Điều trị Lạm dụng chất Gây nghiện
Đối với Người
Có Rối loạn Xảy ra Đồng thời
Tiến sĩ Stanley Sacks
Chủ tịch Uỷ ban Đồng thuận
Bác sĩ y khoa Richard K. Ries
Đồng chủ tịch Uỷ ban đồng thuận

Phác đồ
Cải thiện
Điều trị

TIP

42


Lời cảm ơn
Quá trình xây dựng Phác đồ cải thiện điều trị (TIP)
này đã có sự đóng góp của nhiều người (xem trang
xi, xiii và phụ lục L, M, and N). Ấn phẩm này do
tập đoàn CDM Inc sản xuất theo hợp đồng Chương
trình ứng dụng tri thức (KAP) số 270-99-7072 phối
hợp với Cục Quản lý Lạm dụng Chất gây nghiện
và Sức khỏe tâm thần (SAMHSA), Bộ Y tế và An
sinh Xã hội Hoa Kỳ (DHHS). Tiến sỹ (Ed.D Karl D.
White và Tiến sỹ (Ph.D.) Andrea Kopstein, thạc sĩ y
tế cộng đồng (M.P.H) là các cán bộ dự án chính phủ
thuộc Trung tâm Điều trị Lạm dụng Chất Gây nghiện
(CSAT). Christina Currier là trưởng nhóm công tác
xây dựng các TIP của CSAT. Rose M. Urban, thạc sĩ

công tác xã hội (M.S.W.), tiến sĩ luật (J.D.), cán bộ
công tác xã hội được cấp bằng (LCSW), Phó giám
đốc điều hành dự án CDM KAP. Elizabeth Marsh
Phó giám đốc dự án CDM KAP. Shel Weinberg,
tiến sĩ triết học (Ph.D.), là Bác sĩ tâm lý nghiên cứu/
ứng dụng cao cấp của CDM KAP. Các cán bộ KAP
khác bao gồm Raquel Witkin, Thạc sĩ khoa học
(M.S.), Phó quản lý dự án; Susan Kimner, Uỷ viên
ban biên tập phụ trách quản lý; Deborah Steinbach,
Uỷ viên cao cấp trong ban biên tập/tác giả; và Erica
Flick, Trợ lý ban biên tập. Ngoài ra, còn có Sandra
Clunies, Thạc sĩ khoa học (M.S.), Tư vấn viên lạm
dụng rượu và chất ma tuý được chứng nhận quốc tế
(I.C.A.D.C.) Cố vấn nội dung. Đặc biệt cảm ơn Tiến
sỹ (Ph.D.) Susan Hills, Đồng tác giả của TIP này và
Tiến sĩ y khoa (M.D.) Doug Ziedonis, với đóng góp
của ông cho chương 8. Jonathan Max Gilbert, Thạc
sĩ (M.A.) Margaret K. Hamer, Thạc sĩ (M.P.A.),
Randi Henderson, Cử nhân (B.A.), Susan Hills,
Tiến sĩ (Ph.D.) và David Shapiro, Thạc sĩ khoa học
(M.S.), Thạc sĩ giáo dục (M.Ed.), là các tác giả. Phụ
lục K được soạn bởi Margaret Brooks, Tiến sĩ luật
(J.D.) và các cán bộ SAMHSA (Cục Quản lý Lạm
dụng Chất gây nghiện và Sức khỏe tâm thần) có sự
tham vấn của Văn phòng luật sư trưởng, Bộ Y tế và
An sinh Xã hội Hoa Kỳ, thủ đô Washington, D.C.

Từ chối trách nhiệm
Các ý kiến bày tỏ ở đây là quan điểm của các uỷ viên
trong Uỷ ban đồng thuận và không nhất thiết phản

ánh lập trường chính thức của CSAT (Trung tâm
Điều trị Lạm dụng Chất Gây nghiện), Cục Quản lý
Lạm dụng Chất Gây nghiện và Sức khỏe tâm thần
(SAMHSA) hay DHHS (Bộ Y tế và An sinh Xã hội
Hoa Kỳ). Không có sự chủ trương và không nên suy
diễn rằng có sự hỗ trợ hoặc thông qua của CSAT,
SAMHSA hoặc DHHS đối với các quan điểm này

ii

hoặc đối với công cụ, phần mềm hoặc nguồn trích
dẫn nêu trong tài liệu này. Các hướng dẫn trong tài
liệu này không nên coi là những văn bản thay thế
cho các quyết định liên quan đến chăm sóc và điều
trị bệnh nhân theo nhu cầu cá nhân.

Thông báo tài sản công hữu
Tất cả tài liệu có trong tập sách này ngoại trừ những
tài liệu được trích dẫn trực tiếp từ các nguồn có bản
quyền đều thuộc tài sản công hữu và có thể tái bản
hoặc sao chép không cần xin phép từ SAMHSA/
CSAT hoặc các tác giả. Không tái bản hoặc phân
phát ấn phẩm này để thu phí mà không có sự cho
phép bằng văn bản cụ thể của Phòng Truyền thông
thuộc SAMSHA.

Truy cập điện tử và Sao chép ấn phẩm
Có thể sao chép miễn phí từ Ngân hàng quốc gia
lưu trữ thông tin rượu và chất ma tuý (NCADI)
(800) 729-6686 hoặc (301) 468-2600; TDD – Công

cụ viễn thông cho người khiếm thính (đối với
trường hợp thiểu năng thính giác), (800) 487-4889,
hoặc bằng điện tử thông qua địa chỉ mạng toàn thế
giới Internet: www.ncadi.samhsa.gov.

Gợi ý khi trích dẫn
Nên trích dẫn như sau: Trung tâm Điều trị Lạm dụng
Chất Gây nghiện. Điều trị lạm dụng chất gây nghiện
cho người có rối loạn xảy ra đồng thời. Phác đồ cải
thiện điều trị (TIP) Tập 42. Giấy phép xuất bản Bộ y
tế và phục vụ con người (DHHS) Số (SMA) 05-3922.
Rockville, MD: Cục Quản lý Lạm dụng Chất gây
nghiện và Sức khỏe tâm thần 2005). (Tiếng Anh ghi:
Center for Substance Abuse Treatment. Substance
Abuse Treatment for Persons With Co-Occurring
Disorders. Treatment Improvement Protocol (TIP)
Series 42. DHHS Publication No. (SMA) 05-3922.
Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health
Services Administration, 2005.

Văn phòng phát hành
Chi nhánh cải thiện thực hành, Phòng cải thiện dịch vụ,
Trung tâm Điều trị Lạm dụng Chất Gây nghiện, Cục
Quản lý Lạm dụng Chất gây nghiện và Sức khỏe tâm
thần, số 1 Đường Choke Cherry, Rockville, MD 20857.
Giấy phép XB của bộ DHHS Số (SMA) 05-3922
Ấn hành năm 2005

Lời cảm ơn



Mục lục
TIP là gì?

ix

Uỷ ban đồng thuận

xi

Nhóm cố vấn KAP (chương trình ứng dụng tri thức) và
các thành viên tham dự thuộc chính phủ liên bang
Lời nói đầu
Tóm tắt sơ lược
1 Giới thiệu

xiii
xv
xvii
1

Tổng quan
Lĩnh vực đang phát triển về các chứng rối loạn xảy ra đồng thời
Những diễn biến quan trọng dẫn đến sự ra đời của cuốn TIP này
Bố cục của tài liệu TIP này

1
2
4
16


2 Định nghĩa, thuật ngữ và hệ thống phân loại các rối loạn xảy ra đồng thời

21

Tổng quan
Thuật ngữ liên quan đến rối loạn sử dụng chất gây nghiện
Thuật ngữ liên quan đến rối loạn tâm thần
Thuật ngữ liên quan đến bệnh nhân
Thuật ngữ liên quan đến điều trị
Thuật ngữ liên quan đến chương trình
Thuật ngữ liên quan đến hệ thống

21
22
23
26
27
32
33

3 Bí quyết xây dựng chương trình thành công

37

Tổng quan
Nguyên tắc chỉ đạo
Cung cấp dịch vụ
Cải thiện hệ thống và chương trình điều trị lạm dụng chất
Xây dựng đội ngũ và hỗ trợ cán bộ


37
38
41
48
55

4 Đánh giá

65

Tổng quan
Sàng lọc và đánh giá cơ bản để phát hiện COD
Quá trình đánh giá

65
66
71

5 Các chiến thuật làm việc với bệnh nhân có rối loạn xảy ra đồng thời

101

Tổng quan
Hướng dẫn để xây dựng một quan hệ điều trị thành công với khách hàng có COD
Kỹ thuật làm việc với bệnh nhân có COD

101
102
112


6 Môi trường và mô hình truyền thống

137

Tổng quan
Lập chương trình cần thiết cho những bệnh nhân có COD
Các chương trình điều trị lạm dụng chất gây nghiện ngoại trú cho bệnh nhân có COD
Các chương trình điều trị lạm dụng chất gây nghiện nội trú cho bệnh nhân có COD

137
138
143
161

iii


7 Môi trường đặc biệt và các nhóm đối tượng cụ thể

183

Tổng quan
Môi trường chăm sóc cấp tính và các môi trường khác
Chương trình Tự lực Phục hồi
Nhóm bệnh nhân cụ thể

183
184
190

197

8 Tổng quan ngắn ngọn về các rối loạn tâm thần cụ thể và các vấn đề xuyên suốt

213

Tổng quan
Những vấn đề xuyên suốt
Rối loạn Nhân cách
Rối loạn cảm xúc và Rối loạn lo âu
Bệnh tâm thần phân liệt và Các chứng rối loạn thần kinh khác
Rối loạn thiếu tập trung/hiếu động thái quá (AD/HD)
Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)
Rối loạn ăn uống
Bệnh nghiện đánh bạc
Kết luận

213
214
220
226
231
235
238
240
246
248

9 Các rối loạn do chất gây nghiện


249

Tổng quan
Mô tả
Nghiên cứu chẩn đoán
Nghiên cứu điển hình: Xác định các chứng rối loạn

249
249
252
253

Phụ lục A: Tài liệu tham khảo

255

Phụ lục B: Tên viết tắt chữ cái đầu

309

Phụ lục C: Bảng thuật ngữ

313

Phụ lục D: Các rối loạn tâm thần cụ thể: Hướng dẫn bổ sung cho tư vấn

325

Tổng quan
Khuynh hướng Tự sát

Nghiện Nicotine
Các Rối loạn Nhân cách (Tổng quan)
Rối loạn Nhân cách Ranh giới
Rối loạn Nhân cách Phản Xã hội
Rối loạn Tâm tính và Lo âu
Tâm Thần Phân Liệt và Các Rối Loạn Thần Kinh Khác
Rối Loạn Tăng Động/Giảm Chú Ý (AD/HD)
Rối Loạn Căng Thẳng Sau Chấn Thương
Rối Loạn Ăn Uống
Bệnh nghiện đánh bạc

325
326
333
348
353
359
369
385
402
408
417
425

Phụ lục E: Các mô hình đang nổi

437

Phần I. Địa chỉ của những Mô hình được Giới thiệu trong Tài liệu
Phần II. Những Mô hình đang xuất hiện khác

Danh sách các chương trình

437
439
457

iv

Mục lục


Mục lục

Phụ lục F: Các thuốc phổ biến điều trị rối loạn

459

Các yếu tố Nguy cơ Dược lý
Mô hình Điều trị Bậc thang
Dược phẩm dùng cho Liệu pháp Tâm lý năm 2004: Những điều mọi Tư vấn viên nên biết

459
461
463

Phụ lục G: Sàng lọc và công cụ đánh giá

487

Chỉ số Mức độ Nghiện (ASI)

Thử nghiệm Xác định những Rối loạn do Sử dụng Rượu (AUDIT)
Danh mục Trầm cảm Dấu hiệu -II (BDI-II)
Bảng điều tra CAGE
Các thang đo Tình huống, Động lực và Sự sẵn sàng (CMR)
Đánh giá Hội chứng Cai Thuốc của Viện Nghiên cứu Lâm sàng (CIWA-Ar)
Kiểm tra Đánh giá Tình trạng Lạm dụng Thuốc (DAST)
Thẩm định Toàn cầu về Nhu cầu Cá nhân (GAIN)
Cấp độ của Hệ thống Sử dụng Chăm sóc (LOCUS)
Kiểm tra Đánh giá Tình Trạng Nghiện rượu ở Michigan (MAST)
Phỏng vấn cho Nghiên cứu Tâm thần đối với những Rối loạn Tâm thần và
Chất gây nghiện (PRISM)
Bảng điều tra Mức độ Sẵn Sàng Thay đổi
Thẩm định Điều trị và Thái độ Phục hồi (RAATE)
Phỏng vấn Lâm sàng có Cấu trúc đối với các Rối loạn thuộc DSM-IV (SCID-IV)
Công cụ Điều trị Lạm dụng Chất gây nghiện (SATS)
Đánh giá Thay đổi của Đại học Rhode Island (URICA)

487
488
488
489
489
490
490
491
491
492

Phụ lục H: Công cụ sàng lọc


497

Mẫu phiếu thử nghiệm sàng lọc sức khỏe tâm thần -III
Công cụ Thử nghiệm Sàng lọc Lạm dụng Chất gây nghiện Giản đơn

498
499

Phụ lục I: Nguồn đào tạo có chọn lọc

513

Những nguồn Đào tạo về Điều trị các Rối loạn Nghiện
Các nguồn Đào tạo về Sức khỏe Tâm thần
Các nguồn Đào tạo về các Rối loạn Xảy ra Đồng thời
Listservs và các Nhóm Thảo luận về Rối loạn Xảy ra Đồng thời

513
515
515
516

Phụ lục J: Các chương trình tự lực tương trợ phục hồi kép và
các nguồn khác hỗ trợ người sử dụng và nhà cung cấp dịch vụ

519

Các hội phục hồi kép với 12 bước
Hỗ trợ lẫn nhau trong chương trình phục hồi kép
Các Nguồn khác dành cho Bệnh nhân và các Nhà cung cấp


519
520
521

Phụ lục K: Tính bảo mật

523

Luật pháp Liên bang và Quyền bảo mật

523

Phụ lục L: Ủy ban nguồn

527

Phụ lục M: Năng lực về văn hoá và các bên tham gia mạng lưới đa dạng

531

Phụ lục N: Người đánh giá/chuyên gia phản biện lĩnh vực

533

493
493
494
494
495

495

v


Hình
1-1 Người có lạm dụng rượu, chất ma tuý hoặc rối loạn tâm thần trong 1 năm qua
1-2 Tỷ lệ rối loạn nhân cách phản/chống xã hội, trầm cảm và rối loạn lo âu do phụ thuộc

chất ma tuý
1-3 Các cơ sở điều trị lạm dụng chất gây nghiện có chương trình đặc biệt dành cho

bệnh nhân có COD
2-1 Bốn cấp độ chăm sóc
3-1 Sáu nguyên tắc chỉ đạo trong điều trị bệnh nhân có COD
3-2 Các cấp độ về khả năng của chương trình trong điều trị rối loạn đồng thời.
3-3 Một tầm nhìn về điều trị tổng hợp đầy đủ đối với COD
3-4 Cộng tác viên điều trị đồng thời của miền mam Bang Maine
3-5 Đánh giá tiềm năng phục vụ bệnh nhân COD của cơ sở
3-6 Tài trợ một hệ thống chăm sóc toàn diện cho người có COD
3-7 Các thái độ và đạo đức cốt yếu của bác sĩ lâm sàng làm việc với bệnh nhân có COD
3-8 Các ví dụ về năng lực cơ bản cần có khi điều trị người có COD
3-9 Sáu lĩnh vực năng lực cần có ở cấp độ trung cấp khi điều trị người có COD
3-10 Các ví dụ về năng lực cần có ở cấp độ nâng cao/cao cấp trong điều trị bệnh nhân
3-11 Các vấn đề về lập kế hoạch điều trị và tài liệu hoá/ghi chép đối với rối loạn tâm thần

và sử dụng chất gây nghiện
3-12 Chứng chỉ trong các nghề y tế
3-13 Giảm thiểu tình trạng bỏ việc của nhân viên trong các chương trình dành cho


bệnh nhân COD
4-1 Những điều cân nhắc khi đánh giá
4-2 Kế hoạch điều trị đơn giản cho George T. (Ca 2)
4-3 Những điều cần cân nhắc trong bố trí điều trị
5-1 Các giai đoạn thay đổi
5-2 Các phương pháp tiếp cận để thúc đẩy động lực
5-3 Can thiệp Dựa trên Thúc đẩy 4 buổi
5-4 Danh mục kiểm tra khi Thiết kế Chương trình CM
6-1 Biện pháp Can thiệp
6-2 Nguyên tắc Thực hiện
6-3 Chương trình Đào tạo và Hỗ trợ Kỹ thuật Mẫu
6-4 Biện pháp Điều trị Nội trú
6-5 Những điều chỉnh của chương trình TC dành cho những người có COD
7-1 Tiêu chuẩn cho Giai đoạn Suy nhược nghiêm trọng
D-1 Các Câu hỏi chính khi Xem xét Rủi ro Tự sát
D-2 Tiêu chí DSM-IV đối với Cai nghiện Nicotine
D-3 Bài Kiểm tra Nghiện Nicotine Fagerstrom
D-4 Các Chiến lược Bỏ thuốc Tốt nhất
D-5 Khái quát Chiến lược 2. Các Thành phần của một Chương trình Ngăn ngừa Tái nghiện
D-6 Đặc điểm của những Người gặp Rối loạn nhân cách phản xã hội và

Rối loạn Nhân cách Ranh giới
D-7 Bản phân phát Công việc Theo bước dành cho Bệnh nhân gặp BPD
D-8 Bí quyết tư vấn Bệnh nhân gặp APD
D-9 Bài tập Lỗi tư duy phản xã hội
D-10Các Chất gây nghiện Tạo ra hoặc Giả tạo ra Rối loạn Tâm tính
D-11Khuyến khích tương tác của Bệnh nhân Rối Loạn Tâm Thần Mãn tính
D-12Đánh giá sinh học về Những trường hợp Rủi ro cao
D-13Nhóm triệu chứng AD/HD: Giảm Chú Ý


vi

5
8
11
29
38
44
45
49
51
52
57
58
59
60
61
63
64
74
96
97
116
117
119
123
165
166
167
172

174
206
330
341
342
344
348
350
360
367
368
373
391
392
403

Mục lục


D-14Nhóm triệu chứng AD/HD: Tăng Động – Bồng Bột
D-15Ngồi thiền: Một Kỹ năng Đương đầu cho Bệnh nhân có Đau đơn về Tinh thần
D-16Rối loạn Ăn uống và Rối loạn Sử dụng Chất Gây nghiện liên hệ với nhau như thế nào?
D-17Những Câu hỏi Kiểm Tra Chung và Cụ thể cho Người có khả năng mắc

Rối loạn Ăn uống
D-18Các Tiêu chí Chẩn đoán cho chứng Mê đánh bạc Đến mức

Bệnh hoạn so với Các Tiêu chí cho Lệ thuộc Chất Gây nghiện
D-19So sánh Người mê cờ bạc bệnh hoạn dạng Hành động và Người mê cờ bạc Thoát ly
H-1 Nguồn về các Mục của Công cụ Thử nghiệm Sàng lọc Giản đơn về Lạm dụng


Chất gây nghiện
H-2 Mẫu phỏng vấn trong Công cụ thử nghiệm sàng lọc giản đơn về lạm dụng

chất gây nghiện
H-3 Mẫu bảng hỏi tự điền trong Công cụ điều tra giản đơn về lạm dụng chất gây nghiện
H-4 Bảng tính điểm cho Công cụ thử nghiệm sàng lọc giản đơn về lạm dụng chất gây nghiện

403
413
421
422
426
427
503
506
509
511

Khung lời khuyên cho nhân viên tư vấn
Chương 2
Rối loạn nhân cách phản/chống xã hội
Rối loạn tâm thần
Rối loạn tâm trạng và lo lắng

24
25
25

Chương 4

Những điều nên làm và không nên làm khi đánh giá COD

67

Chương 5
Hình thành liên minh điều trị
Duy trì viễn cảnh phục hồi
Khắc phục tình trạng chuyển thái ngược/nảy sinh tâm lý cũ của bác sĩ đối với bệnh nhân
Theo dõi các triệu chứng tâm thần
Áp dụng phương pháp phù hợp với văn hoá
Sử dụng Kỹ thuật Quản lý Ngẫu nhiên
Sử dụng phương pháp phòng ngừa tái nghiện

103
105
106
107
111
125
130

Chương 6
Các khuyến nghị nhằm cung cấp các dịch vụ thiết yếu cho những người có COD
Nguyên tắc điều trị từ ACT
Nguyên tắc điều trị từ ICM
Biện pháp điều trị và dịch vụ đề xuất từ Mô hình MTC

141
157
159

175

Chương 7
Làm việc với Bệnh nhân Vô gia cư có COD
Giám sát Cộng đồng với Tội phạm có COD
Nguyên tắc Điều trị và Dịch vụ dành cho Phụ nữ có COD

200
202
210

Chương 8
Tư vấn cho Bệnh nhân muốn tự sát
Tư vấn cho Bệnh nhân có Rối loạn nhân cách ranh giới
Tư vấn cho bệnh nhân có rối loạn cảm xúc hoặc lo âu
Tư vấn cho Bệnh nhân có rối loạn thần kinh

Mục lục

215
222
229
234

vii


Tư vấn cho Bệnh nhân có AD/HD
Tư vấn cho Bệnh nhân mắc PTSD
Tư vấn cho Bệnh nhân có Rối loạn ăn uống

Tư vấn cho Bệnh nhân có rối loạn nghiện đánh bạc

viii

237
241
245
248

Mục lục


Phác đồ cải thiện điều trị
(TIP) là gì?
Các Phác đồ cải thiện điều trị (TIP), được xây dựng bởi Trung tâm Điều
trị Lạm dụng Chất Gây nghiện (CSAT), trực thuộc Cục Quản lý Lạm dụng
Chất gây nghiện và Sức khỏe tâm thần (SAMHSA)/Bộ Y tế và An sinh
Xã hội Hoa Kỳ (DHHS) là những hướng dẫn thực hành để điều trị các rối
loạn sử dụng chất gây nghiện. CSAT vận dụng kinh nghiệm và kiến thức
của các chuyên gia lâm sàng, nghiên cứu và quản trị để sản xuất các Phác
đồ cải thiện điều trị (TIP) được phân phát đến các cơ sở và cá nhân với
số lượng ngày càng nhiều trên khắp cả nước. Độc giả TIP đang ngày càng
mở rộng, không chỉ giới hạn ở các cơ sở điều trị công và tư, vì rối loạn
do rượu và các chất ma tuý khác đang ngày càng được công nhận là một
vấn đề lớn.
Ban cố vấn Chương trình ứng dụng tri thức (KAP) của CSAT là một nhóm
các chuyên gia có uy tín về rối loạn sử dụng chất gây nghiện và chuyên
viên trong các lĩnh vực có liên quan như chăm sóc sức khoẻ ban đầu, sức
khỏe tâm thần và công tác xã hội, phối hợp với các giám đốc cơ quan
quản lý lạm dụng rượu và chất ma tuý cấp thuộc các Bang đưa ra các chủ

đề cho các TIP. Các chủ đề được căn cứ trên nhu cầu hiện tại của lĩnh vực
này về thông tin và hướng dẫn áp dụng.
Sau khi lựa chọn một chủ đề, CSAT mời cán bộ từ các cơ quan Liên bang
liên quan và các tổ chức trong nước tham gia Uỷ ban nguồn để gợi ý các
lĩnh vực trọng tâm cụ thể cũng như các nguồn cần được xem xét để xây
dựng nội dung cho TIP. Sau đó các khuyến nghị được gửi tới Uỷ ban đồng
thuận, bao gồm các chuyên gia về chủ đề đó do các đồng nghiệp đề cử ra.
Uỷ ban này tham gia vào các cuộc thảo luận; những thông tin và khuyến
nghị mà họ nhất trí trong các cuộc thảo luận là cơ sở để xây dựng TIP đó.
Các uỷ viên/thành viên trong Uỷ ban đồng thuận đại diện cho các chương
trình điều trị lạm dụng chất gây nghiện, các bệnh viện, các trung tâm sức
khoẻ cộng đồng, các chương trình tư vấn, các cơ quan tư pháp hình sự, các
cơ sở bảo trợ trẻ em, và những người hành nghề trong khu vực tư nhân.
Chủ tịch uỷ ban (hoặc các Đồng chủ tịch) đảm bảo việc đưa ra các hướng
dẫn áp dụng phản ánh kết quả cộng tác của nhóm.
Một nhóm làm việc tập hợp nhiều chuyên gia trong nhiều lĩnh vực duyệt
kỹ tài liệu sơ thảo. Sau khi đã đưa vào những thay đổi do các chuyên gia

ix


này đề xuất, công việc tiếp theo là chuẩn bị để
xuất bản TIP, trên giấy và trực tuyến/mạng.
Có thể truy cập các TIP qua Internet tại địa
chỉ: www.kap.samhsa.gov. Việc chuyển sang
phương tiện điện tử giúp các TIP có thể được
cập nhật dễ dàng hơn nhằm tiếp tục cung cấp
cho lĩnh vực những thông tin mới nhất.
Mặc dù trong mỗi TIP đều đã cố gắng đưa vào
các cơ sở bằng chứng về những cách làm được

gợi ý, tuy nhiên CSAT nhận thấy lĩnh vực điều
trị lạm dụng chất gây nghiện đang phát triển và
nghiên cứu thường đi sau phát minh đã được
thử nghiệm trong lĩnh vực. Mục tiêu chính của
mỗi TIP là chuyển tải thông tin “ở tuyến đầu”
một cách nhanh chóng nhưng có trách nhiệm.
Vì lý do này, các khuyến nghị đưa ra trong
TIP đều trích dẫn lấy từ kinh nghiệm lâm sàng
của thành viên trong Uỷ ban hoặc tài liệu tham
khảo. Khi ủng hộ một phương pháp tiếp cận
nào đó trong một nghiên cứu thì sẽ trích dẫn từ
nghiên cứu đó.

x

TIP này, mang tên Điều trị lạm dụng chất gây
nghiện cho người có rối loạn xảy ra đồng thời,
được sửa lại từ TIP 9, có tên Đánh giá và điều
trị bệnh nhân có đồng thời bệnh tâm thần và lạm
dụng rượu và các chất ma tuý khác. TIP sau khi
được sửa lại đưa ra thông tin về những diễn biến
mới trong lĩnh vực hiện đang phát triển nhanh là
rối loạn lạm dụng chất gây nghiện và tâm thần
xảy ra đồng thời và nắm bắt những gì mới nhất
trong điều trị người có rối loạn xảy ra đồng thời.
TIP này tập trung vào những gì mà bác sĩ lâm
sàng điều trị lạm dụng chất gây nghiện cần biết
và cung cấp thông tin đó theo hình thức dễ tiếp
cận. TIP này tổng hợp kiến thức và đưa nó vào
thực tiễn thực hành của các ca lâm sàng và tình

huống thực tế để người đọc sẽ từ đó có thêm
kiến thức, sự khích lệ và nhiệt tình khi làm việc
với bệnh nhân có rối loạn xảy ra đồng thời.

Phác đồ cải thiện điều trị (TIP) là gì?


Uỷ ban đồng thuận
Chủ tịch
Tiến sĩ Stanley Sacks
Giám đốc
Trung tâm tổng hợp nghiên cứu và thực hành
Công ty các viện phát triển và nghiên cứu quốc
gia.
Thành phố New York, Bang New York

Đồng chủ tịch
Tiến sĩ y khoa Richard K. Ries
Giám đốc/Giáo sư
Các dịch vụ sức khỏe tâm thần cho người bệnh
ngoại trú
Các chương trình rối loạn kép
Trung tâm y tế Harborview
Thành phố Seattle, Bang Washington

Lãnh đạo nhóm công tác
Tiến sĩ Donna Nagy McNelis
Giám đốc, Giáo dục chăm sóc sức khoẻ hành
vi
Phó giáo sư, ngành Tâm thần học

Đại học Drexel
Trường y
Thành phố Philadelphia, Bang Pennsylvania
Bác sĩ y khoa David Mee-Lee,
Hội viên Hội thuốc cai nghiện Hoa Kỳ
(FASAM)
Thành phố (cấp thị trấn) Davis, Bang
California
Tiến sĩ James L. Sorenson
Khoa Tâm thần
Bệnh viện đa khoa San Francisco
Thành phố San Francisco, Bang California
Bác sĩ y khoa Douglas Ziedonis
Giám đốc Các dịch vụ cai nghiện
Hệ thống chăm sóc sức khoẻ hành vi cấp trường
đại học
Thị trấn Piscataway, Bang New Jersey

Tiến sĩ Joan E. Zweben
Giám đốc Điều hành
Phòng khám Phố 14 (14th Street) và Nhóm y
Dự án khôi phục cộng đồng East Bay
Đại học California
Thành phố (cấp thị trấn) Berkeley, Bang
California

Uỷ viên uỷ ban
Thạc sĩ công tác xã hội, Tiến sĩ luật Betty
Blackmon
Parker-Blackmon và các cộng sự

Thành phố Kansas, Bang Missouri
Steve Cantu, tư vấn viên phụ thuộc hoá chất
được cấp bằng (LCDC), Tư vấn viên cai
rượu và chất ma túy (CADAC), Dịch vụ
tiếp cận từ xa (RAS)
Điều phối viên chương trình lâm sàng
Công ty các dịch vụ sức khoẻ nông thôn Nam
Texas
Thành phố (cấp thị trấn) Cotulla, Bang Texas
Catherine S. Chichester, Thạc sĩ khoa học hộ
lý (M.S.N.), Y tá được đăng ký (R.N.)
Giám đốc điều hành
Cộng tác viên về rối loạn xảy ra đồng thời của
Miền Nam Bang Maine
Thành phố (cấp thị trấn) Portland, Bang Maine
Tiến sĩ Colleen Clark
Cộng sự nghiên cứu
Khoa sức khỏe tâm thần cộng đồng
Đại học South Florida
Thành phố (cấp thị trấn) Tampa, Bang Florida
Bác sĩ y khoa ,Thạc sĩ quản trị kinh doanh
Christie A. Cline
Giám đốc y
Phòng các ngành khoa học về sức khoẻ hành
vi
Sở y tế Bang New Mexico
Thị xã (thủ phủ tỉnh) Santa Fe, Bang New
Mexico

xi



Thạc sĩ Raymond Daw
Giám đốc điều hành
Công ty trung tâm Na’nizhoozhi
Thành phố (cấp thị trấn) Gallup, Bang New
Mexico

Thạc sĩ khoa học sức khỏe Michael Harle
Chủ tịch/Giám đốc điều hành
Công ty Gaudenzia
Thành phố (cấp thị trấn) Norristown, Bang
Pennsylvania

Sharon C. Ekleberry, Chuyên gia công tác xã
hội lâm sàng được cấp bằng (L.C.S.W.),
Thầy thuốc điều trị lạm dụng chất gây
nghiện được cấp bằng (L.S.A.T.P.), Cử
nhân thiết kế cộng đồng (B.C.D.)
Trưởng phòng
Các dịch vụ ngoại trú cho người lớn
Các dịch vụ sức khỏe tâm thần hạt (huyện)
Fairfax
Ban công tác cộng đồng giáo xứ Fairfax/Falls
Xã tự trị Centreville, Bang Virginia

Tiến sĩ Michael W. Kirby, Jr.
Giám đốc điều hành - CEO
Công ty Arapahoe House
Thành phố Thornton, Bang Colorado


Tiến sĩ Byron N. Fujita
Bác sĩ tâm lý cao cấp
Trung tâm y tế hạt (huyện) Clackamas
Thành phố (cấp thị trấn) Oregon, Bang Oregon
Tiến sĩ Lewis E. Gallant
Giám đốc điều hành
Công ty hiệp hội quốc gia các giám đốc cơ quan
quản lý lạm dụng ruợu và chất ma tuý cấp
Bang
Thủ đô Washington, DC

Bác sĩ y khoa Kenneth Minkoff
Giám đốc y
Quản lý sức khoẻ Choate
Thành phố (cấp thị trấn) Woburn, Bang
Massachusetts
Tiến sĩ Lisa M. Najavits
Phó giáo sư tâm lý học
Trường y Harvard/Bệnh viện McLean
Thành phố (cấp thị trấn) Belmont, Bang
Massachusetts
Tiến sĩ Tomas A. Soto
Giám đốc
Khoa học hành vi
Trung tâm CORE
Thành phố (cấp thị trấn) Chicago, Bang
Illinois

Chủ tịch và Đồng chủ tịch xin cảm ơnTiến sĩ y khoa Kenneth Minkoff vì những đóng góp quý báu

của ông cho chương 4 của TIP này.
Đặc biệt cảm ơn Tiến sĩ y khoa Douglas Ziedonis vì đã cung cấp nội dung về nicotine; Tiến sĩ
Donna Nagy McNelis vì đã cung cấp nội dung cho phần phát triển nhân lực/đội ngũ; Tim Hamilton,
vì đã cung cấp nội dung cho phần các nhóm tự lực phục hồi kép trong chương 7; Theresa Moyers
vì bà góp ý phê bình cho phần phỏng vấn có tính động lực; Tiến sĩ George A. Parks vì ông đã đóng
góp ý kiến cho phần ngăn ngừa tái nghiện; Tiến sĩ Cynthia M. Bulik vì đã viết phần về rối loạn ăn
uống; Lisa M. Najavits vì đóng góp của bà cho phần PTSD (rối loạn áp lực/căng thẳng sau chấn
động); Tiến sĩ Loreen Rugle vì đã viết phần rối loạn về cờ bạc; Tiến sĩ Barry S. Brown vì đã tư
vấn cho Chủ tịch; và Jo Scraba vì sự giúp đỡ về mặt biên tập của bà cho Chủ tịch.

xii

Uỷ ban đồng thuận


xiii


xiv

abcxxvnsnbnson


Lời nói đầu
Tài liệu Phác đồ cải thiện điều trị (TIP) hoàn thành sứ mệnh của SAMHSA
trong xây dựng khả năng đáp ứng và hỗ trợ phục hồi đối với những người
có hoặc có nguy cơ mắc các rối loạn về tâm thần hoặc sử dụng chất gây
nghiện bằng việc cung cấp hướng dẫn những cách làm hay cho các bác sĩ
lâm sàng, quản trị chương trình và các đơn vị mua dịch vụ, nhằm cải thiện
chất lượng và hiệu quả của việc cung cấp dịch vụ, và, qua đó thúc đẩy sự

hồi phục. Các TIP là kết quả của việc xem xét kỹ lưỡng tất cả các phát hiện
nghiên cứu về dịch vụ lâm sàng và y tế có liên quan, kinh nghiệm trình
diễn, và các yêu cầu thực hiện. Một nhóm các nhà nghiên cứu lâm sàng,
bác sĩ lâm sàng, quản trị chương trình và những người ủng hộ bệnh nhân
thuộc cấp dưới Liên bang đã tranh biện và thảo luận các lĩnh vực cụ thể
về chuyên môn cho tới khi đạt được đồng thuận về những cách làm hay.
Công việc của uỷ ban sau đó được tổng kết và được góp ý phê bình bởi
các chuyên gia thẩm định /phản biện trong lĩnh vực.
Tài năng, tâm huyết và nỗ lực mà các thành viên uỷ ban xây dựng TIP và
các nhà thẩm định /phản biện đóng góp cho quá trình có nhiều bên tham
gia này đã giúp lấp hố ngăn cách giữa những hứa hẹn trong nghiên cứu với
nhu cầu của các bác sĩ lâm sàng đang hành nghề và các nhà quản trị muốn
phục vụ những người lạm dụng chất gây nghiện bằng những cách tốt nhất
và hiệu quả nhất về mặt khoa học. Chúng tôi xin cảm ơn tất cả những ai
đã cùng với chúng tôi đóng góp cho những tiến bộ trong lĩnh vực điều trị
lạm dụng chất gây nghiện.
Thạc sĩ Charles G. Curie, Chuyên gia công tác xã hội về lâm sàng
chưa chính thức (A.C.S.W.)
Quản trị viên
Cục Quản lý Lạm dụng Chất gây nghiện và Sức khỏe tâm thần
Bác sĩ y khoa, Tiến sĩ luật, Thạc sĩ sức khoẻ cộng đồng H. Westley
Clark, Hội viên Hội thuốc cai nghiện Hoa Kỳ (FASAM)
Giám đốc
Trung tâm Điều trị Lạm dụng Chất Gây nghiện
Cục Quản lý Lạm dụng Chất Gây nghiện và Sức khỏe tâm thần

xv




Tóm tắt sơ lược
Rối loạn xảy ra đồng thời, sử dụng trong TIP này, chỉ rối loạn sử dụng (lạm
dụng hoặc phụ thuộc) chất gây nghiện và rối loạn tâm thần đồng thời xảy ra.
Bệnh nhân được cho là mắc rối loạn xảy ra đồng thời có một hoặc nhiều rối
loạn liên quan tới sử dụng rượu và/hoặc các chất ma tuý khác bị lạm dụng
cũng như một hoặc nhiều rối loạn tâm thần. Chẩn đoán rối loạn xảy ra đồng
thời (COD) được xác lập khi có ít nhất một rối loạn loại này có thể được xác
định mà không phụ thuộc vào loại kia và không chỉ đơn giản là tập hợp các
triệu chứng của một rối loạn. Nhiều người cho rằng một người điển hình có
COD là người đó bị rối loạn tâm thần trầm trọng kết hợp với một rối loạn sử
dụng chất gây nghiện cũng trầm trọng, ví dụ bị tâm thần phân liệt kết hợp với
tình trạng phụ thuộc rượu chẳng hạn. Tuy nhiên, các tư vấn viên làm việc tại
các cơ sở cai nghiện sẽ coi một người nghiện nặng cộng thêm với rối loạn tâm
thần từ nhẹ đến trung bình là người có COD; một ví dụ là một người phụ thuộc
rượu có thêm rối loạn trầm cảm hoặc rối loạn lo lắng thì là người có COD.
Những nỗ lực điều trị nhằm đáp ứng nhu cầu riêng biệt của những người COD
đã có tiến bộ trong hơn 2 thập kỷ qua ở cả trong môi trường điều trị lạm dụng
chất gây nghiện và dịch vụ sức khoẻ tâm thần.
Trong toàn bộ TIP này, thuật ngữ “lạm dụng chất gây nghiện” chỉ cả lạm dụng
chất gây nghiện và phụ thuộc chất gây nghiện (như định nghĩa của Sách hướng
dẫn chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần, ấn bản lần thứ 4, bản chỉnh
sửa nội dung [DSM-IV-TR] [Hội Tâm Thần Hoa Kỳ 2000]) và bao gồm việc
sử dụng rượu và các chất kích động tâm lý khác. Mặc dù có điều không may
là không rõ nghĩa, nhưng thuật ngữ này được chọn sử dụng một phần vì quần
chúng không chuyên, các nhà chính trị và nhiều nhà chuyên môn về điều trị
lạm dụng chất gây nghiện vẫn thường sử dụng “lạm dụng chất gây nghiện” để
chỉ việc sử dụng quá mức bất kể loại chất gây nghiện nào. Độc giả nên bám
sát bối cảnh mà thuật ngữ xuất hiện để xác định phạm vi các nghĩa có thể áp
dụng được; trong hầu hết trường hợp, thuật ngữ này chỉ tất cả mọi rối loạn sử
dụng chất gây nghiện được liệt kê ra trong DSM-IV. Tuy nhiên có điều cần

lưu ý là mặc dù phụ thuộc nicotine được thừa nhận là rối loạn theo như trong
DSM-IV, nhưng có sự khác biệt quan trọng giữa nghiện thuốc lá và các loại
nghiện khác ở chỗ hệ quả chính của thuốc lá chủ yếu về y lý chứ không phải
hành vi, và do vậy, không nên coi là lạm dụng chất gây nghiện trong TIP này.
Tuy nhiên vì có nhiều người có COD nghiện nicotine cũng như do tác hại tàn
phá sức khoẻ của việc sử dụng thuốc lá, nên phụ thuộc nicontine cũng được

xvii


coi là vấn đề xuyên suốt quan trọng đối với những
người có rối loạn sử dụng chất gây nghiện và bệnh
tâm thần.
Các thuật ngữ chỉ rối loạn tâm thần có thể có
nghĩa thông thường và chuyên ngành hơi khác
nhau. Ví dụ, hầu như ai cũng có thể bị trầm cảm
hoặc hồi hộp một thời gian ngắn trong áp lực
cuộc sống, nhưng điều này không có nghĩa là
người ta đều bị “rối loạn tâm thần” như cách sử
dụng ở nội dung này. Vì DSM-IV là chuẩn quốc
gia để định nghĩa rối loạn tâm thần, nên sách đó
được sử dụng trong TIP này. Tuy nhiên, ở một
số Bang/tiểu bang, chỉ những chuyên gia được
đào tạo mới được “chính thức” chẩn đoán đâu là
rối loạn tâm thần đâu là rối loạn lạm dụng chất
gây nghiện.
Vào cuối những năm 1970, những người hành
nghề đã bắt đầu xác nhận sự xuất hiện của lạm
dụng chất gây nghiện kết hợp với rối loạn tâm
thần có quan hệ sâu sắc và rắc rối với kết quả

điều trị. Nhận thức ngày càng gia tăng đó đã đi
đến đỉnh điểm là sự chú trọng ngày nay đối với
nhu cầu cần xác định và xử lý quan hệ qua lại
giữa các rối loạn này bằng những phương pháp
tiếp cận mới và điều chỉnh cho phù hợp liệu pháp
chữa trị truyền thống. Trong các thập niên từ cuối
những năm 1970 tới nay, các chương trình điều
trị lạm dụng chất gây nghiện thường cho biết có
50 – 70% bệnh nhân của họ có COD, trong khi
các môi trường sức khỏe tâm thần tương ứng lại
chỉ đưa ra tỷ lệ 20 – 50%. Trong cùng thời gian
này, một nền kiến thức đã phát triển giúp làm rõ
những thách thức trong điều trị được tạo ra bởi sự
kết hợp giữa sử dụng chất gây nghiện và rối loạn
tâm thần và giúp minh chứng cho một điều rằng
rằng khi không có những nỗ lực điều trị đúng
mục tiêu thì có khả năng việc điều trị sẽ đem lại
kết quả xấu cho những bệnh nhân đó.
Cộng đồng/giới điều trị và nghiên cứu đã không
bị động khi đối mặt với thách thức này. Nhiều
chiến lược sáng tạo đã xuất hiện và được thử
nghiệm và đối tượng điều trị đã được xác định
chính xác hơn. Các phát hiện nghiên cứu cho
thấy nhiều bệnh nhân điều trị lạm dụng chất gây
nghiện có rối loạn tâm thần ít nghiêm trọng phản
ứng tốt với các phương pháp điều trị lạm dụng
chất gây nghiện truyền thống trong khi những
người có rối loạn tâm thần trầm trọng hơn cần
có những điều chỉnh và bổ sung cho các can
thiệp để nâng cao hiệu quả điều trị và, trong hầu


xviii

hết các trường hợp, để mang lại kết quả điều trị
thành công.
Bốn cấp độ chăm sóc, mà Hiệp hội quốc gia các
giám đốc cơ quan quản lý lạm dụng rượu và chất
ma tuý cấp Bang (NASADAD) và Hiệp hội quốc
gia các giám đốc chương trình sức khỏe tâm
thần cấp Bang (NASMHPD) xây dựng, là một
công cụ phân loại hữu ích việc điều phối dịch vụ
theo mức độ nặng nhẹ trong bối cảnh của các
môi trường điều trị lạm dụng chất gây nghiện và
sức khoẻ tâm thần. Cơ cấu bốn cấp độ chăm sóc
NASADAD – NASMHPD đưa ra một cấu trúc
cho việc tiến hành tham vấn, cộng tác và tổng
hợp giữa các hệ thống và nhà cung cấp dịch vụ
điều trị lạm dụng chất ma túy và sức khoẻ tâm
thần, nhằm cung cấp dịch vụ chăm sóc phù hợp
cho từng bệnh nhân có COD. Mặc dù tư liệu
trong TIP này nhắc đến tất cả 4 cấp độ nhưng TIP
được thiết kế chủ yếu để hướng dẫn các tư vấn
viên cai nghiện làm việc trong môi trường cấp độ
II và III. Bốn loạn COD là:
• Cấp độ I Rối loạn tâm thần ít trầm trọng/rối

loạn chất gây nghiện ít trầm trọng

• Cấp độ II Rối loạn tâm thần trầm trọng/rối loạn


chất gây nghiện ít trầm trọng

• Cấp độ III Rối loạn tâm thần ít trầm trọng/rối

loại chất gây nghiện trầm trọng
• Cấp độ IV Rối loạn tâm thần trầm trọng/rối
loạn chất gây nghiện trầm trọng

Hội Y Khoa về cai nghiện ma túy Hoa Kỳ
(ASAM) cũng đã xây dựng một hệ thống bố trí
bệnh nhân để tiện cho việc điều trị có hiệu quả.
Tiêu chí bố trí bệnh nhân ASAM (ASAM PPC2R) đưa ra 3 loại chương trình điều trị lạm dụng
chất gây nghiện cho những người có COD: dịch
vụ chỉ cai nghiện, có khả năng chẩn đoán kép và
chẩn đoán kép nâng cao. TIP này sử dụng một hệ
thống khác tương quan, phân loại chương trình
điều trị lạm dụng chất gây nghiện và sức khỏe
tâm thần theo ba loại: căn bản, trung cấp/bậc
trung và cao cấp/nâng cao, trên qua điểm của các
chương trình là hướng tới cung cấp dịch vụ chăm
sóc tổng hợp. Ngoài ra, các tư vấn viên hoặc độc
giả khác sử dụng TIP này sẽ có những quá trình
đào tạo và kinh nghiệm trong lĩnh vực COD ở
nhiều cấp độ: ban đầu, trung cấp và cao cấp, nên
họ có những nhu cầu khác nhau. TIP này được
cấu trúc theo mục tiêu đáp ứng các nhu cầu của
tư vấn viên cai nghiện có quá trình đào tạo căn
bản nhưng cũng đáp ứng những nhu cầu khác của

Tóm tắt sơ lược



những người có quá trình đào tạo trung cấp/bậc
trung hoặc cao cấp/nâng cao.

chất gây nghiện cho những bệnh nhân của họ cần
có cả hai loại dịch vụ này.

Việc tổng hợp các dịch vụ điều trị lạm dụng chất
gây nghiện với các dịch vụ sức khỏe tâm thần
cho những người có COD đã trở thành một sáng
kiến lớn trong điều trị. Điều trị tổng hợp kết hợp
các can thiệp lạm dụng chất gây nghiện với can
thiệp sức khỏe tâm thần để điều trị tổng thể người
đó một cách có hiệu quả hơn; thuật ngữ này suy
rộng ra cho tất cả các cơ chế, trong đó các can
thiệp điều trị COD được kết hợp với nhau trong
một quan hệ điều trị hoặc trong một môi trường
dịch vụ ban đầu. Như vậy, điều trị tổng hợp thể
hiện mối quan tâm về lâu dài trong các chương
trình điều trị lạm dụng chất gây nghiện khi điều
trị tổng thể con người và xác định tầm quan trọng
của việc đảm bảo sao cho khi tham gia vào một
hệ thống có thể tiếp cận được với tất cả các hệ
thống cần thiết.

Việc lập kế hoạch điều trị bắt đầu bằng sàng lọc
và đánh giá. Quá trình sàng lọc nhằm xác định
những bệnh nhân muốn được điều trị lạm dụng
chất gây nghiện và có dấu hiệu về vấn đề sức

khỏe tâm thần cần được chú ý thêm. Các công cụ
sàng lọc dễ sử dụng sẽ đạt được mục tiêu này và
có thể được sử dụng bởi những tư vấn được huấn
luyện ở mức tối thiểu.

Được phát triển trong lĩnh vực điều trị lạm dụng
chất gây nghiện, viễn cảnh phục hồi xác định
phục hồi là một quá trình dài hạn của sự thay
đổi bên trong, mà trong đó tiến bộ diễn ra trong
các giai đoạn, đây là một cách hiểu có ý nghĩa
quan trọng đối với việc lập kế hoạch điều trị.
Khi xây dựng một kế hoạch điều trị, bác sĩ lâm
sàng cần xác định việc điều trị diễn ra trong các
môi trường khác nhau (ví dụ, nội trú/nội trú hoặc
ngoại trú) theo thời gian, và phần lớn quá trình
phục hồi thường diễn ra ở ngoài, hoặc sau điều
trị (ví dụ bằng việc tham gia vào các nhóm tự
lực tương trợ). Những người hành nghề thường
chia điều trị thành các giai đoạn, thông thường
bao gồm tiếp nhận, ổn định, điều trị ban đầu và
chăm sóc tiếp tục (cũng gọi là chăm sóc sau điều
trị). Việc áp dụng các giai đoạn này giúp bác sĩ
lâm sàng (dù trong hệ thống điều trị lạm dụng
chất gây nghiện hay điều trị sức khoẻ tâm thần)
có thể sử dụng các phương pháp phù hợp, theo
từng bước khi xây dựng và sử dụng các phác đồ
điều trị.
TIP này xác định 11 yếu tố chính trong xây dựng
chương trình điều trị COD tại các cơ sở điều trị
lạm dụng chất; các đoạn dưới đây sơ lược về các

yếu tố quan trọng này. Mặc dù nhấn mạnh đến nhu
cầu và chức năng của điều trị lạm dụng chất gây
nghiện, nhưng các yếu tố đưa ra ở đây lại phù hợp
hơn với các cơ sở điều trị sức khỏe tâm thần và các
hệ thống dịch vụ khác mong muốn phối hợp các
dịch vụ điều trị sức khỏe tâm thần và lạm dụng

Tóm tắt sơ lược

Việc đánh giá cơ bản gồm có thu thập thông tin để
cung cấp bằng chứng về COD và các chẩn đoán
về rối loạn tâm thần và sử dụng chất gây nghiện;
đánh giá các khía cạnh liên quan đến vấn đề, tình
trạng thiểu năng và điểm mạnh; đánh giá mức
độ sẵn sàng thay đổi; và thu thập dữ liệu để định
hướng cho việc ra quyết định liên quan đến mức
độ chăm sóc cần thiết. Thông tin thu thập ban đầu
gồm có những loại và mục sau đây:
• Hoàn cảnh được mô tả qua dữ liệu về gia đình;

các vấn đề về văn hoá, ngôn ngữ, giới tính và
xu hướng tình dục có liên quan; tiền sử chấn
động; tình trạng hôn nhân; sự dính líu đến luật
pháp và hoàn cảnh tài chính; sức khoẻ; giáo
dục; tình trạng nơi ở; điểm mạnh và nguồn lực;
và việc làm.
• Sử dụng chất gây nghiện được xác định theo
tuổi sử dụng lần đầu, các chất ma tuý ban đầu
sử dụng, hình thức sử dụng chất ma tuý (bao
gồm thông tin liên quan đến các tiêu chí chẩn

đoán để được công nhận là lạm dụng hoặc phụ
thuộc chất gây nghiện), và việc điều trị trước
đây hay hiện nay. Điều quan trọng là phải xác
định được các đợt cai kéo dài 30 ngày hoặc lâu
hơn để phân lập các triệu chứng sức khoẻ tâm
thần, tình hình điều trị và tình trạng thiểu năng
được thể hiện trong những đợt cai này.
• Các vấn đề về tâm thần được cụ thể hóa bằng
việc xác định tiền sử của gia đình và bệnh nhân
về các vấn đề tâm thần (bao gồm chẩn đoán,
nhập viện và các điều trị khác), chẩn đoán và
các triệu chứng hiện nay, thuốc điều trị và việc
tuân thủ điều trị bằng thuốc. Điều quan trọng là
phải xác định được các quãng thời gian trước
có sự ổn định về sức khoẻ tâm thần, xác định
các liệu pháp điều trị thành công trước đây
đối với các rối loạn tâm thần và phát hiện bản
chất của các vấn đề rối loạn sử dụng chất gây
nghiện phát sinh trong các giai đoạn ổn định
này. Sự xác nhận của bất kỳ nhà cung cấp dịch

xix


vụ điều trị hiện nay nào cũng đều tạo điều kiện
cho việc chia sẻ và hợp tác thông tin vốn rất
quan trọng.
• Đánh giá tổng hợp xác định sự tương tác giữa
các triệu chứng về rối loạn tâm thần và việc sử
dụng chất gây nghiện, cũng như tác động qua

lại giữa các triệu chứng về rối loạn sử dụng
chất gây nghiện với các triệu chứng sức khoẻ
tâm thần. Việc đánh giá tổng hợp còn xem xét
cả việc tất cả các tác động qua lại này có liên
hệ như thế nào với các lần điều trị, đặc biệt là
các giai đoạn thay đổi, giai đoạn ổn định và
giai đoạn khủng hoảng.
Chẩn đoán là một phần quan trọng của quá trình
đánh giá. TIP này bàn về các rối loạn tâm thần
được lựa ra từ DSM – IV – TR và các tiêu chí
để chẩn đoán từng rối loạn. Những thông tin căn
bản về rối loạn lạm dụng chất gây nghiện và các
rối loạn tâm thần cụ thể được sàng lọc và những
tác vụ cũng như phương pháp tiếp cận từ phía tư
vấn được khuyến nghị áp dụng đối với bệnh nhân
điều trị lạm dụng chất gây nghiện có biểu hiện các
triệu chứng của một hoặc nhiều rối loạn tâm thần
này. Ủy ban đồng thuận xác định tư vấn cai nghiện
không nên chẩn đoán rối loạn tâm thần. Mục đích
khiêm tốn của việc cung cấp tư liệu này là thúc
đẩy tư vấn điều trị lạm dụng chất gây nghiện làm
quen với các thuật ngữ và các tiêu chí liên quan
đến rối loạn tâm thần và đưa ra lời khuyên về cách
tiến hành với các bệnh nhân có triệu chứng của
các rối loạn này.
Việc sử dụng đúng thuốc là một yếu tố trong
chương trình quan trọng, giúp người bệnh ổn
định và kiểm soát được các triệu chứng của
mình, qua đó nâng cao khả năng tiếp nhận của họ
với các điều trị khác. Những tiến bộ của ngành

dược trong mấy thập kỷ qua đã cho ra nhiều loại
thuốc tâm thần hữu hiệu, ít phản ứng phụ. Với
sự hỗ trợ của các chế độ sử dụng thuốc được
cải thiện hơn, nhiều người có các rối loạn tâm
thần trầm trọng lẽ ra phải vào trại/cơ sở chăm
sóc hoặc lẽ ra đã không có đủ tình trạng ổn định
để điều trị lạm dụng chất gây nghiện, thì đã có
thể tham gia vào điều trị, có tiến bộ và sống một
cuộc sống có ý nghĩa hơn. Để đáp ứng nhu cầu
của nhóm đối tượng này, tư vấn viên điều trị lạm
dụng chất gây nghiện cần hiểu rõ hơn về các dấu
hiệu và triệu chứng của các rối loạn tâm thần và
cần tiếp cận với sự hỗ trợ của y học. Vai trò của
tư vấn trước hết là cung cấp cho bác sĩ kê đơn mô

xx

tả chính xác về hành vi và triệu chứng của bệnh
nhân - việc này giúp đảm bảo việc chọn đúng
thuốc, và sau đó cần giúp người bệnh tuân thủ
chế độ dùng thuốc. Tư vấn và chương trình lạm
dụng chất gây nghiện có thể, và thường sử dụng
các đồng đẳng viên hoặc cộng đồng/giới đồng
đẳng (những người có hoàn cảnh giống nhau gọi
là đồng đẳng) để giúp đỡ và hỗ trợ cho các nỗ lực
cá nhân trong việc tuân thủ các chỉ dẫn kê đơn.
Nhiều yếu tố khác góp phần hoàn chỉnh danh
mục các cấu phần quan trọng của việc điều trị
COD, bao gồm nâng cao trình độ nhân lực/cán
bộ - số này gồm các chuyên viên sức khỏe tâm

thần có nghiệp vụ, tư vấn tâm thần hoặc bác sĩ
tâm thần tại chỗ (để đánh giá, chẩn đoán và cho
thuốc); các lớp học tâm lý – giáo dục (ví dụ, rối
loạn tâm thầnvà lạm dụng chất gây nghiện, ngăn
ngừa tái nghiện) – các lớp này giúp tăng cường
nhận thức về các rối loạn và triệu chứng của rối
loạn; các nhóm có rắc rối kép nhằm thảo luận các
vấn đề liên quan lẫn nhau giữa rối loạn tâm thần
và sử dụng chất gây nghiện – việc này giúp tìm ra
động cơ tái nghiện; và tham gia vào các nhóm tự
lực tương trợ phục hồi kép – các nhóm này giúp
tạo ra một môi trường ủng hộ và thấu hiểu và là
một diễn đàn an toàn để thảo luận các vấn đề về
sử dụng thuốc, sức khỏe tâm thần và lạm dụng
chất gây nghiện.
Các nhà cung cấp dịch vụ điều trị được khuyên
nên nhìn nhận bệnh nhân có COD và liệu pháp
điều trị đối với họ trong bối cảnh văn hoá, sắc
tộc, vùng địa lý, tình hình kinh tế xã hội, giới
tính, tuổi tác, xu hướng tình dục, tôn giáo, tâm
linh và tình trạng thiểu năng về sinh lý/của cơ
thể hoặc nhận thức của họ. Nhà cung cấp đặc
biệt cần tôn trọng những khác biệt trong cách
nhìn nhận về bệnh tật hoặc rối loạn trong văn
hoá của bệnh nhân, bao gồm COD. Sử dụng một
mẫu bệnh quen thuộc và có liên quan về văn hoá
với bệnh nhân có thể giúp cho việc giao tiếp và
tiện cho điều trị.
Ngoài những yếu tố quan trọng nêu trên, nhiều
chiến lược được xây dựng công phu và thành

công trong lĩnh vực lạm dụng chất gây nghiện
đang được áp dụng để điều trị COD. TIP này
trình bày các chiến lược đó (một cách ngắn ngọn
trong các đoạn dưới đây) – những chiến lược có
thể đem lại triển vọng cho việc chữa trị có hiệu
quả bệnh nhân có COD.

Tóm tắt sơ lược


Phỏng vấn có tính động lực (MI) là một phương
pháp chỉ dẫn lấy người bệnh làm trung tâm nhằm
tăng cường động lực bản năng muốn thay đổi
(bằng việc thăm dò và giải tỏa những băn khoăn/
do sự) - phương pháp này đã chứng tỏ hiệu quả
trong việc giúp bệnh nhân xác định mục tiêu và
cam kết thay đổi. MI đã được điều chỉnh cho phù
hợp với hoàn cảnh đặc biệt của các bệnh nhân
có COD, với những kết quả khả quan từ những
nghiên cứu ban đầu, với mục đích tăng cường sự
tham gia của bệnh nhân vào điều trị.
Quản lý môi trường tiếp liên/xung quanh (CM)
chủ trương thay đổi một dạng hoặc tần suất hành
vi thông qua việc đưa ra một hệ thống có kế
hoạch và tổ chức báo hiệu các hệ quả tích cực và
tiêu cực. Cần lưu ý rằng nhiều tư vấn và chương
trình sử dụng các nguyên tắc CM một cách không
chính thức qua việc họ khen ngợi hoặc tán dương
những hành vi hoặc thành công nào đó. Tương tự
như vậy, các nguyên tắc này được áp dụng một

cách chính thức (nhưng không nhất thiết phải xác
định như vậy) bất cứ khi nào bệnh nhân đạt đến
một cấp độ nào đó gần đáp ứng được các tiêu chí
về hành vi nào đó. Việc cho thấy tính hiệu lực
các nguyên tắc CM đối với bệnh nhân có COD
vẫn cần thiết.
Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) là một
phương pháp tiếp cận điều trị nói chung với mục
tiêu thay đổi suy nghĩ và hành vi tiêu cực hoặc
thoái chí và có mục đích đạt được sự thay đổi
ở cả nhận thức và hành vi. CBT coi những lệch
lạc về nhận thức của bệnh nhân là cơ sở để xây
dựng các hành động thúc đẩy thay đổi. Sự lệch
lạc trong suy nghĩ/tư duy có vẻ trầm trọng hơn ở
những người có COD – những người, theo định
nghĩa, cần phải được nâng cao kỹ năng đối phó.
CBT đã chứng tỏ có sự hữu ích của nó trong việc
phát triển các kỹ năng đối phó này ở nhiều bệnh
nhân có COD.
Ngăn ngừa tái nghiện (RP) đã chứng tỏ là một
chiến lược điều trị lạm dụng chất gây nghiện đặc
biệt hữu hiệu và có vẻ phù hợp với những bệnh
nhân có COD. Mục tiêu của RP là xây dựng khả
năng của bệnh nhân trong việc xác nhận dấu hiệu
mách bảo và can thiệp vào quá trình tái ngiện,
nhờ đó sự sa ngã ít xảy ra hơn và ít nghiêm trọng
hơn. RP có chức năng dự báo những vấn đề có
thể xảy ra và sau đó giúp bệnh nhân áp dụng các
chiến thuật tránh sa ngã vào việc sử dụng chất
gây nghiện. Thực ra, một dạng điều trị RP, Liệu


Tóm tắt sơ lược

pháp ngăn ngừa tái nghiện, đã được điều chỉnh
riêng cho mục đích điều trị tổng hợp COD, với
kết quả khả quan từ một số nghiên cứu ban đầu.
Vì các chương trình điều trị ngoại trú hiện có
nhiều và phục vụ một số lượng nhất bệnh nhân
từ trước tới nay, nên điều thiết yếu là các chương
trình này cần áp dụng những mô hình điều trị phổ
biến nhất để tiếp cận được số lượng lớn nhất có
thể những người có COD. Ngoài các yếu tố quan
trọng và các chiến lược nêu trên, có hai mô hình
ngoại trú trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần cũng
có giá trị đối với bệnh nhân ngoại trú có cả hai
rối loạn sử dụng chất gây nghiện và bị rối loạn
tâm thần nghiêm trọng là: Điều trị cộng đồng xác
nhận (ACT) và Quản lý ca bệnh/trường hợp ở
cấp độ sâu (ICM).
Các chương trình ACT, trước đây vốn dành cho
các bệnh nhân bị bệnh tâm thần nghiêm trọng,
sử dụng các hoạt động tìm và tiếp cận ở quy mô
rộng, việc tiếp nhận chủ động và liên tục với bệnh
nhân, và mật độ phục vụ cao. ACT chú trọng sử
dụng các nhóm đa ngành và cùng ra quyết định.
Khi làm việc với bệnh nhân có COD, mục tiêu
của mô hình ACT là gắn kết họ vào các mối quan
hệ tương trợ, giúp họ đáp ứng những nhu cầu căn
bản (ví dụ, nơi ở), ổn định họ trong cộng đồng và
đảm bảo cho họ nhận được các dịch vụ về điều trị

lạm dụng chất gây nghiện và sức khỏe tâm thần
một cách tổng hợp và trực tiếp. Các thử nghiệm
tiến hành ngẫu nhiên với bệnh nhân có rối loạn
về tâm thần nghiên trọng và sử dụng chất gây
nghiện cho kết quả khả quan hơn xét trên nhiều
biến số áp dụng với ACT khi so sánh với với các
chương trình quản lý trường hợp/ca bệnh áp dụng
theo chuẩn.
Mục tiêu của ICM là gắn kết các cá nhân trong
mối quan hệ tin tưởng, hỗ trợ đáp ứng các nhu
cầu cơ bản của họ (ví dụ, nơi ở), và giúp đỡ họ
tiếp cận và sử dụng các dịch vụ môi giới trong
cộng đồng. Yếu tố căn bản của ICM là mỗi quản
lý ca bệnh chỉ quản lý số lượng ca bệnh ở mức
độ thấp, có nghĩa là đem lại dịch vụ dày hơn và
nhất quán hơn cho từng bệnh nhân. ICM đã tỏ ra
hữu hiệu đối với những bệnh nhân có bệnh tâm
thần trầm trọng và có rối loạn sử dụng chất gây
nghiện xảy ra đồng thời. (Uỷ ban đồng thuận lưu
ý rằng không nên coi các mô hình ACT và ICM
ở môi trường sức khỏe tâm thần mà các mô hình
này được phát triển cũng giống như ở trong môi
trường điều trị lạm dụng chất gây nghiện. Những

xxi


sáng kiến này có lẽ cần được điều chỉnh và đánh
giá để có thể áp dụng trong các môi trường điều
trị lạm dụng chất gây nghiện.)

Điều trị nội trú/nội trú đối với lạm dụng chất
gây nghiện diễn ra ở nhiều môi trường, trong đó
có các cơ sở điều trị nội trú/nội trú dài ngày (12
tháng hoặc hơn) hoặc ngắn ngày, các cơ sở tư
pháp hình sự và các nhà chuẩn bị về cộng đồng
(sau khi ra khỏi cơ sở điều trị ở lại đây một thời
gian để chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng). Trong
nhiều môi trường điều trị lạm dụng chất gây
nghiện, người ta đã quan sát được những rối loạn
tâm lý ở một tỷ lệ bệnh nhân ngày càng tăng theo
thời gian; do vậy, những sáng kiến quan trọng
này đã được xây dựng nhằm đáp ứng nhu cầu
của họ.
Liệu pháp cộng đồng điều trị có sửa đổi/điều
chỉnh (MTC) là một mô hình nội trú/tiến hành
tại nơi nội trú, khả quan trong lĩnh vực lạm
dụng chất gây nghiện cho những người có rối
loạn sử dụng chất gây nghiện và tâm thần trầm
trọng. MTC sửa đổi/điều chỉnh các nguyên tắc
và phương pháp của liệu pháp cộng đồng điều
trị theo hoàn cảnh của bệnh nhân, đưa ra 3 sự
điều chỉnh/chỉnh sửa chính: linh hoạt hơn, điều
trị mang tính chất theo nhu cầu cá nhân hơn, và
giảm căng thẳng. Điểm sau cùng chỉ việc chuyển
đổi các nhóm giao lưu/gặp gỡ truyền thống thành
các nhóm giải quyết xung đột – nhóm này có cấu
trúc cao, được định hướng, có rất ít căng thẳng về
cảm xúc và được định hướng tới mục tiêu đạt đến
việc tự quán triệt/hiểu/nhận biết và thay đổi hành
vi. MTC giữ lại đặc điểm trọng tâm của liệu pháp

TC (cộng đồng điều trị); một môi trường văn hoá
được thiết lập, trong đó bệnh nhân học hỏi qua
các nhóm tự lực tương trợ và gắn kết với cộng
đồng/giới đồng đẳng (những người giống mình)
để thúc đẩy sự thay đổi ở chính họ và ở những
người khác. Một loạt các nghiên cứu đã xác định
có nhiều kết quả có khả quan hơn và những lợi
ích của mô hình MTC khi so sánh với các dịch
vụ chuẩn mực khác. Tuy nhiên, vẫn cần xác minh
thêm về phương pháp tiếp cận MTC.
Vì môi trường chăm sóc cấp tính và ban đầu đối
diện với nhiều loại bệnh sinh lý/thuộc về cơ thể
mãn tính kết hợp với các rối loạn sử dụng chất
gây nghiện và rối loạn tâm thần, nên các mô
hình điều trị thích hợp với môi trường y lý còn
mới, hai trong số đó được mô tả trong TIP này. Ở

xxii

những môi trường này cũng như các môi trường
khác, điều đặc biệt quan trọng là các nhà quản
trị cần đánh giá mức độ sẵn sàng thay đổi của tổ
chức trước khi thực hiện chương trình chăm sóc
tổng hợp. Sự khác biệt đáng kể giữa môi trường
văn hóa dịch vụ y lý và dịch vụ xã hội không
nên coi nhẹ hoặc bỏ qua; thay vào đó, cần cung
cấp các cơ hội để xây dựng quan hệ và tạo lập
ê-kíp.
Trong các đối tượng chung có COD, nhu cầu của
một số tiểu nhóm cụ thể có thể được đáp ứng tốt

nhất thông qua các chương trình được điều chỉnh
hoặc thiết kế riêng. Các đối tượng này gồm những
người có rối loạn riêng (ví dụ rối loạn lưỡng cực)
và các nhóm có nhu cầu đặc biệt (ví dụ phụ nữ,
người vô gia cư và bệnh nhân thuộc hệ thống tư
pháp hình sự). Hai loại này thường chồng chéo
nhau; ví dụ, một số mô hình phục hồi/hồi phục
đang xuất hiện nhắm tới phụ nữ có rối loạn sử
dụng chất gây nghiện – những người đã vượt qua
chấn động, trong đó có nhiều người có rối loạn
áp lực/căng thẳng sau chấn động. TIP nhấn mạnh
tới một số phương pháp tiếp cận khả quan để điều
trị các nhóm bệnh nhân cụ thể, mặc dù vẫn cho
rằng cần có sự phát triển hơn nữa các can thiệp
áp dụng riêng cho từng rối loạn và các can thiệp
được thiết kế nhằm đáp ứng nhu cầu của các đối
tượng riêng.
Trở lại cuộc sống trong cộng đồng sau khi đã
được sắp đặt nội trú là một việc lớn đối với
bệnh nhân có COD và việc tái nghiện là một rủi
ro luôn hiện hữu. Lập kế hoạch xuất viện có ý
nghĩa quan trọng đối với việc duy trì những kết
quả đạt được trong quá trình điều trị nội trú hoặc
ngoại trú. Tùy theo nguồn lực chương trình và
cộng đồng, một số lựa chọn chăm sóc tiếp tục
(chăm sóc sau điều trị) có thể dành cho những
bệnh nhân có COD chuẩn bị ra khỏi chương trình
điều trị. Những lựa chọn này gồm có các nhóm
tự lực tương trợ, các nhóm ngăn ngừa tái nghiện,
việc tiếp tục tư vấn cá nhân, các dịch vụ tâm thần

(đặc biệt quan trọng đối với những bệnh nhân
sẽ tiếp tục cần đến thuốc), và ICM (quản lý ca
bệnh ở cấp độ sâu) nhằm tiếp tục theo dõi và hỗ
trợ. Một kế hoạch ra khỏi chương trình được xây
dựng chu đáo, được xây dựng với sự cộng tác
của bệnh nhân, sẽ phát hiện và kết nối các nhu
cầu của bệnh nhân với các nguồn lực cộng đồng,
đảm bảo có các nguồn hỗ trợ cần thiết nhằm duy
trì tiến bộ đạt được trong điều trị.

Tóm tắt sơ lược


Trong một thập kỷ quả, các phương pháp tiếp
cận tự lực tương trợ phục hồi kép đã được xây
dựng cho những người bị ảnh hưởng bởi COD
và đang trở thành một phương tiện quan trọng
để tiếp tục tạo sự hỗ trợ trong cộng đồng. Những
phương pháp tiếp cận này áp dụng rất nhiều
nguyên tắc về trách nhiệm cá nhân và hỗ trợ
đồng đẳng, thông thường sử dụng phương pháp
12-bước – phương pháp này đưa ra một chế độ
thay đổi có kế hoạch. Bác sĩ lâm sàng có thể giúp
bệnh nhân tìm một nhóm phù hợp, tìm được nhà
tài trợ (lý tưởng nhất là một nhà tài trợ cũng có
COD và đang ở giai đoạn cuối của phục hồi) và
giúp họ cảm thấy thoải mái trong vai trò là thành
viên nhóm.
Tính liên tục chăm sóc chỉ sự phối hợp chăm
sóc khi bệnh nhân chuyển qua các hệ thống dịch

vụ khác nhau và có 3 đặc điểm: nhất quán giữa
các hoạt động điều trị chính và các dịch vụ phụ,
chuyển tiếp thông suốt qua các cấp độ chăm sóc
(ví dụ, từ điều trị nội trú sang ngoại trú), và phối
hợp giữa các đợt điều trị hiện tại và trước đây.
Cả hai rối loạn sử dụng chất gây nghiện và tâm
thần thông thường đều là các rối loạn mạn tính
lâu ngày/dài hạn, nên việc tiếp tục chăm sóc là
rất quan trọng; thách thức ở bất kỳ hệ thống chăm
sóc nào cũng đều là phải làm sao thiết lập được
các cơ chế đảm bảo mọi cá nhân có COD đều
được hưởng lợi từ việc chăm sóc liên tục.
Ủy ban đồng thuận cho rằng vai trò của bệnh
nhân (người sử dụng dịch vụ) có COD trong quá
trình thiết kế và vận động cải thiện dịch vụ cần
tiếp tục mở rộng. Uỷ ban đồng thuận khuyến
nghị các hoạt động thiết kế và xây dựng chương
trình của các cơ sở phục vụ bệnh nhân có COD
cần tiếp tục đưa vào hoạt động các nhóm người
sử dụng dịch vụ và các nhóm vận động/ủng
hộ. Các nhóm này giúp hoàn thiện và đáp ứng
chương trình điều trị, do đó giúp nâng cao lòng
tự trọng và đầu tư của bệnh nhân vào việc điều
trị cho riêng họ.
Mọi sự chữa trị thành công đều phụ thuộc vào
việc đào tạo đội ngũ cán bộ/nhân lực. Uỷ ban
đồng thuận nhấn mạnh tầm quan trọng của việc
tạo ra một môi trường hỗ trợ/thuận lợi cho các
cán bộ và việc khuyến khích không ngừng phát
triển chuyên môn, bao gồm tiếp thu kỹ năng, làm

rõ các giá trị đạo đức, và đạt đến năng lực cần

Tóm tắt sơ lược

có. Sự cam kết của tổ chức đối với phát triển cán
bộ/nhân lực/đội ngũ là cần thiết để thực hiện các
chương trình thành công và để duy trì một đội
ngũ có động lực và hiệu quả. Điều cốt yếu là có
sự giám sát có chất lượng cao và mang tính hỗ
trợ một cách nhất quán, hoàn trả lại học phí thuận
tiện, chính sách về thời gian nghỉ ngơi, lương
bổng và trợ cấp y tế/nghỉ hưu phù hợp, chính
sách nhân sự hữu hiệu nhằm hỗ trợ đời sống cán
bộ, và các chính sách khuyến khích hoặc thưởng
cho những thành quả liên quan đến công việc.
Tất cả những yếu tố này giúp tạo ra cơ sở cần
thiết để có được dịch vụ có chất lượng.
Uỷ ban đồng thuận ủng hỗ và khuyến khích xây
dựng một phương pháp tiếp cận cho lạm dụng
chất gây nghiện và sức khỏe tâm thần thống nhất
áp dụng cho rối loạn xảy ra đồng thời. Cho rằng
tổng hợp hệ thống là điều khó đạt được và nhu
cầu cải thiện dịch vụ COD tại các cơ sở điều trị
lạm dụng chất gây nghiện là bức thiết, Uỷ ban
khuyến nghị, ở giai đoạn này, cần đặt trọng tâm
vào hỗ trợ hệ thống điều trị lạm dụng chất gây
nghiện tăng cường nội lực để điều trị người có
COD một cách có hiệu quả. Cần tiến hành nỗ lực
song song/tương tự trong hệ thống sức khoẻ tâm
thần, để hai hệ thống tiếp tục hợp tác với nhau

ở các dịch vụ cung cấp cho các bệnh nhân là cá
nhân.
Đã có nhiều thành tựu đạt được trong lĩnh vực
COD trong 10 năm qua, và kiến thức thu đuợc đã
sẵn sàng cho việc tuyên truyền và áp dụng rộng
rãi hơn. Tầm quan trọng của việc chuyển giao
và ứng dụng tri thức và công nghệ cũng đã được
nhận thức cao hơn. Uỷ ban đồng thuận nhấn
mạnh sự cần thiết phải có các sáng kiến mới của
chính phủ nhằm cải thiện dịch vụ, thông qua việc
tuyên truyền các chiến lược chuyển giao công
nghệ có sáng tạo, sử dụng tư liệu từ TIP này và
từ các nguồn khác (ví dụ Báo cáo trình quốc hội
về điều trị và phòng ngừa rối loạn lạm dụng chất
gây nghiện và tâm lý xảy ra đồng thời của Cục
Quản lý Lạm dụng Chất gây nghiện và Sức khỏe
tâm thần (SAMHSA) và báo cáo Rối loạn xảy ra
đồng thời: Bộ công cụ nguồn thực hiện điều trị
rối loạn kép tổng hợp của Trung tâm dịch vụ sức
khỏe tâm thần thuộc SAMHSA) được chỉnh sửa
và xây dựng theo bối cảnh và hoàn cảnh chương
trình cụ thể.

xxiii



1 Giới thiệu
Tổng quan
Trong một vài thập kỷ qua, những người hành nghề và nghiên cứu ngày

càng nhận ra mối liên hệ giữa lạm dụng chất gây nghiện và rối loạn tâm
thần. Phác đồ cải thiện điều trị (TIP) 9, Đánh giá và điều trị bệnh nhân
mắc đồng thời bệnh tâm thần và lạm dụng rượu và chất ma tuý khác
(Trung tâm Điều trị Lạm dụng Chất Gây nghiện [CSAT] 1994a ), đã đáp
ứng được nhu cầu trong lĩnh vực điều trị cần có một tổng quan về các tiêu
chí chẩn đoán, đánh giá, tâm lý-dược lý, rối loạn tâm thần riêng biệt, và
nhu cầu gắn kết giữa hệ thống dịch vụ sức khỏe tâm thần và hệ thống điều
trị lạm dụng chất gây nghiện.
Tiếp sau TIP 9, các nghiên cứu đã cho thấy một sự hiểu biết sâu sắc hơn
về các chứng rối loạn sử dụng chất gây nghiện và tâm thần xảy ra đồng
thời – mức độ phổ biến, nhiều vấn đề mà chúng gây ra và tác động của
chúng đối với điều trị và kết quả điều trị. Khi kiến thức về các rối loạn
xảy ra đồng thời (COD) tiếp tục phát triển thì những thách thức mới nảy
sinh: Làm thế nào để chữa trị cho những nhóm đối tượng riêng biệt/cụ thể
như người vô gia cư và đối tượng thuộc hệ thống tư pháp hình sự? Vai
trò của nơi ở như thế nào? Những người có chứng rối loạn tâm thần riêng
biệt như rối loạn áp lực/căng thẳng sau chấn động thì sao? Môi trường nào
tốt nhất để chữa trị? Có thể xây dựng được hệ thống chăm sóc tổng hợp
không? Mục đích chính của TIP này là cung cấp cho các tư vấn cai nghiện
và những người hành nghề khác diễn biến mới nhất về lĩnh vực đang tiến
triển nhanh chóng là rối loạn lạm dụng chất gây nghiện và tâm thần xảy
ra đồng thời.
Sau phần thảo luận về lĩnh vực đang phát triển là rối loạn xảy ra đồng thời,
chương này đề cập những diễn biến dẫn đến sự ra đời của TIP này. Sau đó
sẽ miêu tả phạm vi đề cập của TIP (những gì có và không có trong nội dung
theo thiết kế), đối tượng độc giả hướng tới và phương pháp tiếp cận cơ bản
định hướng cho việc lựa chọn các chiến lược, kỹ thuật và mô hình được
nhấn mạnh trong nội dung. Bố cục TIP được thể hiện ra cho độc giả, với các
cấu phần của từng chương và phụ lục được mô tả với mục đích giúp người
sử dụng TIP nhanh chóng xác định chủ đề cần quan tâm ngay.


1