ĐỀ Tài :Tìm hiểu hoạt động du lịch cộng động tại Tam Cốc- Bích Động
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
2. Phạm vi, đối tượng của đề tài
3. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài
4. Quan điểm, phương pháp nghiên cứu
5. Kết cấu đề tài
Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ DU LỊCH CỘNG ĐỒNG...................................................................................3
1.1.Khái niệm du lịch..........................................................................................................................3
1.2. Khái niệm cộng đồng địa phương và du lịch cộng đồng..............................................................6
1.2.1.Khái niệm cộng đồng địa phương..............................................................................................6
1.2.2.Khái niệm du lịch cộng đồng......................................................................................................7
1.3.Đặc điểm và nguyên tắc của du lịch cộng đồng............................................................................9
1.3.1.Đặc điểm của du lịch cộng đồng................................................................................................9
1.3.2.Các nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng...........................................................................11
1.4.Vai trò của du lịch cộng đồng.....................................................................................................12
1.5.Các bên tham gia du lịch cộng đồng và vai trò của cộng đồng địa phương trong du lịch cộng
đồng.................................................................................................................................................13
1.5.1.Các bên tham gia.....................................................................................................................13
1.5.2. Vai trò của cộng đồng dân cư địa phương..............................................................................14
1.5.2.1. Vai trò của cộng đồng địa phương trong việc bảo tồn, phát ...........................................14
1.5.2.2 Vai trò của cộng đồng đối với việc giảm giá các sản phẩm ..............................................15
du lịch ..............................................................................................................................................15
1.6. Tác động của hoạt động du lịch cộng đồng...............................................................................18
1.7.Các loại hình du lịch có nhiều sự tham gia của cộng đồng..........................................................20
1.7.1.Du lịch homestay.....................................................................................................................20
1.7.2.Du lịch sinh thái.......................................................................................................................22
1.7.3.Du lịch bền vững......................................................................................................................22
1.8. Xu hướng phát triển du lịch cộng đồng trên thế giới và Việt Nam hiện nay..............................23
1.9. Một số loại hình du lịch cộng đồng hiệu quả.............................................................................24
1.9.1.Sapa.........................................................................................................................................24

1


1.9.2.Vườn quốc gia Cúc Phương.....................................................................................................26
1.9.3. Nepal và khu vực Annapurna: ..............................................................................................27
Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TẠI TAM CỐC – BÍCH ĐỘNG .................29
2.1.Khái quát về khu du lịch Tam Cốc – Bích Động...........................................................................29
2.2. Tiềm năng phát triển du lịch ở Tam Cốc – Bích Động ................................................................30
2.2.1.Vị trí địa lý và tài nguyên du lịch tự nhiên................................................................................30
2.2.1.1.Vị trí địa lý.............................................................................................................................30
2.2.1.2.Địa mạo – Địa chất................................................................................................................30
2.1.1.3. Khí hậu.................................................................................................................................32
2.1.1.4. Thủy văn..............................................................................................................................33
2.1.1.5. Sinh vật ...............................................................................................................................33
2.1.1.6. Các điểm phong cảnh tự nhiên ...........................................................................................34
2.3. Tài nguyên du lịch nhân văn và điều kiện kinh tế - xã hội..........................................................39
2.1.3.1. Tài nguyên du lịch nhân văn...............................................................................................39
2.1.3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ....................................................................................................46
2.3. Hiện trạng khai thác và phát triển du lịch cộng đồng ở khu du lich Tam Cốc – Bích Động ........48
2.2.1. Tổ chức quản lý nhà nước về du lịch......................................................................................48
2.2.2. Vốn đầu tư cho du lịch ...........................................................................................................49
2.2.4. Cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch.................................................................................51
2.2.5. Nguồn nhân lực......................................................................................................................53
2.2.6. Khách du lịch...........................................................................................................................54
2.2.6.1. Đặc điểm thị trường khách: ................................................................................................54
2.2.6.2. Lượng khách du lịch đến Tam Cốc – Bích Động: .................................................................55
2.2.7. Doanh thu...............................................................................................................................56
2.2.8. Các tuyến du lịch.....................................................................................................................56
2.4 THỰC TRẠNG VÀ KẾT QUẢ THAM GIA CỦA CỘNG..............................................................57

ĐỒNG ĐỊA PHƯƠNG TẠI KHU DU LỊCH TAM CỐC – BÍCH ĐỘNG.......................................................57
2.4.1 Thành phần tham gia hoạt động du lịch..................................................................................57
2.4.2 Hình thức tham gia của người dân..........................................................................................58
2.4.2.1. Hoạt động vận chuyển:........................................................................................................58
2.4.2.2 Hoạt động khác:...................................................................................................................60
2.4.3 Thu nhập của người dân địa phương từ hoạt động du lịch.....................................................60
2.4.4 Tính chất công việc của người dân địa phương trong hoạt ...........................................62
động du lịch......................................................................................................................................62

2


2.4.5 Các chế độ phân chia quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia.................................62
2.4.6. Nhận xét chung về hoạt động du lịch tại khu du lịch Tam ....................................................64
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN DLCĐ TẠI KHU DU LỊCH TAM CỐC – BÍCH ĐỘNG
..............................................................................................................................................................74
3.1. Giải pháp tạm thời ....................................................................................................................74
3.1.1 giải pháp về hoạt động xúc tiến du lịch....................................................................................74
3.1.2. Nâng cao chất lượng tham gia du lịch của người dân:...........................................................75
3.1.3. Nâng cao ý thức phục vụ của người dân địa phương.............................................................76
3.1.4. Hỗ trợ cộng đồng địa phương về kinh tế:..............................................................................76
3.2. Giải pháp lâu dài........................................................................................................................77
3.2.1.Xây dựng “thương hiệu” của khu du lịch: thông qua một số................................................77
sản phẩm đặc trưng ở địa phương như: ..........................................................................................77
3.2.2. Bảo vệ môi trường:................................................................................................................78
3.2.3. Giáo dục và đào tạo phát triển nguồn nhân lực:.....................................................................78

Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
1.1.Khái niệm du lịch
Do hoàn cảnh khác nhau, dưới mỗi góc độ nghiên cứu khác nhau, mỗi người có

một cách hiểu về du lịch khác nhau. Do vậy có bao nhiêu tác giả nghiên cứu về
du lịch thì có bấy nhiêu định nghĩa.
Dưới con mắt của Guer Freuler thì “du lịch với ý nghĩa hiện đại của từ này là
một hiện tượng của thời đại chúng ta, dựa trên sự tăng trưởng về nhu cầu khôi
phục sức khoẻ và sự thay đổi của môi trường xung quanh, dựa vào sự phát sinh,
phát triển tình cảm đối với vẻ đẹp thiên nhiên”.
Kaspar cho rằng du lịch không chỉ là hiện tượng di chuyển của cư dân mà phải
là tất cả những gì có liên quan đến sự di chuyển đó. Chúng ta cũng thấy ý tưởng
này trong quan điểm của Hienziker và Kraff “du lịch là tổng hợp các mối quan
hệ và hiện tượng bắt nguồn từ các cuộc hành trình và lưu trú tạm thời của các cá
nhân tại những nơi không phải là nơi ở và nơi làm việc thường xuyên của họ”.
3


(Về sau định nghĩa này được hiệp hội các chuyên gia khoa học về du lịch thừa
nhận)
Theo các nhà kinh tế, du lịch không chỉ là một hiện tượng xã hội đơn thuần mà
nó phải gắn chặt với hoạt động kinh tế. Nhà kinh tế học Picara- Edmod đưa ra
định nghĩa: “du lịch là việc tổng hoà việc tổ chức và chức năng của nó không chỉ
về phương diện khách vãng lai mà chính về phương diện giá trị do khách chỉ ra
và của những khách vãng lai mang đến với một túi tiền đầy, tiêu dùng trực tiếp
hoặc gián tiếp cho các chi phí của họ nhằm thoả mãn nhu cầu hiểu biết và giải
trí.”
Khác với quan điểm trên, các học giả biên soạn bách khoa toàn thư Việt Nam đã
tách hai nội dung cơ bản của du lịch thành hai phần riêng biệt. Theo các chuyên
gia này, nghĩa thứ nhất của từ này là “một dạng nghỉ dưỡng sức tham quan tích
cực của con người ngoài nơi cư trú với mục đích: nghỉ ngơi, giải trí, xem danh
lam thắng cảnh…”. Theo định nghĩa thứ hai, du lịch được coi là “một ngành
kinh doanh tổng hợp có hiệu quả cao về nhiều mặt nâng cao hiểu biết về thiên
nhiên, truyền thông lịch sử và văn hoá dân tộc, từ đó góp phần làm tăng thêm

tình yêu đất nước, đối với người nước ngoài là tình hữu nghị với dân tộc mình,
về mặt kinh tế, du lịch là lĩnh vực kinh doanh mang lại hiệu quả rất lớn; có thể
coi là hình thức Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (World Tourist Organization),
một tổ chức thuộc Liên Hiệp Quốc, Du lịch bao gồm tất cả mọi hoạt động của
những người du hành, tạm trú, trong mục đích tham quan, khám phá và tìm hiểu,
trải nghiệm hoặc trong mục đích nghỉ ngơi, giải trí, thư giãn; cũng như mục đích
hành nghề và những mục đích khác nữa, trong thời gian liên tục nhưng không
quá một năm, ở bên ngoài môi trường sống định cư; nhưng loại trừ các du hành
mà có mục đích chính là kiếm tiền. Du lịch cũng là một dạng nghỉ ngơi năng
động trong môi trường sống khác hẳn nơi định cư.
Ngày nay, du lịch đã trở thành một hiện tượng kinh tế xã hội phổ biến không chỉ
ở các nước phát triển mà còn ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.
Tuy nhiên, cho đến nay, không chỉ ở nước ta, nhận thức về nội dung du lịch vẫn
chưa thống nhất.
Khái niệm chung về DL: “Du lịch là tổng hợp các hiện tượng và các mối quan
hệ phát sinh từ tác động qua lại giữa KDL, các nhà kinh doanh, chính quyền và
cộng đồng dân cư địa phương trong quá trình thu hút và tiếp đón KDL”
Khái niệm về du lịch theo cách tiếp cận của các đối tượng liên quan đến
hoạt động DL:

4


-Đối với người đi du lịch: Du lịch là cuộc hành trình và lưu trú của họ ở
ngoài nơi cư trú để thoả mãn các nhu cầu khác nhau: hoà bình, hữu nghị, tìm
kiếm kinh nghiệm sống hoặc thoả mãn các nhu cầu về vật chất và tinh thần
khác.
-Đối với người kinh doanh du lịch: Du lịch là quá trình tổ chức các điều
kiện về sản xuất và phục vụ nhằm thoả mãn, đáp ứng các nhu cầu của người du
lịch và đạt được mục đích số một của mình là thu lợi nhuận.

-Đối với chính quyền địa phương: Du lịch là việc tổ chức các điều kiện về
hành chính, về cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật để phục vụ khách du lịch,
là tổng hợp các hoạt động kinh doanh nhằm tạo điều kiện cho khách du lịch
trong việc hành trình và lưu trú, là cơ hội để bán các sản phẩm của địa phương,
tăng thu ngoại tệ, tăng thu nhập, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho dân
địa phương.
-Đối với cộng đồng dân cư sở tại: Du lịch là một hiện tượng kinh tế xã
hội mà hoạt động du lịch tại địa phương mình, vừa đem lại những cơ hội để tìm
hiểu nền văn hoá, phong cách của những người ngoài địa phương mình, vừa là
cơ hội để ìm việc làm, phát huy các nghề cổ truyền, tăng thu nhập nhưng đồng
thời cũng gây ảnh hưởng đến đời sống người dân sở tại như về môi trường, trật
tự an ninh XH, nơi ăn, chốn ở,...
Theo Luật du lịch Việt Nam: “Du lịch là hoạt động của con người ngoài
nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm thoả mãn nhu cầu tham quan, giải trí,
nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định”
xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ tại chỗ.
Theo Tổ chức Du lịch Thế giới, có các dạng du lịch:

•

Du lịch làm ăn.
Du lịch giải trí, năng động và đặc biệt.

•

Du lịch nội quốc, quá biên.

•

Du lịch tham quan trong thành phố.


•

Du lịch mạo hiểm, khám phá, trải nghiệm.

•

Du lịch hội thảo, triển lãm MICE.

•

Du lịch giảm stress, Du lịch ba-lô, tự túc khám phá.

•

Du lịch bụi.

•

Du lịch cộng đồng.

•

Du lịch biển đảo.

•

5



•

Du lịch văn hóa.

•

Du lịch sinh thái.

1.2. Khái niệm cộng đồng địa phương và du lịch cộng đồng
1.2.1.Khái niệm cộng đồng địa phương
Cộng đồng là một nhóm người thường sinh sống trên cùng khu vực địa lý, tựxác
định mình cùng một nhóm. cộng đồng địa phương được hiểu là một nhóm dân
cư cùng
sinh sống trên trên một lãnh thổ nhất định qua nhiều thế hệ và có những đặc
điểm chung về sinh hoạt văn hóa truyền thống, sử dụng các nguồn tài
nguyên và môi trường, cùng các mối quan hệ kinh tế xã hội, có sự gắn kết về
huyết thống và tình cảm, có sự chia sẻ về nguồn lợi và trách nhiệm cộng
đồng.
- Cộng đồng địa phương tại các khu du lịch là đối tượng nghiên cứu
và tham gia hoạt động du lịch và bảo tồn có những đặc điểm:
+ Cộng đồng địa phương là những nhóm người định cư trên cùng lãnh
thổ nhất định. Mỗi vùng lãnh thổ nhất định sẽ có những điều kiện tài nguyên
môi trường tự nhiên khác nhau, đó là yếu tố quan trọng để hình thành, nuôi
dưỡng và phát triển những giá trị văn hóa và kinh tế …Vì vậy, mỗi cộng
đồng thường có những giá trị văn hóa và hoạt động kinh tế khác nhau.
+ Có quan hệ gắn kết về tình cảm, mang tính huyết thống, thân thiện,
giúp đỡ, chia sẻ.
+ Có quyền lợi và trách nhiệm, có đặc điểm chung về sở hữu, sử dụng
và bảo vệ tài nguyên môi trường.
+Tính cộng đồng bền vững được khẳng định qua thời gian, chính thời

gian là yếu tố gắn kết các thành viên cộng đồng để cùng nhau tạo ra các giá

6


trị văn hóa đặc sắc cho cộng đồng.
+ Những đặc điểm chung về hoạt động văn hóa truyền thống, có
những giá trị được tập thể coi là khuân mẫu văn hóa sinh hoạt cộng đồng.
+ Mỗi cộng đồng có những tổ chức quy ước xã hội, kiểu “Phép vua
thua lệ làng”.
1.2.2.Khái niệm du lịch cộng đồng
Từ lâu, khái niệm “du lịch cộng đồng” (DLCĐ) đã được đề cập rộng rãi tại
nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, cụ thể:
Ở Thái Lan khái niệm Community-Based Tourism - Du lịch dựa vào cộng đồng
được định nghĩa: “DLCĐ là loại hình du lịch được quản lý và có bởi chính cộng
đồng địa phương, hướng đến mục tiêu bền vững về mặt môi trường, văn hóa và
xã hội. Thông qua DLCĐ du khách có cơ hội tìm hiểu và nâng cao nhận thức về
lối sống của cộng đồng địa phương” (REST, 1997).
Khái niệm này cũng được nhắc đến trong chương trình nghiên cứu của nhiều tổ
chức xã hội trên thế giới. Pachamama (Tổ chức hướng đến việc giới thiệu và bảo
tồn văn hóa bản địa khu vực Châu Mỹ) đã đưa ra quan điểm của mình về
Community-Based Tourism như sau: “DLCĐ là loại hình du lịch mà du khách
từ bên ngoài đến với cộng đồng địa phương để tìm hiểu về phong tục, lối sống,
niềm tin và được thưởng thức ẩm thực địa phương. Cộng đồng địa phương kiểm
soát cả những tác động và những lợi ích thông qua quá trình tham gia vào hình
thức du lịch này, từ đó tăng cường khả năng tự quản, tăng cường phương thức
sinh kế và phát huy giá trị truyền thống của địa phương”.[1] Còn Istituto Oikos
(Tổ chức hướng đến việc hỗ trợ các nghiên cứu, huy động nguồn lực tài
chính trong công tác bảo tồn về mặt sinh thái tự nhiên và nhân văn cho các
quốc gia đang phát triển trên thế giới, ra đời tại Ý, 1996) lại đề cập đến nội

dung của DLCĐ theo hướng: “Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch mà du
khách từ bên ngoài đến và có lưu trú qua đêm tại không gian sinh sống của
cộng đồng địa phương (thường là các cộng đồng ở nông thôn hoặc các cộng
đồng nghèo hoặc sinh sống ở những vùng có điều kiện kinh tế khó khăn).
Thông qua đó du khách có cơ hội khám phá môi trường thiên nhiên hoang
dã hoặc tìm hiểu các giá trị về văn hóa truyền thống, tôn trọng tư duy văn hóa
bản địa. Cộng đồng địa phương có cơ hội thụ hưởng các lợi ích kinh tế từ
việc tham gia vào các hoạt động khám phá dựa trên các giá trị về tự nhiên và

7


văn hóa xã hội tại khu vực cộng đồng địa phương sinh sống”.[2] Trong
khi Tổ chức mạng lưới du lịch cộng đồng vì người nghèo đã nêu: “DLCĐ là
một loại hình du lịch bền vững thúc đẩy các chiến lược vì người nghèo trong
môi trường cộng đồng. Các sáng kiến của DLCĐ nhằm vào mục tiêu thu hút sự
tham gia của người dân địa phương vào việc vận hành và quản lý các dự án du
lịch nhỏ như một phương tiện giảm nghèo và mang lại thu nhập thay thế cho
cộng đồng. Các sáng kiến của DLCĐ còn khuyến khích tôn trọng các truyền
thống và văn hóa địa phương cũng như các di sản thiên nhiên.”[3]
Tại Việt Nam, hàng loạt khái niệm về DLCĐ đã được đề cập. Tác giả Trần
Thị Mai (2005) đã xây dựng nội dung cho khái niệm này như sau: “DLCĐ
là hoạt động tương hỗ giữa các đối tác liên quan, nhằmmang lại lợi ích về kinh
tế cho cộng đồng dân cư địa phương, bảo vệ được môi trường và mang đến cho
du kháchkinh nghiệm mới, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã
hội của địa phương có dự án.”. Cùng có quan điểm nhấn mạnh vai trò của
phương thức phát triển DLCĐ trong công tác bảo tồn môi trường tự nhiên và
nhân văn, tác giả Võ Quế (2006) đã nhìn nhận: “Du lịch dựa vào cộng đồng là
phương thức phát triển du lịch trong đó cộng đồng dân cư tổ chức cung cấp
các dịch vụ để phát triển du lịch, đồng thời tham gia bảo tồn tài nguyên thiên

nhiên và môi trường, đồng thời cộng đồng được hưởng quyền lợi về vật chất và
tinh thần từ phát triển du lịch và bảo tồn tự nhiên.” Bên cạnh nội dung xem xét
phát triển DLCĐ là phương thức góp phần đẩy mạnh tính hiệu quả trong công
tác bảo tồn, tác giả Bùi Thị Hải Yến (2012) còn đề cập đến việc tham gia của
cộng đồng địa phương, với cách nhìn về DLCĐ: “DLCĐ có thể hiểu là phương
thức phát triển bền vững mà ở đó cộng đồng địa phương có sự tham gia trực
tiếp và chủ yếu trong các giai đoạn phát triển và mọi hoạt động du lịch. Cộng
đồng nhận được sự hợp tác, hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước và
quốc tế; của chính quyền địa phương cũng như chính phủ và nhận được phần
lớn lợi nhuận thu được từ hoạt động du lịch nhằm phát triển cộng đồng, bảo
tồn khai thác tài nguyên môi trường du lịch bền vững, đáp ứng các nhu cầu du
lịch phong phú, có chất lượng cao và hợp lý của du khách.”
Tựu chung lại, khái niệm DLCĐ chứa đựng các nội dung chủ yếu như sau:
- Du khách là tác nhân bên ngoài, là tiền đề mang lại lợi ích kinh tế và sẽ có
những tác động nhất định kèm theo việc thụ hưởng các giá trị về môi trường
sinh thái tự nhiên và nhân văn khi đến với một cộng đồng địa phương cụ thể.

8


- Cộng đồng địa phương là người kiểm soát các giá trị về mặt tài nguyên du lịch
để hỗ trợ du khách có cơ hội tìm hiểu và nâng cao nhận thức của mình khi có cơ
hội tiếp cận hệ thống tài nguyên du lịch tại không gian sinh sống của cộng đồng
địa phương.
- Cộng đồng địa phương sẽ nhận được lợi ích về mặt kinh tế, mở rộng tầm hiểu
biết về đặc điểm tính cách của du khách cũng như có cơ hội nắm bắt các thông
tin bên ngoài từ du khách.
- Cộng đồng địa phương ngày càng được tăng cường về khả năng tổ chức, vận
hành và thực hiện các hoạt động, xây dựng các sản phẩm du lịch phục vụ cho
du khách. Từ đó, cộng đồng ngày càng phát huy vai trò làm chủ của mình.

1.3.Đặc điểm và nguyên tắc của du lịch cộng đồng
1.3.1.Đặc điểm của du lịch cộng đồng
DLCĐ là một loại hình du lịch rất mới mẻ. Ở Việt Nam loại hình du
lịch này rất được quan tâm và chú ý phát triển trong những năm gần đây.
DLCĐ được coi là hướng đi tốt ở Việt Nam, đặc biệt là ở vùng nông thôn,
vùng núi, nơi có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, đời sống nhân dân còn
gặp nhiều khó khăn thì hoạt động du lịch sẽ từng bước cải thiện cuộc sống,
tạo sinh kế mới, tạo thêm công ăn việc làm cho nhân dân. Từ đó có thể nhận
thức một số đặc điểm của DLCĐ như sau:
DLCĐ là một loại hình du lịch mới khác với các loại hình du lịch
khác bởi cộng đồng dân cư là những người được tham gia ngay từ đầu, từ
khâu nghiên cứu, lập kế hoạch phát triển, triển khai các hoạt động kinh
doanh du lịch, cung cấp các sản phẩm du lịch dịch vụ cho khách du lịch. Họ
giữ vai trò chủ đạo phát triển và duy trì các dịch vụ. Hoạt động này tính đến
hiệu quả và sự điều tiết của các quy luật kinh tế thị trường.
Địa điểm tổ chức phát triển du lịch dựa vào du lịch cộng đồng diễn ra
tại nơi cư trú hoặc gần nơi cư trú của cộng đồng đ ịa phương. Đây là những

9


khu vực có tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn phong
phú, hấp dẫn có độ nhạy cảm về đa dạng sinh học, chính trị, văn hóa, xã hội
và đang bị tác động của con người.
Cộng đồng dân cư phải là người sinh sống và làm việc trong hoặc liền
kề các điểm tài nguyên du lịch. Đồng thời cộng đồng phải có trách nhiệm
tham gia bảo vệ tài nguyên môi t rường nhằm hạn chế tác động tiêu cực
chính từ việc khai thác tài nguyên du lịch của cộng đồng và hoạt động của
du khách.
DLCĐ đóng vai trò quan trọng trong công cuộc xóa đói giảm nghèo.

Điều này được thể hiện ở việc DLCĐ có tác động tích cực đối với việc
chuyển đổi cơ cấu kinh tế, ngành nghề và lao động. Trước khi tham gia
DLCĐ người dân chủ yếu sinh sống trong điều kiện kinh tế tự cung tự cấp,
nghề chính của họ là sản xuất nông nghiệp.
Khi DLCĐ phát triển người dân có điều kiện và các ngành nghề kinh
truyền thống được duy trì và phát triển trở thành sản phẩm du lịch độc đáo.
Từ đó việc tiêu thụ những sản phẩm tại chỗ được dễ dàng hơn. Thu nhập từ
dịch vụ cho thuê phòng, bán hàng, chở khách, biểu diễn văn nghệ… giúp cải
thi cuộc sống của nhân dân. Cùng với cơ cấu ngành nghề lao động cũng có
sự thay đổi, hình thành các công việc mang tính du lịch mới.
DLCĐ là hoạt động thu hút cộng đồng địa phương tham gia vào hoạt
động du lịch và được hưởng lợi từ hoạt động này nên đây là loại hình có tính
chuyên môn thấp. Cộng đồng địa phương mời tham gia vào hoạt động du
lịch nên chuyên môn nghiệp vụ và trình độ ngoại ngữ còn hạn chế, gặp khó
khăn trong việc giao tiếp và hướng dẫn khách nước ngoài.

10


Đặc điểm lớn nhất của DLCĐ là người tổ chức du lịch và cư dân bản
địa khai thác cái sẵn có của cộng đồng địa phương để kinh doanh du lịch.
Phát triển DLCĐ phải đảm bảo sự công bằng trong phân chia quyền
lợi từ thu nhập du lịch cho các bên tham gia.
Phát triển DLCĐ góp phần làm đa dạng hóa các ngành nghề kinh tế,
trong khi vẫn duy trì và phát triển các nghành kinh tế truyền thống.
DLCĐ còn bao gồm yếu tố trợ giúp, tạo điều kiện các bên tham gia
trong đó vai trò của các tổ chức chính phủ, phi chính phủ, các cấp quản lý
nhà nước …
1.3.2.Các nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng
Các loại hình du lịch dựa vào cộng đồng thực chất là các loại hình phát

triển du lịch bền vững, có trách nhiệm với tài nguyên môi trường cũng như sự
phát triển của cộng đồng – chủ thể của các hoạt động du lịch và nguồn lợi từ
các
hoạt động này là hướng vào cộng đồng. Vì thế, khi phát triển du lịch cộng đồng
cần thực hiện các nguyên tắc sau:
- Thừa nhận, ủng hộ và thúc đẩy mối quan hệ sở hữu của cộng đồng về du
lịch.
- Lấy ý kiến của các bên tham gia, tôn trọng ý kiến của cộng đồng, bảo đảm
những kiến nghị của cộng đồng được chuyển đến những người có trách nhiệm
xem xét và giải quyết.
- Ngay từ đầu thu hút, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào tất cả
các lĩnh vực hoạt động du lịch và bảo tồn.
- Phát triển du lịch như một công cụ giúp cộng đồng sử dụng để phát triển
trong khi vẫn duy trì sự đa dạng kinh tế không làm giảm các ngành nghề truyền
11


thống.
- Tăng cường giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực địa phương.
- Hỗ trợ địa phương trong hoạt động du lịch và phát triển kinh tế - xã hội.
- Cải thiện chất lượng cuộc sống của của cộng đồng.
- Thúc đẩy niềm tự hào của cộng đồng bảo tồn, phát huy các giá trị văn
hóa.
- Tăng cường giao lưu văn hóa truyền thống.
- Khai thác, bảo tồn các nguồn lực theo hướng thận trọng, tiết kiệm, bền
vững.
- Giảm tiêu thụ và giảm xả thải.
- Tôn trọng những giá trị văn hóa và phương cách sống của con người.
- Phân chia lợi nhuận một cách công bằng giữa các thành viên của cộng
đồng. Phần lớn nguồn thu từ du lịch dành cho phát triển cộng đồng.

- Hòa nhập quy hoạch phát triển du lịch vào phát triển kinh tế - xã hội và
quy hoạch môi trường.
- Tiếp thị trung thực và có trách nhiệm.
- Tăng cường nghiên cứu thống kê, hợp tác phát triển du lịch.
1.4.Vai trò của du lịch cộng đồng
Du lịch cộng đồng (Community-based tourism – CBT), là một xu hướng trải
nghiệm du lịch mới mẻ đầy trách nhiệm và mang lại lợi ích cho cả du khách lẫn
dân bản địa.
Du lịch cộng đồng mang lại cho du khách những trải nghiệm về cuộc sống của
người dân bản địa. Người dân bản địa được tham gia trực tiếp vào các hoạt động
du lịch và thu được các lợi ích kinh tế – xã hội từ các hoạt động du lịch đồng
thời chịu trách nhiệm bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, môi trường và văn hóa địa
phương.
Tạo việc làm
12


Các doanh nghiệp du lịch cộng đồng tạo ra các cơ hội việc làm cho địa phương.
Du lịch Cộng đồng có thể giúp thay đổi cơ cấu việc làm địa phương và cải thiện
chất lượng lao động ở các địa phương, và giảm di cư từ nông thôn ra các đô thị.
Nâng cao thu nhập
Du lịch cộng đồng góp phần nâng cao thu nhập cho các cộng đồng địa phương,
đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa, nơi nghèo đói được thấy rõ rệt hơn. Điều này
cực kỳ quan trọng vì nó làm giảm áp lực của con người lên các nguồn lực tự
nhiên và cảnh quan địa phương.
Thúc đẩy bình đẳng
Du lịch cộng đồng thúc đẩy sự công bằng trong phát triển du lịch với việc mang
lại cho toàn bộ cộng đồng những lợi ích từ việc cung cấp các dịch vụ du lịch và
cơ sở hạ tầng, bất kể họ có tham gia tích cực vào du lịch hay không. Điều kiện
giao thông, điện, nước, y tế, viễn thông được đáp ứng tốt hơn.

Bảo vệ di sản
Du lịch cộng đồng góp phần phục hồi và phát triển các giá trị văn hóa và nghề
truyền thống, kể cả bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường, tạo ra các cơ
hội để giao lưu văn hóa và phát triển các cơ hội kinh tế ở các vùng nghèo.
1.5.Các bên tham gia du lịch cộng đồng và vai trò của cộng đồng địa
phương trong du lịch cộng đồng.
1.5.1.Các bên tham gia
Nhiều người chỉ cho rằng chỉ có cộng đồng địa phương tham gia vào Du lịch
cộng đồng – đây là một cách nhìn không đầy đủ. Thực ra có rất nhiều bên tham
gia vào Du lịch cộng đồng tại một địa phương, đó là: • Cộng đồng dân cư địa
phương (người dân, chính quyền…): Có nhiệm vụ tổ chức mô hình Du lịch cộng
đồng tại địa phương • Các công ty lữ hành: Có nhiệm vụ đưa khách đến với
điểm du lịch cộng đồng • Khách du lịch: Là người có mong muốn được tìm hiểu
mô hình Du lịch cộng đồng tại địa phương • Các công ty vận tải: Là đơn vị đưa
khách đến với mô hình Du lịch cộng đồng tại địa phương – thường các công ty
vận tải này có quan hệ mật thiết với các công ty lữ hành hoặc người điều hành
du lịch • Chính quyền địa phương: Có thể là chính quyền thuộc các cấp khác
nhau đảm bảo cho mô hình Du lịch cộng đồng tại địa phương hoạt động hiệu
quả nhất, chẳng hạn như đề ra các chính sách, hỗ trợ hạ tầng, cấp giấy phép cho
khách nước ngoài… • Các cơ sở đào tạo: Có nhiệm vụ cung cấp các dịch vụ đào
13


tạo đến các đối tượng khác nhau trong mô hình du lịch cộng đồng. Các lĩnh vực
đào tạo có thể là đào tạo kỹ năng vận hành du lịch, đào tạo kỹ năng bán hàng, kỹ
năng quản lý, đào tạo ngoại ngữ… • Các doanh nghiệp vừa và nhỏ: Là các đơn
vị tham gia vào phát triển các dịch vụ tại địa phương như sản xuất hàng thủ
công, hướng dẫn khách du lịch. Đây cũng có thể là các doanh nghiệp không nằm
ở địa phương nhưng liên kết với ban quản lý Du lịch cộng đồng địa phương để
cùng phát triển Du lịch cộng đồng và phân chia lợi nhuận. • Các tổ chức phi

chính phủ: Đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực của cộng đồng
địa phương về phát triển du lịch bền vững, đào tạo các kỹ năng cần thiết cho du
lịch cộng đồng, hỗ trợ nguồn vốn xây dựng các mô hình tại địa phương… •
Cộng đồng dân cư ở các vùng phụ cận: Sự phối hợp của các cộng đồng dân cư ở
các vùng phụ cận góp phần làm cho tuyến Du lịch cộng đồng càng them ấn
tượng, ví dụ sự hợp tác trong việc tạo cảnh quan chung…
1.5.2. Vai trò của cộng đồng dân cư địa phương
1.5.2.1.

Vai trò của cộng đồng địa phương trong việc bảo tồn, phát

huy các giá trị của tài nguyên du lịch, hoạt động du lịch
Người dân địa phương sẽ tăng thêm lòng tự hào về những giá trị
truyên thống, tích cực tham gia trong việc đóng góp tiền của, công sức để
khôi phục bảo tồn và nuôi dưỡng nó trước nguy cơ bị pha tạp, mai một bởi
các giá trị văn hóa đến từ nền văn hóa mạnh.
Khi người dân tham gia vào hoạt động du lịch sẽ tạo cho họ nghề
nghiệp mới, phương thức sống mới, có thêm nguồn thu nhập mới sẽ làm
giảm sức ép của họ tới việc khai thác tự nhiên một cách bừa bãi.
Nhận thức của cộng đồng thông qua giáo dục, tập huấn về du lịch,
môi trường nhận thức của người dân được tiếp xúc với du khách nâng cao,
họ sẽ năng động hơn, có nhiều kỹ năng tổ chức cuộc sống, lao động
sản
xuất, chất lượng cuộc sống của họ được cải thiện, cũng sẽ giảm đi lối sống
dựa vào tự nhiên.

14


Nhờ vậy mục tiêu bảo tồn và khai thác tài nguyên du lịch hợp lý sẽ

được thực hiện. Ngược lại thông qua hoạt động du lịch và được hưởng lợi từ
hoạt động này. Chất lượng cuộc sống của người dân sẽ được cải thiện
sẽ
giúp cho mục tiêu xóa đói giảm nghèo thực hiện được tốt hơn.
1.5.2.2

Vai trò của cộng đồng đối với việc giảm giá các sản phẩm

du lịch
Với giá nhân công rẻ sẽ giúp cho việc giảm giá các sản phẩm du lịch
nói chung, cũng như giá tour du lịch đã tạo được sức hấp dẫn du khách tại
các địa phương phát triển du lịch cộng đồng. Dân số đông và tăng nhanh tạo
ra nguồn lao động trẻ, tiềm năng song lại lao động trong các ngành
nghề
kinh tế truyền thống, hiệu quả kinh tế thấp. Đây chính là đặc điểm của cộng
đồng địa phương. Do vậy khi người dân tham gia vào các hoạt động du lịch,
họ chỉ thường mong lấy công làm lãi, tận dụng nhà ở cũng như các thiết bị,
điều kiện sống sẵn có của gia đình họ để có thể kiếm thêm thu nhập cho nên
không đòi hỏi mức thù lao quá cao. Do vậy các sản phẩm du lịch mà
họ
cung ứng thường rẻ hơn so với giá trị thực của nó.
Vai trò của cộng đồng địa phương trong việc đa dạng hóa, nâng cao
chất lượng sản phẩm du lịch và hạ giá thành sản phẩm du lịch: Yêu cầu
trong kinh doanh du lịch là cần tạo ra sức hấp dẫn du khách. Khi người dân
tham gia vào hoạt động du lịch, tài nguyên du lịch được bảo tồn và làm
phong phú thêm các sản phẩm du lịch. Do vậy những sản phẩm du lịch mà
cộng đồng địa phương cung cấp cho du khách mang tính mới lạ, đặc sắc. Vì
các sản phẩm du lịch do cộng đồng địa phương tạo ra có chứa đựng những
15



phẩm chất tốt đẹp của các tộc người thiểu số, với nghệ thuật sản xuất độc
đáo, chúng đặc biệt thu hút đối với tập khách ở các nước phát triển.
Khi cộng đồng tham gia vào hoạt động du lịch sẽ tạo ra sự đa dạng
các loại hình du lịch, tạo thêm điểm đến. Trong kinh doanh du lịch, mức độ
tập trung du lịch ngày càng cao, tài nguyên du lịch phong phú hấp dẫn sẽ
càng tạo ra sức thu hút đối với du khách.
Vai trò của cộng đồng địa phương trong việc tạo ra môi trường du
lịch hấp dẫn du khách. Khi tham gia vào hoạt động du lịch người dân có
thêm việc làm, được giáo dục, tập huấn nâng cao nhận thức về du lịch,
chuyên môn nghiệp vụ. Thông qua giáo dục, đào tạo và thông qua quá trình
tham gia phục vụ du khách cùng với nguồn lợi được hưởng từ hoạt động du
lịch, nhận thức về môi trường nói chung cũng như nhận thức về môi trường
du lịch nói riêng ngày càng được nâng cao hơn. Từ đó người dân sẽ ý thức
được sự cần thiết phải tạo ra và giữ gìn môi trường du lịch có chất lượng tốt
cả về vệ sinh môi trường cũng như môi trường văn hóa. Để hấp dẫn du
khách và tốt cho môi trường sống của họ.
Sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch sẽ giúp chuyển đổi
cơ cấu ngành nghề, nhưng vẫn duy trì được ngành nghề truyền thống, ly
nông nhưng không ly hương, hạn chế việc suy giảm dân số, di dân tự do,
kinh tế phát triển, kết cấu hạ tầng được cải thiện. Từ đó tạo ra môi trường du
lịch tốt hơn.
Sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch sẽ thúc đẩy quá
trình phát triển cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng cộng đồng, nâng
cao dân trí, giảm tỷ lệ sinh, ổn định quy mô dân số. Thực hiện các chiến

16


lược phát triển kinh tế và dân số có hiệu quả. Đây cũng là những nhân tố

quan trọng hàng đầu giúp cho du lịch cộng đồng thành công.
Tuy nhiên trong quá trình tham gia vào hoạt động phát triển du lịch
cộng đồng không phải lúc nào cũng diễn ra như kế hoạch đã lập và mong
muốn. Do trong số những người dân, bên cạnh những người tốt, cởi mở,
thân thiện năng động dễ thích ứng, có một số người do vô tình hoặc cố ý phá
ngang, thiếu ý thức, bảo thủ, lạc hậu, chậm đổi mới, không hiểu những tác
động tiêu cực từ hoạt động du lịch sẽ mang lại, hậu quả mà họ gây ra đối với
du khách và cộng đồng.
Vì vậy những người tổ chức lập kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng
phải có những khảo sát, nghiên cứu kỹ lưỡng, có những giải pháp hợp lý,
khoa học, khéo léo gần gũi với người dân, phát hiện ra những tâm tư nguyên
vọng của họ những ưu điểm cũng như những hạn chế của họ …

17


1.6. Tác động của hoạt động du lịch cộng đồng
- Tác động tích cực:
+ Đến kinh tế:
Tạo ra thu nhập cho cộng đồng từ sự chi trả của khách qua việc xuất khẩu
tại chỗ; tạo thị trường đầu ra cho sản phẩm, kích thích, thúc đẩy các ngành kinh
tế
truyền thống phát triển.
Phát triển kết cấu hạ tầng, tăng thêm nguồn thu cho ngân sách địa phương
qua việc sử dụng vốn đầu tư, viện trợ, sự giúp đỡ về công nghệ và kinh nghiệm
cho phát triển kinh tế.
+ Đến chính trị:
Qua việc người dân tham gia vào các hoạt động du lịch cũng như các hoạt
động chung khác sẽ nâng cao quyền dân chủ, tăng quyền lực quyết định cho
cộng

đồng.
Đảm bảo quyền làm chủ trong quản lý tài nguyên và hưởng các nguồn
thu nhập từ hoạt động du lịch.
+ Văn hóa – xã hội:
Tăng cường giao lưu văn hóa, nâng cao nhận thức, tạo ra sự bình đẳng
giới, khuyến khích việc thực hiện quyền trẻ em, giảm được những hủ tục.
Tạo ra sự tôn trọng, tự hào, yêu quý văn hóa bản địa.
Nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng dịch vụ, kết cấu hạ tầng.
+ Tài nguyên, môi trường:
Khuyến khích bảo tồn, tôn tạo các nguồn tài nguyên môi trường, tài

18


nguyên văn hóa – lịch sử và tự nhiên.
Khai thác tài nguyên có hiệu quả, hợp lý hơn.
Tôn vinh các giá trị tài nguyên (qua quá trình thống kê, nghiên cứu lập hồ
sơ quyết định xếp hạng, tuyên truyền quảng bá tài nguyên du lịch).
- Tác động tiêu cực:
+ Kinh tế:
Đòi hỏi vai trò lãnh đạo, quản lý đối với chi phí vận hành cao hơn.
Lợi nhuận thu được chỉ có thể làm lợi cho một số người hoặc chảy máu
các nguồn lực và thu nhập cho nhiều công ty du lịch.
Gia tăng tình trạng lạm phát giá cả đất đai nhà ở, dịch vụ hàng hóa.
Cơ sở vật chất kỹ thuật và nguồn lao động có thể ảnh hưởng bởi tính mùa
du lịch ngoài tầm kiểm soát của địa phương.
Suy giảm ngành nghề truyền thống.
+ Văn hóa – xã hội:
Thu hút khách du lịch – những người có lối sống và quan niệm khác lạ,
làm thay đổi các giá trị truyền thống, xung đột với truyền thống văn hóa bản địa.

Cư dân địa phương phải chia sẻ nguồn tài nguyên với người ngoài địa
phương.
Gia tăng mối bất hòa giữa những người được hưởng lợi từ du lịch và
không được hưởng lợi, trong nhiều trường hợp người dân chỉ được tham
gia những công việc vất vả, có thu nhập thấp, trở thành người làm thuê, bị bóc
lột, sự ràng buộc họ hàng bị rạn nứt.Làm gia tăng tệ nạn xã hội, tăng khoảng
cách giàu nghèo.Sự thay đổi thái độ của người dân với khách du lịch
Du khách và các nhà đầu tư được chào đón nồng nhiệt, du
lịch ít có quy hoạch hoặc điều khiển về cơ chế.

19


Du khách được tiếp nhận như một thông lệ do có đầu tư, quan hệ giữa người
dân địa phương và khách du lịch trở nên hình thức hơn (mang tính thương
mại). Quy hoạch chủ yếu quan tâm đến thị trường du lịch.
Du lịch dần đến sự bão hòa, dân địa phương có những mối nghi ngại về du
lịch,các nhà chính sách cố gắng tạo giải pháp bằng việc tăng cường cơ sở hạ
tầng nhiều hơn là sự hạn chế phát triển.
Những bực bội, khó chịu được bộc lộ ra ngoài, du khách bị xem là nguyên nhân
của mọi vấn đề. Quy hoạch lúc này có tính cứu chữa, song lại kích thích sự gia
tăng du lịch để bù lại tình trạng xấu đi về danh tiếng của địa phương.Việc dung
hòa những mâu thuẫn đó là một vấn đề nan giải, điều này ảnh hưởng không nhỏ
đến hiệu quả của hoạt động du lịch. Do đó, để người dân có trách nhiệm trong
việc quản lý, bảo vệ, tôn tạo tài nguyên du lịch thì cần phải mang lại lợi ích cho
họ một cách rõ ràng, thực chất và công bằng, đặc biệt phải tạo cho họ một vị thế
làm chủ thực sự.
+ Về môi trường:
Việc phát triển du lịch thiếu quy hoạch sẽ làm thay đổi, giảm thiểu chất lượng
tài nguyên, môi trường tự nhiên – văn hóa.Kết cấu hạ tầng nhanh chóng xuống

cấp.
1.7.Các loại hình du lịch có nhiều sự tham gia của cộng đồng
1.7.1.Du lịch homestay
- Trong từ điển tiếng Anh (Oxford), “homestay’’ chỉ người từ nơi khác,
vùng khác đến ở tại nhà người dân nơi mình đến, học tập, tìm hiểu văn hóa, lối
sống của vùng đất mới. Thuật ngữ này xuất hiện lần đầu tiên trong lĩnh vực giáo
dục khi việc hợp tác quốc tế về giáo dục trở nên cấp thiết và vấn đề du học trở
nên
phổ biến. Năm 1980, đã xuất hiện những slogan ấn tượng như:
“Open your home to the world and the world become your home - Hãy
mở cánh cửa nhà bạn ra với thế giới và thế giới sẽ trở thành ngôi nhà của bạn’’
Hoặc “Become part of my family’’ - Hãy là thành viên của gia đình
chúng tôi nhé.
20


- Khái niệm du lịch homestay là một khái niệm mới. Không chỉ tại Việt
Nam mà trên thế giới, khái niệm này vẫn đang trong quá trình tranh luận để đi
đến
thống nhất vì nó đã và đang được hiểu dưới nhiều góc độ khác nhau và nghiên
cứu với nhiều tên gọi khác nhau như “du lịch nghỉ tại gia” hay “du lịch ở nhà
dân”. Trong lĩnh vực du lịch, homestay không chỉ là một phương thức lưu trú
mà
đã phát triển thành một loại hình du lịch. Loại hình du lịch homestay nghĩa là
mục đích chính trong chuyến đi của khách du lịch là được ở nhà người dân bản
địa để thông qua đó tìm hiểu, khám phá những nét văn hóa độc đáo, đặc sắc của
địa phương. Nhà dân không chỉ là cơ sở lưu trú mà trở thành một tài nguyên du
lịch nhân văn hấp dẫn và độc đáo.
Ở một số nước mà loại hình này tương đối phát triển như Ailen hay Thái
lan, khái niệm du lịch homestay được hiểu: “Là một loại hình du lịch cộng

đồng,
dành cho các đối tượng khách thích được trải nghiệm cuộc sống cùng với các hộ
gia đình tại nhà của họ, nhằm tìm hiểu về cộng đồng và phong cách sống của
người dân địa phương cũng như nâng cao hiểu biết về điều kiện tự
nhiên và
những nét văn hóa đặc sắc thông qua các hộ gia đình đó”.
Các đặc trưng chủ yếu của du lịch Homestay:
+ Du lịch homestay phát triển dựa trên những giá trị hấp dẫn của thiên
nhiên và đặc biệt văn hóa bản địa. Tạp chí Người đưa tin Unesco (12/1989) đã
viết: “Cuộc phiêu lưu giờ đây không còn chân trời địa lý, không còn những lục
địa trinh bạch (…) Vậy mà, về nhiều mặt, các dân tộc vẫn còn xa lạ với nhau và

21


những phong tục, những niềm hi vọng ẩn giấu, những xác tin sâu kín của mỗi
dân
tộc vẫn tiếp tục là những thứ mà các dân tộc khác chẳng mấy biết đến”.
Như vậy, bản sắc văn hóa của mỗi vùng đất luôn là những ẩn số hấp dẫn, trở
thành động cơ để khách du lịch đến tìm hiểu, khám phá.
+ Du lịch homestay chia sẻ lợi ích từ du lịch với cộng đồng địa phương đảm
bảo sự phân chia công bằng cho các bên tham gia, đóng góp cho những nỗ lực
bảo tồn các giá trị tài nguyên và phát triển cộng đồng.
+ Du lịch Homestay được tổ chức theo phương thức: “ba cùng”: Cùng ăn -cùng
ở - cùng sinh hoạt. Đây là đặc trưng nổi bật nhất của loại hình du lịch này.
Khách du lịch đến sinh sống tạm thời, được coi như một thành viên chính thức
và
tham gia trực tiếp vào một số hoạt động hàng ngày của gia đình người dân bản
địa.
1.7.2.Du lịch sinh thái

Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hoá bản địa gắn
với giáo dục môi trường, có đóng góp cho nỗ lực bảo tồn và phát triển bền vững
với sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương.
Du lịch sinh thái là loại hình du lịch có trách nhiệm đối với môi trường ở các
khu thiên nhiên còn tương đối hoang sơ với mục đích thưởng ngoạn thiên nhiên
và cá giá trị văn hóa kèm theo của quá khứ và hiện tại, thúc đẩy công tác bảo
tồn, có ít tác động tiêu cưc đến môi trường và tạo các ảnh hưởng tích cực về mặt
kinh tế- xã hội cho cộng đồng địa phương
1.7.3.Du lịch bền vững
"Du lịch bền vững là việc đáp ứng các nhu cầu hiện tại của du khách và vùng
dùng du lịch mà vẫn bảo đảm những khả năng đáp ứng nhu cầu cho các thế hệ
tương lai".
Du lịch bền vững đòi hỏi phải quản lý tất cả các dạng tài nguyên theo cách nào
đó để chúng ta có thể đáp ứng các nhu cầu kinh tế, xã hội và thẩm mỹ trong khi
vẫn duy trì được bản sắc văn hoá, các quá trình sinh thái cơ bản, đa dạng sinh
học và các hệ đảm bảo sự sống.
Mục tiêu của Du lịch bền vững là:
22


- Phát triển, gia tăng sự đóng góp của du lịch vào kinh tế và môi trường.
- Cải thiện tính công bằng xã hội trong phát triển.
- Cải thiện chất lượng cuộc sống của cộng đồng bản địa.
- Đáp ứng cao độ nhu cầu của du khách.
- Duy trì chất lượng môi trường.
1.8. Xu hướng phát triển du lịch cộng đồng trên thế giới và Việt Nam hiện
nay
Hiện nay du lịch là một ngành mà tất cả các quốc gia trên thế giới đều chú trọng
đầu tư phát triển vì lợi ích du lịch, nó mang lại công ăn việc làm góp phần tăng
thu nhập cho người lao động, tăng ngân sách cho địa phương, quốc gia có tài

nguyên du lịch. Đồng thời du lịch là một ngành có liên quan đến nhiều lĩnh
vực, nhiều ngành, tổ chức và có sự tham gia đông đảo của nhiều tổ chức cộng
đồng dân cư. Ở một số nước đã chứng minh rằng khi du lịch có sự tham gia
của cộng đồng đã góp phần không nhỏ vào việc pháttriển các dịch vụ cung
cấp cho khách du lịch, bảo vệ tài nguyên môi trường hay nói cách khác cộng
đồng vừa là đối tượng vừa là chủ thể phát triển du lịch ở các vùng, các quốc gia.
Khi du lịch phát triển, nó trở thành cầu nối văn hóa giữa các quốc gia trên thế
giới. Tạo ra khả năng giao lưu, học hỏi, hợp tác giữa các dân tộc, xóa dần
khoảng cách biên giới đưa con người xích lại gần nhau hơn vì sự phát triển
chung của toàn cầu.
Ngày nay du khách có nhu cầu nâng cao trong việc tìm hiểu thông tin và học hỏi
tìm hiểu khi đi du lịch trong nhiều lĩnh vực như kinh tế văn hóa, phong tục tập
quán và thông tin giáo dục, môi trường. Du khách muốn tìm hiểu các vấn để
văn hóa xã hộ, chính trị, tiếp xúc với người dân địa phương, ẩm thực địa
phương, hay dừng chân nghỉ tại các cơ sở lưu trú với người dân địa phương các
tác độngđếnmôi trường và trách nhiệm của khách sạn tại điểm đến được khách
quan tâm hàng đầu bởi có như vậy khách du lịch mới có cơ hội đi du lịch tại các
điểm, khu vực không bị ô nhiễm, nhân văn học độc đáo làm cho chuyến đi
có ý nghĩa, khách du lịch cũng thể hiện trách nhiệm cao hơn của mình bởi
khả năng chi trả các nỗ lực bảo tồn tài nguyêndu lịch tại điểm đến. Người ta đã
thống kê và cho biết 60% khách du lịch Mỹ sẵn sàng đi tour với công ty du lịch
bảo vệ văn hóa lịch sử của điểm đến dẫu giá cao hơn 5% -7% khách Mỹ, Anh,
23


Úc sẵn sàng trả tiền thêm cho tới 1.500 USD cho hai lần nghỉ tại khách sạn
có chính sách bảo vệ môi trường địa phương. Trong nghiên cứu về dự án
hỗ trợ du lịch bền vững tại Sa Pa đã cho thấy khách quốc tế sẵn sàng trả 4 - 5
lần phí tham quan nếu tiền thu được sử dụng cho cộng đồng. Trên thế giới
nhiều mô hình du lịch cộng đồng đã mạng lại kết quả cao như mô hình phát

triển du lịch cộng đồng tại vườn quốc gia Gunung –Inđônêxia, mô hình cộng
đồng tại bản Plai Pong Pang – Thái Lan, tại SaBah – Malaixia.
Còn ở Việt Nam mô hình du lịch cộng đồng được bắt đầu nghiên cứu và đưa
vào thử nghiệm từ năm 2000 và đến nay. Đã có một số mô hình được
nghi nhận mang lại nhiều hiệu quả như mô hình du lịch cộng đồng tại vườn
quốc gia Ba Bể, tại khu du lịch Suối Voi, khu du lịch cộng đồng Vân Long –
Ninh Bình và Việt Hải - Hải Phòng.
1.9. Một số loại hình du lịch cộng đồng hiệu quả
1.9.1.Sapa
Sapa là một huyện nhỏ phía bắc tỉnh Lào Cai, là “thành phố trong sương” đẹp
huyền ảo. Theo thống kê của Tổng cục du lịch, nếu năm 1995 có 9300 lượt
khách (2300 khách nước ngoài) tới Sapa thì chỉ trong 6 tháng đầu năm 1996 đã
có 7282 lượt khách, trong đó có 3282 khách nước ngoài. Có thể thấy hoạt động
du lịch đã thực sự mang lại những hiệu quả kinh tế cho huyện này, tạo điều kiện
cho sự phát triển đời sống vật chất và tinh thần của người dân nơi đây Mặt khác,
sự phát triển du lịch cũng có những tác động tiêu cực tới hệ sinh thái tự nhiên và
đời sống xã hội. Hệ sinh thái tự nhiên của Sapa đã bị biến đổi nhanh chóng, đặc
biệt là đời sống xã hội văn hóa. Sự tấn công mạnh mẽ của nền kinh tế hàng hóa
- nền kinh tế du lịch đã gây những tác động không nhỏ tới các sản phẩm văn
hóa đồng thời làm biến đổi cả phương thức hoạt động kinh tế của người dân
thiểu số vùng cao. Ví dụ: Đối với các sản phẩm thêu tay, để tăng cường số lượng
hàng hóa bán ra, giảm bớt công sức, người dân tộc đã giảm bớt những đường nét
hoa văn truyền thống. Sự phức tạp và tinh tế của đường nét và màu sắc không
còn nhiều.
Cả vùng du lịch Sapa đang từng bước bị thương mại hóa (cả về tâm lý, nếp
sống). Do đó, cần bảo vệ chất văn hóa của hoạt động du lịch. Điều kiện quan
trọng nhất đảm bảo sự bền vững của hoạt động du lịch là độ bền vững của các
sản
phẩm du lịch. Song một vấn đề đặt ra là: trong quá trình giao lưu văn hóa thông
24



qua hoạt động du lịch, giữa các vùng miền, giữa các quốc gia thường hay diễn ra
sự đánh giá nơi này, nơi kia “tiến bộ” hay “lạc hậu”. Các nước có nền kinh tế
phát
triển, các vùng có mức sống cao thường tự nhận là “tiến bộ”. Các nước có nền
kinh tế chậm phát triển, các vùng có mức sống thấp thường bị đánh giá là “lạc
hậu”. Vì thế, thường có khẩu hiệu: “Việt Nam đuổi kịp các nước tiên tiến”,
“miền
núi đuổi kịp miền xuôi”… Người ở vùng “tiến bộ” thường có mong muốn khá
chân thành là cải hóa vùng “lạc hậu”. Người ở vùng “lạc hậu” thường mang
nhiều
mặc cảm và cố gắng tự loại bỏ những cái mà họ tự cho là thấp kém hơn để vươn
tới cái tiến bộ. Nếu xét ở khía cạnh kinh tế, về mức sống, về tiện nghi vật chất
thì
không có gì phải bàn cãi, nhưng nếu điều này xảy ra trong lĩnh vực văn
hóa
truyền thống thì lại là một “thảm hại to lớn” đối với du lịch: Khi các dân tộc,
các
tộc người thiểu số cố gắng vứt bỏ bản sắc văn hóa của mình, tìm cách hòa trộn
trong văn hóa của tộc người đa số, có nghĩa là môi trường văn hóa – sản phẩm
của du lịch đã mất đi yếu tố “lạ”, “độc đáo”, mất đi sức hấp dẫn của nó.
Do vậy, chúng ta cần khẳng định và bảo vệ chất văn hóa trong du lịch –
du lịch sinh thái nhân văn.Trong quá trình du lịch, sự giao lưu văn hóa giữa các
vùng miền trong một quốc gia cũng như sự giao lưu văn hóa giữa các nền văn
hóa
của đa quốc gia, sự ảnh hưởng qua lại là điều khó tránh, nhưng nếu để mất đi cái
“lạ”, cái độc đáo của sắc thái văn hóa tộc người, có nghĩa chúng ta đã làm mất đi
độ bền vững của sản phẩm du lịch, và cũng chính là mất đi mục tiêu du lịch bền
25