Phân tích luận điểm: “Làm cách mạng để cải tạo xã hội
cũ thành xã hội mới là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng
nó cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc đấu tranh
rất phức tạp, lâu dài, gian khổ.Sức có mạnh mới gánh
được nặng và đi được xa.Người cách mạng phải có đạo
đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm
vụ cách mạng vẻ vang”.
Liên hệ thực tiễn với Việt Nam hiện nay

I, Đặt vấn đề
Là người mở đường xây nền độc lập, đem lại cuộc sống ấm
no, hạnh phúc cho toàn dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi
trọng việc giáo dục, rèn luyện, nâng cao đạo đức cách mạng
cho mọi người Việt Nam yêu nước, đặc biệt là đội ngũ cán
bộ đảng viên của Đảng. Người luôn coi đó là nền tảng gốc rễ
của mỗi con người và của toàn xã hội, là cội nguồn thắng lợi
của mọi sự nghiệp cách mạng, bảo đảm cho sự phát triển
vững bền của quốc gia, dân tộc…Trong suốt quá trình lãnh
đạo cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chỉ rõ
rằng: “Làm cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới
là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng nó cũng là một nhiệm vụ
rất nặng nề, một cuộc đấu tranh rất phức tạp, lâu dài, gian
khổ. Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa.Người
cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới
hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”
II, Phân tích và giải quyết vấn đề

1


Vì tầm quan trọng đặc biệt của vấn đề này, trước hết

chúng ta phải hiểu sâu và rõ về những khái niệm cơ bản như:
đạo đức và đạo đức cách mạng (dựa trên tư tưởng và quan
điểm của Hồ Chí Minh).
- Đạo đức là gì?
Đạo đức là tổng hợp những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn
mực xã hội, nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi và
cách ứng xử trong quan hệ với nhauvà quan hệ với xã hội
nhằm bảo đảm quan hệ lợi ích của cá nhân và cộng đồngxã
hội.Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội. Đạo đức nảy sinh
do nhu cầu xãhội, phản ánh tồn tại xã hội và hình thức biểu
hiện là nguyên tắc, quy tắc, chuẩnmực xã hội mà những
nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực này định hướng, đánhgiá
điều chỉnh hành vi của con người cho phù hợp với yêu cầu
của xã hội nhấtđịnh, góp phần bảo vệ kỷ cương xã hội. Bất
cứ một chế độ xã hội nào cũng đặtra việc điều chỉnh hành vi
con người cho phù hợp với yêu cầu của xã hội, đạođức được
xem là tiến bộ khi nó phản ánh xu hướng tiến bộ của xã hội.
Đạo đức cách mạng là gì?
Trong lịch sử Việt Nam, Hồ Chí Minh là người đầu tiên
đưa
ra
thuật
ngữ
và
khái niệm “Đạo đức cách mạng” dàycông định nghĩa khái niệ
m đạođức cách mạng, phân tích nội dung bản chất của đạo
đức cách mạng.Đạo đứccách mạng là sự phát triển cao của
đạo đức truyền thống Việt Nam, nảy sinh và phát triển trong

2



cách mạng, là đạo đức phục vụ cho cách mạng giải phóng
dântộc và cách mạng XHCN
Đặc biệt đạo đức cách mạng ở đây được Người nhấn mạnh
nằm trong mối quan hệ trực tiếp với người cách mạng hay
nói cách khác chuẩn mực đánh giá tư cách để trở thành người
cách mạng. Cụ thể hơn ngay từ những ngày đầu chuẩn bị cho
sự ra đời của Đảng, bài học đầu tiên Người dạy trong các lớp
huấn luyện, đào tạo đội ngũ cán bộ cho phong trào cách
mạng Việt Nam ở Quảng Châu, Trung Quốc, những năm
1925 - 1927, là bài học về Tư cách một người cách mệnh.
Trong bài học ấy, Người nêu 23 điều về tư cách của một
người cách mệnh chân chính, tập trung vào ba mối quan hệ
chính, đó là: đối với mình, đối với người và đối với việc. Từ
đó, 23 điều về Tư cách một người cách mệnh đã đặt nền tảng
cơ sở cho việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cho đội ngũ cán
bộ, đảng viên của Đảng trong suốt quá trình phát triển của
cách mạng Việt Nam.
Tư cách một người kách mệnh:
- Tự mình phải:

+Cần kiệm
+Hoà mà không tư
+Cả quyết sửa đổi mình
+Cẩn thận mà không nhút nhát
+Nhẫn nại (chịu khó)
+Hay nghiên cứu, xem xét
+Vị công, vô tư
3



+Không hiếu danh, không kiêu ngạo
+Nói thì phải làm
+Giữ chủ nghĩa cho vững
+Ít lòng tham muốn về vật chất
+Bí mật.
- Đối với người phải:
+Với từng người thì khoan thứ
+Với đoàn thể thì nghiêm
+Có lòng bày vẽ cho người
+Trực mà không táo bạo
+Hay xem xét người.

-

Làm việc phải:
+Xem xét hoàn cảnh kỹ càng
+Quyết đoán
+Dũng cảm
+Phục tùng đoàn thể.

Theo Bác, muốn làm cách mạng thắng lợi thì người cán
bộ cách mạng phải có đạo đức. Vì sự nghiệp cách mạng rất to
lớn và bao giờ cũng khó khăn, đòi hỏi sự kiên trì phấn đấu
lâu dài của mỗi cá nhân và toàn Đảng. Vì vậy, nếu người
cách mạng không có đạo đức thì khó có sức chịu đựng dẻo
dai và không thể hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng
Theo như câu nói của Bác: “Làm cách mạng để cải tạo xã
hội cũ thành xã hội mới là một sự nghiệp vẻ vang, nhưng nó

cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc đấu tranh phức
4


tạp, lâu dài và gian khổ. Sức có mạnh mới gánh được nặng,
đi được xa. Người cách mạng cách mạng phải có đạo đức
cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm
vụ cách mạng vẻ vang”. “Mọi việc thành hay bại, chủ chốt là
do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng hay không”.
“Có đạo đức cách mạng thì gặp khó khăn, gian khổ, thất bại
cũng không sợ sệt, rụt rè lùi bước…”, “khi gặp thuận lợi và
thành công nhưng vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất
phát, khiêm tốn”, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”, “lo
hoàn thành nhiệm vụ cho tốt chứ không kèn cựa về mặt
hưởng thụ, không công thần, không quan liêu, không kiêu
ngạo, không hủ hóa”.
Bác Hồ thường nhắc nhở cán bộ, đảng viên rằng: “Đảng
ta là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời đại
biểu cho quyền lợi của dân tộc”. Bác yêu cầu người cách
mạng phải thấy rõ điều đó và phải phấn đấu hết mình cho sự
nghiệp cao cả và sứ mệnh lịch sử vẻ vang đó. Trong bài viết
về đạo đức cách mạng năm 1958, Bác nêu rõ bản chất và
nội dung của đạo đức cách mạng, đồng thời cũng nêu rõ
những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân và đấu tranh chống
chủ nghĩa cá nhân. Trong bài viết này, Bác nêu 5 phẩm chất
đạo đức mà cán bộ, đảng viên phải phấn đấu rèn luyện, gìn
giữ. Đó là:
- Đạo đức cách mạng là tuyệt đối trung thành với Đảng, với
nhân dân.
- Là ra sức phấn đấu để thực hiện mục tiêu của Đảng.

- Vô luận trong hoàn cảnh nào cũng phải quyết tâm chống
5


mọi kẻ địch, luôn luôn cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, quyết
không chịu khuất phục, không chịu cúi đầu.
- Vô luận trong hoàn cảnh nào, người đảng viên cũng phải
đặt lợi ích của Đảng lên trên hết.
- Đạo đức cách mạng là hoà mình với quần chúng thành một
khối, tin quần chúng, hiểu quần chúng, lắng nghe ý kiến của
quần chúng.
Đó là phẩm chất cơ bản mà Bác Hồ đòi hỏi người cách
mạng phải để làm nền tảng.
Tuy nhiên bên cạnh những phẩm chất cơ bản đó, Bác Hồ
cũng yêu cầu Đảng viên phải xây dựng , phát triển đạo đức
cách mạng dựa trên những chuẩn mực của nền đạo đức cách
mạng. Đó là:
a, Trung với nước hiếu với dân.
Trung - Hiếu là những khái niệm đã có trong đạo đức
truyền thống Việt Nam và Phương Đông, khái niệm này ăn
sâu bám rễ trong tâm hồn ngưới Việt Nam.
+Trung:là trung với Vua, Khổng Tử đưa ra một cặp mệnh đề
“VuaMinh, Tôi Trung” nói lên quan hệ hai chiều và tác động
lẫn nhau, đến ĐổngTrọng Thư thời nhà Hán với chế độ phong
kiến TW tập quyền thì Trung vớivua là một yêu cầu vô điều
kiện, “Quân xử thần tử thần bất tử bất trung” vua cótàn bạo
thì vẫn phải nghe lệnh.Đạo đức phong kiến trong thời này
nhằm bảo vệtôn ti trật tự của nhà nước phong kiến trung
ương tập quyền.Trong lịch sử Việt Nam,tư tưởng Trung quân
cũng tồn tại như ở nhữngnước Phương Đông chiụ ảnh hưởng

của Nho giáo , song tư tưởng Trung Quâncủa Việt nam gắn
6


bó rất chặt chẽ với tư tưởng Ái Quốc (vì chủ nghĩa yêu
nướcViệt Nam là giá trị cao nhất trong bảng thang
các giá trị, nếu như vua hèn,vua Rước Voi Giày Mả Tổ ,Vua
“cõng rắn cắn gà nhà” thì lòng trung quân sẽ tan vỡ, đó
cũng là một đặc điểm của tư tưởng trung quân ở Việt
Nam.“DãyTrường Sơn thăm thẳmNước Đại Hải đại ngàn
.Vua An Nam theo giặc .Chodân tình cơ hàn”),
Kế thừa khái niệm Trung của phương Đông nói chung và
Việt Nam nóiriêng. Hồ Chí Minh đã nâng lên tầm nội dung
của khái niệm này “Trung vớinước” – Trung với nước được
coi là phẩm chất cao nhất của con người Việt Nam trong giai
đoạn lịch sử mới.
+ Hiếu:Hiếu là một phẩm chất đạo đức quan trọng được hình
thành trong giađình ở mối quan hệ giữa cha mẹ – con cái,
nêu lên nghĩa vụ của con cái đối vớicha mẹ. Hiếu là điều
kiện để duy trì mối quan hệ gia đình.Cha mẹ nào ở bất kỳthời
đại nào cũng cần những người con có hiếu, Khổng Tử có cặp
mệnh đề:“Phụ tử – Tử hiếu” (Cha hiền – con hiếu thảo) cũng nói lên mối quan hệ haichiều giữa cha – con. Đến Đổng
Trọng Thư – thời nhà Hán – quan hệ cha – controng đạo tam
cương được hiểu một chiều khắc khe ‘Phụ xử tử vong – tử
bấtvong bất hiếu”. Trong lịch sử Việt Nam chưa có nghe
thấy, chưa có trường hợpnào ghi nhận, cha bắt con chết vì ý
thích vô lý của cha và cũng chưa thấy connào bằng lòng chết
vì mong muốn vô lý của cha. Quan hệ của cha con Việt Nam
gắn kết hài hòa giữa nhân nghĩa với hiếu để.Hồ Chí Minh kế
thừa, khái niệm Hiếu và phát triển lên với nội dung mới“

Hiếu với dân”.Hiếu với cha mẹ mình và hiếu với cha mẹ cùa
tất cả mọingười.Thế nào là Trung với nước, Hiếu với dân?
7


Trung với nước là trung với sự nghiệp xây dựng nước và giũ
nước, nướcở đây là nước với dân, nhân dân là chủ của đất
nước, Hiếu với dân là phải lấydân làm gốc, phải thực hiện
dân chủ. Cán bộ đảng viên phải là người đầy tớ trung thành
với nhân dân.Phẩm chất “trung với nước, hiếu với dân” là
phẩmchất bao trùm và quan trọng nhất chi phối các phẩm
chất khác. Hồ Chí Minhyêu cầu cao phẩm chất này ở tất cả
các đối tượng.Chữ Trung chữ Hiếu là những chữ ăn sâu bám
rễ vào tâm hồn conngười Việt Nam. Hồ Chí Minh sử dụng từ
này và nâng lên một nội dung mới,
được Bác cụ thể hóa bằng chủ trương “Đảng và Chính phủ là
đày tớ của nhân dân”, “chính quyền phải có trách nhiệm lo
cho dân: Làm cho dân có ăn, làm cho dân có mặc, làm cho
dân có chỗ ở, làm cho dân có học hành”. Bác còn chỉ rõ:
“Chính sách của Đảng và Chính phủ phải hết sức chăm nom
đến đời sống của nhân dân. Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ
có lỗi; nếu dân rét là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt,
Đảng và chính phủ có lỗi; nếu dân ốm là Đảng ta và Chính
phủ có lỗi.Vì vậy, cán bộ Đảng và chính quyền từ trên xuống
dưới, đều phải hết sức quan tâm đến đời sống của nhân dân”.
Bác dạy rằng cán bộ các cấp đều là “công bộc của dân, nghĩa
là gánh vác việc chung cho dân”.Và, “việc gì có lợi cho dân
ta phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức
tránh”.Phẩm chất trung với nước, hiếu với dân được coi là
hạt nhân cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh.

b, Cần kiệm liêm chính
Cần- làm việc phải đến đúng giờ,chớ đến trễ về sớm. Làm
cho chóng – cho chu đáo.Việc ngày nào nên làm xong ngày
ấy, chớ để ngày mai. Phải nhớ rằng:dân đã lấy tiền mồ hôi
8


nước mắt để trả lương cho ta trong những thì giờ đó, ai lười
biếng tức là lường gạt dân.”
Kiệm - giấy bút, vật liệu đều tốn tiền của chính phủ, tức là
của dân, ta cần phải tiết kiệm…Nhờ các công sở tiết kiệm mà
lợi cho dân rất nhiều.
Liêm - những người ở các công sở, từ làng cho đến chính
phủ trungương, đều dễ tìm dịp phát tài, hoặc xoay tiền của
chính phủ, hoặc đục khoétnhân dân. Đến khi lộ ra, bị phạt
mất hết cả danh giá, mà của phi nghĩa đókhông được
hưởng.Vì vậy, những người trong công sở phải lấy chữ Liêm
làmđầu
Chính – mình là người làm việc công, phải có công tâm,
công đức, chớ đem của công dùng vào việc tư, chớ đem
người tư làm việc công. Việc gì cũng phải công bình, chính
trực, không nên vì tư ân, tư huệ, hoặc tư thù tư oán.Mìnhcó
quyền dùng người thì phải dùng những người có tài năng làm
được việc.Chớ vì bà con bầu bạn mà kéo vào chức nọ chức
kia.Chớ vì sợ mất địa vị màdìm những kẻ có tài năng hơn
mình, phải trung thành với chính phủ,với đồng bào.Chớ lên
mặt làm quan cách mạng.Những người trong các công sở tức
trong bộ máy nhà nước “tức đều có nhiềuhoặc ít quyền hành
nếu không gữi đúng cần, kiệm, liêm, chính dễ trở nên hủ bại,
biến thành sâu mọi của dân”

Cần kiệm liêm chínhlà thước đo văn minh tiến bộ của một
dân tộc.Một dân tộc biết cần, kiệm, liêm, chính là một dân
tộc giàu về vất chất, mạnhmẽ tinh thần là một dân tộc văn
minh tiến bộ, là đặc điểm của một xã hội hưngthịnh, trái lại
là đặc điểm của một xã hội suy tàn.
Chí công vô tư
9


Theo Hồ Chí Minh chủ nghĩa cá nhân là chỉ muốn “mọi
người vì mình” màkhông biết “mình vì mọi người” nó là một
thứ nội xâm, còn nguy hiểm hơn cảgiặc ngoại xâm. Chủ
nghĩa cá nhân là một thứ vi trùng rất độc, đẻ ra hàng trămthứ
nguy hiểm khác: quan liêu, bè phái, tham ô, lãng phí, coi
thường tập thể,xem khinh quần chúng, độc đoán chính
quyền.Tuy nhiên cần có nhận thức đúng đắn đâu là chủ nghĩa
cá nhân đâu là lợi ích cánhân. Hồ Chí Minh cho rằng: Đấu
tranh chống chủ nghĩa cá nhân không phải làdày xéo lên lợi
ích cá nhân.Mỗi người đều có cá tính riêng sở trường riêng,
đờisống riêng của bản thân của mỗi gia đình.Nếu những lợi
ích cá nhân đó khôngkhông trái với lợi ích của tập thể thì
không phải là xấu.Mỗi người hãy phát huysở trường và tính
cách riêng của mìnhCần kiệm liêm chính sẽ dẫn đến chí công
vô tư, ngược lại đã chí công vôtư một lòng vì nước vì dân, vì
Đảng, không nghĩ đến bản thân trước “thì nhấtđịnh sẽ thực
hiện được cần kiêm liêm chính và có nhiều tính tốt khác.
“Mình đãchí công vô tư thì khuyết điểm ngày càng ít, mà
những tính tot như sau ngàycàng thêm … Nói tóm tắt, tính
tốt ấy có 5 điều: Nhân - Nghĩa - Trí - Dũng -Liêm”
c, Yêu thương con người, sống có tình nghĩa

Yêu thương con người là một phẩm chất cao đẹp mà Hồ
Chí Minh đòihỏi phải có trong đạo đức cách mạng. Nếu
không có tình yêu thương con ngườithì không thể nói đến
cách
mạng,càng
không
thể
nói
đến
CNXH
hayCNCS.Conngười ở đây là những người cùng khổ, bạn bè,
đồng chí, những người lầmđường lạc lối đã hối cãi, tù binh
chiến tranh … Năm 1946, trước khi đi Pháp,Hồ Chí Minh
10


viết thư căn dặn các chiến sĩ và nhân dân Nam bộ rằng “Đối
vớinhững người lính Pháp bị bắt, phải chú ý hai điều: một là
phải canh phòng cẩnmật, hai là phải đối xử nhân đạo với họ,
để cho nhân dân Pháp hiểu rằng dântộc Việt Nam là một dân
tộc văn minh, văn minh gấp trăm lần bọn xâm lượcnước
ta”.Yêu thương con người trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí
Minh xuất phát từ truyềnthống nhân nghĩa của dân tộc, kết
hợp với chủ nghĩa nhân văn của nhân loạichủ nghĩa nhân đạo
cộng sản. Hồ Chí Minh coi yêu thương con người thể
hiệnmối quan hệ giữa cá nhân với cá nhân trong quan hệ xã
hội.Tình yêu thương con người thể hiện trước hết là tình yêu
thương với đại đa sốnhân dân, nhưng người lao động bình
thường trong xã hội, những người nghèokhổ, bị áp bức, bóc
lột. Yêu thương con người phải làm mọi việc để phát huysức

mạnh của mỗi người, đoàn kết để phấn đấu đạt cho được mục
tiêu “ai cũngcó cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học
hành”.Thương yêu con người phải tin vào con người. Với
chính mình thì chặt chẽ,nghiêm khắc với người thì khoan
dung, đọ lượng, rộng rãi, nâng con người lên,kể cả với những
người lầm đường lạc lối, mắc sai lầm, khuyết điểm. Cùng
giúpđỡ nhau để ngày càng tiến bộ, tốt đẹp hơn.Lòng yêu
thương quý trọng con người được thể hiện trong các quan
hệhàng ngày với mọi người,chẳng những đòi hỏi ứng xử với
con người theo tinhthần “kỷ sở bất dục vật thi ư nhân”
mà còn đòi hỏi mọi người phải nghiêmkhắc chặt chẽ với
mình, rộng rãi , độ lượng với người khác , đòi hỏi phải
nâng phẩm giá con người lên, phát huy cái tốt để đi đến hạn
chế cái xấu. Không được hạ thấp, kìm hãm khả năng vươn
lên chân thiện mỹ của con người.Sự yêuthương con người
11


trong đạo đức cách mạng có một sức thu hút mạnh
mẽ,chínhtình yêu đó đã đánh thức những gì tốt đẹp mà HCM
tin rằng ở mỗi người đềucó,dù nhiều ít khác nhau
d, Có tinh thần quốc tế trong sáng, thủy chung.
Tư tương Hồ Chí Minh là sự thống nhất, hòa quyện giữa chủ
nghĩa yêunước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong
sáng. Nội dung của củ nghĩa đế quốc trong tư tưởng Hồ Chí
Minh rộng lớn vàsâu sắc. Đó là sự tự tôn và yêu thương tất
cả các dân tộc, nhân dân các nước,chống sự hằn thù bất bình
đẳng dân tộc và sự phân biệt chủng tộc. Người khẳngđịnh:
Bốn phương vô sản, bốn bề đều là anh em, giúp bạn là giúp
mình. Ngườiđã góp phần to lớn, có hiệu quả xây đắp tình

đoàn kết quốc tế, tạo ra khẩu hiệuquanhệ quốc tế mới: đối
thoại thay đối đầu, kiến tạo một nền văn hóa hòa bìnhtrên thế
giới.Quan niệm đạo đức Hố Chí Minh về đoàn kết quốc tế
trong sáng của HồChí Minh thể hiện trong các điểm sau:
- Đoàn kết với nhân dân lao động các nước vì mục tiêu chung
đấu tranhgiải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột.
- Đoàn kết quốc tế giữa những người vô sản toàn thế giới vì
một mục tiêu chung “bốn phương vô sản đều là anh em”.
- Đoàn kết với nhân loại tiến bộ vì hòa bình, công lý và tiến
bộ xã hội.
- Đoàn kết quốc tế gắn liền với chủ nghĩa yêu nước.Chủ
nghĩa yêu nướcchân chính sẽ dẫn đến chủ nghĩa quốc tế trong
sáng, chống lại mọi biểuhiện của chủ nghĩa vị kỷ, hẹp hòi, kỳ
thị dân tộc…
Tiếp thu, rèn luyện và tu dưỡng đạo đức cách mạng không
phải ai cũng thực hiện được.Theo Bác Hồ, thì chỉ có những
12


người có cái tâm trong sáng mới đủ bản lĩnh và năng lực lãnh
hội được những chuẩn mực của đạo đức cách mang. Và,
khi đạo đức cách mạng đã vững rồi thì “giàu sang không
quyến rũ, nghèo khó không chuyển lay, uy vũ không khuất
phục”.Đây cũng là phẩm chất của người đảng viên cộng
sản.Đức tính trên cũng được coi là khí phách của đấng
trượng phu của thời phong kiến. Nhưng với người cán bộ
cách mạng, đạo đức cách mạng dù bất luận hoàn cảnh nào
đều phải giữ mình; trước sự giàu sang không thể làm cho
mình thèm muốn, sự nghèo khó cũng không thể làm cho mình
lay chuyển, nao núng; uy quyền, võ lực, hay dù phải đứng

trước cái chết cũng không thể làm cho mình khuất phục, đầu
hàng. Chúng ta biết rằng, học trên sách vở thì rất dễ, nhưng
việc lãnh hội, rèn luyện và thực hành là cực kỳ khó. Cho nên,
muốn có được đạo đức cách mạng, mỗi cán bộ, đảng viên cần
thực hiện tốt các nguyên tắc sau:
1. Nói đi đôi với làm, nêu gương tốt, làm việc tốt.
Nói đi đôi với làm, nêu gương tốt làm việc tốt. Đây không
chỉ là nguyên tắc rèn luyện mà còn là sự phân biệt giữa đạo
đức cách mạng và phi đạo đức cách mạng. Chúng ta biết, nói
mà không làm là đặc tính của giai cấp bóc lột, cho nên, lời
nói phải đi đôi với việc làm và phải thực hiện việc làm
gương - đó là đạo đức của người cách mạng. Bác từng nói:
"Một tấm gương sống còn có giá trị hơn 100 bài diễn văn
tuyên truyền", "trước mắt quần chúng, không phải cứ viết lên
trán hai chữ cộng sản mà ta được họ yêu quý. Quần chúng
chỉ quý mến những người có tư cách đạo đức ". Muốn hướng
dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt
chước. Hô hào dân tiết kiệm, mình phải tiết kiệm trước đã..”
13


Cho nên, đảng viên phải làm gương mọi mặt cho quần chúng
noi theo. Thực hiện đúng lời dạy của Bác “Đảng viên đi
trước, làng nước theo sau”.Việc làm gương phải thực hiện ở
mọi nơi, mọi việc, phải quán triệt trong toàn Đảng và toàn hệ
thống chính trị, từ cán bộ cấp Trung ương đến tận cơ sở.
Bác Hồ kính yêu là tấm gương nói đi đôi với làm. Cho nên, ở
Người có sức thuyết phục lớn, có một sức hút mãnh liệt làm
cho cả dân tộc, các giai tầng xã hội, các thế hệ người Việt
Nam đều tin tưởng , kính phục, yêu quý và đi theo lời kêu

gọi của Người. Các vị lãnh tụ cộng sản và nhân dân yêu
chuộng hoà bình trên thế giới cũng kính yêu Người.
2. Xây đi đôi với chống.
Nghĩa là đồng thời với việc giáo dục, xây dựng, rèn luyện
đạo đức cách mạng phải đi đôi với đấu tranh chống chủ
nghĩa cá nhân, chống những hành vi phi đạo đức .
Việc xây dựng đạo đức cách mạng không phải dễ dàng, bởi
ai lại không thích quyền lực, ai thấy vàng, tiền bạc, nhà cao
cửa rộng lại không ham, cho nên đấu tranh để thắng những
ham muốn của bản thân mình là một cuộc đấu tranh gay go
và phức tạp. Nhưng nếu chúng ta kiên quyết thì sẽ thành
công. Hơn nữa, trong Đảng, trong mỗi con người vì những lý
do khác nhau, nên không phải mọi người đều tốt. Bác Hồ chỉ
rõ những kẻ địch cần chống trước hết là chống thói quen và
truyền thống lạc hậu; và đặc bịêt là chống chủ nghĩa cá nhân
đang ẩn chứa trong mỗi con người, khi có điều kiện tác động
nó sẽ phát triển. Cho nên, Bác yêu cầu mỗi cán bộ, đảng viên
"trước hết phải đánh thắng lòng tà là kẻ thù trong mình". Và
phải phê phán đấu tranh loại bỏ hàng trăm thứ bệnh do chủ
nghĩa cá nhân gây ra vì nó là vật cản nguy hiểm cho việc xây
14


dựng đạo đức cách mạng. Cho nên, chúng ta chống là nhằm
để xây dựng, đi liền với xây và lấy xây làm chính, lấy gương
tốt để giáo dục và xây dựng đạo đức cách mạng cho mỗi
người và đạo đức trong Đảng.
3.Tu dưỡng bền bỉ suốt đời.
Bác đã chỉ rõ: " Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa
xuống. Nó do quá trình đấu tranh rèn luyện bền bỉ hàng ngày

mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng
sáng, vàng càng luyện càng trong".
Việc tu dưỡng đạo đức cách mạng phải trên tinh thần tự
giác, tự nguyện, dựa vào lương tâm của mỗi người và sự
đóng góp xây dựng của tập thể của quần chúng. Người khẳng
định, đã là người thì ai cũng có chỗ hay, chỗ dở, chỗ xấu,
chỗ tốt, ai cũng có thiện, có ác ở trong mình. Nhưng tốt, xấu,
hiền, dữ, thiện, ác đều lệ thuộc vào sự giáo dục và rèn luyện
mà nên. Cho nên, vấn đề là chúng ta phải biết và dám dũng
cảm nhìn thẳng vào sự thật bản thân con người mình và dựa
vào tập thể để thấy cái tốt, cái hay để phát huy, cái xấu, cái
ác để khắc phục. Đã là con người thì khó tránh khỏi vấp phải
khuyết điểm, sai lầm. Vấn đề là phải dũng cảm nhìn nhận sai
lầm, khuyết điểm để sửa chữa, khắc phục.Và, việc tu dưỡng
đạo đức cách mạng phải gắn liền với thực tiễn hoạt động
cách mạng, phải bền bỉ, ở mọi lúc, mọi nơi, mọi hoàn cảnh.
Bác đã viết “ tư tưởng cộng sản với tư tưởng cá nhân ví như
lúa với cỏ dại.Lúa phải chăm bón rất khó nhọc thì mới tốt
được. Còn cỏ dại không cần chăm sóc cũng mọc lên lu bù.
Tư tưởng cộng sản phải rèn luyện mới có được. Còn tư
tưởng cá nhân thì cũng như cỏ dại, sinh sôi, nảy nở rất dễ.Vì
vậy gột rửa chủ nghĩa cá nhân ví như rửa mặt thì phải rửa
15


hàng
ngày".
Cho nên, xây dựng, rèn luyện tu dưỡng đạo đức cách mạng
và chống chủ nghĩa cá nhân là phải được tiến hành đồng thời,
thường xuyên, bền bỉ, suốt đời trong quá trình hoạt

động cách
mạng.
Trên đây là 3 nguyên tắc cơ bản rèn luyện đạo đức của cá
nhân để trở thành người có đạo đức cách mạng. Mỗi cán bộ,
đảng viên nếu thực tâm làm theo lời Bác thì sẽ hoàn toàn
thực hiện được. Vì những điều Bác dạy, không phải chỉ có vĩ
nhân hay lãnh tụ mới thực hiện được, mà mọi người đều thực
hiện được vì đó là những điều rất bình dị trong cuộc sống
của mỗi người.
Vận dụng tư tưởng về đạo đức có thể nói đó là hợp điểm tư
tưởng về con người và tư tưởng về văn hoá của Hồ Chí Minh .
Với con người, Hồ Chí Minh coi đạo đức là gốc, là cái quan
trọng nhất quyết định tính cách, tức là nhân cách. Đức phải
gắn với tài và tài phải có đức đảm bảo. Theo Người, có
đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó, còn có tài mà
không có đức sẽ không làm được điều ích lợi cho đời , thậm
chí còn có hại, sinh ra những thói xấu như kiêu căng, tự mãn,
ích kỷ rồi thành hư hỏng, có khi phạm tội. Bởi thế, Người
đòi hỏi có đức phải có tài và có tài phải có đức.Văn hóa có
cốt lõi của nó là ở đạo đức. Thiện- Ác, Tốt- Xấu, hay- dở đều
có ở con người và phần nhiều là kết quả của giáo dục.Tuỳ
thuộc ở môi trường, hoàn cảnh và giáo dục như thế nào mà
con người có thể tốt hay xấu. Do đó, giáo dục trước hết và
chủ yếu là giáo dục đạo đức, sửa chữa, cải tạo cái xấu, vun
trồng, tập luyện cái tốt. Người xác định học để làm việc, làm
16


người, học để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân, phục vụ
giai cấp - dân tộc - nhân loại . Người đặc biệt chú trọng tới

các đức tính mà giáo dục các đức tính thì phải chăm lo từ bé,
có sự chỉ dẫn tỷ mỷ, chu đáo, nêu gương của các thầy giáo,
cô giáo. Giáo dục nhà trường là trung tâm để hình thành
nhân cách. Song phải có hỗ trợ lẫn nhau giữa giáo dục gia
đình - nhà trường và xã hội. Những chỉ dẫn của Hồ Chí Minh
về đạo đức và giáo dục thực hành đạo đức đều mang ý nghĩa
Văn hoá đạo đức, thấm vào nhận thức, tình cảm, vào hành vi,
lối sống, sự ứng xử của con người, giữa người với người
trong
xã
hội.
Vận dụng phương châm xử thế của người xưa, Người nói
rõ đạo đức công dân, trách nhiệm công dân và thái độ ứng xử
đối với dân, gắn liền trách nhiệm và lợi ích, quyền và nghĩa
vụ. Với Hồ Chí Minh, chính trị là đoàn kết và thanh khiết, từ
việc nhỏ tới việc lớn. Theo Hồ Chí Minh, phải xây dựng
Đảng chân chính cách mạng, làm cho Đảng trở thành Đảng
của đạo đức và văn minh. Đạo đức cách mạng trong Đảng,
trong cán bộ, đảng viên, nhất là ở những người lãnh đạo, cầm
quyền là hạt nhân của đạo đức cách mạng - một nền đạo
đức mới tiêu biểu cho xã hội mới.
Điều quan trọng và thiết thực là ở chỗ, Người chỉ rõ: phải
thực hành đạo đức cách mạng trong công việc, trong tổ chức,
trong phong trào thi đua yêu nước, trong lối sống và hành vi
của cán bộ công chức đặc biệt là những người lãnh đạo có
chức có quyền. Chú trọng bồi dưỡng tình cảmc ách mạng,
đem những nội dung mới, tinh thần đổi mới và quyết tâm đổi
mới để xây dựng đạo đức cách mạng. Sức có mạnh mới gánh
được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức
17



cách mạng mới làm nên sự nghiệp. Cán bộ phải tích cực gần
gũi mật thiết với quần chúng như máu với thịt, như cá với
nước.
Người căn dặn cán bộ đảng viên, dù bất cứ ở cương vị gì, giữ
trọng trách gì cũng phải luôn sâu sát dân và hướng tới dân,
vì dân. Phải tận trung với nước, tận hiếu với dân, làm đầy tớ
và công bộc của dân, do đó phải dân chủ, không rơi vào
''quan chủ'', là đầy tớ chứ không phải lên mặt quan cách
mạng''. Làm điều lợi cho dân, tránh điều hại cho dân dù chỉ
là một cái hại nhỏ. Không đảm bảo công bằng làm cho lòng
dân không yên thì đó là điều nguy hại cho chế độ.Đạo đức
cách mạng ở trong Đảng đòi hỏi phải nêu cao tính tiên
phong gương mẫu, đấu tranh phê bình và tự phê bình, có lý
có tình, thấu tình đạt lý, ăn ở với nhau có tình có nghĩa, phải
có tình thương yêu đồng chí, giữ gìn sự sự đoàn kết trong
Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình. Công chức nhà
nước phải tận tâm tận lực với công việc, chấp hành luật
pháp, tôn trọng kỷ luật công vụ, thi hành đạo đức công chức.
Ai nấy đều biết 6 điều Người dạy Công an nhân dân, trong
đó có những lời thấm thía: với chính phủ phải tuyệt đối trung
thành, với dân phải kính trọng lễ phép. Đây là những lời dạy
chung cho tất cả mọi người, thấm nhuần đạo đức và văn hoá
đạo đức mà nổi bật là Văn hóa trọng dân và trọng pháp.
- 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên nhi đồng với những nội
dung: yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, yêu lao động, khiêm tốn,
thật thà, dũng cảm là những bài học chuẩn bị cho thế hệ trẻ
vào đời làm công dân tốt của nhà nước, làm chiến sĩ trung
thành của chế độ. Đạo đức cách mạng còn đòi hỏi tẩy trừ

những thói xấu: tệ lãng phí, quan liêu, tham ô, tham nhũng,
18


lãng phí là không thương dân, mỗi đồng tiền bát gạo mà
chúng ta tiêu dùng đều từ mồ hôi nước mắt của dân, thương
dân thì phải tiết kiệm. Tham ô là ăn cắp của công, ăn cắp của
dân, là có tội với dân, là tội ác và kẻ thù của chế độ mới.
Thực hành đạo đức cách mạng thì phải ra sức đấu tranh
chống quan liêu tham nhũng, đấu tranh chống chủ nghĩa cá
nhân. Đó là một cuộc đấu tranh lâu dài, gian khổ chống lại
những thói hư tật xấu trong con người mình, cuộc đấu tranh
đó âm thầm và quyết liệt, có không ít sự đau đớn ở trong
lòng.
Liên hệ thực tiễn Việt Nam hiện nay
Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, bốn mươi năm
qua, trong những năm vừa kháng chiến chống Mỹ, cứu nước,
vừa xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa trước đây cũng như
trong công cuộc đổi mới đất nước hiện nay, đã có nhiều tấm
gương tiêu biểu về học tập và làm theo tấm gương đạo đức
Hồ Chí Minh: “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ
nghĩa cá nhân”. Họ là những con người luôn luôn gương
mẫu, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, đi đầu trong chiến
đấu, trong lao động sản xuất, và học tập, sống kham khổ,
thiếu thốn, gom nhặt “từng hòn than, mẩu sắt, cân ngô”… để
cùng góp sức xây dựng cơ đồ Việt Nam. Họ xứng đáng là
những người con yêu của Tổ quốc. Tuy nhiên, bên cạnh đó
còn có một số không ít cán bộ, đảng viên, đặc biệt là những
cán bộ có chức, có quyền vẫn chưa thấm nhuần và làm theo
những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, không chịu tu

dưỡng, rèn luyện để nâng cao đạo đức cách mạng mà còn tự
cho mình là “quan cách mạng” và trở thành “môn đồ” của

19


chủ nghĩa cá nhân. Mỗi việc làm của họ đều mang nặng “chủ
nghĩa cá nhân”, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến lòng tin
của các tầng lớp nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng… và
đang trở thành một nguy cơ đối với sự phát triển vững bền
của Đảng và dân tộc. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X
của Đảng đã đánh giá công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng
chưa đạt yêu cầu và nêu rõ: “Tình trạng suy thoái về tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá
nhân và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong một bộ
phận cán bộ, công chức diễn ra nghiêm trọng”… Nguyên
nhân của tình trạng nêu trên là do nhiều nguyên nhân khách
quan và chủ quan, trong đó chủ yếu là: Tư duy của Đảng trên
một số lĩnh vực chậm đổi mới, chưa nhận thức đầy đủ về
những tác động phức tạp và nhiều mặt của cơ chế thị trường,
kinh tế nhiều thành phần trong hội nhập để phát triển; Sự chỉ
đạo tổ chức thực hiện chưa tốt, đặc biệt là chưa chú ý đúng
mức đến vấn đề giáo dục, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo
đức đối với cán bộ, đảng viên; Một bộ phận cán bộ, đảng
viên, kể cả một số cán bộ chủ chốt, mang nặng chủ nghĩa cá
nhân, không chịu tu dưỡng, rèn luyện về đạo đức, lối sống,
vừa yếu kém về phẩm chất và năng lực, vừa thiếu tính tiên
phong, gương mẫu, vừa không đủ trình độ hoàn thành nhiệm
vụ… Trước tình hình đó, Đại hội chủ trương dành nhiều công
sức để tạo được sự chuyển biến rõ rệt về xây dựng Đảng

nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ đảng viên của
Đảng và các tổ chức cơ sở Đảng, xây dựng Đảng thật sự
trong sạch, vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức,
và coi đây là nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa sống còn đối
với Đảng và sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta...
20


Để thực hiện mục tiêu nêu trên, cùng với nhiều giải
pháp đồng bộ, Đại hội yêu cầu: “lấy đạo đức làm gốc, đồng
thời bồi dưỡng về kiến thức, trí tuệ, năng lực để làm tròn
nhiệm vụ người lãnh đạo, người đi tiên phong trong các lĩnh
vực công tác được giao".
Với tinh thần ấy, tiếp theo Chỉ thị số 23-CT/TƯ của
Ban Bí thư Trung ương Đảng, ngày 27-3-2003, về việc “Đẩy
mạnh nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí
Minh trong giai đoạn mới”, trong đó xác định “việc tổ chức
học tập tư tưởng Hồ Chí Minh là một nhiệm vụ mấu chốt của
công tác tư tưởng của Đảng, cần được toàn Đảng thực hiện
chặt chẽ, có chất lượng, hiệu quả”, ngày 27-11-2006, Bộ
Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra Chỉ thị 06CT/TƯ về tổ chức cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh”, nhằm “Làm cho toàn Ðảng,
toàn dân nhận thức sâu sắc về những nội dung cơ bản và giá
trị to lớn của tư tưởng đạo đức và tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh. Tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức tu dưỡng, rèn
luyện và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh sâu rộng
trong toàn xã hội, đặc biệt trong cán bộ, đảng viên, công
chức, viên chức, đoàn viên, thanh niên, học sinh... nâng cao
đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư;
đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống

và các tệ nạn xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị
quyết Ðại hội X của Ðảng”.
Hơn hai năm qua, cuộc vận động “Học tập và làm theo
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” đã trở thành phong trào
quần chúng rộng lớn, thu hút sự tham gia sôi nổi của đông
21


đảo cán bộ đảng viên và các tầng lớp nhân dân trong từng
việc làm cụ thể. Để cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh” thiết thực và hiệu quả, góp
phần đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng Đảng ngày càng
trong sạch, vững mạnh, theo chúng tôi, cần tổ chức thực hiện
triệt để, từ Trung ương đến cơ sở, những giải pháp “Nâng
cao đạo đức cách mạng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ
trong tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ
nghĩa cá nhân” và trong lời căn dặn trước lúc đi xa của
Người để “Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần
đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô
tư”, “giữ gìn Đảng ta thật trong sạch… xứng đáng là người
lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”.
Những lời dạy và mỗi việc làm của Chủ tịch Hồ Chí
Minh về Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa
cá nhân, về thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô
tư…là lối sống, là đạo đức, là văn hóa và sự mẫu mực của
Người trong việc thực hành đạo đức cách mạng mãi mãi là
tấm gương sáng ngời để cán bộ, đảng viên và nhân dân ta học
tập, noi theo. Với tinh thần đổi mới để phát triển, thực hành
tốt những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vấn đề này
chính là một việc làm thiết thực, thể hiện lòng biết ơn của

các thế hệ hôm nay và mai sau đối với Người, đồng thời góp
phần làm tăng lòng tin của nhân dân với Đảng, với sự nghiệp
cách mạng của dân tộc và góp phần thiết thực vào sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước hiện nay nhằm thực
hiện thắng lợi mục tiêu Dân giàu, nước mạnh, xã hội công

22


bằng, dân chủ, văn minh - những điều Chủ tịch Hồ Chí Minh
vẫn hằng mong muốn và căn dặn khi còn sống
III, Kết luận
Trong thời kỳ phát triển mới hiện nay của cách mạng Việt
Nam, Đảng ta đã xác định: Phát triển kinh tế là trọng tâm,
xây dựng Đảng là then chốt, xây dựng nền văn hoá Việt Nam
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, làm cho văn hoá trở thành
nền tảng tinh thần của xã hội. Bất cứ một lĩnh vực nào của
đời sống xã hội, bất cứ một hoạt động nào của tổ chức và cá
nhân một người, đạo đức cũng thể hiện vai trò quan trọng
của nó.Thiếu vắng hoặc yếu kém về đạo đức, con người
không có nhân tính đầy đủ, không phát triển được nhân tính
để thành người và làm người.Suy thoái đạo đức, xã hội
không thể phát triển bền vững trên tất cả các lĩnh vực từ kinh
tế đến chính trị, văn hoá và xã hội.Trong hệ thống các động
lực phát triển xã hội, đạo đức là một động lực tinh thần
không thể thiếu. Chúng ta đang đấu tranh quyết liệt chống
quan liêu tham nhũng như một trọng bệnh, như một quốc nạn
để đảm bảo môi trường xã hội - nhân văn lành mạnh cho sự
phát triển kinh tế, ổn định chính trị và đồng thuận xã
hội.Tình hình đó việc chú trọng xây dựng đạo đức xã hội và

giáo dục tu dưỡng đạo đức cá nhân. Vào lúc này, thực hành
đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, noi theo tấm
gương sáng đạo đức Hồ Chí Minh cần được nâng cao và đẩy
mạnh hơn nữa. Đó còn là vấn đề cơ bản, lâu dài dối với sự
phát triển, hiện đại hoá xã hội ở nước ta.

23


Đó còn là giáo dục và thực hành đạo đức cách mạng
trong đội ngũ công chức của Nhà nước. Càng đi vào xây
dựng Nhà nước pháp quyền càng phải chú trọng tới đạo đức
công chức, đạo đức công dân. Đó là đảm bảo cho đạo đức xã
hội và tăng cường tính nhân văn của pháp quyền dân chủ.
Giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ, cho thanh thiếu
niên, học sinh, sinh viên cũng như giới trí thức, văn nghệ sĩ
cũng là một đối tượng xã hội cần đặc biệt quan tâm. Đi vào
kinh tế thị trường, xây dựng đạo đức của tầng lớp doanh
nhân, của người sản xuất kinh doanh cùng với pháp luật sẽ
đảm bảo cho văn hoá kinh doanh định hình và phát triển.
Việc thực hành đạo đức cách mạng theo gương sáng đạo đức
Hồ Chí Minh như vậy sẽ bao quát toàn diện các đối tượng xã
hội, từ trong Đảng, trong Nhà nước tới các cộng đồng dân
cư. Nói đi đôi với làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh, thống
nhất nhận thức với hành động hướng tới cơ sở, tới dân chúng
là mục đích và thước đo tính trung thực đạo đức mà chúng ta
cần đạt tới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh.

24