M u1

B GIAO THÔNG V N T I
TR
NG
I H C HÀNG H I
B MÔN: X P D HÀNG HOÁ
KHOA: KHOA I U KHI N TÀU BI N

BÀI GI NG CHI TI T

TÊN H C PH N
MÃ H C PH N
TRÌNH
ÀO T O
DÙNG CHO SV NGÀNH

: TIN H C HÀNG H I
: 11504
:
I H C CHÍNH QUY
: I U KHI N TÀU BI N

H I PHÒNG - 2009


M CL C
YÊU C U VÀ N I DUNG CHI TI T ........................................................................................................5
1.
Mô t v n t t n i dung và kh i l ng các h c ph n .................................................................. 5
TÊN CH

NG M C ...............................................................................................................................5
PHÂN PH I S TI T ..............................................................................................................................5
Ch ng 1: M T S BÀI TOÁN CHUYÊN NGÀNH HÀNG H I............................................................8
Bài 1 M T S BÀI TOÁN CHUYÊN NGÀNH.........................................................................................8
1.
M t s phép chi u h i đ th ng dùng ..................................................................................... 8
2.
M t s bài toán liên quan đ n phép chi u h i đ ..................................................................... 10
2.1
Tính kho ng cách và h ng đi Locxo gi a hai đi m ...................................................... 10
2.2
Xác đ nh v trí các đi m trung gian khi hàng h i cung vòng l n...................................... 11
2.3
Bài toán l p b ng k ho ch hành trình............................................................................ 11
3.
Bài toán xác đ nh m n n c, n đ nh và s c b n thân tàu t s đ x p hàng ...................... 11
4.
Bài toán xác đ nh l ng hàng x p xu ng/d lên kh i tàu ....................................................... 11
5.
Các bài toán khác..................................................................................................................... 12
Ch ng 2: H
NG D N S D NG B NG TÍNH I N T EXCEL.................................................13
Bài 1 CÁC KHÁI NI M C N B N ........................................................................................................13
1.
Gi i thi u .................................................................................................................................. 13
2.
C a s làm vi c c a Excel....................................................................................................... 13
2.1
Kh i đ ng và thát kh i ch ng trình Excel ..................................................................... 13
2.2

C a s làm vi c c a Excel .............................................................................................. 13
2.3
thoát kh i ch ng trình Excel, có các cách làm nh sau: ........................................ 13
3.
Các thao tác v i file.................................................................................................................. 13
3.1
M m t file m i................................................................................................................ 13
3.2
M m t file đã l u trên đ a ........................................................................................... 13
3.3
L u m t file lên đ a .......................................................................................................... 13
4.
C u trúc b ng tính.................................................................................................................... 13
5.
Nh p d li u cho b ng tính ...................................................................................................... 14
5.1
Ki u d li u và toán t liên quan..................................................................................... 14
5.2
Di chuy n ô nh p trên b ng tính ..................................................................................... 14
5.3
Nh p d li u vào m t ô ................................................................................................... 15
5.4
S a d li u trong m t ô................................................................................................... 15
5.5
Ch c n ng Undo/Redo.................................................................................................... 15
BÀI 2 LÀM VI C V I HÀM C A EXCEL .............................................................................................16
1.
Khái ni m hàm trong Excel ...................................................................................................... 16
2.
M t s hàm c a Excel .............................................................................................................. 16

2.1
Hàm tính t ng .................................................................................................................. 16
2.2
Hàm tính trung bình c ng ................................................................................................ 16
2.3
Hàm tìm giá tr l n nh t ................................................................................................... 16
2.4
Hàm tìm giá tr nh nh t .................................................................................................. 16
2.5
Hàm đi u ki n.................................................................................................................. 16
2.6
Hàm VÀ logic ................................................................................................................... 16
2.7
Hàm C NG logic ............................................................................................................. 16
2.8
Hàm PH
NH............................................................................................................... 17
2.9
Hàm dò tìm giá tr trong b ng theo c t ............................................................................ 17
2.10
Hàm dò tìm giá tr trong b ng theo hàng ......................................................................... 17
2.11
Hàm l y ngày gi h th ng ............................................................................................. 17
2.12
Hàm l y ngày h th ng.................................................................................................... 17
2.13
Hàm chuy n đ i d li u ki u khác sang ki u ngày tháng ............................................... 17
2.14
Hàm l y giá tr ngày trong m t chu i ngày tháng ............................................................ 17
2.15

Hàm l y giá tr tháng trong m t chu i ngày tháng........................................................... 17
2.16
Hàm l y giá tr n m trong m t chu i ngày tháng............................................................ 17
2.17
Hàm chuy n đ i
å Radian ........................................................................................ 17
2.18
Hàm chuy n đ i Radianå
......................................................................................... 17
2.19
Hàm sin............................................................................................................................ 17
2.20
Hàm cosin........................................................................................................................ 17
2.21
Hàm tan ........................................................................................................................... 17


2.22
Hàm Asin ......................................................................................................................... 17
2.23
Hàm Acos ........................................................................................................................ 17
2.24
Hàm Atan......................................................................................................................... 17
2.25
Hàm l y giá tr tuy t đ i ................................................................................................... 17
2.26
Hàm logarit ...................................................................................................................... 17
2.27
Hàm logarit c s t nhiên .............................................................................................. 18
2.28

Hàm logarit c s 10 ....................................................................................................... 18
2.29
Hàm l y ph n d c a phép chia...................................................................................... 18
2.30
Hàm PI............................................................................................................................. 18
2.31
Tính lu th a.................................................................................................................... 18
2.32
Tính c n b c 2 ................................................................................................................. 18
2.33
Hàm x p h ng ................................................................................................................. 18
2.34
Hàm đ i sang ch th ng .............................................................................................. 18
2.35
Hàm đ i sang ch hoa .................................................................................................... 18
2.36
Hàm tính đ dài chu i...................................................................................................... 18
2.37
Trích l y ph n bên trái c a chu i .................................................................................... 18
2.38
Trích l y ph n bên ph i c a chu i................................................................................... 18
2.39
Trích l y m t ph n n m gi a chu i ................................................................................. 18
2.40
L c b t d u tr ng trong chu i....................................................................................... 18
2.41
Tính t ng theo đi u ki n .................................................................................................. 18
2.42
m các ô tho mãn đi u ki n ........................................................................................ 18
2.43

Hàm làm tròn ................................................................................................................... 18
2.44
Hàm làm tròn t i s ch n g n nh t ................................................................................. 18
2.45
Hàm làm tròn t i s l g n nh t ..................................................................................... 18
2.46
Hàm làm tròn l y ph n nguyên........................................................................................ 19
2.47
Hàm c t s ....................................................................................................................... 19
3.
Các hàm chuyên ngành hàng h i do ng i dùng xây d ng.................................................... 19
3.1
Tra b ng có n i suy v i m t đ i s : ................................................................................ 19
3.2
Tra b ng có n i suy v i hai đ i s :.................................................................................. 20
3.3
Xác đ nh ph ng trình đ ng cong ................................................................................ 21
3.4
Xác đ nh đi m đ t giá tr l n nh t trên đ th ................................................................... 22
3.5
Xác đ nh giá tr l n nh t trên đ th .................................................................................. 23
3.6
Xác đ nh c a hàm y=f(x) t i giá tr b t k c a x............................................................... 23
3.7
Tính di n tích gi i h n b i đ ng cong và tr c hoành n m gi a hai giá tr c a x ......... 23
3.8
Xác đ nh v đ ti n c a m t đi m (Meridional Part)......................................................... 23
3.9
Tính h ng ch y tàu gi a hai đi m khi hành trình theo đ ng Locxo........................... 23
3.10

Tính quãng đ ng ch y tàu gi a hai đi m khi hành trình theo đ ng Locxo................ 24
BÀI 3: CÁC THAO TÁC NH D NG ...................................................................................................25
1.
ánh d u kh i trên b ng tính ................................................................................................... 25
2.
Thay đ i chi u cao hàng/chi u r ng c t .................................................................................. 25
3.
nh d ng d li u trong ô......................................................................................................... 25
3.1
M t s nút đ nh d ng trên thanh công c ........................................................................ 25
3.2
Khung h i tho i đ nh d ng ô............................................................................................ 25
4.
Sao chép, d ch chuy n, xoá d li u ......................................................................................... 26
4.1
Sao chép (Copy):............................................................................................................. 26
4.2
D ch chuy n (Move):........................................................................................................ 26
4.3
C t m t kh i (Cut):........................................................................................................... 26
4.4
i n m t chu i d li u trên các ô liên ti p ...................................................................... 26
5.
Chèn thêm hàng/c t ................................................................................................................. 27
6.
Chèn thêm kh i vào b ng tính ................................................................................................. 27
7.
Xoá hàng/c t ............................................................................................................................ 27
8.
Xoá kh i.................................................................................................................................... 27

9.
Thêm/Xoá/ i tên b ng tính .................................................................................................... 27
BÀI 4 M T S THAO TÁC V I D LI U ............................................................................................29
1.
t l c d li u .......................................................................................................................... 29
2.
S p x p d li u ........................................................................................................................ 31
BÀI 5 M T S CH C N NG
TH ..................................................................................................33
1.
V đ th ................................................................................................................................... 33


Ch nh s a đ th ....................................................................................................................... 34
2.1
D ch chuy n đ th ........................................................................................................... 34
2.2
Thay đ i kích th c......................................................................................................... 34
2.3
i ki u đ thi .................................................................................................................. 34
2.4
Sao chép đ th ................................................................................................................ 34
2.5
Hi u ch nh đ th .............................................................................................................. 35
2.6
Xóa đ th ......................................................................................................................... 35
BÀI 6 IN N ...........................................................................................................................................36
1.
t ng t trang........................................................................................................................... 36
2.

Thi t l p vùng in c a b ng tính ................................................................................................ 36
3.
nh d ng trang in .................................................................................................................... 36
4.
Xem tr c khi in ....................................................................................................................... 37
5.
In b ng tính............................................................................................................................... 37
5.1
Dùng thanh công c :........................................................................................................ 37
5.2
Dùng Menu l nh .............................................................................................................. 37
Ch ng 3: M T S BÀI TOÁN CHUYÊN NGÀNH ............................................................................40
Bài 1 TÍNH KHO NG CÁCH VÀ H
NG CH Y TÀU THEO
NG LOCXO................................40
Bài 2 L P PASAGE PLAN....................................................................................................................46
Bài 3 M T S BÀI TOÁN TAM GIÁC C U .........................................................................................47
Bài 4 HÀNG H I CUNG VÒNG L N......................................................... Error! Bookmark not defined.
Bài 5 TÍNH KI M TRA N NH TÀU ....................................................... Error! Bookmark not defined.
Bài 6 XÁC NH TH TÍCH CH T L NG TRONG KÉT........................... Error! Bookmark not defined.
Bài 7 GIÁM NH M N N
C.................................................................. Error! Bookmark not defined.
BÀI TOÁN TÍNH TO
I M
N...................................................................................................47
BÀI TOÁN XÁC INH M N N
C TÀU .............................................................................................48
BÀI TOÁN XÁC NH TO
TR NG TÂM TÀU .............................................................................49
TÀI LI U THAM KH O .........................................................................................................................50

2.


YÊU C U VÀ N I DUNG CHI TI T

1. Mô t v n t t n i dung và kh i l
Tên h c ph n: Tin h c Hàng h i

ng các h c ph n
.

Lo i h c ph n : II

B môn ph trách gi ng d y : X p d hàng hoá.

Khoa ph trách: KTB.

Mã h c ph n: 11504

T ng s TC: 2

TS ti t
45

Lý thuy t
30

Th c hành/ Xemina
15


T h c
0

Bài t p l n
0

án môn h c
0

i u ki n tiên quy t:
này.

Sinh viên ph i h c và thi đ t h c ph n Tin h c đ i c

ng m i đ

c đ ng ký h c h c ph n

M c tiêu c a h c ph n:
Giúp sinh viên bi t đ c m t s bài toán chuyên ngành hàng h i và làm quen v i m t s
ph n m m hi n có dùng đ gi i các bài toán này.
Sinh viên có th t thi t l p bài toán và gi i các bài toán chuyên ngành trong b ng tính đi n t
Excel.
N i dung ch y u:
- M t s bài toán chuyên ngành hàng h i;
- M t s ch

ng trình, ph n m m hi n có;

- B ng tính đi n t Excel;

- Các hàm có s n c a Excel;
- M t s hàm chuyên ngành do ng

i dùng đ nh ngh a trong Excel;

- Các bài t p liên quan;
N i dung chi ti t:
PHÂN PH I S
TÊN CH

TI T

NG M C

Ch ng 1. M t s bài toán chuyên ngành
hàng h i
1.1 M t s phép chi u h i đ th ng g p
1.2 M t s bài toán liên quan đ n phép
chi u h i đ
- Tính kho ng cách và h ng
ch y tàu Loxco gi a hai đi m.
- Xác đ nh v trí các đi m trung
gian khi hành h i cung vòng l n.
1.3 Bài toán xác đ nh m n n c, n đ nh,
s c b n thân tàu t s đ x p hàng
1.4 Bài toán xác đ nh l ng hàng x p
xu ng/d lên kh i tàu
1.5 M t s bài toán khác
Ch ng 2. H ng d n s d ng b ng


TS

LT

10.0

10.0

BT

TH

KT

0.5
3.0

3.0
3.0

20.0

0.5
18.0

2.0


tính đi n t Excel
2.1 Các khái ni m c n b n

- Gi i thi u b ng tính đi n t
Excel
- C a s làm vi c c a Excel
- Các thao tác v i file
- C u trúc b ng tính
- Nh p d li u cho b ng tính
2.2 Làm vi c v i hàm c a Excel
- Khái ni m hàm trong Excel
- M t s hàm c a Excel
- Các hàm chuyên ngành hàng
h i do ng i dùng t xây d ng.
2.3 Các thao tác đ nh d ng
- ánh d u kh i trên b ng tính
- Thay đ i chi u cao hàng/c t
- nh d ng d li u trong ô
- Sao chép, d ch chuy n, xoá d
li u
- Chèn thêm kh i/hàng/c t
- Xoá kh i/hàng/c t
2.4 M t s thao tác v i d li u
t l c d li u
- S p x p d li u
2.5 M t s ch c n ng đ th
- V đ th
- Ch nh s a đ th
2.6 In n
Ch ng 3. Bài t p và th c hành

4.0


1.0

9.0

1.0

3.0

1.0

0.5

0.5
15.0

15.0

3.1 Tính kho ng cách và h ng ch y tàu
Locxo
3.2 L p k ho ch tuy n đ ng
3.3 Tính toán hàng h i cung vòng l n
3.4 Bài toán ki m tra n đ nh tàu
3.5 Xác đ nh th tích ch t l ng trong két
3.6 Bài toán giám đ nh m n n c

3.0
1.0
3.0
3.0
3.0

2.0

Nhi m v c a sinh viên: Lên l p đ y đ và ch p hành m i quy đ nh c a Nhà tr

ng.

Tài li u h c t p:
1. France W. Wright. Celestial Navigation, 2nd Edition. London Routlege, 1996
2. inh Xuân M nh, Giáo trình x p d hàng hoá, Tr

ng

i h c Hàng h i, 2006

3. Nathaniel Bowditch, Americal Practice Navigator, National Imagery And Mapping Agency
Bethesda, Maryland
4. Nguy n Phùng H ng, Nguy n Thái D
2008

ng, Giáo trình đ a v n hàng h i, Tr

ng

i h c Hàng h i,

Hình th c và tiêu chu n đánh giá sinh viên:
- Thi tr c nghi m trên máy tính ho c trên gi y.
- Sinh viên ph i b o đ m các đi u ki n theo Quy ch c a Nhà tr
Thang đi m : Thang đi m ch A,B,C,D,F.
i m đánh giá h c ph n: Z=0,3X+0,7Y.


ng và c a B .


V i X = (X1 + X2 + X3)/3
X1: i m chuyên c n.
X2: Trung bình c ng c a 3 bài ki m tra, làm tròn đ n 2 ch s th p phân.
X3: i m trung bình các l n th c hành, làm tròn đ n 2 ch s th p phân.
Y: i m thi, làm tròn đ n ph n nguyên.

Ngày phê duy t:

Tr

/

/

ng B môn: ThS, TTr. Nguy n

iH i


Ch

ng 1: M T S

BÀI TOÁN CHUYÊN NGÀNH HÀNG H I

Bài 1 M T S

1. M t s phép chi u h i đ th
đ đ

BÀI TOÁN CHUYÊN NGÀNH

ng dùng

- Gi i thi u hai lo i h i đ th ng dùng khi l p tuy n đ ng ch y tàu trong th c t .
c xây d ng d a trên phép chi u Mecator và phép chi u Gnomonic.

Hình 1.

ó là h i

A: Phép chi u Gnomonic; B: Phép chi u stereographic; C: Phép chi u orthographic.

- Phép chi u Mercator không ph i là phép chi u ph i c nh. Các đ ng kinh, v tuy n trên h i
đ đ c xây d ng trên c s tính toán toán h c và hình h c. Theo đó, các đ ng kinh tuy n đ c
kéo dài v hai c c. S kéo dài này t l v i v đ và s hi u ch nh đ d t c a trái đ t (Hình 2).

Hình 2.

B n đ th gi i theo phép chi u Mercator

- Trên h i đ Mercator các đ ng cung vòng l n là các đ ng cong, tr đ ng kinh tuy n và
xích đ o. i u này không thu n l i khi thao tác tuy n ch y tàu theo đ ng cung vòng. M t nh c


đi m khác c a phép chi u Mercator là gây nên s bi n d ng l n t i vùng c c và g n c c c a trái đ t.
Do v y ng i ta không xây d ng h i đ Mercator cho nh ng khu v c này.

- Phép chi u Gnomonic là phép chi u ph i c nh. Tâm chi u đ t t i tâm trái đ t chi u lên m t
m t ph ng đ t ti p xúc v i b m t trái đ t (Hình 3)

Hình 3.

Phép chi u Gnomonic v i đi m ti p xúc t i v đ 30°N, kinh đ 90°W

- V i phép chi u này, trên
c c c a trái đ t còn các đ ng v
kho ng cách các đi m trên h i đ
kho ng cách, hình d ng c ng nh
kém.

h i đ các đ ng kinh tuy n là các đ ng th ng h i t t i đi m
tuy n (tr đ ng xích đ o) là nh ng đ ng cong (Hình 3). T l
bi n đ i r t l n. S bi n d ng trong phép chi u này l n c v
di n tích. Có th nói kh n ng bi u di n c a phép chi u này r t

- u đi m duy nh t c a phép chi u Gnomonic là các đ ng cung vòng l n trên h i đ là
nh ng đ ng th ng.
c đi m này thu n l i cho vi c thao tác tuy n đ ng ch y tàu theo đ ng
cung vòng l n (đ ng Octo). Trong th c t , khi hành h i cung vòng l n ng i h i viên thao tác trên
h i đ Gnomonic tr c đ tìm ra to đ các đi m trung gian. Sau đó chuy n các đi m trung gian này
sang h i đ Mercator đ hành h i.


Hình 4.

Cung vòng l n t Washington đ n Moscow


Hình 4 bi u di n cung vòng l n t Washington đ n Moscow trên hai lo i h i đ Mercator và
Gnomonic. Hình 4a bi u di n 500 h i lý v m i bên đ ng cung vòng l n và ph n di n tích này đ c
bi u di n b ng hình d qu t trên Hình 4b.
2. M t s bài toán liên quan đ n phép chi u h i đ
2.1 Tính kho ng cách và h
đ
h

ng đi Locxo gi a hai đi m

ng Locxo là đ ng c t các đ ng kinh tuy n v i m t góc không đ i. Theo cách này,
ng Locxo trên h i đ Mercator là m t đ ng th ng. Khi hành h i, tàu c ng s đ c d n v i
ng ch y tàu không đ i đúng b ng h ng đã v ch ra trên h i đ .

Gi s tàu ch y t đi m A(ϕ1, λ1) t i đi m B(ϕ2, λ2). Kho ng cách và h
đ n đi m B đ c tính nh sau:
H

ng Locxo t đi m A

ng ch y tàu (radian):

⎛ λ − λ1 ⎞
Course = arctg ⎜ 2
⎟
⎝ m ⎠

(1)

Kho ng cách (h i lý):

Distance =

ϕ 2 − ϕ1

Cos (Course )

(2)

Trong đó, m là hi u v đ ti n c a 2 đi m A và B. Khái ni m v đ ti n đây chính là s kéo
dài c a đ ng kinh tuy n trên h i đ Mercator. Công th c tính v đ ti n c a m t đi m nh sau:


⎛ ⎛
ϕ ⎞ ⎞ ⎛ 1 − e × sinϕ ⎞
⎟
MP = 7915.7045 × lg⎜⎜ tan⎜ 450 + ⎟ ⎟⎟ × ⎜⎜
2 ⎠ ⎠ ⎝ 1 + e × sinϕ ⎟⎠
⎝ ⎝
Trong công th c (3), ϕ là v
e = 0.08181919034.
Giá tr m trong công th c (1) đ

m = MP(ϕ ) − MP(ϕ
B

đ

e/2

(3)


c a đi m c n tính, e là tâm sai trái đ t, v i

c tính nh sau:
A

(4)

)

2.2 Xác đ nh v trí các đi m trung gian khi hàng h i cung vòng l n

Ch y tàu theo đ ng Locxo đ n gi n nh ng không ph i là tuy n đ ng ng n nh t. Trên b
m t c u c a trái đ t, đ ng ng n nh t n i gi a hai đi m là đ ng cung vòng l n đi qua hai đi m đó
(đ ng Octo). Khi hành h i v i quãng đ ng dài, t i vùng có v đ cao s chênh l ch chi u dài
quãng đ ng Locxo và Octo là t ng đ i l n.
Nh đã phân tích, đ ng Octo trên h i đ Mercator là m t đ ng cong (Hình 4b) và tàu ph i
luôn luôn đ i h ng trong su t hành trình. i u này r t b t ti n cho ng i h i viên.
n đ nh các đi m trung gian nói trên, ng

i ta th

ng ti n hành các b

c nh sau:

-

Xác đ nh đi m Vertex, là đi m có v đ cao nh t c a tuy n đ


-

T đi m này l y v 2 bên các đi m trung gian khác v i kinh đ c a các đi m trung gian
cách đ u nhau. Có th l y cách nhau 5o, 10o ho c 20o tu theo v đ ch y tàu và đi u ki n
hành h i th c ti n.

-

Sau khi đã xác đ nh đ c kinh đ các đi m trung gian, ti n hành tính toán v đ c a các
đi m này theo công th c.

ng Octo c n hành trình.

Các công th c đ tính toán to đ đi m Vertex, to đ các đi m trung gian nói trên có th
tham kh o t i giáo trình Hàng h i đ a v n ho c các tài li u khác. Các công th c này đ c xây d ng
thành các hàm b sung vào cho Excel.
2.3 Bài toán l p b ng k ho ch hành trình

Tr c m i chuy n đi, ng i s quan tàu bi n ph i l p m t b ng tuy n đ ng hành trình. Trên
b ng này nêu rõ thông tin các đi m chuy n h ng, kho ng cách, h ng ch y tàu Locxo gi a hai
đi m liên ti p và các thông tin liên quan khác (xem Hình 8).
l p b ng này c n ph i s d ng các
công th c tính kho ng cách và h ng ch y tàu theo đ ng Locxo nh đã trình bày trong ph n 2.1.
Tr ng h p ch y tàu theo đ ng Octo, b c đ u ng i s quan c n xác đ nh to đ các đi m trung
gian (nh đã nêu trong ph n 2.2), đ a các đi m này vào b ng k ho ch hành trình r i tính toán các
kho ng cách, h ng ch y tàu gi a các đi m này.
ch

Ch ng trình Excel r t phù h p v i vi c xây d ng b ng k ho ch hành trình này.
ng trình đ c b sung thêm các hàm tính toán chuyên ngành.


3. Bài toán xác đ nh m n n

ph n tr
dùng đ
m t ph
th c đ

c bi t khi

c, n đ nh và s c b n thân tàu t s đ x p hàng

u vào c a bài toán này là v trí, kh i l ng c a các kh i hàng x p trên tàu cùng các thành
ng l ng khác nh v tàu, các két n c d n, két nhiên li u, n c ng t... Các thông tin này
xác đ nh v trí tr ng tâm tàu, các thông s thu t nh c a tàu nh to đ tâm n i, to đ tâm
ng đ ng n c, mô men làm thay đ i 1 cm đ chúi c a tàu... T các giá tr này đ a vào công
tìm ra m n n c, th v ng và phân b t i tr ng trên thân tàu.

Tiêu chu n đánh giá n đ nh và s c b n thân tàu ngoài các giá tr s h c còn có các yêu c u
liên quan đ n hình dáng đ th . Excel có ch c n ng v đ th nh ng ch a có hàm đ tính di n tích
gi i h n b i đ th đ c v .
b sung ch c n ng này, tác gi đã l p trình thêm m t s hàm đ a vào
nh m đ m b o gi i quy t đ c tr n v n bài toán này (xem ch ng 3 t ph n 3.3 đ n 3.7 ).
4. Bài toán xác đ nh l

ng hàng x p xu ng/d lên kh i tàu

Bài toán này tính toán không ph c t p nh ng yêu c u đ chính xác cao, c n ph i tra b ng
nhi u đ xác đ nh l ng n c, d u... có trong các két trên tàu. Excel có hàm VLOOKUP và
HLOOKUP dùng đ tra b ng. Tuy nhiên hai hàm này không có ch c n ng n i suy nên ch a phù h p



v i bài toán này.
kh c ph c, tác gi đã b sung thêm các hàm tra b ng có n i suy vào ch
trình Excel (Xem ch ng 3 ph n 3.1và 3.2).

ng

5. Các bài toán khác

Ngoài các bài toán nêu trên, còn r t nhi u bài toán nh khác có th
ng d ng Excel đ gi i. Ví
d nh bài toán xác đ nh đ l ch đ a t n m hàng h i, xác đ nh thu tri u t i m t th i đi m xác đ nh.
xác đ nh v trí tàu t s li u đo đ c thiên v n, xác đ nh kho ng cách t góc k p ngang, k p đ ng; xác
đ nh h ng gió th t; các bài toán chuy n đ i đ n v đo l ng...
Ch ng trình Excel có th gi i quy t r t t t các bài toán nh trong công vi c hàng ngày c a
ng i s quan tàu bi n có th đ a vào ch ng trình Excel. Khai thác t t ch ng trình Excel cùng v i
b th vi n các hàm chuyên ngành b sung s đem l i nhi u ti n ích cho ng i h i viên.

Câu h i cu i ch

ng

1. Trình bày hi u ti t c a b n v phép chi u Mecator.
2. V đ ti n là gì? Công th c tính kho ng cách và h
3. Nêu các yêu c u c a bài toán xác đ nh m n n

ng ch y tàu trên h i đ mecator.

c c a tàu.



Ch

ng 2: H

NG D N S

D NG B NG TÍNH I N T

EXCEL

Bài 1 CÁC KHÁI NI M C N B N
1. Gi i thi u

EXCEL là m t ph n m m dùng đ t ch c, phân tích và trình bày s li u. Các ch c n ng
chính c a EXCEL nh sau:
B ng tính đi n t : Nh p, l u tr , phân tích tính toán trên s li u.
giá đ

th : Bi u di n s li u d i d ng hình nh, giúp cho ng
c m i quan h c a d li u trong b ng tính.
C s d li u: Qu n lý s li u có kh i l

i dùng d dàng hình dung, đánh

ng l n, th ng kê, k t xu t d li u, t o báo cáo.

L nh v mô: T đ ng hóa các công vi c c n l p đi, l p l i nhi u l n.
2. C a s làm vi c c a Excel

2.1 Kh i đ ng và thát kh i ch

ng trình Excel

C1: Kích đúp chu t vào bi u t
C2: Kích chu t vào bi u t
bên ph i n n màn hình.

ng trên n n màn hình (Destop).

ng c a Excel trên thanh Microsoft Office Shortcut Bar

góc trên

C3: Th c hi n l nh: Menu Start/Programs/Microsoft Excel
2.2 C a s làm vi c c a Excel

Gi i thi u các thành ph n trên c a s
2.3

thoát kh i ch

ng trình Excel, có các cách làm nh sau:

C1: n t h p phím Alt+F4
C2: Kích chu t vào nút Close

góc trên cùng bên ph i c a s làm vi c c a Excel.

C3: Vào menu File/Exit

L u ý khi th c hi n thao tác thoát nh ng ch a th c hi n vi c l u file.
3. Các thao tác v i file
3.1 M m t file m i

Có 3 cách: Kích chu t vào bi u t
File/New…/Workbook
3.2 M m t file đã l u trên

ng New trên Toolbar;

n t h p phím Ctrl+N; ào menu

đa

Có 3 cách: Kích chu t vào bi u t
File/Open…

ng Open trên Toolbar; n t h p phím Ctrl+O; Vào menu

Khung h i tho i xu t hi n. Ch n file c n m r i nh n nút Open
3.3 L u m t file lên đ a

Có 3 cách nh sau: Kích chu t vào bi u t
Th c hi n l nh File/Save.

ng Save trên Toolbar;

n t h p phím Ctrl+S;

4. C u trúc b ng tính


- 1 BOOK g m nhi u b ng tính (Sheet).
đ

- M t Sheet có 65356 dòng và 256 c t. Các dòng đ c đánh s t 1 đ n 65356 còn các c t
c đ t tên b ng các ch cái nh sau: A, B, C ...Z, AA, AB, ..., AZ, BA, ...IV.

- Ô là giao c a dòng và c t. a ch c a m t ô đ
đó. Ví d ô B23 là ô n m c t B, dòng 23.

c xác đ nh b ng to đ C t và Dòng c a ô


- Kh i: Là m t t p h p các ô li n nhau t o thành m t hình ch nh t. a ch c a m t kh i
đ c xác đ nh b i đ a ch c a 2 ô n m t i hai đ nh chéo nhau c a hình ch nh t này. Cách bi u di n
đ a ch m t kh i nh sau: B2:D5, $A$1:$B$7...
Có các lo i đ a ch trong b ng tính.
a ch t

ng đ i: <c t><dòng>. Ví d A4, V10

a ch tuy t đ i: $<c t>$<dòng>
$A$3: C đ nh c hàng, c đ nh c c t.
$A3: Ch c đ nh c t, không c đ nh hàng
A$3: Ch c đ nh hàng, không c đ nh c t.
a ch các ô đ c xác đ nh trong Sheet hi n th i. N u mu n ch rõ đ a ch m t ô trong Sheet
nào c a b ng tính thì thêm tên Sheet theo sau là d u ch m than r i m i đ n đ a ch ô. Ví d , t
Sheet1, mu n ch t i ô B3 c a Sheet 3 ta dùng đ a ch nh sau: Sheet3!B3.
5. Nh p d li u cho b ng tính
5.1 Ki u d li u và toán t liên quan


- Ki u s : D li u nh p vào ô là các s , d u +, - và d u th p phân. Khi nh p d li u ki u s
nên s d ng bàn phím con bên ph i. D li u ki u s theo ng m đ nh đ c c n v bên ph i c a c t.
- Ki u chu i: D li u vào ô đ c b t đ u b i ch
ng m đ nh đ c c n v bên trái c a c t.

cái ho c d u ‘. D

li u ki u chu i theo

- Ki u ngày tháng: D li u nh p vào ô theo đúng đ nh d ng ngày tháng đã đ t c a Windows
và h p l . D li u ki u ngày tháng theo ng m đ nh đ c c n v bên ph i c a c t. nh d ng đ c s
d ng đ nh p ngày tháng trong Windows có th là Tháng/Ngày/N m ho c Ngày/Tháng/N m ho c
N m/Tháng/Ngày.
- Ki u công th c: D li u đ c nh p b t đ u b ng d u “=” ho c d u “+” ho c d u “-“. Sau khi
nh p xong công th c, k t qu c a công th c s đ c hi n th trong ô mà công th c đ c nh p. Tu
theo ki u giá tr c a k t qu mà d li u trong ô đ c c n ph i hay trái.
Trong Excel có các ki u toán t nh sau:
- Toán t s : +, -, *, /, ^
- Toán t chu i: & (n i hai chu i)
- Toán t so sánh: =, <, >, <=, >=, < >.
Khi tính toán n u trong công th c có nhi u ki u d li u khác nhau tính toán v i nhau, Excel
s t đ ng chuy n đ i ki u trong ph m vi có th đ th c hi n vi c tính toán.
5.2 Di chuy n ô nh p trên b ng tính

Excel là m t b ng tính r t r ng, đ thu n ti n cho vi c di chuy n đ n các ô khác nhau trên
b ng tính, có các t h p phím di chuy n nh sau:

←, ↑, →, ↓
Page Up

Page Down
Home
Ctrl + →
Ctrl + ←
Ctrl + ↓
Ctrl + ↑
Ctrl + ↑ + ←
Ctrl + ↑ + →
Ctrl + ↓ + ←
Ctrl + ↓ + →

d ch chuy n 1 ô theo h ng m i tên
d ch con tr lên 1 trang màn hình.
d ch chuy n xu ng 1 trang màn hình.
c t đ u tiên (c t A) c a dòng hi n t i
t i c t cu i cùng (c t IV) c a dòng hi n t i.
t i c t đ u tiên (c t A) c a dòng hi n t i.
t i dòng cu i cùng (dòng 65536) c a c t hi n t i.
t i dòng đ u tiên (dòng 1) c a c t hi n t i.
t i ô trái trên cùng (ô A1).
t i ô ph i trên cùng (ô IV1).
t i ô trái d i cùng (ô A65536).
t i ô ph i d i cùng (ô IV65536).


Ngoài ra, đ đ n m t ô có đ a ch c th , có th nh n phím F5 r i nh p đ a ch c a ô c n di
chuy n t i vào khung h i tho i sau đó nh n Enter.
5.3 Nh p d li u vào m t ô

Cách th c: Di chuy n con tr ô đ n ô c n nh p, gõ d

phím m i tên đ di chuy n sang ô k ti p.

li u vào, nh p xong gõ Enter ho c

D li u ch : nh p bình th ng. Tr ng h p mu n nh p m t chu i ch có các con s , đ
Excel nh n đó là ki u ch c n ph i thêm d u ‘ vào đ u chu i s .

Ví d : ’04.8766318
xu ng dòng trong m t ô: Nh n Alt_Enter
D li u s : Nh p các con s bình th ng. L u ý khi nh p d u cách th p phân nên s d ng
phím trên bàn phím ph bên ph i. S d ng bàn phím ph này s tránh đ c phi n toái do nh m l n
d u “.” hay d u “,” đ ng n cách gi a ph n nguyên và ph n th p phân c a m t con s .
D li u ngày tháng: nh p theo đ nh d ng mm/dd/yy ho c yy/mm/dd ho c dd/mm/yy tu theo
ch đ cài đ t c a Windows. C ng có th nh p tên tháng b ng ti ng Anh, nh v y s tránh đ c tình
tr ng nh m l n th t ngày và tháng khi nh p.

Ví d : 11/25/1980 ho c Nov 25, 1980
D

li u ki u công th c:

b t đ u b i d u = ho c d u +, sau đó là các h ng s , h ng chu i, đ a ch ô, hàm s đ

c n i v i nhau b i các phép

toán.
Các phép toán: + , - , * , / , ^ (lu th a)
Ví d : = 10 + A3
= B3*B4 + B5/5
= 2*C2 + C3^4 – ABS(C4)

= SIN(A2)
L u ý:
đ a đ a ch m t ô vào công th c có th nh p chu t tr c ti
đ ng nh p đ a ch c a ô này vào v trí con tr . Thao tác nh v y s tránh đ
trên b ng tính. N u mu n chuy n đ i đ a ch ô đang nh p gi a đ a ch t ng
nh n phím F4. a ch c a ô đang nh p s chuy n đ i qua t t c các d ng đ
c n.

p lên ô đó, Excel s t
c nh m l n v trí các ô
đ i và đ a ch tuy t đ i,
ng i dùng ch n ki u

5.4 S a d li u trong m t ô

Nh n phím F2 ho c nh p đúp chu t t i ô c n s a. Th c hi n hi u đính d li u r i nh n Enter.
5.5 Ch c n ng Undo/Redo

ng

Trong khi làm vi c v i b ng tính, sau khi th c hi n nh p, s a ch a d li u nhi u tr ng h p
i dùng mu n quay l i v i các giá tr tr c c a b ng tính.
th c hi n đi u đó, nh p chu t t i nút

, ho c nh p t h p phím Ctrl_Z ho c th c hi n l nh Edit/Undo. Thao tác này đ
Undo. S l n có th Undo tu thu c vào ch đ cài đ t c a Excel.
Sau khi th c hi n m t s l n Undo, n u ng

c g i là thao tác


i dùng mu n tr l i tr ng thái ti p sau tr ng thái

đã Undo, ng i dùng có th th c hi n theo tác Redo b ng cách nh p chu t t i nút
h p phím Ctrl_Y ho c th c hi n l nh Edit/Redo.

, ho c nh n t


BÀI 2 LÀM VI C V I HÀM C A EXCEL

1. Khái ni m hàm trong Excel

Hàm là các công th c đ nh s n nh m th c hi n các tính toán chuyên bi t. K t qu c a hàm đ c hi n
th trên ô ch a hàm. Ngoài các hàm đ c đ nh ngh a s n trong Excel, ng i dùng có th đ nh ngh a
thêm các hàm b sung vào th vi n này.
Cú pháp chung c a các hàm nh sau:
Tên hàm (<Các tham bi n>)

Trong đó:
Các tham bi n là các giá tr c n thi t đ a vào hàm đ hàm x lý. Trong m t hàm có th ch a
nhi u nh t 30 tham bi n. Các tham bi n c a hàm ph i đ t cách nhau b i ký hi u phân cách. Ký hi u
phân cách đ c qui đ nh trong cài đ t c a h đi u hành Windows, th ng là d u ph y (,) ho c ch m
ph y (;).
Nh ng giá tr d ng chu i ký t trong tham bi n ph i đ
Tham bi n d ng ngày tháng ph i đ

c đ t gi a d u “”. Ví d : “H c sinh”

c đ t trong hàm Date. Ví d :


=if(c7Có hai cách đ nh p hàm vào m t ô trong b ng tính
Cách1: Nh p tr c ti p hàm vào ô cùng các tham s truy n cho hàm trong d u ngo c. Chú ý,
ph i đ t d u “=” ho c d u “+” ho c d u “-“ tr c tên hàm.
Cách 2: Có th
Function Wizard.

nh p hàm thông qua l nh INSERT\FUNCTION ho c nh p chu t t i nút

Các hàm có th l ng nhau, m t hàm có th là tham s c a m t hàm khác nh ng các hàm
không đ c c t nhau. Khi nh p hàm tr c ti p chú ý đã m bao nhiêu ngo c ph i đóng b y nhiêu
ngo c. Ví d :
= ROUND(SUM(A2:B5),2). Tính t ng giá tr các ô trong kh i A2:B5 sau đó làm tròn l y 2 ch
s th p phân.

2. M t s hàm c a Excel
2.1 Hàm tính t ng

Cú pháp:

Sum(<danh sách các tr >)

2.2 Hàm tính trung bình c ng

Cú pháp:

Average(<danh sách các tr >)

2.3 Hàm tìm giá tr l n nh t

Cú pháp:

Max(<danh sách các tr >)

2.4 Hàm tìm giá tr nh nh t

Cú pháp:

Min(<danh sách các tr >)

2.5 Hàm đi u ki n

Cú pháp:

If(<đi u ki n>,<bi u th c 1>,<bi u th c 2>)

2.6 Hàm VÀ logic

Cú pháp:

And(<đk1>,<đk2>,…<dk n>)

2.7 Hàm C NG logic

Cú pháp:

Or(<đk1>,<đk2>,…<dk n>)


2.8 Hàm PH

NH

Cú pháp:

Not(<đk>)

2.9 Hàm dò tìm giá tr trong b ng theo c t

Cú pháp:
2.10

Hàm dò tìm giá tr trong b ng theo hàng

Cú pháp:
2.11

Acos(<gt>)

Acos(<gt>)

Hàm l y giá tr tuy t đ i

Cú pháp:
2.26

Asin(<gt>)

Hàm Atan

Cú pháp:
2.25

Tan(<gt>)

Hàm Acos

Cú pháp:
2.24

Cos(<gt>)

Hàm Asin

Cú pháp:
2.23

Sin(<gt>)

Hàm tan

Cú pháp:
2.22

Degrees(<gt>)

Hàm cosin

Cú pháp:
2.21

Radians(<gt>)

Hàm sin

Cú pháp:
2.20

å Radian

Hàm chuy n đ i Radianå

Cú pháp:
2.19

Year(<gt>)

Hàm chuy n đ i

Cú pháp:
2.18

Month(<gt>)

Hàm l y giá tr n m trong m t chu i ngày tháng

Cú pháp:
2.17

Day(<gt>)

Hàm l y giá tr tháng trong m t chu i ngày tháng

Cú pháp:
2.16

Date(<year>, <month>, <day>)

Hàm l y giá tr ngày trong m t chu i ngày tháng

Cú pháp:
2.15

Today()

Hàm chuy n đ i d li u ki u khác sang ki u ngày tháng

Cú pháp:
2.14

Now()

Hàm l y ngày h th ng

Cú pháp:
2.13

Hlookup(<gt dò tìm>,<B ng d li u>,<Hàng tham chi u>,[Cách tìm])

Hàm l y ngày gi h th ng

Cú pháp:
2.12

Vlookup(<gt dò tìm>,<B ng d li u>,<C t tham chi u>,[Cách tìm])

Abs(<gt>)

Hàm logarit

Cú pháp:

LOG(<gt>,[cs]>)


2.27

Hàm logarit c s t nhiên

Cú pháp:
2.28

Ln(<gt>)

Hàm logarit c s 10

Cú pháp:
2.29

LOG10(<gt>)

Hàm l y ph n d c a phép chia

Cú pháp:
2.30

Hàm PI

Cú pháp:
2.31

L

Cú pháp:
2.41

Cú pháp:

c b t d u tr ng trong chu i
Trim(<text>)
Sumif(<Kh i đi u ki n>,< i u ki n>,[Kh i các giá tr tính t ng])
Countif(<Kh i giá tr >,< i u ki n>)

Hàm làm tròn

Cú pháp:

Round(<bt>,<n>)

Hàm làm tròn t i s ch n g n nh t

Cú pháp:
2.45

Mid(<text>,<v trí b t đ u>,<n>)

m các ô tho mãn đi u ki n

2.42

2.44

Right(<text>,<n>)

Tính t ng theo đi u ki n

Cú pháp:

2.43

Left(<text>,<n>)

Trích l y m t ph n n m gi a chu i

Cú pháp:
2.40

Len(<text>)

Trích l y ph n bên ph i c a chu i

Cú pháp:
2.39

Upper(<text>)

Trích l y ph n bên trái c a chu i

Cú pháp:
2.38

Lower(<text>)

Hàm tính đ dài chu i

Cú pháp:
2.37

ng

Hàm đ i sang ch hoa

Cú pháp:
2.36

Rank(<gt>,<Danh sách>,[Cách x p h ng])

Hàm đ i sang ch th

Cú pháp:

2.35

Sqrt(<gt>)

Hàm x p h ng

Cú pháp:
2.34

Power(<gt>,<s b c>)

Tính c n b c 2

Cú pháp:
2.33

Pi()

Tính lu th a

Cú pháp:
2.32

MOD(<gt>,<s chia>)

Even(<gt>)

Hàm làm tròn t i s l g n nh t

Cú pháp:

Odd(<gt>)


2.46

Hàm làm tròn l y ph n nguyên

Cú pháp:
2.47

Int(<gt>)

Hàm c t s

Cú pháp:

Trunc(<gt>,[n])

3. Các hàm chuyên ngành hàng h i do ng

i dùng xây d ng

Các hàm đ c xây d ng s n c a EXCEL ch đáp ng đ c công vi c tính toán v n phòng
nói chung.
th c hi n các tính toán có tính chuyên ngành, ng i dùng c n thi t l p m t b th vi n
các hàm chuyên ngành. Sau đây là m t s hàm đ c tác gi xây d ng nh m gi i quy t các bài toán
th ng g p trong hàng h i.
3.1 Tra b ng có n i suy v i m t đ i s :

Cú pháp:

LookupLinest(<giá tr tra>, <c t tra>, <c t giá tr >)

Ch c n ng:

Hàm LookupLinest dùng đ tra các b ng trong h s tàu s d ng m t đ i s đ tra
nh b ng thu t nh, b ng đo th tích các két trên tàu. Khác v i hàm Hlookup hay
Vlookup c a Excel, hàm LookupLinest th c hi n phép n i suy tuy n tính khi giá tr tra
không trùng v i giá tr có trong b ng.

Trong đó:

<giá tr tra> là giá tr c n tra (đ i s đ tra)
<c t tra> là c t các giá tr cho tr

c c a đ i s trong b ng d li u

<c t giá tr > là c t ch a các giá tr t

ng ng v i đ i s trong <c t tra>

Chú ý:
D li u trong <c t tra> ph i là d li u ki u s và đ c x p theo th t t ng d n. Vi c dò
tìm trên <c t tra> đ c th c hi n t trên xu ng d i cho đ n khi g p đ c giá tr c n tra ho c đ n ô
cu i cùng c a <c t tra>. Trong quá dò tìm này,
n u g p ph i ô tr ng trong <c t tra>, vi c dò tìm s d ng l i t i ô li n tr
tr l i c a hàm là giá tr t ng ng v i ô v a d ng l i.

c ô tr ng đó; giá tr

n u các giá tr trong c t tra không đ c s p x p theo th t t ng d n, vi c dò tìm trên
<c t tra> s d ng l i t i ô cu i cùng còn tho mãn đi u ki n s p x p t ng d n; các ô n m sau ô này
dù có giá tr g n h n v i <giá tr tra> c ng s b b qua. Giá tr tr l i c a hàm là giá tr t ng ng v i
ô v a d ng l i.
n u <giá tr tra> nh h n giá tr nh nh t (ho c l n h n giá tr l n nh t) c a <c t tra> thì hàm
s tr l i giá tr đ u tiên (ho c cu i cùng) trong <c t giá tr >
n u trong <c t tra> ho c <c t giá tr > có ô ch a giá tr không ph i ki u s , hàm s b l i khi
tính toán n i suy.


Hình 5.

Ví d 1:

B ng thu t nh c a tàu

trên Hình 5 là trích m t ph n c a b ng thu t nh tàu.
t m n n c d=1.035, ta vi t hàm nh sau:

tra giá tr l

ng dãn n

cD

=LookupLinest(1.035,A2:A23,B2:B23)
K t qu tr l i c a hàm là 1774.
Giá tr d = 1.035 n m gi a hai giá tr 1.03 và 1.04 t ng ng v i giá tr l
và 1783. Hàm Lookup t đ ng n i suy đ c giá tr trung gian là 1774.

Khi c n tra t
vi t hàm nh sau:

l

ng giãn n

c sang m n n

c, ví d tra v i l

ng giãn n

ng giãn n

c 1765

c D=1920, ta

=LookupLinest(1920,B2:B23,A2:A23)
K t qu nh n đ

c là 1.113684.

Khác v i hàm Vlookup c a Excel, <c t tra> luôn ph i là c t đ u tiên bên trái trong vùng d
li u, khi s d ng hàm LookupLinest, <c t tra> có th n m bên trái ho c bên ph i <c t giá tr >. i u
này s t o đi u ki n thu n l i h n cho ng i dùng khi th c hi n các phép tra thu n, ngh ch nh
tr ng h p tra m n n c - l ng giãn n c nói trên.
3.2 Tra b ng có n i suy v i hai đ i s :

Hàm Lookup2DLinest dùng đ tra các b ng trong h s tàu s d ng hai đ i s đ tra nh
b ng tra th tích két trên tàu v i hai đ i s là đ sâu ch t l ng (sounding) và hi u s m n n c tàu
(trim).
Cú pháp:

Lookup2DLinest(<giá tr tra 1>, <giá tr tra 2>, <c t tra>, <b ng giá tr >)

Chú ý:
D li u trong <c t tra> ph i là d li u ki u s và đ c x p theo th t t ng d n. Vi c dò tìm
trên <c t tra> đ c th c hi n t trên xu ng d i cho đ n khi g p đ c giá tr c n tra ho c đ n ô cu i
cùng c a <c t tra>. Trong quá dò tìm này,
n u g p ph i ô tr ng trong <c t tra>, vi c dò tìm s d ng l i t i ô li n tr
tr l i c a hàm là giá tr t ng ng v i ô v a d ng l i.

c ô tr ng đó; giá tr


n u các giá tr trong c t tra không đ c s p x p theo th t t ng d n, vi c dò tìm trên
<c t tra> s d ng l i t i ô đ u tiên có giá tr l n h n ô k ti p nó; giá tr tr l i c a hàm trong tr ng
h p này chính là giá tr t ng ng v i v trí d ng l i trên c t tra.
n u trong <c t tra> có ô ch a giá tr không ph i ki u s , hàm s b l i khi tính toán n i suy.
n u <giá tr tra 1> nh h n giá tr nh nh t (ho c l n h n giá tr l n nh t) c a <c t tra> thì
hàm s tr l i giá tr đ u tiên (ho c cu i cùng) trong c t t ng ng v i <giá tr tra 2> trong tr >

Trim 2

Sounding

Volume

Hình 6.

B ng sounding tank

Tham s <giá tr tra 1> đ c dùng đ tra vào <c t tra>; <giá tr tra 2> dùng đ tra vào dòng
đ u tiên c a <b ng giá tr >. Trên Hình 6, giá tr trên c t A là các giá tr đo sâu c a ch t l ng trong két.
Các ô trong kh i B1:G1 là các giá tr hi u s m n n c. Ph n bên d i c a ô B1 là các giá tr th tích
ch t l ng trong két t ng ng v i chi u sâu ch t l ng t i c t A trong tr ng h p tàu có đ chúi trim =
-1m. T ng t nh v y v i các đ chúi trim khác nhau ta có các giá tr th tích khác nhau n m t i các
c t C, D, E, F và G.
đ

Ví d 1: V i s li u cho trong b ng trên Hình 5, đ xác đ nh th tích ch t l ng trong két khi đo
c đ sâu ch t l ng là 0.05 m và tàu có đ chúi 0.5 m, ta vi t hàm nh sau:
=Lookup2DLinest(0.05,0.5,A2:A9,B1:G9)

K t qu tr l i c a hàm là 0.5. ây là giá tr đ
v i hai giá tr hi u s m n n c trim = 0 và trim =1.
đ

c n i suy t hai giá tr 0.6 và 0.4 t

ng ng

Ví d 2: V i s li u cho trong b ng trên Hình 5, đ xác đ nh th tích ch t l ng trong két khi đo
c đ sâu ch t l ng là 0.065 m và tàu có đ chúi 1.5 m, ta vi t hàm nh sau:
=Lookup2DLinest(0.065,1.5,A2:A9,B1:G9)

K t qu tr l i c a hàm là 0.5. ây là giá tr đ c n i suy t b n giá tr giá tr : 0.5 và 0.6 c a

hi u s m n n c trim = 1 m cùng 0.4 và 0.5 c a hi u s m n n c trim = 2 m.
Khác v i hàm Vlookup c a Excel, <c t tra> luôn ph i là c t đ u tiên bên trái trong vùng d
li u, khi s d ng hàm LookupLinest, <c t tra> có th n m bên trái ho c bên ph i <c t giá tr >. i u
này s t o đi u ki n thu n l i h n cho ng i dùng khi th c hi n các phép tra thu n, ngh ch nh
tr ng h p tra m n n c - l ng giãn n c nói trên.
3.3 Xác đ nh ph

ng trình đ

ng cong

Trong hàng h i có nhi u bài toán c n xác đ nh đ c các giá tr trung gian t m t t p h p h u
h n k t qu các phép đo ho c tính toán. Có nhi u ph ng pháp n i suy khác nhau. Hàm BPNN6
trong ph n này s d ng ph ng pháp sai s bình ph ng nh nh t đ xác đ nh ph ng trình đ ng


cong g n đúng v i các giá tr c a t p h p có tr c. T ph ng trình xác đ nh đ
đ c giá tr b t k b ng vi c đ a các đ i s vào ph ng trình.

Hình 7.

c, ta có th tìm

ng cong cánh tay đòn n đ nh t nh c a tàu

Ngoài ra, vi c xác đ nh đ c ph ng trình đ ng cong còn giúp cho vi c tính toán di n tích
gi i h n b i đ ng cong, đi m đ t c c đ i, giá tr c c đ i c ng nh các tính toán khác liên quan đ n
đ ng cong m t cách chính xác.
Hàm:

BPNN6(<T p X>, <T p Y>)

Ch c n ng: Xác đ nh h s ai c a ph ng trình đ ng cong t t p h p <T p X> và <T p Y>.
Hàm này đ c l p trình đ xác đ nh các h s c a m t đa th c b c 6 có d ng:

y = a1 x 6 + a2 x 5 + a3 x 4 + a4 x 3 + a5 x 2 + a6 x + a7
Các giá tr ai trên đ

c xác đ nh b ng ph

ng pháp sai s bình ph

ng nh nh t.

<T p X> là t p các giá tr c a đ i s .
<T p Y> là t p c a các giá tr k t qu t

ng ng v i các giá tr trong <t p X>.

Chú ý:
đ

S l ng ph n t c a <T p X> và <T p Y> ph i b ng nhau và đ
c quan h 1:1 gi a các ph n t c a hai t p h p này.

c b trí sao cho ph n ánh

Ví d : K t qu c a hàm =BPNN6(A1:A13, D1:D13) cho ta k t qu : { -1.30287E-10, 3.72798E08, -3.86121E-06, 0.000165, -0.00244, 0.02896, 0.000346}. ó chính là các giá tr ai (i=1..7) c a hàm
s bi u di n đ th đ ng cong cánh tay đòn n đ nh t nh đ c v trên Hình 7.
ng d ng: Dùng đ xác đ nh ph ng trình đ ng cong cánh tay đòn n đ nh t nh khi tính

toán ki m tra n đ nh tàu. Khi xác đ nh đ c ph ng trình đ ng cong, vi c tính tích phân xác đ nh
di n tích ph n gi i h n b i đ ng cong, đi m c c đ i hay giá tr cánh tay đòn n đ nh t nh m t góc
nghiêng b t k s đ c th c hi n m t cách d dàng và chính xác.
3.4 Xác đ nh đi m đ t giá tr l n nh t trên đ th

Hàm:

CurveMaxAt(<T p X>, <T p Y>)

Ch c n ng: Cho bi t hàm s y=f(x) đ
t i giá tr nào c a x.

c xác đ nh b i <T p X>, <T p Y> đ t giá tr l n nh t


Ví d : V i các s li u trên Hình 7, hàm s = CurveMaxAt(A1:A13, D1:D13) s cho giá tr 54.
V y đ th đ ng cong cánh tay đòn n đ nh t nh trên Hình 7 đ t giá tr c c đ i t i góc nghiêng 54o.
3.5 Xác đ nh giá tr l n nh t trên đ th

Hàm:

CurveMaxVal(<T p X>, <T p Y>)

Ch c n ng: Cho bi t giá tr l n nh t c a hàm s y=f(x) đ
đ t giá tr l n nh t.

c xác đ nh b i <T p X>, <T p Y>

Ví d : V i các s li u trên Hình 7, hàm s = CurveMaxVal(A1:A13, D1:D13) s cho giá tr
1.453417643. V y đ th đ ng cong cánh tay đòn n đ nh t nh trên Hình 7 đ t giá tr c c đ i là

1.453417643 (t i góc nghiêng 54o).
3.6 Xác đ nh c a hàm y=f(x) t i giá tr b t k c a x

Hàm:

CurveYatX(<T p X>, <T p Y>,<x>)

Ch c n ng: Cho bi t c a hàm s y=f(x) đ

c xác đ nh b i <T p X>, <T p Y> t i giá tr <x>.

Ví d : V i các s li u trên Hình 7, hàm s = CurveYatX(A1:A13, D1:D13,22) s cho giá tr
0.483877761. V y đ th đ ng cong cánh tay đòn n đ nh t nh trên Hình 7 đ t giá tr 0.483877761 t i
góc nghiêng 22o.
3.7 Tính di n tích gi i h n b i đ

Hàm:
đ

ng cong và tr c hoành n m gi a hai giá tr c a x

CurveArea(<SetX>, <SetY>, <x1>, <x2>)

Ch c n ng: Xác đ nh di n tích gi i h n b i tr c hoành và đ
c xác đ nh b i <T p X>, <T p Y> trong kho ng <x1> và <x2>.

ng đ th c a hàm s y=f(x)

Ví d : V i các s li u trên Hình 7, hàm s = CurveYatX(A1:A13, D1:D13,0,30) s cho giá tr
9.806509994 (m-degree). V y di n tích phía d i đ ng cong n đ nh t nh trên Hình 7 tính t góc

nghiêng 0o đ n góc nghiêng 30o là 9.806509994 (m-degree). N u c n chuy n đ i t đ n v m-degree
sang đ n v m-radians ta có th dùng hàm RADIANS() c a Excel.
3.8 Xác đ nh v đ ti n c a m t đi m (Meridional Part)

Hàm:
đ

MP(<Degree>, <Minus>)

Ch c n ng: Tính v đ ti n c a m t đi m trong phép chi u Mecator. Giá tr tâm sai c a trái đ t
c s d ng trong hàm này là ε = 0.08181919034, h to đ ….
Ví d : M t đi m có v đ ϕ = 10o 30.5’ có v đ ti n là = MP(10,30.5) b ng 629.8672535.

3.9 Tính h

ng ch y tàu gi a hai đi m khi hành trình theo đ

ng Locxo

Hàm:
Mecator_Course (<Lat1Deg>, <Lat1Min>, <Lat1Name>, <Long1Deg>, <Long1Min>, <Long1Name>,
<Lat2Deg>, <Lat2Min>, <Lat2Name>, <Long2Deg>, <Long2Min>, <Long2Name>)

đ

Ch c n ng: Xác đ nh h ng ch y tàu theo đ ng Locxo t đi m 1 đ n đi m 2 có to đ
c xác đ nh b i các tham s đ a vào hàm. Giá tr tr l i tính theo đ n v radians
Các tham s :
Lat1Deg: Ph n nguyên đ c a v đ đi m 1, có giá tr n m trong ph m vi 0 ≤ Lat1Deg < 90
Lat1Min: Ph n phút c a v đ đi m 1, có giá tr n m trong ph m vi 0 ≤ Lat1Min < 60

Lat1Name: Tên c a v đ đi m 1, là m t ch cái N ho c S t

ng ng v i v đ B c ho c Nam

Long1Deg: Ph n nguyên đ c a kinh đ đi m 1, có giá tr n m trong ph m vi 0 ≤ Long1Deg < 180
Long1Min: Ph n phút c a kinh đ đi m 1, có giá tr n m trong ph m vi 0 ≤ Long1Min < 60
Long1Name: Tên c a kinh đ đi m 1, là m t ch cái E ho c W t
ho c Tây

ng

ng v i kinh đ

ông

Lat2Deg: Ph n nguyên đ c a v đ đi m 2, có giá tr n m trong ph m vi 0 ≤ Lat2Deg < 90


Lat2Min: Ph n phút c a v đ đi m 2, có giá tr n m trong ph m vi 0 ≤ Lat2Min < 60
Lat2Name: Tên c a v đ đi m 2, là m t ch cái N ho c S t

ng ng v i v đ B c ho c Nam

Long2Deg: Ph n nguyên đ c a kinh đ đi m 2, có giá tr n m trong ph m vi 0 ≤ Long2Deg < 180
Long2Min: Ph n phút c a kinh đ đi m 2, có giá tr n m trong ph m vi 0 ≤ Long2Min < 60
Long2Name: Tên c a kinh đ đi m 1, là m t ch cái E ho c W t
ho c Tây

ng

ng v i kinh đ

ông

Ví d 1: H ng ch y tàu theo đ ng Locxo t đi m 1 có to đ ϕ1 = 10o 30.5’ N,
λ1 = 107o 30.6’ E đ n đi m 2 có to đ ϕ2 = 5o 15.5’ S, λ2 = 105o 20.6’ E là
=Mecator_Course(10,30.5,"n",107,30.6,"e",5,15.5,"S",105,20.6,"E"), b ng 3.27848643rad, t ng
đ ng v i 187.84o.
Ví d 2: V i s li u c a b ng tính k ho ch hành trình trên Hình 8, ô K8 cho bi t h
tàu t đi m 1 đ n đi m 2 là 275.7o. Công th c vi t t i ô K8 nh sau:

ng ch y

=DEGREES(MECATOR_COURSE(A1,B1,C1,D1,E1,F1,A2,B2,C2,D2,E2,F2))
3.10

Tính quãng đ

ng ch y tàu gi a hai đi m khi hành trình theo đ

ng Locxo

Hàm:
Mecator_Distance (<Lat1Deg>, <Lat1Min>, <Lat1Name>, <Long1Deg>, <Long1Min>, <Long1Name>,
<Lat2Deg>, <Lat2Min>, <Lat2Name>, <Long2Deg>, <Long2Min>, <Long2Name>)

đ đ

Ch c n ng: Xác đ nh quãng đ ng ch y tàu theo đ ng Locxo t đi m 1 đ n đi m 2 có to
c xác đ nh b i các tham s đ a vào hàm. Giá tr tr l i tính theo đ n v h i lí.

Các tham s t

ng t nh hàm Mecator_Course.

Ví d 1: Quãng đ ng ch y tàu theo đ ng Locxo t đi m 1 có to đ ϕ1 = 10o 30.5’ N,
λ1 = 107o 30.6’ E đ n đi m 2 có to đ ϕ2 = 5o 15.5’ S, λ2 = 105o 20.6’ E là
=Mecator_Distance(10,30.5,"n",107,30.6,"e",5,15.5,"S",105,20.6,"E"), b ng 954.93 h i lí.
Ví d 2: V i s li u c a b ng tính k ho ch hành trình trên Hình 8, ô L8 cho bi t quãng đ
ch y tàu t đi m 1 đ n đi m 2 là 602.9 h i lí. Công th c vi t t i ô L8 nh sau:
=MECATOR_DISTANCE(A1,B1,C1,D1,E1,F1,A2,B2,C2,D2,E2,F2)

Hình 8.

B ng k ho ch hành trình

ng


BÀI 3: CÁC THAO TÁC

1.

NH D NG

ánh d u kh i trên b ng tính

Các cách đ đánh d u kh i trên b ng tính nh sau:
- Drag chu t ho c gi phím Shift r i nh n phím m i tên trên bàn phím bôi đen vùng b ng tính
c n ch n.
-

ánh d u c c t/dòng: nh p chu t t i tiêu đ c t/dòng.

-

ánh d u c b ng tính: nh p chu t t i v trí giao c a tiêu đ hàng và tiêu đ c t.

- N u mu n ch n nhi u kh i m t lúc thì nh p phím Shift_F8 tr c khi ch n kh i, ch n xong
m t kh i l i nh n Shift_F8 đ ch n kh i m i, c ti p t c nh v y ch n các kh i khác. N u s d ng
chu t, gi phím Ctrl trong khi Drag chu t trên các vùng c n đánh d u kh i.
2. Thay đ i chi u cao hàng/chi u r ng c t

thay đ i kích th

c hàng/c t có 2 cách c b n nh sau:

C1:
a con tr chu t t i mép hàng/c t t i tiêu đ hàng/c t, khi con tr thành hình m i tên 2
chi u, n gi trái chu t, di đ n v trí m i r i nh chu t.
th

C2: Th c hi n l nh Format/Row/Height… ho c Format/Column/Width… đ
c c a hàng ho c c t

n đ nh kích

t đ ng đi u ch nh kích th c hàng/c t cho v a v i đ cao/chi u r ng l n nh t c a d
li u trong hàng/c t, th c hi n nh p đúp chu t t i mép hàng/c t t i v trí thanh tiêu đ .
3.

nh d ng d li u trong ô

th c hi n đ nh d ng đ i v i các d li u trong ô, th c hi n các b

c nh sau:

a. Ch n kh i các ô c n đ nh dang.
b. Ch n các nút đ nh d ng trên thanh công c ho c
c.

Th c hi n l nh: Format/Cells. Khung h i tho i đ nh d ng ô xu t hi n. Ch n các đinh
d ng c n thi t r i ch n nút OK. Xem n i dung chi ti t các đ nh d ng t i ph n 3.2

3.1 M t s nút đ nh d ng trên thanh công c

M t s nút đ nh d ng gi ng WINWORD, có thêm m t s nút đ nh d ng khác
: C n gi a xuyên qua các ô đ

Center across
Percent Style

:

Comma Style

a ký hi u % vào d li u.
:

Currency Style
:

c ch n

a ký t ti n t vào d li u.
a d u phân cách các l p vào d li u (hàng nghìn, tri u, t ..)

Increase (Decrease) Decimal

: T ng (gi m) s ch s th p phân.

3.2 Khung h i tho i đ nh d ng ô

Khung h i tho i đ nh d ng ô cho phép thay đ i các thu c tính c a ô. Ch c n ng các tab trên
khung h i tho i nh sau: