh lớp 10A8 trường THPT
Trần Quang Khải.
Tác giả tiến hành phát 40 phiếu hỏi cho học sinh lớp 10a8 trường trung học

phổ thông Trần Quang Khải để thăm dò ý kiến và khảo sát kỹ năng thoát hiểm của
các em. Kết quả cho thấy:
16



SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
100% học sinh đều đồng tình với quan điểm kỹ năng thoát hiểm có vai trò rất
quan trọng, đặc biệt là kỹ năng xử lý khi bị điện giật, thoát hiểm khi có sét, khi bị
đuối nước, khi bị cướp giật...Song, đại đa số học sinh tự nhận xét còn yếu và thiếu
về kỹ năng này.
Bảng: Mức độ thực hiện các kỹ năng thoát hiểm. Đơn vị (%)
Các kỹ năng thoát hiểm.
-

Mức

Mức

Mức

Mức 1

4
3
2
Kĩ năng phòng chống sét.
10
10
20
60
Thoát hiểm trong hỏa hoạn.
5
14
25

56
Thoát hiểm khi bị đuối nước.
3
15
29
53
Kĩ năng thoát hiểm điện giật.
5
17
28
50
Kĩ năng thoát hiểm – xử lí khi bị cảm
10
17
23
50
Kỹ năng thoát hiểm khi bị trộm, cướp.
0
13
30
57
Kỹ năng sử dụng facebook an toàn
15
20
22
43
Mức 4 là mức thực hiện kỹ năng tốt nhất.
Thực tế đó là do các em chưa được học hay rèn luyện về các kỹ năng này tại

địa phương và trường học. Hầu hết, các em đều làm theo suy nghĩ của mình, theo

học hỏi kinh nghiệm của người lớn thông qua quan sát những tình huống mà người
xung quanh gặp phải. Trong nhiều tình huống các em chia sẻ thì không phải trường
hợp nào cũng có cách xử lý đúng, thậm chí đôi khi còn gây nguy hiểm.
Ví dụ, tình huống của em Lương Thị Diễm Quỳnh lớp 10A8 trường THPT
Trần Quang Khải chia sẻ: “có lần em bị cảm vì đi làm đồng và trên đường về em bị
ướt chút mưa. Em thấy người mệt mỏi và hơi sốt. Về nhà em đắp chăn kín cho khỏi
lạnh. Nhưng càng ngày, em càng thấy người rét hơn trước, thậm chí có lúc người
em như bị run lên. Bố mẹ em đi làm xa nên em ở với bà nội. Khoảng 2 tiếng sau bà
em về, bà bảo em thay quần áo ẩm ra, bà pha một cốc gừng cho em uống, rồi bà
nấu cháo... Sau 2 ngày thì em khỏi.”
Có thể nói cách xử lí như vậy trong tình huống này của em Quỳnh mới dừng
lại ở thói quen. “bị cảm lạnh thì ngay lập tức lấy chăn đắp để giữ ấm”. Trong khi
việc làm đầu tiên đó có thể làm tình trạng nặng hơn. Em bị cảm lạnh, trên người
vẫn mặc quần áo ẩm, nằm đắp chăn là hoàn toàn sai. Việc đầu tiên cởi quần áo ướt,
lau khô người và mặc quần áo khô rồi mới đắp chăn. Đắp chăn ngay mà quần áo
vẫn ướt (dù không ướt nhiều) kết hợp với mồ hôi khi làm ngoài đồng vẫn còn trên
17


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
người và không khí lạnh bên ngoài tiếp tục thấm vào cơ thể nên vô tình đẩy tình
trạng thêm nặng hơn.
Một tình huống của em Nguyễn Thị Chuyền cùng lớp cũng chia sẻ: Một
hôm em đang dọn cỏ ngoài đồng. Trời bỗng dưng nổi gió, sầm trời. Em nghĩ trời
chỉ dông, gió bình thường giống hôm trước nên vẫn làm thêm chút nữa, nhưng trời
bỗng có tiếng sấm to và nhiều tia chớp sáng lóa vùng trời. Em rất sợ sấm sét nên
em nhanh chóng cầm liềm và cuốc chằng lên xe và đạp nhanh về nhà. Nhà em
cách cánh đồng chưa đến 2 cây số. Vừa đạp xe em vừa sợ vì có 1 tiếng sét to ngay
khi em về gần đến nhà…
Trường hợp này Chuyền xử lý tình huống như vậy là đúng hay sai? Ở đây

chưa đề cập tới việc em còn chủ quan khi trời có biểu hiện mưa, sấm nhưng vẫn
tiếp tục làm mà điều đáng nói trước hết là khi sấm, chớp, sét, em vẫn mang theo
liềm, cuốc sau xe đạp, trong khi đó bản thân em đi xe đạp ngoài đường đã là nguy
hiểm do các vật kim loại đều có tính dẫn điện rất cao.
Thực tế trên cho thấy việc rèn luyện kỹ năng thoát hiểm cho học sinh là rất
quan trọng và cấp thiết và bản thân các em khi được hỏi về nhu cầu học kỹ năng
thoát hiểm, các em tỏ ra rất hào hứng, song các em đều có mong muốn được học
kỹ năng này thông qua những tình huống thực tế, hoặc mô phỏng thực tế, được học
thực hành chứ không phải học theo lối ghi chép.
c. Các biện pháp tiến hành.
Rèn luyện kỹ năng thoát hiểm cho học sinh lớp 10A8 trường THPT Trần
Quang Khải qua hoạt động giáo dục NGLL được tiến hành như sau:
-Tác giả xây dựng các kỹ năng thoát hiểm cần rèn luyện cho học sinh lớp
10a8 trường THPT Trần Quang Khải như: kĩ năng phòng chống sét đánh;
thoát hiểm trong hỏa hoạn; thoát hiểm khi bị đuối nước; kĩ năng thoát hiểm
điện giật; xử lí khi bị cảm, thoát hiểm khi bị trộm đột nhập vào nhà, bị cướp
ngoài đường; kỹ năng sử dụng facebook an toàn.
-Đưa ra các phương pháp dạy học tích cực theo quan điểm lấy người học làm
trung tâm được sử dụng để dạy học kỹ năng thoát hiểm như: phương pháp dạy
học dự án; phương pháp mô hình mẫu; phương pháp thực hành, trải nghiệm;
phương pháp nhóm; phương pháp dạy học tình huống, phương pháp động
não, tổ chức trò chơi…
18


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm, sử dụng các phương pháp dạy học tích cực
dựa trên quan điểm dạy học lấy người học làm trung tâm để rèn luyện cho học sinh
một số kỹ năng thoát hiểm. Và phân tích kết quả thực nghiệm để kiểm nghiệm tính
khả thi của đề tài.

- Thời gian tạo ra giải pháp: từ 1/9/2015 - 25/3/2016.
- Đồng thời, trong quá trình thực hiện biện pháp của đề tài, tác giả sử dụng
các phương pháp sau:
+ Phương pháp thu thập, xử lý thông tin. Tài liệu được thu thập từ các nguồn
khácn nhau như: sách tham khảo, các trang web có nội dung liên quan, các tạp chí
giáo dục…sau đó tiến hành phân tích, so sánh, chọn lọc nội dung phù hợp để giải
quyết các nhiệm vụ.
+ Phương pháp mẫu hỏi. Tổ chức phát phiếu hỏi (80 phiếu hỏi được phát
cho 80 học sinh của 2 lớp 10a8 – lớp thực nghiệm và lớp 10A7 – lớp đối chứng
trường THPT Trần Quang Khải) nhằm đưa ra những luận chứng quan trọng,
khách quan, chính xác về thực trạng kỹ năng thoát hiểm cho học sinh.
+ Phương pháp toán học. Sử dụng các công thức toán thống kê để xử lí các
kết quả thu được từ thực nghiệm sư phạm, phiếu hỏi, nhằm làm tăng tính chính
xác, khách quan, tính thuyết phục cho kết quả nghiên cứu.
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm. Phương pháp được sử dụng để đánh
giá tính khả thi của đề tài. Tác giả thực nghiệm tại 2 lớp 10a8 – lớp thực nghiệm
và lớp 10A7 – lớp đối chứng trường THPT Trần Quang Khải – tỉnh Hưng Yên.
Sau đó phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm và rút ra kết luận của đề tài.

II.NỘI DUNG.
2.1.Mục tiêu.
Sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để rèn luyện “kỹ năng thoát
hiểm” cho học sinh lớp 10a8 trường THPT Trần Quang Khải thông qua hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp từ đó nâng cao kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho các em
trong những tình huống nguy hiểm có thể gặp phải.
2.2.Mô tả giải pháp của đề tài.
19


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI

-Tác giả đưa ra các kỹ năng thoát hiểm cần rèn luyện cho học sinh lớp 10a8
trường THPT Trần Quang Khải.
-Các phương pháp dạy học tích cực theo quan điểm lấy người học làm trung
tâm được sử dụng để dạy học kỹ năng thoát hiểm.
-Thực nghiệm sư phạm và phân tích kết quả thực nghiệm để kiểm nghiệm
tính khả thi của đề tài.
- Phân tích những điểm mới, điểm sáng tạo, khả năng ứng dụng, hướng phát
triển của đề tài.
2.2.1.Các kỹ năng thoát hiểm cần rèn luyện:
a.Kĩ năng phòng chống sét.
Nhiều người cho rằng tránh được sét hay không là do may rủi nhưng may rủi
chỉ là một lý do, quan trọng là phải có kĩ năng phòng chống sét. Kịp thời trang bị
cho mình những kĩ năng phòng chống sét sẽ loại bỏ phần lớn những nguy cơ do
hiểm họa thiên nhiên này mang lại.
-

Cơ chế hình thành sét: khi trời dông hơi nóng từ mặt đất đi lên gặp các tinh

thể băng đi xuống trong đám mây sẽ làm
xuất hiện các điện tích. Các phần tử điển
tích âm có khối lượng lớn nên nằm dưới
đám mây còn các phần tử điện tích dương
nhẹ hơn nên bị đẩy lên phần trên của đám
mây. Như vậy bản thân đám mây đã có sự
tích điện tới một giới hạn nhất định đám
mây sẽ phóng điện goi là tia sét. Do phần đáy của đám mây mang điện tích âm,
trước tiên tia sét sẽ tìm đến những phần nhô cao mang điện tích dương dưới mặt
đất như nhà cửa, cây cối, công trình trụ điện hay ăng-ten để tìm kiếm con đường
ngắn nhất xuống mặt đất.
Việt Nam là một trong ba

trung tâm dông bão của Châu Á,
một năm có thể có 100 ngày dông
bão, 2 triệu tia sét đánh xuống đất.
20


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
Theo thông kê của Viện Vật Lý địa cầu thì những địa danh cụ thể thường bị sét
đánh nhiều ở Việt Nam là Hải Dương, Hưng Yên, Nghệ An, Đồng Bằng Sông
Cửu Long. Những cơn giông kết hợp với sét luôn gây ra những hậu quả không
nhỏ.
- Các phương thức sét thường “tấn công” con người:
+ Phương thức trực tiếp: là sét đánh thẳng từ trên đám mây xuống.
+ Phương thưc sét đánh tạt ngang: là khi nạn nhân đứng cạnh vật bị sét
đánh, sét có thể phóng qua khỏang cách không khí giữa người và vật.
+ Phương thức sét đánh lan truyền: là khi nạn nhân tiếp xúc với các loại
dây điện, dây cáp hay ổ cắm…khi bị sét đánh vào.

Phương thức trực tiếp

Sét đánh tạt ngang

Sét đánh lan truyền.

Theo thống kê thì sét đánh thẳng là nguy hiểm nhất, cứ 10 người bị sét đánh
thẳng thì 8 người tử vong. Sét đánh tạt ngang hay lan truyền cũng rất nguy hiểm.
Khi sét đánh xuống cây, thì một tia sét có thể giết chết ngay vài người xung quanh.
Độ nguy hiểm phụ thuộc vào bản chất của vật bị sét đánh và vị trí tương đối với
nạn nhân. Thương vong do điện thế bước nhẹ hơn. Trong một số trường hợp nặng
lượng tia sét không tiêu tán ngay tại chỗ mà truyền theo mặt đất và khi nạn nhân

đứng trên đường truyền đó có thể bị liệt.
Bảng: Thống kê ở Hoa Kỳ các trường hợp thường bị sét đánh:
40%
27%
8%
19%
3%
2,4%
0,7%

Bị sét đánh không được biết rõ nguyên nhân
Đang ở khu vực trống trải
Đang bơi hay ở khu vực gần nước
Ở gần cây
Khi đứng gần máy móc
Khi đang nói điện thoại
Liên quan đến đài, tivi, anten…

21


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
Nguồn Nghiên cứu dông sét, và đề xuất các giải
pháp.
- Phòng sét đánh trong nhà.
Hầu hết mọi người đều cho rằng ngôi nhà là nơi trú sét an toàn. Thực tế thì
không phải, ở trong nhà nhưng sét vẫn có thể đánh theo phương thức lan truyền, có
thể trực tiếp theo dây dẫn hoặc theo sóng điện từ, điều đó cũng có nghĩa là sử dụng
điện thoại trong trường hợp này cũng nguy hiểm. Vì vậy khi có sét cần:
+ Rút đường dây điện thoại, rút cần anten nối với tivi, hạn chế sử dụng điện

+
+
+
+
+
+
+

thoại di động.
Ngắt hết các thiết bị điện trong nhà.
Không đến gần các nơi ẩm ướt trong nhà, cửa sổ, cửa ra vào.
Phòng chống sét ngoài trời.
Không mang theo những vật dụng kim loại khi có dông, sét.
Không hoạt động ở những nơi ao, hồ, sông, suối.
Không tránh mưa ở những nơi có nhiều kim loại.
Không tránh mưa ở những nơi có gốc cây to hoặc những cây đứng đơn độc.
Không đứng ở cánh đồng trống trải,
nếu không đủ thời gian tìm nơi trú
sét an toàn cần ngay lập tức ngồi
thấp xuống, tay ôm tai, nhón chân,
phần tiếp xúc với mặt đất là ít nhất.
Không nằm xuống đất.

+ Tìm chỗ khô ráo, chỗ thấp hơn chỗ xung quanh. Nếu ở trong rừng tìm nơi
cây thấp hơn và thưa để tránh. Ra ngay khỏi nơi chứa nước như bãi biển, ao,
hồ, mương. Đỉnh núi hay sườn núi nhô cao cũng rất nguy hiểm.
+ Không đứng thành nhóm người gần nhau. Nếu cảm thấy tóc bị dựng lên
(như cảm giác điện giật khi sờ tay trước mặt tivi) thì khả năng bi sét đánh
bất cứ lúc nào. Khi đó, lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm
xuống đất hay đặt tay lên đất.

+ Đối với các vật có bề mặt kim loại như xe buýt, tàu hỏa, ô tô...nếu không thò
người ra ngoài và không chạm đến vỏ bọc thì ở những chỗ này là an toàn.

22


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
Ngược lại đối với các ô tô, tàu thủy để hở hay không có vỏ học kim loại thì
lại nguy hiểm.
- Sơ cứu khi bị sét đánh.
Với sức nóng gấp 4 lần Mặt Trời khi tác động vào cơ thể sét có thể làm nạn
nhân tử vong ngay lập tức nhưng cũng có những trường hợp sét chỉ khiến nạn nhân
bị tổn thương ở tim, phổi, cột sống hoặc ngoài da. Khi gặp người bị sét đánh cần
khẩn cấp sơ cứu.
(1).Nới rộng quần áo để nạn nhân dễ thở (thao tác thật nhanh).
(2).Kiểm tra xem hơi thở của nạn nhân còn hay không bằng cách áp má vào
mũi nạn nhân và xem lồng ngực có di động hay không, hoặc dùng tay đặt vào động
mạch hai bên cổ nạn nhân. Nếu nạn nhân ngừng thở thì phải gọi cấp cứu 115
hoặc nhờ người thông báo cho bác sĩ và tiến hành hô hấp nhân tạo và xoa bóp
tim ngoài lồng ngực ngay. Vì khi tim ngừng đập, tình trạng thiếu máu có oxy
trong vòng vài phút có thể gây tổn thương não không hồi phục. Tử vong sẽ xảy ra
trong vòng 6 - 10 phút.
+ Hô hấp nhân tạo:
• Làm thông đường thở: Đặt nạn nhân nằm ngửa trên mặt phẳng vững
chắc. Quỳ xuống cạnh cổ và vai người bị nạn. Làm sạch miệng và cổ họng nạn
nhân, móc hết ngoại vật và đờm dãi ra, kéo lưỡi để không bít cuống họng.
Mở thông đường thở của nạn nhân bằng cách đẩy cằm lên. Đặt lòng bàn tay
bạn lên trán của nạn nhân và đẩy nhẹ xuống. Sau đó dùng tay kia đẩy nhẹ cằm ra
trước để mở thông đường thở.


23


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI

Hình minh họa.
•

Hà hơi thổi ngạt.

Hà hơi thổi ngạt có thể thực hiện theo kiểu miệng - miệng. Trong trường hợp
miệng nạn nhân bị tổn thương nặng hoặc không thể mở được thì hà hơi thổi ngạt
kiểu miệng – mũi.
Kẹp chặt mũi nạn nhân để hà hơi thổi ngạt miệng - miệng và áp miệng vào
miệng nạn nhân.Chuẩn bị thổi ngạt hai hơi. Thổi ngạt hơi thứ nhất - kéo dài một
giây - và nhìn xem lồng ngực có nâng lên không. Nếu không, thổi ngạt hơi thứ hai.
Nếu lồng ngực không nâng lên, đẩy cằm ngửa lên trên lại và thổi ngạt lần thứ hai.

Hình minh họa.
•

Ấn tim ngoài lồng ngực:

Đặt hai bàn tay (khoảng 1/3 dưới) chồng
lên nhau trên xương ức của nạn nhân, quỳ gối,
24


SKKN: VŨ THỊ CÚC – TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI
hai cách tay thẳng. Vai – cánh tay – bàn tay hợp với nhau thành một đoạn thẳng

vuông góc với lồng ngực của nạn nhân. Ép mạnh lồng ngực xuống xương ức của
nạn nhân, làm cho xương ức cùng lồng ngực của nạn nhân bị lún xuống từ 23cm. Mỗi đợt ấn là 15 cái trong 10 giây.
Cứ 15 giây, thực hiện 2 hơi thổi và 15 cái ấn tim. Tiếp tục thực hiện thêm
3 chu kỳ nữa rồi kiểm tra nạn nhân trở lại. Nếu nạn nhân chưa hồi phục, cứ kiên
trì hô hấp và sau vài phút sẽ kiểm tra lại một lần.
Nếu nạn nhân bị vết bỏng thì tiến hành sở cứu qua và sau đó đặt gạt lên và
băng bó vết bỏng. Trong trường hợp nạn nhân bị sét đánh có tổn thương đốt sống
thì phải di chuyển nạn nhân ở trên ván cứng.
b.Thoát hiểm trong hỏa hoạn.
- Khi có cháy cần:
(1).Cần bình tĩnh, dùng các

(2).Khi băng qua lửa thì nên

thiết bị chữa cháy, nước để

dùng chăn, áo thấm nước ướt

dập tắt đám cháy (không

trùm lên người

dùng nước khi cháy do
xăng, dầu), dập cầu dao, trong trường hợp không
dập được đám cháy thì hãy đóng cửa (không khóa)
phòng bị cháy lại tìm các lối thoát nạn có sẵn.
(3). Bò đi khom người

(4).Nếu thấy an toàn để thoát


khi

trong

thân và có một cửa lớn đang

phòng có nhiều khói.

đóng, trước khi thoát ra bằng

Nếu không nhìn thấy lối

lối đó phải kiểm tra độ nóng

di

chuyển

thoát thì nên lần theo một bên tường để đi, như vậy của cửa bằng cách đặt mu
sẽ tìm thấy cửa. Dùng khăn ướt bịt miệng vì khi xảy bàn tay lên cửa. Không mở
ra hỏa hoạn sản phẩm cháy từ quần áo, vải, nhựa, cửa nếu thấy cửa ấm hoặc
gỗ…sẽ tạo ra các khí độc như CO, CO2….các chất nóng.
này chủ yếu bay lơ lửng trên cao, do vậy khi thoát
hiểm việc bò sát đất sẽ giúp có được không khí sạch
25